Fiodor Dostojewski

O autorze

Fiodor Dostojewski to klasyk literatury rosyjskiej, filozof i publicysta.

Fiodor Michajłowicz Dostojewski urodził się 11 listopada 1821 r. w Moskwie, w rodzinie lekarza Szpitala Maryjnego dla Ubogich. Był drugim w kolejności synem z ośmiorga dzieci. Chłopiec otrzymał doskonałe wychowanie, a jego matka nauczyła go czytać z książki „Sto cztery święte historie Starego i Nowego Testamentu”.

W 1831 r. jego ojciec kupił małą wioskę Darowoie w powiecie kaszirskim prowincji Tula, a w 1833 r. – i sąsiednią wieś – Czeremoszno, gdzie w 1839 r. zmarł w wyniku szoku apopleksyjnego. Dwa lata wcześniej matka Fiodora zmarła z powodu zapalenia płuc.

Fiodor studiował w prestiżowym moskiewskim internacie Czermak, po czym przeniósł się do Kostomarow w Petersburgu, aby przygotować się do aplikacji na Wyższą Szkołę Inżynierii. Nalegał na to przede wszystkiem jego ojciec, twierdząc, że pisanie, do którego skłaniał się Fiodor, nie mogło zapewnić mu dostatniego życia. Studiując w miejscu, którego nie wybrał z własnej woli, Dostojewski nie robił nic poza czytaniem Homera, Cornela, Racinea, Balzaca, Hugo, Goethego, Hoffmanna, Schillera, Szekspira, Byrona, Dzierżawina, Lermontowa, Gogola, Puszkina, a nocą próbował pisać sam – pracował nad dramatami „Mary Stuart” i „Borys Godunow”.

Po ukończeniu uczelni Dostojewski próbował jednak wypełnić wolę ojca i w 1843 r. rozpoczął pracę jako inżynier-podporucznik w zespole inżynieryjnym w Petersburgu. Jednakże, 19 października 1844 r. opuścił stanoisko.

Fedor Dostojewski: pierwsze kroki w literaturze

Na początku tego samego roku Dostojewski pracował nad powieścią „Biedni ludzie” i ukończył ją pod koniec maja 1845 roku. Rękopis został zrecenzowany przez Niekrasowa i Bielińskiego, którzy byli zachwyceni: narodził się geniusz. Dostojewski zaczął spędzać dużo czasu w kręgu Bielińskiego, dopóki nie stworzył nowego dzieła – „Sobowtór”, które nie spotkało się już z tak dużą aprobatąw kręgach literackich.

Pod koniec 1846 r. Autor bezpowrotnie pokłócił się z redakcją Sowremennika, czyli Niekrasowem i przeszedł do konkurencyjnego pisma „Otieczestwiennyje zapiski” Krajewskiego. Końcem zimy 1846 r. Dostojewski został członkiem literackiego i filozoficznego koła braci Beketow, gdzie później znalazł prawdziwych przyjaciół i ponownie uwierzył w siebie, dzięki czemu w przyszłości zdołał napisać wiele prac z różnych gatunków:

• „Powieść w dziewięciu tomach”,
• „Kronika petersburska”,
• ”Pan Procharcin”,
• „Połzunkow”,
• „Uczciwy złodziej”,
• „Cudza żona”,
• „Mąż zazdrośnik”,
• „Choinka i wesele”,
• „Gospodyni”,
• „Słabe serce”,
• „Mały bohater”,
• „Sen wója”,
• „Sioło Stiepanczykowo i jego mieszkańcy”.

Wyrok śmierci

Od stycznia 1847 r. Dostojewski zaczął uczęszczać na spotkania Pietraszewskiego, dążącego do wolności literackiej, zmiany postępowania sądowego i zwolnienia chłopów. Jesienią 1848 r. zapoznał się ze Spesznewem, wokół którego wkrótce zebrało się siedmiu najbardziej radykalnych pietraszewistów, którzy utworzyli tajne stowarzyszenie. Ich celem była organizacja pracy nielegalnego druku i dokonanie przewrotu w Rosji.

Wkrótce po publikacji „Białych nocy”, 23 kwietnia 1849 r., Dostojewski został aresztowany i skazany na cztery lata pozbawienia wolności, z obowiązkiem służby wojskowej po odsiedzeniu wyroku. Warto podkreślić, że początkowo Wojskowa Komisja Sądownicza skazała pisarza na pozbawienie wszystkich praobywatelskich i „karę śmierci” wykonanom bronią palną. Jednak 19 listopada 1849 r. wyrok śmierci został odwołany przez auditorium generalne „ze względu na niespójność wyroku do winy oskarżonego”. Pod koniec listopada cesarz Mikołaj I zatwierdził tę decyzję. Jednak sami skazani pietraszewiści zostali o tym poinformowani dopiero w dniu wyznaczonym do egzekucji, 22 grudnia 1849 r. Najpierw odczytano im na lacu Siemionowskim wyrok w sprawie „kary śmierci przez rozstrzelanie”, a następnie poinformowano o ułaskaweniu. Jeden z skazanych nie wytrzymał psychicznie natłoku emcji i oszalał. Uczucia, jakich doświadczył Dostojewski w tym momencie, znajdują odzwierciedlenie w jednym z monologów księcia Myszkina w utworze „Idiota”, a wrażenia z przebywania w więzieniu – w powieści „Wspomnienia z domu umarłych”.

Pod koniec lutego 1854 r. Dostojewski został wysłany jako szeregowiec do batalionu linii syberyjskiej w Semipałatyńsku, a 18 lutego 1855 roku awansował na podoficera. W dniu koronacji Aleksandra II, 26 sierpnia 1856 r., byłym członkom klubu Pietraszewców ogłoszono „przebaczenie”. 20 października Dostojewski otrzymał awans do stopnia chorążego.

Pisarz otrzymał pełną amnestię wraz z powrotem do praw szlachcica i pozwoleniem na publikację 17 kwietnia 1857 r. Warto zauważyć, że okresy pozbawienia wolności i służby wojskowej stały się punktem zwrotnym w życiu Dostojewskiego: zmienił się z człowieka poszukującego ideałów w głęboko religijną, dla której jedyną osobą godną czci na resztę jego życia stał się Jezus Chrystus.

Przewrót literacki

W 1861 r. Dostojewski opublikował „Wspomnienia z domu umarłych” w czasopiśmie „Wriemia”, które zszokowały rosyjan dosadnym przedstawieniem życia skazanych, ponieważ dotąd nikt tego nie robił. Wysiłek pisarza opłacił się i autor „zakorzenił się” w literaturze światowej na stałe. W tym samym roku Dostojewski zaczął pomagać bratu Michaiłowi w publikacji magazynu „Epoka”, w którym opublikowano następujące prace:

• „Upokorzenie i obraza”,
• „Nieśmieszna historia”,
• „Zimowe notatki na temat letnich wrażeń”,
• „Notatki z podziemia”.

Ale w lutym 1865 r., sześć miesięcy po śmierci Michaiła, zaprzestano publikacji „Epoki”, a kolejne przełomowe dzieła Dostojewskiego były publikowane w innych iejscach:

• „Zbrodnia i kara”,
• „Idiota”,
• „Biesy”,
• „Młodzik”,
• „Bracia Karamazow”.

26 stycznia 1881 roku jego siostra Wiera Michajłowna przyjechała, aby poprosić brata o rezygnację z części majątku Ryazan. Podczas kłótni u pisarza pojawiła się krew w gardle, a jego rozedma płucna uległa zaostrzeniu. 28 stycznia, w sześćdziesiątym roku życia, Dostojewski zmarł na gruźlicę, przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedmę płuc. 1 lutego został pochowany na cmentarzu Tichwin w Ławrze Aleksandra Newskiego w Petersburgu.