Есіл

* * *

 
…Ақтарсам топырақ қабатын,
Ноянның сұр болат қылышын.
Табамын,
Қайралған суарылып қаны үшін
Менің көшпелі бабамның!
Иесі осы өткір қылыштың
Жатаған атынан жеріме
Тік құлап түспесе оғынан орыстың,
Бəлкім мен келмес те ем өмірге…
 

* * *

 
Топталып, күркіреп жыл ақты,
Есілдің толқыны сияқты.
Капитал алды да феодалды сақалдан,
Жас жігіт қарт шалды құлатты.
 
 
Мертікті сорлы шал, бүкеңдеп,
Сырқырап сегізкөз шонданай.
Сұм жігіт сыйламай үлкен деп,
Өкпеге теуіп тұр сонда да.
 
 
Ол жəне тонады кəріні,
Ақтарып қалтасын, ышқырын.
Қиырда қазақтың даласы көрінді,
Капитал жол тартты əндетіп, ысқырып.
 
 
Капитал кездесіп көшпелі қазаққа,
– Мал сат, –  деп ақшасын ұсынды.
– Қой, жаным, мұның не, мазақ па,
Қағазды қайтемін бұл сынды…
Жігітім, аялда, жоқ əлі…
Көзім түсіп тұр көкшіл бөркіңе.
Бер соны бір қойға, тоқалым
Киім барсын төркінге…
 
 
Сонымен… қызды осы алапта,
Сауданың көрігі,
Хивалық, цейлондық манаптар.
Жол салды ту қырға көлігі…
 

* * *

 
Феодализм – түйе ғой,
«шөк» десең – «бық» деген,
Құмменен жылжыса – оған жоқ тіреліс.
Капитализм жете алмай қалам деп жүкпенен,
Далаға төседі рельс.
Буржуа – кербез де, сылқым да,
Феодализм жарғағын кимеді.
Заводтың түтінін ұшырып бұлтыңа,
Теріні жақсылап иледі…
Ереуіл, ереуіл, ереуіл…
Заводтың мұржасы сорайып тұрады,
Ұшпайды көк түтін неге бұл?
Ереуіл,
                    ереуіл,
                                        ереуіл…
 

* * *

 
Қым-қиғаш, сан тарау соқпақтың,
Үлкен жол – түйісер аяғы,
Толқынды толқын кеп соқпақ та,
Өзендер теңізге саяды.
Заманның шартарап ағымы –
Бірде өр, бірде еңіс соқпағы –
Маркстік формула күшіне бағынды.
Келешек торабы – олардың тоқтамы.
 
 
Келешек деген ол немесе?
Қыз ба екен түйреуіш қадаған?
Жігіт пе əлде ол сом дене,
Бикештер сүйсініп қараған?..
 

* * *

 
Даласы Есілдің көлбеген,
Дұшпанға көнбеген,
Батырлар ақ алмас қылышын сермеген,
Намысты бермеген,
Қазақтың Асан данасы
Мұңлы үнімен тербеген –
Есілдің даласы көлбеген!!!
Есілдің кең жалпақ жаясы,
Түгінен май тамған шөбіңді
Құшырмен асаған
Асан атамның Желмаясы.
Есілдің толқынын,
Сұлудың көзіндей көліңді.
Асанқайғы: əкетем, – деп еді,
Торсығына симайтын көрінді.
 
 
Дариға! Адамның көзі бұл
Тойымсыз, – деген ғой қазағым кемеңгер.
Бір уыс топырақ құйылса – өзі бір,
Жұмылмай қалады, – демеңдер.
Қалайша менің оймақтай жанарым,
Шарасына сиғызды
Есілдің құдиған, қып-қызыл жарларын?
Көне бір батырдай көтерген аспанға,
                                        айбарлы жарағын –
Көзімде – зəулім мұнара,
                    еңселі үйлері қаланың.
Есіл көл, Есіл көл, Есіл көл!.. –
Деп жас төгіп қайғылы есіл ер –
Асан бабамыз сонда осы бұлқынған Есілдің,
Кім білсін, өзі ойлап қойды ма есімін?!
Мен Асан атама ұқсаман,
Қой, егіліп жыламан!
Толқынның шашынан ұстаман,
Торсықты сайламан,
Құйып алмаймын мен сені,
Өр Есіл, өзіңнің жарыңда қал аман!
Жарыңды сабалап аға бер,
Келешек қақпасын дамылсыз қаға бер!
Тартыла көрмесін толқының ешқашан!
Татар мен қазақтың қыздары
Шомылсын, Жуынсын ақ тəнін,
Түсіндей мақтаның!
 
 
Есілдің үніне күлкілі
Қорқыт қобызын қосыпты бір күні.
Толқынға кілемін жайыпты.
Жарына көз жасын төгіпті.
Бұл күнде қызыл жалаулы баржа мен қайықты,
Толқындар сүйсініп өбіпті…
 

* * *

 
Атығай, Қарауыл мекені, –
Құлагер өткен жер – дүбірлеп олжа сап.
«Сайқал дүние кімді еркелетеді», –
Ақанды сабапты мол жасақ!
 
 
Ерлер мен серілер отаны:
Жүйріктер тұяғы боратқан
қап қара, шудалы шаңдарды.
Аяп сол қайғылы Ақанды,
Сұрасаң – егілген шалдары.
Біржан сал əн-жыры қанатын
Аққу боп қағатын;
Адамша қуаттап, көтеріп,
                    жаңғырып қосылған сар жайлау, тау іші;