– Puk, puk, zastukał do drzwi – cicho jak w grobie – puk, puk, znowu powoli, żeby sąsiedzi nie usłyszeli – nie ma nic. Krew P. Bartłomieja zawrzała odrobinę, znowu puk, puk; ani słychu o otwieraniu bramy. Zaczyna więc mocniej, nie już palcem, ale pięścią – i to nie pomaga – raz, drugi, trzeci – napróżno. Niecierpliwość rośnie, a wstyd obudzić sąsiadów, choć rosa ranna dojmuje djabelnie – Zdecydował się nareście P. Majster – wali we drzwi pięściami co sił staje, czasami nogami sobie dopomaga; zmęczył się jak koń młyński, spotniał, pieni się, zły, szturmuje – a nikt nie otwiera.

Raz już szturm zacząwszy, trzeba go kończyć przededniem, żeby wschodzące słońce, podedrzwiami domu własnego go nie zastało, żeby całe sąsiedztwo nie gadało, że Majster Bartłomiej nie nocuje w domu i wraca nad rankiem – Stuk! hałas! sąsiedzi pobudzili się, wyglądają oknami poziewając, a Bartłomiej i rękami i nogami szturmuje co sił staje – coraz niecierpliwiej, bije, stuka i wrzeszczy – „Otwórzcie! hej! otwierajcie! no! otwórzcie! no! odemknijcie! hej! odmykajcie!”

– Hej! sąsiedzie! odezwał się głos chropawy kaszlem przerywany z jednego okna – porzuć to – bardzo proszę. Brzydkie życie prowadzisz, nocami włóczysz się po mieście, i sam nie spiąc, nam jeszcze spoczynek przerywasz.

– Patrzcie tego osła! odezwał się cieniuchny głos z drugiego okna, całą noc nie spałem, ledwie com się zdrzemnęła nad rankiem, aż tu ten grubijanin znowu mi spać nie daje – O! przeklęty bałdyga!

– Pa-pa-nie – są-sie-sie-dzie-dzie, trzęsącym, zająkliwym ale tubalnym głosem wołał któś trzeci – niech cię wszys-cy-cy dia-diabli wezmą, z twoi-im-im stuka-ka-niem-em, Ci-ci-cho b-bałwa-a-nie!

A Bartłomiej jak bił tak bił.

– A kto tam? odezwał się nareście głos z okien domu P. Bartłomieja.

– To ja – odpowiedział szybko Bartłomiej.

– Któż? ozwał się głos znowu.

– Ja – Majster Bartłomiej – Pan tego domu – ośla głowo – i basta – czyli basta i głowa ośla – hę? czy mnie nie poznajesz po głosie.

– Oczewiste kłamstwo – rzekł znowu głos z okna, Majster Bartłomiej już dawno przyszedł do domu, i smaczno zasypia.

– Ach! łotry otwierajcie, bo wam jutro łby potłukę.

– To oszust – odezwano się znowu, chce się wkraść do domu, żeby co ukraść, ale mnie nie oszukasz – muszę dobrze domu pilnować, i niepuszczę, chociażbyś o mur bił głową – a jeśli sobie pójść nie zechcesz, zawołamy pachołków, żeby cię do sądów Ławeckich odprowadzili.

– O przeklęta nocy! krzyczał Majster osłupiały ze złości, pieniąc się prawie – przeklęta, stokroć przeklęta nocy!! – i stał niewiedząc co robić podedrzwiami, a okno zamknęło się, sąsiedzi poszli spać – Majster został się sam jeden na ulicy, siadł, na ławie, wzdychał, płakał i usnął ze znużenia.

Nad samym rankiem, obudził się Majster ze snu, i obejrzał się po sobie i koło siebie. Mnóstwo ludu gromadziło się w około, patrząc z podziwieniem na niego: na jednej nodze nie miał bóta, suknie jego były czarne jak węgiel, galony u kapoty pordzawiały, włosy nieco miał osmalone, a suknią prócz tego podartą.

– Hej! ozwał się któś z tłumu – Majster gdzieś był na piwku.

– O! odpowiedział drugi, musiał się wczora zalać porządnie.

– Patrzajcie, zawołał trzeci – powraca pewno z bankietu, obejrzyjcie no mu uszy, czy ma całe.

Tak krzyczano, a Majster Bartłomiej, był pośmiewiskiem pospólstwa, wstał nareście z ławki, i wszedł do domu.

—–

Sciemniało się już tegoż samego dnia, kiedy synowica Bartłomieja Hersylia, siedziała w swojej komnacie. Była to izba niewielka, z dwoma kraciastemi oknami. Dwa stoły marmurowe i trzy stołki wyplatane trzciną, zdobiły ją. Na szybach okien pomalowane były znaki Zodyaku: sufit wyobrażał systema Tychona, na stole widać było kule, globy, leżały cerkle i ksiąg kilka, przy ścianie stał szpinet, lira i arfa. Hersylia siedziała sama jedna zadumana, przed rozwartém oknem i wzdychała – sliczny był wieczor – Hersylia nadstawia ucho, któś idzie po schodach – serce uderzyło mocniej – to on! – Oboje spotkali się na środku pokoju, oboje mieli wzrok czuły, obłąkany. Tobiasz był wysoki, piersisty ale blady – oczy miał żywe i czarne. Hersylia była brunetka, średniego wzrostu, miała oczy wymówne, jak najczulszej Włoszki, kibić Atalanty. Podała rękę kochankowi, on ją pocałował i rzucając na ziemię kapelusz, zawołał.

– O moja luba! nieuwierzysz jaki mię ogień pali, pragnę, palę się cały – dwa dni niesłyszałem muzyki! zagraj proszę cię cokolwiek.

– Dobrze moje serce! rzekła wzdychając i biorąc arfę powoli. Chciała grać i ręka jej zastanowiła się nad strunami, sparła głowę i zadumała się posępnie.

– Tobiasz otworzył szpinet i zaczął grać sławnego Claboniego melodiją wrzącą, czucia pełną. Arfa milczała jeszcze, ale kiedy Tobiasz¹, zniżył głos, kiedy cichemi tony odezwał się z melancholijną Canzoną – arfa ożyła, i tak rosła w silnych odgłosach że szpinet z prymu, na wtór zeskoczył. Muzyk pałał cały, jego dusza zdawała się czuć i połykać tony, nim je usłyszał. Oczy iskrzyły się, wytężały się wszystkie żyły; nic nie czuł, nic nie widział, nic nie słyszał, tylko harmonią, której wyobraźnia dodawała wdzięku.

Lecz nagle, arfa ustała, a Tobiasz zleciał z nieba na ziemię, opuścił ręce i oglądał się w około z podziwieniem.

– Czy już dosyć – moje serce? zapytała Hersylia.

– Dosyć! rzekł z cicha wzdychając Tobiasz – dziś ja grać będę jeszcze u Kazanowskich wieczorem.

– Więc się dziś wcześnie rozłączym! rzekła smutno Hersylia.

– Jakto, rozłączym? zawołał powstając z zapałem Tobiasz, alboż dusze nasze nie są zawsze razem?

– Hersylia westchnęła tylko. Tobiasz chodził szybko po pokoju, rzucał ogniste spójrzenia i usiadł nareście, Hersylia zbliżyła się ku niemu, wzięła go za rękę i milczeli!

Drzwi się otworzyły, wszedł Rupert. Musicie pamiętać jego garb, ogromną głowę, ręce cienkie i długie, i nożki jak badyle. Otoż Rupert uśmiechnął się wchodząc i usiłując przybrać powabną minę, aby się przypodobał – skłonił się i przystąpił bliżej – Oczy Tobiasza zapłonęły gniewem, ale przybyły nieuważał na to i zaczął być natrętniejszym, siadał, wstawał, chodził, nucił, przypatrywał się, uśmiechając Pannie Hersylii.

Tobiasz się niecierpliwił, bo Rupert przerwał mu słodką chwilkę, patrzył nań ostro i oka z niego na chwilę nie spuścił. Hersylia tym czasem nie zważając nań bynajmniej, sparła się na ramieniu kochanka i nie patrzyła nawet na przybylca. Czoło małej poczwarki chmurzyło się widocznie, tupnęła nogą, żeby przecie choć jedno pozyskać spójrzenie, i odezwała się po chwili.

– Panna Hersylia powinna być grzeczniejsza; bo ją przed stryjem oskarżę.

– Milczeć!…. rzekł poważnie i zimno Tobiasz.

– Panna Hersylia mnie nie słyszy – odezwał się znowu uparty.

– Milczeć! powtórzył Tobiasz groźniej, ale z równą powagą, nakazującym tonem.

– Ty sam milcz śmiałku – wrzasnął przeraźliwie Rupert łupiąc oczyma i wyciągając ręce – milcz bo cię zgniotę, i oknem wyrzucę.

Tobiasz zamilkł, powstał powolnie z krzesła i zbliżył się do małego garbatego, który nie wiedząc jeszcze co z tego będzie, cofnął dla wszystkiego parę kroków. Młody muzyk tym czasem chwycił go silnie za kołnierz i milcząc ciągle, bez najmniejszej oznaki gniewu, prowadził go, a raczej wlókł do szafy.

Rupert szamotał się jak mysz w połapce, ale silna ręka go trzymała, musiał się poddać.

– Puść! puść mię, moje serce na miłość Boga, zawołał przerażony, puść mię moje serce, bo ci kości pogruchoczę. Tobiasz milczał, otworzył szafę, wepchnął do niej Ruperta, zamknął na zamek i wrócił powolnie do kochanki. Przez cały czas, któren trwała utarczka, Hersylia nie patrzyła nawet na nich, a kiedy Tobiasz się zbliżył, wzięła go za rękę i znowu usiedli w milczeniu, patrząc tylko niekiedy na siebie.

– Uf! uf! aj! oj! odezwał się głos z szafy – nu! aj! puść mnie, przysięgam ci na wszystko, że tu więcej noga moja nie postanie – nie mam czasu – to złe żarty panie Sandomierczyku!

– Milczeć – odezwał się znowu Tobiasz bardzo gwałtownie, milczeć, bo ci łeb roskwaszę!

– No! aj! mój najmilszy, mój dobrodzieju! puść mię – dam ci co chcesz, dam ci pieniędzy.

Tobiasz ruszył ramionami z politowaniem, a Rupert dusił się, krztusił, łajał, rzucał się, bił w szafę, ale nikt na to nieuważał.

– Zlituj się, jeśliś poczciwy człowiek – rzekł płacząc prawie, raz jeszcze Rupert – mam pilny interes.

– No! słuchaj! zawołał grzmiącym głosem Tobiasz, jeżeli twoja noga postanie jeszcze kiedykolwiek w tej komnacie, jeżeli się odważysz być natrętnym Pannie Hersylii – pamiętaj, ze cię tak uczęstuję, ze Ruski miesiąc popamiętasz.

Czy słyszysz?

– Słyszę – słyszę, tylko puszczaj – wołał Rupert, bo się uduszę, niech mię nadal Pan Bóg uchowa od tego domu i od was wszystkich.

Tobiasz otworzył szafę powoli i patrzał na wyskakującego z niej Ruperta, który jak opętany poleciał do drzwi, wybiegł i zatrzasnął je za sobą.

Muzyk zwrócił się raz jeszcze ku Hersylii, wziął jej rękę, położył na sercu – westchnął i wyszedł.

1. Tobiasz – ten Tobijasz z Sondomierza, był śpiewak i muzyk nadworny Zygmunta III. Patrz Siarczyński, Bentkowski, Niemcewicz. [przypis autorski]