Chleb i woda

– Nie wiem! – westchnął z pokorą, iście nie siódmej rangi.

– Nauczył ich tego mój brat CHLEB!

– Aaa! Wiem. Do tego nie trzeba wielkiej filozofii!

– Tak? A mnie się zdaje, że dużo większej jak twoja.

– Phi! No na przykład!

– CHLEB jest to wszystko, co mówi: „Stój! Milcz! Giń!”.

WODA to wszystko, co mówi: „Idź! Drżyj! Płacz! Czyń!”.

Czyś kiedy nad tym pomyślał… ty niewolniku mego brata… ty…

Nikt tak od czasów Amenhotepa Czwartego nie przemawiał do urzędnika siódmej rangi na urlopie.

Komisarz oprzytomniał. Wstał.

W pierwszym zapędzie chciał się rzucić na bezczelnika, ale wstrzymał się, uczyniwszy krok jeden. Splunął pogardliwie na ziemię i zaczął zabierać się do domu. Mieszkał sielsko, anielsko w karczmie pobliskiej, gdzie Jasiek pijał wódkę i insze trunki.

Ale haczyk zaplątał się we wiklinę, sznurek mokry zaguził się niemożliwie.

Chcąc go wydobyć, musiał się położyć na brzegu i manipulować wychylony ponad wodę.

Dotykał jej niemal twarzą.

Męczył się, potniał. Czuł zawrót głowy.

– Tak! – powiedziała, musnąwszy go falą. – Teraz ci jeszcze coś powiem.

I zaczęła szumieć w ten sposób, że uczepiony rękami do sznurka znieruchomiał.

Uległ ponownie hipnozie ruchu jednostajnego, bezlitosnego…

– Ja i on jesteśmy jednej krwi. I tęsknimy za sobą, jak brat za siostrą, siostra za bratem. Cóż dziwnego… Żyjemy ciągle razem, a ciągle daleko… On mówi ciągle: „Stój! Milcz! Giń!”. I niewolnicy jego stoją… stoją w miejscu, jak zaklęci i milczą, i giną… A moi idą, mijają, przepadają gdzieś w dali śmierci i… zostają żywi na wieki… I nie wiedzą, że zostali. A tamci nie wiedzą, że zginęli.

Rozumiesz?

Nie odpowiadał.

– A ludzie… którym ustały kontrasty CHLEBA i WODY… ludzie tacy, którzy żywią się swym ruchem… swą falą… swoim przeznaczeniem… ludzie wolni, sprzymierzeni z WODĄ i sprzymierzeni z CHLEBEM… ach, tacy ludzie… Ale czy ty mnie rozumiesz?

Nie odpowiadał.

– Chłop… o nie! Ty… wy… nigdy, nigdy!

Mówiła teraz chyba do siebie, chyba do brata, chyba do wiatru czy chmur nim pędzonych, krewnych sobie na niebie. Szumiała ciszej, jakby… sobie samej.

A spod fali zaczęło coś śpiewać: Oooooj rzeko, rzeko, rzeko… Wzięłaś mnie daleko…

– Cicho bądź! – powiedziała temu niewidzialnemu. I znowu szemrała do siebie: – I któż rzuci CHLEB do WODY!… komu chleb wodą się stanie… kto dokona przemiany… największej z przemian ziemi?

– Ooooj! Wodo, wodo, wodo… Zabrałaś mnie młooodo! – zajękło¹³ śpiewem.

Rzuciła się niecierpliwie i odrzekła:

– Nie zabrałam cię dziecko… Leżysz niedalecko!

– Pod progiem leżę chaty… Nie widzą mnie braty! – wypominał głos żałośliwy.

– No… cichaj chwilkę jeszcze… Zaraz cię popieszczę… – uspokajała go.

– Eeeej! Trzeba było trzeba.

W służbie pana CHLEBA… – narzekało coś.

– Spróbować chciałeś przecie tęsknoty na świecie…

Gdyś widział, że nurt toczy błyskały ci oczy.

– Eeej zażyłaś sposobu… Ściągnęłaś do grobu… – odrzekł głos niecierpliwie.

Na skrzypcach zagrać chciałeś co we mnie słyszałeś – tłumaczyła woda. Zamyśliła się, ucichła. Czyż chciała ściągać do grobu?

Ale wspomniawszy sobie swoje przykazanie, rzekła:

– Co ujrzę, jaką duszę, każdą wołać muszę…

A chcąc pocieszyć biedne, umarłe dziecko, co nie miało sił iść w dal, powiedziała jeszcze pieszczotliwie:

 
– Wzruszona żalami twemi
Daję ojcom ziemi…
Za każdy jęk malutki
Przyrzucę im grudki…
Będą szerzej orali,
Ciebie wspominali…
 

Dziecko ucichło.

Woda osmutniała¹⁴ sama od dawanego pocieszenia.

Tak bywa… oj tak bywa! I znowu spytał malec:

 
– A czy wiedzą ojcowie
Żeś ty ze mną w zmowie?
A czy wie grunt i chata,
Za co ta zapłata?
 

I nagle zawiedło¹⁵ krzyk głośny, tętniący daleko:

 
– Kochani!… Czy wy wicie,
Że to moje życie!…
 

*

– Jesteś dziś rozmarzony? Co? – pytała WODA.

– Jak zawsze… jak zawsze! – wtrącił CHLEB i zaśmiał się.