Z jarmarku

Uwagi pośmiertne

Rozdział Wybory przerywa w połowie cudowną autobiografię Szolema Alejchema. Na napisanie tej książki poświęcił ostatnie lata życia. Uważał ją za swoją Pieśń nad Pieśniami. Prawdopodobnie rozdział Wybory napisany został w ostatnich dniach jego życia.

Przeglądając nie opublikowane utwory i materiały, które pozostały po Szolemie Alejchemie, jego rodzina nie znalazła niczego, co by miało jakiś związek z książką Z jarmarku. Prawda, natknęła się na krótki życiorys napisany przed laty przez pisarza w formie listu do przyjaciela. Poza tym wśród tych materiałów była też krótka przedmowa do niniejszej książki, w której autor opowiada, jak dojrzewał w nim zamiar napisania własnej biografii.

W czasie porządkowania spuścizny po Szolemie Alejchemie odnaleziono opracowane materiały biograficzne oraz notatki, które miały być tworzywem w rękach mistrza, cegłami budowniczego wspaniałego gmachu w postaci wielkiej i ogromnej książki, obliczonej na dziesięć może tomów, obejmujących nie tylko żywot pisarza, ale też całą żydowską epokę w Europie i w Ameryce.

Literaturze żydowskiej widać nie sądzone było to szczęście. Zaplanowany z rozmachem gmach doprowadzony został tylko do trzeciego, jak byśmy powiedzieli, piętra i w stanie nie ukończonym, bez dachu, będzie tak stał przy naszej biednej ulicy. Jego budowniczy został odwołany, nim ukończył dzieło.

Niektórzy spadkobiercy Szolema Alejchema żyją jednak nadzieją, że uda się, choć może nie w tak doskonałej cechującej mistrza formie, doprowadzić do końca zgodnie z prawdą i realnymi faktami jego biografię. Do tego celu zostały wykorzystane wszystkie materiały i notatki, które Szolem Alejchem zebrał za życia i pozostawił po sobie.

J. D. Berkowicz