Есіл

 
Ақ тəнін сабаздың жұтса да
                    қара жер қабаты,
Сол елдің аспанын шарықтап,
                    кезіп жүр дауысы!
 
 
Көкірегінде сақтап қалды ма өр Есіл
Сиқырлы дауысын Естай данамның?
Кешқұрым сыршыл су
                    күміс үн төккенде сыңғырап, есіліп,
Бабамның əні деп қаламын.
 
 
Ерлер мен серілер отаны – бұл жерде туыпты,
«Кəдімгі Сəбит Мұқанов», –
                    аспаннан салбырап түспеген, –
                                        «ет пенен сүйектен жаралған».
Есілдің толқыны сол қарттың жастығын қуыпты,
Жоғалған өлеңін табам деп қай аралдан…
 

* * *

 
Есілдің даласы көлбеген:
Топталған киіктер шегіне жетпеген,
Сан тұлпар шалдығып, терлеген,
Татпаса майсасын көктеген.
Қыранның қанаты секілді теп-тегіс,
Есілдің даласы көлбеген.
Кеткенде өктем қыс,
Жеткенде көктем-қыз,
Сағынып шəрбəтін,
                    аққулар сұңқылдап, шөлдеген.
Өр Есіл, зор Есіл, жан Есіл, өзенім,
Сағынармын мен де өзіңнің зəм-зəм суыңды;
                    алыста мен сенен ойласам – өртенер өзегім –
Татардың қызымен шарлаған нуыңды.
Сол ару кезіп ну жағаңды, мұңайып мен жоқта
қарақат көзіне жас алса,
мен болып аймала, жалынам, Есілдің самалы,
Тағзым ет иіліп, жас қайың, жас арша.
Аруым, оралам мен саған,
дөңдер мен сайларға мұңайып қарама;
жыл құсы сықылды Есілдің айдынын аңсаған,
оралам, аруым, мен саған,
əзірше нуларды жалғыз-ақ арала,
гүлдер мен шыршаға мұңайып қарама…
 
 
Өр Есіл! Шілдеде мен сенің
жағаңнан жырақтап,
балалық шағымда жүзбедім төсіңде.
Тереңнен күмбірлеп естілген сырлы үнің, бірақ-та,
мен туған Ертісті түсірді есіме.
 
 
Сезгендей толқының жалынын кеудемнің,
еміреніп, аймалап қарсы алдың, Есілім.
Айбынды Ертістің ерке ару сіңлісі сен едің,
Арқада ағатын жарысып, көсіліп.
 
 
Мен сені емеспін жырлаған,
ғафу ет, қария Ертісім.
Балапан шағымда қатпаған бұғана,
Мейірлі қойныңнан ұшырдың алысқа ерте сен.
Өзің айт, айт кəне, Ертісім-анашым,
жол түсіп барсам мен жағаңа,
қорқамын анасы
ержетіп сағынып келген бұл баласын
деп əлде танымай қала ма.
 
 
Қоп-қою шаштарым сұйылып,
Үлкен, ақ маңдайға түсті əжім.
Сақтай да алмадым
сен берген жастықтың көркін мен,
Кешір сен, Ертісім – жан анам – ұстазым.
Сағындым мен сені, балалық пак шағым,
толқынмен ақтың ба сабалап Ертістің арнасын;
сықылды таңдағы көк сағым,
жас дəурен, қайда ұзап барасың?!
Ұялып пəк жүзім от болып жанатын,
қыздарға арнаған бере алмай хатымды.
Мен едім – көзіме жас толып
танатын:
«Бала ақын» – дегенде атымды.
 
 
О, ғажап! – бал қылық тым жырақ қалды ма:
мақтадым мен бүгін жырымды шала үйткен.
Түспесем қайтушы ед əкенің алдына,
несіне таластым Сəбитпен!!!
 

* * *

 
Достарым, кешірім өтінем,
Əуелі, əрине, қыздардан.
Өбіп менің албыртқан бетімнен,
Қорғады бір ару аязды ызғардан!
 
 
Жастықтың қоңыраулы күймесі
Ерте ғой тоқтайтын күн əлі.
Жұлынып бітті ме Жүректің гүлі əлі?!
Шіркін, əлгі боздауық түйенің бойы ұзын,
Бірақ та құйрығы қысқа ғой.
Маңынан жүрмеймін аршын төс,
сұп-сұңғақ жұғысқан кей қыздың –
Шашы ұзын, ақылы қысқа ғой.
Жасырып неғылам сырымды,
Ұнатты десеңдер: бұл кімді?
Тағдырым тап қылып ұялшақ, төменшек сұлуды,
Кеудемді бұзбаққа жүрегім бұлқынды!
Жар іздеп қыр бардым, құз бардым:
Ол – сенсің, аруым, сенемін!
Ерітіп кеудемнің мұз-қарын,
Бер маған жылуын денеңнің!
Кейде ақын – адам ғой ұшқалақ,
Кейде оны данышпан деуде де.
Соны айтып – татардың аруы құшқан-ақ,
Жұп-жұмсақ мақтадай кеудеде.
Топырақ көзімнің шырағын өшірсе,
Алып қал нұрларын, аруым, сауытым, беренім!
Қазақтың қарақат көздері кешір сен,
Татардың қызына гүл үзіп беремін…
Апырау, мұным не? Мен қалай жырладым,