– Вось яно! «Сіндром несталеючага хлопчыка», – прамовіла Аля і скептычна хмыкнула. – Складаеш дзяўчыне ўсякія дурасці, як быццам я школьніца!
– Не так даўно ты была ў школе! – заявіў я, разводзячы рукі. – У чалавечым жыцці ўсё не так даўно. Што такое гадоў восемдзесят? Імгненне для гісторыі! А для пацешных, падобных малпачкам, істот – цэлае жыццё. Таму нават наша розніца ва ўзросце – дробязь, мілая мая.
– Добра-добра, – пагадзілася Аля і пацешна паляпала вейкамі. – Пакажыце мне ваша Пастэга, будзьце ласкавы, паважаны Магістра!
І Аля пакланілася мне з перабольшаным выразам павагі на яе прыгожым твары.
Раз, два, тры… Я зрабіў усяго тры крокі, два разы пстрыкнуў пальцамі і вымавіў: «Пастэга».
Усё здарылася, як я прадказваў. Галава льва, чорны дым, які быццам напоўніў сабой нябачны акварыум, выцягнуты ўздоўж сцяны. Дым клубіўся, пакуль мая спадарожніца, поўнымі здзіўлення вачыма, глядзела на несумненны цуд. Пад цяжкім мастом, падобным на косці велічэзнага краба дагістарычных часоў, здарылася нешта звышнатуральнае.
– Але як гэта магчыма, і хто прыдумаў гэтую машыну? – нарэшце павольна вымавіла Аля.
– Хм, яшчэ пытанне, машына гэта ці не, – адказаў я, зрабіўшы асаблівы ўпор на апошнім слове. – Аднак галоўнае, што гэтая рэч працуе.
– Але як ты наогул даведаўся пра яе? – спытала дзяўчына.
Я бадзёра хмыкнуў і спакойна сказаў:
– Што значыць як? Мы ж з табой пішам кнігу, і я ў гэтай кнізе выдумляю тое, што хачу. Як, дарэчы, і ты.
Мая спадарожніца, здаецца, была задаволена гэтым адказам.
– А зараз? Што зараз? Мы, канешне, пойдзем унутр, так?
– Вядома, Аля! Білет у будучыню гэта білет у адзін канец. Аднак мы з табой накіруемся ў мінулае. Спачатку я, а потым, праз секунд адзінаццаць, ты. Наперад!
Скончыўшы прамаўляць, я хутка ступіў у заслону. Эх! Трэба было заплюшчыць вочы… Зажмурыўся, але было позна. Вочы пачало шчыпаць. Зрэшты, неўзабаве я перастаў адчуваць які-небудзь дыскамфорт. Я нібы вісеў у бязважкасці, але доўжылася гэта не больш за дваццаць секунд. Вакол быў дым, які паступова рабіўся больш светлым, пакуль не стаў белым пухам аблокаў. Калі гэтыя аблокі разышліся, я зразумеў, што з вялізнай хуткасцю нясуся да сваёй старой школы… Вось ужо бачны яе дах. Я праскочыў скрозь накрытыя смалой кавалкі руберойда, нібыта быў срэбным нажом, а дах нашай элітнай школы – кавалкам шакаладнага масла. Я апынуўся ў кабінеце. Так, гэта быў восьмы клас, мая задняя парта, урок матэматыкі, і добра знаёмы, рэзкі, як турэмная сірэна, званок.
Глава 3
Я гляджу на сваю руку… На парце рука школьніка, зацягнутая цёмна-сінім рукавом школьнай формы. Люстэрка побач няма. Бяру заплечнік, скідаю туды падручнікі, пенал, а затым, крыху падумаўшы, дастаю ручку, хаваю яе ў кішэню. Я паднімаюся, іду да выхаду з кабінета… Ах, наш стары клас, з раслінамі ў кутку, плакатамі пад шклом… Пах вільготнай, як ламанцін, дошкі, стаптаны лінолеўм, жудасныя бальнічныя лямпы на столі, рудыя плямы на шпалерах. Паламанае крэсла, ляжыць мёртвым целам на змятым самалёціку, зробленым з сшыткавага лісціка. Вось і вялікае, трэснутае люстра ля абшараванага ўваходнага партала, які быццам абліты шараватай, некалі белай, эмаллю. Гляджу на сваё адлюстраванне. Зблытаны чуб, сіняя кашуля васьмікласніка, але праніклівы погляд дарослага чалавека. Зрэшты, у мяне ўжо быў глыбокі позірк у тыя гады.
Выходжу ў школьны калідор. Шум галасоў – дзясяткаў, калі не сотняў. Паўзмрок. Зняволеныя школьнай папраўчай установы: храма ведаў фармальна, фабрыкі дзіцячых траўмаў, на палях рэальнасці. Дзіцячая агрэсія – безупынная і бязлітасная. Бясконцы, страшны сон дзяцінства і юнацтва, які трэба, калі можна так выказацца, пераспаць. Так выкоўваюцца дарослыя людзі, душа якіх поўная незалечаных ран: прабачце за прэтэнцыёзнасць. Этапы школьнай сацыялізацыі – усходы ў царстве Аіда. Хаця, ёсць асобныя індывіды, якім пашанцавала больш. Яны любяць школу, а школа iх.
Ну, а вось ён… Святаслаў.
– Слава, – паклікаў я.
– Чаго табе? – адазваўся чорнавалосы хлопчык, з калючымі вочкамі.
У вачніцы быццам устаўлены цёмныя шарыкі оніксу. Ён прыкладна майго росту. Хуліган. Але ў адрозненне ад мяне з поўнай сям'і. Ягоны бацька прадпрымальнік, як і мой. У нашай элітнай школе гэта норма.
– Я б хацеў, каб ты перастаў лезці да мяне на перапынках.
– Хм… Яшчэ чаго? – выпаліў Слава. – Я раблю, што хачу.
– Ты бачыш, дружа, – мае словы былі цвёрдыя як панцыры смаўжоў, – табе падабаюцца бойкі, а мне не. Я ўжо занадта дарослы для гэтага. Ты прыходзіш да мяне і штурхаеш. Я штурхаю цябе. Мы быццам бы квіты. Але ты ад гэтага атрымліваеш задавальненне, а я не.
Пасля гэтых слоў Слава як быццам умёрз у абшарпаную, светла-карычневую падлогу нашага школьнага калідора, свідруючы мяне сваімі вострымі вачыма-кінжаламі. Яшчэ пара імгненняў і аднакласнік кінуўся наперад. Я штурхнуў тулава адстаўленай назад нагой, папярэдне крыху прысеўшы. Правая нага пракручваецца на пальцах. Мае плечы мяняюцца месцамі: левае назад, правае наперад. Ударная рука вылятае да суперніка з максімальнай хуткасцю. Я дакручваю шчыльна сціснуты кулак, пакуль левая засланяе падбародак. Як на малюнку. Нібы ідэальны механізм, які выконвае адзіную задачу для якой ён створаны, ну вось як гэта робяць дзіракол і шчаўкунок. Пум! Мае косткі ўваходзяць у кантакт са сківіцай Слаўкі. У васьмікласніка невялікая вага, але пры такім тэхнічным удары гэтая вага ўлятае ў галаву ворага. Святаслаў падае на падлогу, а я гляджу на яго навюткія, аранжавыя красоўкі, якія адчайна выскокваюць з мяшка для зменкi.
Хлопец аглушаны, і па правілах бокса яму б залічылі накдаўн. Але, вядома ж, ён не скалануты па-сапраўднаму, бо вучань восьмага класа, выхаванец элітнай школы не самага маленькага горада, гэта яшчэ не чэмпіён свету па боксе ў суперцяжкай вазе. Ён не можа адправіць у глухі накаўт свайго маленькага таварыша па вучобе і даволi вялікага нягодніка.
І вось Слава ўжо хоча падняцца, хоць у вачах цень страху. Аднак ён не зламаны цалкам – яшчэ не. Прага барацьбы яшчэ не пакінула майго жаданага апанента – усё яшчэ не. Ён павінен па-сапраўднаму спалохацца і ўсвядоміць, што цяпер, ці ў будучыні, ад гэтага псіхаванага Тэта лепш трымацца далей. Я ніколі не рабіў з ім такога, але гэта яшчэ не ўсё – яшчэ не. Эх, калі б я ўмеў так біцца ў школе. Гады заняткаў не прайшлі дарма. Я выхопліваю ручку, якую раней схаваў у кішэню, і прыстаўляю яе да горла Славы.
– Яшчэ раз ты будзеш мне дакучаць і я ўскрою табе горла!
Вось зараз страх у вачах Славы дасягае апагею. На гэта можна глядзець вечна, як на працу старога, вадзянога млына на ўскраіне нашага горада. Прынімаю ручку, а хлопчык паднімаецца з падлогі і галапуе на ўрок. Я нават не ведаю на які. Яго штаны запэцканы калідорным пылам. Ён атрасне іх пазней. Атрасці пыл прыніжэньня са свайго эга яму будзе больш складана, але паразіт заслужыў лупцоўку. Варта паглядзець на расклад. Таблiца на другім паверсе, побач з настаўніцкай, з пахкай прыбіральняй, з кабінетам літаратуры. А, зрэшты, хутка я вярнуся назад. Можна проста прагуляць урокі. У гэтыя гады я быў прагульшчык.
Падарожнічаю ў сваё любiмае месца па рыпучых масніцах. Кут каля кабінета гісторыі. Там я часта хаваўся ў час прагулаў.
Ледзяное шкло аддзяляе мяне ад прасторы ўнутранага двара, у які загнана старая, абшарпаная калымага: калісьці гэта было чымсьці накшталт школьнага аўтобуса. Я дакранаюся падушачкамі пальцаў да празрыстай лушчаковай перапонкі. Цягучы холад акуратна кусае мезенец і ўказальны.
Нечакана мае вочы слепіць белае святло. Імгненне і я зноў пад мастом. А яшчэ праз момант я бачу Алю. Дымны партал адразу ж зачыніўся і вакол зноў не было нічога незвычайнага.
– Ну што? Як табе першы тур з Пастэга? – спытаў я гучна.
– Неверагодна! – выдыхнула Аля.
– Раскажы падрабязней!
– Спачатку я адчувала, як дым раз'ядае мне вочы, але дыскамфорт хутка прайшоў.
«Яна кажа прама як я».
– Я аказалася ў сваёй школе. Як я зразумела, гэта быў дзявяты клас.
– Няўжо і табе прыйшлося закрываць старыя траўмы? Не ведаў, што ты была нейкай школьнай адшчапенкай.
– Я не была адшчапенкай. Я была дастаткова папулярная.
– Хм, дзіва тут няма. Што яшчэ можа чакаць прыгожую дзяўчынку, – сказаў я.
– У дзяўчынак таксама ёсць нутравідавая канкурэнцыя, – Аля глядзела на мяне з лёгкiм дакорам. – Ці можаш ты не ведаць, раз ты ведаеш усё ў гэтым сусвеце.
– Ну, мабыць, не ўсё ў сусвеце, – удакладніў я. – Калі гаворка не пра сусвет гэтай кнігі, вядома ж. Ну, а наконт канкурэнцыі ў дзяўчынак магу сказаць, што фізічны гвалт у табары асоб жаночага полу распаўсюджаны менш. Вядома, дзеўкі таксама б'юцца, і нават на рынгу. Але ўсё ж гэта бывае нашмат радзей, чым у хлопчыкаў. І ўсё роўна ў большасці жанчын паражніна не толькі там, дзе прызначана прыродай, але і ў мазгах. Зрэшты, тое дакладна і для большасці мужчын.
– Зноўку гэтая мізагінія… Ты ўсё яшчэ хочаш даведацца, што са мной адбывалася, ці зноў будзеш размаўляць аб розных рэчах, прычым у гэтым сваім саркастычным тоне? – спытала мая выдатная суразмоўніца і ўзмахнула валасамі.
– Ну не, мізагінія тут адсутнічае. Не схаваю, часам ёсць спакуса аб'явіць усіх баб пачварамі. Але я разумна нагадваю сам сабе, што монстры не жанчыны ў прыватнасьці, а толькі ўсе людзі ў цэлым. Таму казаць трэба пра мізантрапію, а не мізагінію. Ох, ну і, вядома ж, я хачу, – упэўнена распавёў я. – Раскажы, калі ласка.
– Дык вось, – Аля звонка пляснула сябе па сцёгнах. – Я сустрэла свайго першага кавалера. У тыя гады ён здаваўся мне цікавым, такім брутальным. Я проста сутыкнулася з ім у калідоры… школьным калідоры. Наперадзе нас чакала шмат усяго…
– Першы сэксуальны досвед, – падказаў я.
– Так! Калі хочаш ведаць, – кіўнула Аля, прыпадняўшы броўку. – Але ў выніку ён кінуў мяне дзеля сяброўкі!
– Лепшай сяброўкі? – спытаў я дзелавым тонам.
– Не, не лепшай, – упэўнена адказала мая спадарожніца.
– Ах, калі б яшчэ яна клікалася лепшай, то сюжэт набыў бы проста чароўную банальнасць. Такую, ведаеш, старасвецкую чапурыстасць благога густу. Вось-вось, глядзіце – пошласць, зацяганы, паварот сюжэту. Аля, складай лепш! Я дакладна ведаю, што гэта ў тваім дыяпазоне.
– Ты не забывай, банальныя сюжэты дае перш за ўсё жыццё. Жыццё банальнае! Смерць банальная! Няўжо такой сітуацыі не магло быць? Ды яны побач, такія вось сітуацыі! Ты несумненна ведаеш. Ты пісьменнік! Ну амаль нават пісьменнік рэаліст, а не косць з-пад лаўкi, – сказала Аля і весела засмяялася.
– Добра, ну добра, – я замахаў рукамі і заўсміхаўся. – Працягвай, калі ласка.
– Карацей кажучы, я адшыла яго. Так і сказала: «Валі! У нас нічога не будзе». Хаця, ведаеш, гэтае хлапчанё навучыла мяне таму, што дрэнныя хлопцы гэта сапраўды дрэнна. А калі я змяніла мінулае, – тут голас дзяўчыны стаў устрывожаным, – то выходзіць, што я страціла гэты вопыт, і нават зараз не буду разумець, чаму я з такім разумным і добрым хлопцам як ты.
– Жаманніцы кажуць не хлопец, а «малады чалавек», – я агучыў свае назіранні з гранітнай сур'ёзнасцю.
– Ну цябе ў лёх, – Аля зрабіла выгляд пакрыўджанай. – Здаецца, я тут ліслівіла, ну, наконт дабрыні.
– І розуму таксама, – падказаў я.
– І розуму! – вельмі ўпэўнена пагадзілася яна.
Але праз некалькі секунд мы ўжо смяяліся разам.
– Што ж, мая мілая, – заявіў я, сунімаючы смех, – дзякуй за аповяд. А знойдуцца жэш дурныя чытачы, якія вырашаць, што гэтыя нашы ўзаемныя падколкі нейкія ненатуральныя, хоць гэта вельмі здаровая і вясёлая форма адносін, прынамсі для шматлікіх прадстаўнікоў інтэлектуальнай меншасці. Ну і для даведкі: ты не мяняеш сучаснасць, калі перакройваеш мінулае з дапамогай Пастэга. Ці дакладней, ты мяняеш свой псіхалагічны стан у сучаснасці, што адбываецца ў выніку закрыцця гештальта, як гэта назвалі б мозгаправы. Аднак тое, што адбылося ў мінулым – там і застаецца. Пасля змены мінулае не з'яўляецца, само па сабе, прамой прычыннай змены нейкіх падзей сучаснасці. Прасцей кажучы, ты не можаш забіць у мінулым кіроўцу, які аддавіў табе нагу, і такiм учынкам вярнуць нагу назад. Мінулае – набор нязменных карцінак, сімулятар моманту, у які вяртае цябе Пастэга, а не звяно ланцуга, які парвецца, пасля змены яго часткі. Гэтую частку нельга змяніць. Можна толькі змяніць згаслыя цені, ілюзіі мінулага…
– Добра-добра, – перапыніла мая спадарожніца. – У мяне цяпер мозг перагрэецца ад гэтых тлумачэнняў. – Я бясконца натхняюся тваімі філасофстваваннямі, але зараз крышачку стамілася…
– Філасофію можна было б згарнуць пасля з'яўлення Эпікура, нічога разумней усё роўна не народзіцца. Менш пакут, больш радасці – вось усё, што сапраўды мае сэнс падчас чалавечага шляху. Усе жыццёвыя мэты – мыліцы, якія дапамагаюць ісці наперад. Калі гэтыя апоры не дапамагаюць хацьбе – іх месца на сметніку. Грамадства спажывання? Вы яшчэ скажыце, што гэта мінус у кубе. Не варта дужацца з прапелерамі, асабліва калі яны не мяшаюць. Не хочаце быць зомбі, які жыве ў сваім дэвайсе? Ну дык i не трэба. Займайцеся творчасцю! Ці не. Грамадства спажывання – не горшы варыянт для развіцця талентаў. Гэта факт. А вось антытэзам для гэтага меркавання месца на тым жа сметніку, што і дрэнным апорам.
– Я б і сама зараз адправілася на сметнiк, – прастагнала мая муза, – толькі б спакойна паляжаць і адпачыць.
– Тады пойдзем да мяне і зоймемся чым-небудзь пацешнейшым, – прапанаваў я, і мы выйшлі з-пад маста, накіроўваючыся ў бок яшчэ аднаго, больш старога.