Lewek

Wreszcie pamięć mu wróciła.

Do diabła! Cóż teraz zrobić z tą całą historią! Plątać ją dalej, jak? – konceptu mu zabrakło.

Nagle wspaniała myśl zaświtała mu jak gwiazda zbawienia.

Uśmierci ją!

Tajemnicza dama umrze…

I z ponurą twarzą, grubym głosem opowiedział, pochylony nad swoją kawą, że czarna dama umarła w Nicei… na suchoty¹⁴, miesiąc temu, a ostatnie jej słowo było „Ireneusz”…

Powiedziawszy to, zamyślił się głęboko, smutny i znękany.

Słuchacze uszanowali jego boleść ogólnym milczeniem. Od tej chwili aureola cierpienia otoczyła czoło Irka; zaczął chodzić zgarbiony, jakby smutkiem do ziemi przyciśnięty.

Pluł ze wzgardą na wszystkie kobiety, tęskniąc do tej jednej, szacunku i miłości godnej, która „odeszła w dal ciemną, pod błękitnym niebem Italii”.

– Cóż znowu – pocieszali go przyjaciele – trudno zginąć z tęsknoty dla trupa. Miej siłę, oprzytomniej, Irku!

Lecz Irek pozował teraz coraz więcej, drapując się¹⁵ w szatę tragiczną, fikcyjna kochanka zaczęła dlań przybierać kształty. Po upływie pewnego czasu nabrał przekonania, że – czarna dama rzeczywiście istniała.

Teraz w węzeł krawatu wpinał szpilki w formie trupich główek, ubierał się ciemno, cały żałobny jak karawaniarz.

Chwilami miał chęć sprawienia sobie krepy¹⁶ przy kapeluszu.

Słowem był to wdowiec, wdowiec opłakujący istotę, która – nie istniejąc – śmiercią swą pogrążyła go w bezmiarze boleści.

I często z zamglonymi oczyma siadał w gronie swych przyjaciół, aby wywnętrzyć ból swój drżącym od wzruszenia głosem.

Jeśli go kto w życiu kochał, o! To pewno ta jedna!… Była mu cała oddana pomimo odpychającego chłodu, z jakim miłość jej przyjmował!

Uderzał się w czoło z rozpaczą.

– Byłem względem niej niegodziwy – wołał – lecz czyż to była moja wina! Popsuły mnie te wszystkie inne, popsuły, bo trzysta czterdzieści siedem razy musiałem grać z nimi komedię miłości. A czy która z nich była warta tego?…

– Przecież adwokatowa… – przerywano mu półgłosem.

– Och!… Ona!… I tu Irek mścił się za lekceważenie okazywane mu przez amatorkę kremu. – Och! Ona szczególniej!… głupia, zła, gadatliwa, narzucająca się, nudna i chuda!… o, tak, chuda w przerażający sposób. Stanikiem dobrze zrobionym okłamywała ludzi… lecz on, Irek, wiedział, czego się ma trzymać…

Nie krępował się już teraz w słowach, rozbierając brutalnie kobiety, o których istnieniu wiedział zaledwie. Podniecony, wściekły – mścił się za każdą obelgę, każde odepchnięcie, wyrzuceniem z siebie całej masy kłamliwych szczegółów piętnujących kobietę jak rozpalonym żelazem, na dowód przytaczając tajemnice alkowy, sekrety ciała, ukryte wady lub wdzięki.

I tylko dla nadania sobie pozy i uroku po wracał ciągle do zmarłej, wysławiając ją jako ideał piękności i wdzięku.

– Włosy miała czarne jak kruk i do pięt sięgające – mówił potrząsając głową – oczy szafirowe, twarz bladą… nie! Opisać jej niepodobna, a wreszcie, chcecie? – pokażę wam jej fotografię.

Radość w tłumie powstała ogólna.

– Ale, przysięgnijcie mi na honor, iż nigdy żaden nie da poznać po sobie, że widział ten portret w rękach moich!

Słuchacze, powstawszy, na honor przysięgli.

Gdy Irek do domu powrócił, uczuł kłopot niemały.

Przyrzekł pokazać fotografię zmarłej – hm!… dobrze, ale skąd fotografię dostać?

Nie wypada nic innego, tylko kupić, jakiś „gabinet” i przyjaciołom przed oczyma błysnąć. Nazajutrz, wczesnym rankiem, pobiegł do ateliers fotograficznych.

Podał się za heliominiaturzystę¹⁷ amatora, chcącego nabyć kilka fotografii celem robienia studiów.

Podano mu całe stosy wybiórków, portretów osób, które nie zastrzegły sobie sprzedaży publicznej.

Irek szukał długo, wreszcie – wybór jego padł na silną brunetkę o wielkich ciemnych oczach, owiniętą masą białej gazy.

Wydała mu się nadziemską w tym jasnym obłoku. Zjawisko, widmo zmarłej, a nieznanej kochanki.

– Kto jest ta dama? – zapytał.

Fotograf pokręcił głową.

– Nie pamiętam prawdziwie – odparł – fotografia ta zdejmowana już lat kilka temu. Zdaje mi się jednak, że to ktoś z prowincji.

– Nietutejsza?

– O! Za to ręczyć mogę!

– Tym lepiej!

Zapłacił, fotografię zabrał i, cały przejęty ważnością chwili, dzień spędził w gorączce i oczekiwaniu.

Co chwila fotografię wyjmował i przyglądał się rysom brunetki. Była przystojną, choć cokolwiek mało miała dystynkcji. Jakiś uśmieszek w kącikach ust się błąkał; za wiele widać było piersi.

Gaza ratowała jednak wszystko.

Z nadejściem wieczoru Irek do cukierni pędzi – i pomiędzy zebranych już mężczyzn wpadł.

Porwali się wszyscy, zaciekawieni jak stare baby, wyciągając ręce.

– Fotografia? O! Pokaż! Pokaż!

On – stał teraz boleśnie wykrzywiony i powoli kopertę odchyla.

Portret wyjąwszy spojrzał i westchnął.

– Tak!… To ona!… moja święta – jakby przemówić miała!…

I fotografię najbliżej stojącemu podał, a sam, jakby boleścią przybity, na krzesło się usunął. Lecz nagle serdeczny, wesoły śmiech, rozległ się w powietrzu.