wzgórza, zsuwało się słońce, pławiąc się w miedzianym blasku, podobnym do przejrzystego kurzu, nieruchomą warstwą nawisłego nad daleką widownią. Odblaski jego lśniły jeszcze na krawędziach chmur, wyzłacając je i zabarwiając szkarłatem, wrzynały się między fałdy szarych kłębów i szkliły na wodach.

W bruzdach ściernisk i podorywek

podorywka

– pole płytko zaorane zaraz po zbiorach i w ten sposób przygotowane do późniejszych prac przy uprawie.

jesiennych, na sapowatych

sapowaty

– błotnisty, bagnisty.

niwkach

niwka

– niewielka niwa;

niwa

: pole, ziemia uprawna.

i świeżych karczowiskach, gdzie stały smugi wody po niedawnej nawałnicy, mieniły się rude plamy, jak kawałki szyb przepalonych. Na szare, przyklepane skiby

skiba

– część ziemi odkrojona i odrzucona na bok przez pług.

padał uciążliwy dla oczu, zwodniczy cień fioletowy, piaszczyste wydmy żółkły, zielska na przykopach

przykop

– rów biegnący wzdłuż czegoś; także: wał ziemny.

, krzaki na miedzach miały jakieś nieswoje, chwilowe barwy.

W głębokiej kotlinie, otoczonej ze wschodu, północy i południa podkową wzgórz, obdartych z lasu, płynęła struga, rozlewając się w zatoki, bagna, płanie

płań

płania

– szeroko rozlana, niegłęboka woda.

i szyje

szyja

– tu: wąskie koryto strumienia, rzeki, itp.

, powstająca tam właśnie ze źródlisk zaskórnych. Dokoła wody, na torfiastym kożuchu rosły gąszcze trzcin, wysmukłe sity

sito

– tu: sitowie.

, tatarki

tatarka

– tu: tatarak.

i kępy niskiej rokiciny

rokicina

– rokita; gatunek krzewiastej wierzby, rosnącej na terenach wilgotnych, torfowiskach, mokrych łąkach.

. Nieruchoma, czerwona woda świeciła się teraz spod wielkich liści grzybienia

grzybień

– roślina wodna o dużych, unoszących się na powierzchni liściach i białych kwiatach; nenufar, lilia woda.

i szorstkich wodorostów w postaci bezkształtnych plam bladozielonych.

Nadleciały stadkiem cyranki

cyranka

– rodzaj wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych.

, krążyły kilkakroć z wyciągniętymi szyjami, przerywając ciszę melodyjnym, dzwoniącym świstem skrzydeł, zataczały w powietrzu elipsy coraz mniejsze – wreszcie zapadły w trzciny, z łoskotem rozbijając wodę piersiami. Ucichł dudniący lot bekasów

bekas

– rodzaj ptaka łownego występującego na terenach podmokłych.

, głuche wołanie kurki wodnej

kurka wodna

– średniej wielkości ptak wodny z rodziny chruścieli.

, ustało dowcipne pogwizdywanie kulików

kulik

– niewielki ptak brodzący o długim dziobie.

, poznikały nawet szklarze

szklarz

(pot.) – szklarka, gatunek ważek o zielonym ciele i błyszczących, szklistych skrzydłach.

i modre świtezianki

świtezianka

– rodzina ważek o metaliczno-niebieskim ubarwieniu ciała i ciemnym lub niebieskim żyłkowaniu skrzydeł.

, wiecznie trzepoczące siateczkowatymi skrzydłami dokoła badylów sitowia. Błądziły tylko jeszcze po świetlanej powierzchni głębin niestrudzone muchy wodne

mucha wodna

– tu zapewne: nartnik, plesica a. poślizg, jeden z rodzajów pluskwiaków żyjących na powierzchni wód stojących.

na swoich szczudlastych nogach, cienkich jak włosy, a zaopatrzonych w kolosalne i nasycone tłuszczem stopy – i pracowało dwoje ludzi.

Błota należały do dworu. Dawniejszy młody dziedzic taplał się po nich z wyżłem za kaczkami i bekasami póty, póki wszystkich lasów nie wyciął, pól nie zostawił odłogiem i, wyleciawszy nagle z dziedzictwa, nie oparł się aż w Warszawie, gdzie teraz wodę sodową w budce sprzedaje.

Gdy nastał nowy, mądry dziedzic, biegał po polach z kijkiem i często nad błotami stawał.

Gmerał w bagnie rękami, dziury kopał, mierzył, wąchał – aż wreszcie wymyślił rzecz dziwną. Kazał karbowemu

karbowy

– nadzorca robotników rolnych; nazwa pochodzi od kija, na którym nacinano karby, zapisując w ten sposób ilość wykonanej pracy.

najmować dzień w dzień chłopów do kopania torfu, szlam na pola wywozić taczkami, na kupy składać, a dziury kopać precz, póki się nie wybierze miejsca na sadzawkę; wówczas groble fundować

fundować

– tu: zakładać, budować.

, dół na drugą sadzawkę wybierać niżej, aż ich się kilkanaście uzbiera; wtedy rowy rżnąć, wody napuszczać, mnichy<a hr