Исландские королевские саги о Восточной Европе

Tekst
0
Recenzje
Przeczytaj fragment
Oznacz jako przeczytane
Czcionka:Mniejsze АаWiększe Aa

Перевод

Глава 17

2 И после его (Трюггви. – Т. Д.) смерти бежала Эстридi, которую Трюггви взял в жены в Упплёнде, на Оркнейи с трехлетним Олавомii, сыном своим и Трюггви, чтобы спастись от вероломства как Гуннхильд и ее сыновей, так и ярла Хакона, которые все тогда боролись друг с другом за Норег, потому что ни один из сыновей Гуннхильд тогда еще не был лишен жизни. И приплыла она на Оркнейи с тремя полными кораблями людей.

И поскольку нельзя было скрыть ее поездку и могло свершиться любое предательство, отослала она тогда своего ребенка с тем человеком, которого некоторые называют Торольвом Вшивобородым, и привез он ребенка тайно в Норег, и с большими предосторожностями переправил в Свитьод. А из Свитьод хотел он поехать в Хольмгард, так как там у него была какая-то родняv. И тогда напали эйстыviii на тот корабль, на котором он был, и были некоторые убиты, а некоторые взяты в плен. Воспитатель его был убит, а он был взят в плен близ того острова, который зовется Эйсюслаix, и затем продан в неволюх.

Глава 18

3 Но Бог, который избрал этого ребенка для лучшей участи, дал ему свободу таким образом: в Эйстланд приехал по поручению конунга из Хольмгарда человек, который был послан собрать подати с этой земли и был родичем этого ребенка, и освободил своего родича, и отвез в Хольмгард, и был он там некоторое время, так что немногим людям было известно о его происхождении.

4 И когда ему было 12 летi, случилось так, что однажды на торгуii он узнал вруке у человека тот топор, который был у Торольва, и начал расспрашивать, как к нему попал этот топор, и понял по ответам, что это были и топор его воспитателя, и его убийца, и взял тот топор у него из руки, и убил того, кто до этого им владел, и отомстил так за своего воспитателя. А там была большая неприкосновенность человека и большая плата за убийство человека, и принял он решение бежать к княгине под ее защиту. И по ее просьбе и поскольку это сочли делом энергичным для человека двенадцати лет от роду, и поскольку месть его сочли справедливой, помиловал тогда его конунг, и стала с тех пор расти его известность, а также уважение и всякий почет.

6 И после того как прошло некоторое время, ему дали дружину и корабли, и ходил он то в одну землю, то в другие земли и воевал, и быстро увеличивали в его отряд норманны, и гауты, и даны, и совершал он теперь подвиги, и добывал себе этим славу и хорошую известность.

§ 5.2. «Сага об Олаве Трюггвасоне» монаха Одда

Введение

«Сага об Олаве Трюггвасоне» монаха бенедиктинского Тингейрарского монастыря на севере Исландии, Одда Сноррасона (ум. в 1200 г.), была написана на латинском языке. Оригинальный текст не сохранился за исключением латинской фразы Pro sustentacione racio assumunt (ÓTOdd A, k. 30), двух латинских вариантов имени корабля Олава Трюггвасона (Ormr hinn langi. Еп alatinu tungu heitir hann longus draco, еда serpens – ÓTOdd A, k. 53; cp.: ÓTOdd S, k. 41) и, наконец, одной строфы, приписываемой (в редакции S) исландскому скальду Стевниру Торгильссону, которая присутствует в тексте и на латинском, и на древнеисландском языках (ÓTOdd А, к. 65; ÓTOdd S, к. 54). Скальдические стихи в целом, как полагает А. Холтсмарк, были добавлены в перевод самим переводчиком или позднейшим переписчиком.

Сага Одда датируется исследователями неоднозначно. Ее возникновение относили ко времени между 1160 и 1170 гг. (Ф. Магнуссен в издании 1835 г.), после 1170 г. (А. Холтсмарк в издании 1974 г. и в комментарии к Paasche 1957), не раньше 1180 г. (Г. Сторм), ок. 1180 г. (Л. Лённрот), ок. 1190 г. (Ф. Поске, К. Шир, Олавур Хальдорссон), между 1180 и 1200 гг. (Т. М. Андерссон). Соответственно, по-разному датируют исландский перевод саги: А. Холтсмарк считает, что он не старше 1190 г., Олавур Хальдорссон – что он выполнен ок. 1200 г., Л. Лённрот – в начале XIII в. Не исключена возможность длительного параллельного существования латинского и древнеисландского текстов, как в случае с «Сагой о Ионе Святом» (на что мне любезно указала Г. В. Глазырина): в описи бенедиктинского монастыря Мункатвера на севере Исландии от 1429 г. фиксируется наличие «саги святого епископа Иона на латинском языке и другой на древнескандинавском» («jons sagha holabiskups j latino, onnor i norræno»[303]).

Среди источников, использованных Оддом, исследователи называют сочинения Сэмунда и Ари, «Историю о древних норвежских королях» Теодорика Монаха, до недавнего времени к ним относили и «Древнейшую сагу об Олаве Святом» (см. ниже). Считается, что отдельные вставки из «Обзора саг о норвежских конунгах» могли быть внесены в первоначальный исландский перевод саги. Впрочем, Т. М. Андерссон убежден, что наблюдаемые сходства в трудах Одда и Теод орика скорее можно объяснить наличием общего источника, нежели заимствованием[304]. Исследователь утверждает, что главы 1-41 у Одда основаны на источнике (или источниках), несомненно письменном, к которому обращался, в свою очередь, и Теодорик; в качестве дополнительного материала, особенно в повествовании о событиях в Швеции и на Руси, Одд использовал устную традицию, равно как и в других частях своей саги[305]. Т. М. Андерссон также подчеркивает, что в главах 1-25, где рассказывается о бегстве Олава из Норвегии, его эстонском плене и времени, проведенном им на Руси, монах Одд весьма приблизительно следует имеющимся в его распоряжении источникам («норвежским синоптикам»), значительно расширяя их содержание за счет сведений, полученных им от устных информантов[306]. Исследователь указывает, что «Сага об Олаве Трюггвасоне» монаха Одда и «Древнейшая сага об Олаве Святом», хоть и являются полноценными по объему письменными сагами, составлены достаточно грубо, что выдает в них не запись устоявшегося устного нарратива, а попытку свести вместе на письме крупицы разрозненной информации[307]. Все более в литературе утверждается мнение, что биографические данные Олава Трюггвасона, сохранившиеся в письменных источниках, Одд Сноррасон расцветил сюжетами, почерпнутыми из устной традиции[308].

Основным литературным образцом для монаха Одда послужила, по мнению Л. Лённрота[309], так называемая «Хроника Псевдо-Турпина», более точно называемая «Historia Karoli Magni et Rotholandi», весьма популярная и красочная латиноязычная биография Карла Великого, написанная в первой половине XII в., переведенная на древнеисландский язык между 1190 и 1225 гг., а позднее включенная в «Сагу о Карле Великом».

Многие части саги Одда построены по образцу библейских и агиографических сказаний. Эпизод обращения Олава в христианство прорицателем на Сюллингах заимствован Оддом из «Диалогов» папы Григория Великого (593–594 гг.); сцена ожидания Олава его противниками перед битвой у острова Свёльд – из сочинения «О деяниях Карла Великого» («De gestis Caroli Magni») монаха Сен-Галленского монастыря (конец IX в.), где рассказывается, как король Дезидерий и его соратник Октер наблюдают со стен столицы лангобардов Павии за приближением франков.

Обсуждение жанровой принадлежности «Саги об Олаве Трюггвасоне» монаха Одда порой приводило к тому, что из королевских саг она «превращалась» в агиографическое сочинение[310]. Весьма привлекательно выглядит характеристика, данная этой саге Т. М. Андерссоном: по его меткому выражению, сага имеет «биполярную композицию», что позволило представить Олава Трюггвасона как фигуру религиозную, с одной стороны, и политическую – с другой. Начальная часть саги, фокусирующая свое внимание на бегстве Олава, напоминающем бегство Святого Семейства в Египет от преследований Ирода, и на его последующем возвращении в Норвегию в качестве проповедника и крестителя, выглядит жизнеописанием святого. Однако заключительные главы, подводящие к битве при Свёльде, читаются как героическое повествование, близкое по стилю и композиции к более поздним героическим сагам. Ведь Одд создавал сагу для далеко не однородной аудитории: с одной стороны, он писал под влиянием агиографической литературы для своих собратьев монахов; с другой – под влиянием существующей в обществе традиции об Олаве Трюггвасоне – для носителей этой традиции и прочих мирян, привыкших почитать Олава как конунга и героя[311]. Тот факт, что труд Одда написан на латинском языке, наводит Л. Лённрота на мысль, что монах ориентировался не только на своих исландских коллег, но и на более широкую, международную аудиторию, стремясь к тому, чтобы его книга читалась во всей Северной Европе. Таким образом, его цель предстает целью церковного политика, пытающегося утвердить новое видение процесса христианизации Западной Скандинавии[312].

 

В вопросе о том, какую из королевских саг можно считать наиболее ранней (речь идет о пространном нарративе, а не о фрагментах типа «Hryggjarstykki» Эйрика Оддссона или начальной части «Саги о Сверрире»), сейчас в науке утверждается тезисно сформулированное Л. Лённротом и детально аргументированное Т. М. Андерссоном мнение, что пальму первенства следует отдать латиноязычной саге монаха Одда об Олаве Трюггвасоне (известной нам по древнеисландским переводам) и что, скорее всего, «Древнейшая сага об Олаве Святом» (о которой мы можем судить по «Легендарной саге об Олаве Святом») местами заимствовала из саги Одда, а местами была смоделирована по ее подобию. Данный вывод смещает акценты в истории возникновения королевской саги: «Сага об Олаве Трюггвасоне» монаха Одда в таком случае выступает не как исландский ответ на норвежское прославление Олава Святого, а как отправная точка в развитии жанра[313].

Сохранилось три редакции (два полных списка и фрагмент третьего) перевода саги Одда.

А – норвежский список AM 310 4°. Финнур Иоунссон считал, что он был скопирован с исландского оригинала в середине или третьей четверти XIII в.

А. Холтсмарк на основании пелеографических данных пришла к выводу, что он был сделан в конце первой половины XIII в., между 1230 и 1250 гг. В отличие от двух других, этот список содержит более полный текст. В нем – 45 листов; 3 начальных листа, 2 серединных и 1 заключительный отсутствуют, т. е. изначально был 51 лист. Здесь больше следов латинского оригинала: имена нередко даются в латинской форме, присутствуют пояснения, которые в исландском тексте избыточны.

S – исландский список ок. 1300 г. или первой четверти XIV в. – Holmperg 18 4°. Существует мнение, что это не непосредственная обработка латинского текста и что оригинал перевода был выполнен ок. 1200 г.[314] Текст несколько сокращен по сравнению с текстом А, но в нем есть пролог и вводные главы, утерянные в AM 310.

U – фрагмент списка, выполненного в той же юго-западной области Норвегии, что и список А, в середине XIII в. (ок. 1250 г.) – DG 4–7 I fol. Ближе по содержанию к списку А, но тоже сокращен по сравнению с ним, как и S. Сохранившийся фрагмент списка содержит конец саги, и, в частности, явно вымышленный рассказ о конце жизни Олава Трюггвасона.

По мнению Холтсмарк, ни одна из трех версий не есть копия другой. Олавур Хальдорссон считает, что оба норвежских списка были сделаны с норвежских оригиналов. Может быть, небезосновательно мнение Финнура Иоунссона, что в основе всех трех списков лежит один перевод латинского текста Одда, а большие различия между тремя списками – результат переработки его в XIII в. Ср. мнение Свейнбьёрна Равнссона, который полагает, что работа Одда была переведена на исландский язык, затем расширена за счет материалов, почерпнутых из других источников, а затем этот переработанный перевод был еще более переработан и расширен в трех существующих на сегодняшний день исландскоязычных редакциях этой саги[315].

Издания:

Itt Stycke af Konvng Olaf Tryggjasons Saga, hwilken Oddur Munck pá Gammal Götska Beskrifwit hafwer / O. Verelius. Upsala, 1665 [редакция U].

Saga от K. Oloff Tryggwaszon i Norrege… af Odde Mvnck / J. L Reenhielm. Upsalæ, 1691 [А].

Saga Ólafs konúngs Tryggvasonar, rituð, í öndverðu, af Oddi múnk / Finnur Magnússon (Fms. В. X) [А].

Saga Olafs Konungs Tryggvasunar. Kong Olaf Tryggvesons Saga forfattet paa Latin he-nimod Slutningen af det tolfte Aarhundrede af Odd Snorreson, Munk i Thingeyre Klos-ter paa Island, og siden bearbeidet paa Norsk / P. A. Munch. Christiania, 1853 [S + лакуны no A; U].

Det Arnamagnæanske Haandskrift 310 qvarto. Saga Olafs konungs Tryggvasonar er ritaði Oddr muncr. En gammel norsk bearbeidelse af Odd Snorresons paa latin skrevne Saga om Kong Olaf Tryggvason / P. Groth. Christiania, 1895 [А].

Saga Óláfs Tryggvasonar af Oddr Snorrason munk / Finnur Jónsson. København, 1932 [A; S; U].

Konunga sögur. Reykjavik, 1957. В. I: Óláfs saga Tryggvasonar efter Odd munk; Helgisa-ga Óláfs Haraldssonar; Brot úr Elztu sögu / Guðni Jónsson [A + начало из S].

Olav Tryggvasons saga. Etter AM 310 qv. / A. Holtsmark (CCN. Quarto serie. Vol. V). 1974. [факсимиле списка А].

Óláfs saga Tryggvasonar eptir Oddr munk Snorrason / Ólafur Halldórsson (ÍF. В. XXV).

2006. Bis. 123–374 [A;S;U].

Переводы:

Английский:

Oddr Snorrason. The saga of Olaf Tryggvason / Translated from the Icelandic with Introduction and Notes by Th. M. Andersson. Ithaca and L., 2003 [А].

Датский:

Kong Olaf Tryggvesons Saga, skreven, fra Begyndelsen af, af Odd Munk (OS. В. X). 1836. S. 174–328 (N. M. Petersen).

Латинские:

В издании 1691 г. (J. I. Reenhielm).

Historia de rege Olavo Tryggii filio, secundum Oddum monachum (Shi. T. X). 1841. S. 201–349 (Sveinbjörn Egilsson).

Норвежский:

Soga om Olav Tryggvason. Etter Odd munk Snorreson / Omsett av M. Rindal (Norrone bokverk. 46). Oslo, 1977.

Шведский:

В издании 1691 г. (J. I. Reenhielm).

Русский:

Фрагменты в Рыдзевская 1978. С. 29–40.

Литература

Storm 1873; Finnur Jónsson 1932а; Bjarni Aðalbjamarson 1937; Gordon 1938; Paasche 1957; Lönnroth 1963; Ólafur Halldórsson 1967; Schier 1970; Holtsmark 1974;

Andersson 1977; Andersson 1979; Hofmann 1981a; Andersson 1985; Holm-Olsen 1987;

Simek, Hermann Pálsson 1987; Andersson 1988; Lange 1989; Джаксон 1991; Джаксон

1993а; Ólafur Halldórsson 1993а; Zemack 1998; Lönnroth 2000; Лённрот 2000;

Andersson 2003; Andersson 2004a; Ármann Jakobsson 2005; Sveinbjöm Rafnsson 2005;

Andersson 2006; Phelpstead 2006; Bagge 2006; Глазырина 2009; Глазырина 2010.

§ 5.2.1. «Сага об Олаве Трюггвасоне» монаха Одда – редакция А

Текст

Публикуется по изданию: Saga Óláfs Tryggvasonar af Oddr Snorrason munk / Finnur Jónsson. København, 1932.

6. Fra Garða konungi oc moður hans

I þenna tima reð firir Garða riki Valldamarr konungr með miclum ueg. Sua er sagt at moðir hans var spakona oc er þat callat ibokum phitons andi er heiðnir menn spaðu. þat geck miok eptir er hon mælti. oc var hon þa a orvasa alldri. Þat var siþr þeira at iola aptan hinn fyrsta scylldi bera hana astoli firir hasæti konungs. Oc aðr menn töki til dryckio þa spyrr konungr moður sina ef hon sæi eða vissi noc-quom hasca eða skaða yfir gnapa sinu riki. eþa nolgaz með nocquorum ufriði eða otta. eða aðrir agimtiz hans eigu. hon suarar. Eigi se ec þat son minn er ec vita þer horva meinsamliga eþa þinu riki oc eigi oc þat er skelfi þina hamingio. En þo se ec micla syn oc agetliga Nu er borin aþessum tiðum еш konungs s. iNoregi ос a þessu ári sa er her man up fðþaz iþessu landi. oc sia man verða agetligr maðr. oc dyrlegr hofþingi. oc eigi man hann scaða gera þinu riki. helldr man hann þat margfalliga auca yðr til handa. oc siþan man hann aptr huerva til sins lanz þa er hann er a ungum alldri. ос mun hann þa oþlaz riki sitt þat er han er til borin. oc mun hann konungr vera oc skina með mikilli birti. oc morgum mun hann hialpare vera inorðral-fu hæimsins. En scamma stund mon hans riki standa yfir Noregs uelldi. beri mek nu abrot þui at ec man nu eigi framarr segia. oc ðrit sagt er nu. þessi Valldamarr var faðir Iarizleifs konungs. (Bls. 20–21)

7. Fra Olafi T. s. oc Astriði moður hans

En er þau Olafr oc Astrið hafðu verit ii uetr með Hakoni g. þa bio hann ferþ þei-ra uegsamliga oc fær þau ihendr kaupmonnum þeim er fara ætluðu i Garþa austr. ætlaði hann at senda þau til Sigurðar broður Astriðar hann hafði mikinn soma af Garða konungi. Hakon g. feck þeim alia luti þa er þa/ þurftu til þessar ferþar. oc skilþiz eigi fyrr við en þau comu askip með goðu foruneyti.

Oc siþan letu þau ihaf. oc iþeire ferð comu at þeim rans menn oc tocu feit allt. en drapu suma mennina. oc leidu ser huem brot ymsa uega. oc siþan ianauð oc þrel-kan. Oc her skilþiz Olafr við moþur sina oc var hon siþan selld land af landi. Olafr var oc selldr mansali sem aðrir hertecnir menn oc þria drotna atti hann iþessi her-leiðingu. Oc sa er fyrstr keypti hann. het Clerkon oc sia drap fostra hans fírir au-gum honum. Oc litlu siþarr selldi hann Olaf þeim manni er Clercr. h. oc toe fírir hann hafr forkunnar goþan. oc var hann iþessa mannz valdi nocquora hrið.

En sa guð er eigi uill leynaz lata dyrð oc ueg sinna vina. sua sem eigi ma liosit leynasc i myrcrinu. sua gerþi hann þa mikin ueg þessa hins unga mannz oc leysti hann af þessu ufrelsi sem forþum leysti hann Iosep. Oc þessi maðr er nu hafði valid yfir Olafi. selldi hann þeim manni er Eres het oc tok sa firir hann dyrlect clæði. þat er ver collum uesl. eða slagning. a vara tungu. Ос þessi husbondi er nu hefir keyp-tan hann var föþingi iheiðnum londum kona hans het Rechon, en son þeira h. Reas. hann keypti oc með honum fostbroður hans er Þorgils h. son Þorolfs. hann var ellre en O. þeir voro vi. vetr iþessu afelli. (Bls. 21–23)

8. Fra Olafi Tryggva s.

Oc nu iþenna tima ricþi Valdamarr yfir Garða riki hann atti þa drotning er Allogia h. oc var hin vitrasta cona. Sigurðr broþir Astriðar hafði sua mikin metnað af konungi at hann eignaðiz af honum miclar eignir oc mikit lén. oc setti hann yfir at skipa konungs malum, ос heimta saman scylldir konungs viða af heruðum. hans boð scylldi oc yfir standa allu konungs rikinu.

Þa var Olafr ix uetra gamall er þessi atburþr gerþiz at Sigurþr moðurbroðir Olafs com iþænna stað er Olafr uar firir. oc var bondinn farinn til acrs með verkmonnum. Sigurþr reið þa iþorpit með micla sueit manna ос sðmilegt foruneyti. Þa var Olafr ileic með aðrum sueinum. hafði hann sua micla ast fengit af sinum herra at hann var ecki anauðigr eþa þræll. helldr sua sem ðskilegr son oc let hann honum engra luta vannt þeira er hann beiddiz. skemtaði hann ser ahueriom degi þat er honum þotti bezt.

 

Oc Olafr fagnar honum vel oc með mikilli list. Oc Sigurðr tok uel oc bliðliga hans orðum. oc mælti sua. Se ec þat goðr sueinn at ecki hefir þu þat bragþ aþer sem herlendskir menn huarki með yfirlitum eþa mali. Nu seg mer nafn þitt oc ætt oc fostr iorð. hann suarar. Olafr heiti ec. en Noregr er ættiorð min. kyn mitt er konun-glict. Sigurðr mælti þa Huert er nafn faður þins. eða moþur. hann suaraði Tryggui h. faðir min. en Astriðr moþir. Sigurþr mælti. huers d. var moþir þin. hann suarar. hon var d. Eiriks af Oprustoðum riks mannz. Oc er Sigurðr heyrði þetta. steig hann af hestinum oc fagnaði honum uel oc minntiz við hann. oc segir honum at hann er moþur broþir hans. oc vist er þetta fagnaðar d. er við hafum her fundiz Siþan spyrr S. at ferþum Olafs oc þangat cornu hans. eða huersu lengi hann hafði þat afelli þolt Oc hann sagþi honum ferþir sinar sua sem gengit hafði.

Oc eptir þat mælti Sigurþr. Villt þu nu frendi at ec kaupa þek at lauarði þinum oc ser þu eigi lengr i anauð hans eða þionustu. Hann suarar Vel em ec nu cohiín s. haN hia þui sem fyrr. en giama villda ec leystr verþa heðan ef fostbroþir min veri leystr af þrældomi oc fari hann með mer ibrot. S. q. þat giama gera vilia oc spara enga luti til.

Oc siþan com Heres bondi heim oc fagnaði uel S. þuiat hann scylldi heimta landscylldir af þeim heruðum oc af huerio husi. oc sia yfir at þat greiddiz allt uel. Oc at lyctum vacði Sigurþr til við bondaN ef hann vildi selia sueinana. uið uerði. man ec nu þegar reiða verþ firir. hann suarar. Selia man ec hinn ellra sueiniN. sem ocr semz en hinn yngri er mer ufalr þui at hann er bæði vitrari oc þo friðari oc honum aN ec oc myclu meira oc mikit þycki mer at lata hann. oc ecki sel ec hann пета við miclu verþi. Oc er S. heyrði þetta. þa spyrr hann huar coma scylldi. oc bon-diN for þo æ undan. En S. leitaði þo eptir þui frecara. En fra lyctum er at segia þessar caupstefnu. at sueinn hinn ellri var firir mork gullz. en hinn yngri var fírir ix merkr gullz. oc þotti bonda þo meira at lata hann en hinn sueinin.

4 Eptir þat for S. a brot með Olaf frenda sín oc heim iGarða riki. en þat voro log ilandi þui. at eigi scylldi þar up fðþa konungs s. af utlendu kyni ne fiarrlægio riki at uvitanda sialfum konungi. Sigurþr hafði Olaf heim með ser til husa sinna. oc varðueitti hann þar meþ launungu oc fara manna vitorði. oc þo i goðu yfirlæti. for þa sua fram um rið.

Sua bar til einn d. at Olafr geck fra herbergi sinu oc með honum fostbroðir hans. at uvitanda Sigurði frænda hans. þeir foro þo leyniliga oc gengu a eitt stræti. Oc þar kendi Olafr firir ser sín uvin þann er drepit hafði firir vi uetrom fostra hans firir augum honum en selldi siþan sialvan hann ianauð oc þreldom oc er hann sa hann þa gerðiz hann asyndar sem bloð. oc þrutinn miok. oc bra honum mioc við við þes-sa syn huarf hann þa aptr scyndiliga oc heim til herbergia sinna.

Oc litlu siþarr com þar Sigurþr af torgi. oc er hann sa Olaf frenda sinn þrutin af reiði. þa spurði hann Olaf. huat honum veri. hann segir huer sok til var oc bað hann ueita ser sín styrk til hefna fostra sins, þuilican harm sem sia maðr gerði mer oc margfallda scom. vil ec nu hefna fostrfoþur mins. Sigurþr segir at hann uill þetta ueita honum risa nu up ос ganga með micla sueit manna oc var Olafr leiðsogumaðr til torgsins. Oc er Olafr ser þenna mann taca þeir hann oc leiða utan borgar. Oc siþan gengr fram þessi hinn ungi sueinn Olafr. oc ætlar nu at hefna fostra sins, var honum þa fengin ihond mikil breið ðx. at hoggua þenna mann. Olafr var þa ix uetra gamall. Siþan reiðir Olafr öxina oc hðggr a halsin oc af hofuðit. ос er þetta callat mikit fregþar hogg sua ungs mannz.

5 I þenna tima voro iGarða riki margir spamenn. þeir er vissu firir marga luti. þeir sagþu af sinum spadomi at comnar voro iþetta land, hamingior nocquors gafugs mannz oc þo ungs. oc alldri fyrr hofðu þeir set ne eins mannz fylgior biartare ne fegre oc sannuþu þeir þat með morgum orðum en eigi mattu þeir vita huar hann uar En sua sogþo þeir mikils hattar vera hans hamingio at þat lios er yfir henni skein at þat dreifþiz um allt Garða riki oc viða um austr halfu heimsins.

En firir þui sem sagt var fyrr at Allogia drotning var allra kuinna vitrost þa þyckia henni slikir lutir mikils verþir. Biðr hon nu konung með fogrum orðum at hann lati stefna þing at menn comi þangat af allum nalægiom heruðum. segir hon at hon mon þa til coma oc til skipan a hava slica sem mer likar. Nu gerir konungr sua. kömr þar mikill fiolði manna.

Nu byðr drotning at sla seal mannhringa af allum muginum oc skal huerr standa hia aðrum sua at ec mega lita huers mannz asionu. oc yfirbragð oc einkanlega au-gun. oc væntir mek at ec myna skynia huerr styrandi er þessi hamingio ef ec fæ litið sialldr augna hans. oc eigi man þa leynaz mega huerr þessar naturu er. konungr lyddi nu hennar röþum.

Oc er þetta hit fiolmenna þing stoð ii daga. En drotning geck firir huem mann oc hyggr at huers mannz yfir bragþi oc finnr engan þann mann er henni þycki liclegr til at styra sua matkum lutum Oc er staðit hafði ii daga þingit oc com hinn þriði d. þa var enn aukat þingit sottu þa þangat allir at hans boði. en elligar la sok a.

Var nu slegit allu folki i mannhringa. en þessi hin ageta cona oc hin frægia d. hugði at huers mannz alitum oc yfirbragþi. kðmr hon þar er aleið stundina sem fyrir henni stoð einn ungr sueinn með vandum clæðum hann var ikufli oc lagþr hottrin aptr aherðar honum. Hon leit augu hans. oc skilði hon þegar at hann var þessar hin-nar haleitu giptu. oc leiðir hann firir konung oc gerþi þa bert firir allum at þa man sa fundinn vera er hon hafði lengi leitað.

Var nu þessi sueinn ikonunglect valid tekinn Gerði hann þa kunnect konungi oc d. ætt sina oc tign at hann var eigi præll. helldr birtiz nu at hann var pryddr konun-glegre ætt. Siþan tok konungr oc d. at fostra Olaf astsamliga. með mikilli bliðu. göddu þau hann morgum farsæligum lutum sem eiginlegan sinn son. Þessi sueinn uox up iGorðum snimma algerr at afli oc viti oc þroaðiz langa rið sem alldr visar til. sua at afam uetrum var hann lanct um fram sina iafn alldra. i allum lutum þeim er pryða ma goðan hofþingia. Oc þegar er hann toe at syna sek oc sina atgervi þa var þat abbragðlict a marga uega. oc ascammre stundu hafði hann numit allan rid-darligan hatt. oc orrostulega speki. sua sem þeir menn er könstir voro oc hraustastir at fylla þa syslu.

6 Nu feck hann af sliku micla sömð. oc frama fyrst af konungi oc d. oc uti fra allum aðrum. rikum oc urikum. vox hann nu þar ос þroaðiz huartueggia með uizku oc vetra tali, ос allzsconar atgerfi er pryða ma agetan hofðingia Oc Valdamar konungr setti hann bratt hofþingia innan hirðar. oc at stiorna her monnum þeim er vinna scyldu sömð konungi. oc margscyns fræmþar verk vann hann iGarðariki. oc viða um austr halfu þo at her se fatt talt.

En er hann var xii uetra gamall þa spyrr hann konungin ef nocquorar borgir eða heruð þau er legit hafí undir hans konungdom oc hafi heiðnir menn tekit af hans rilci oc sæti þa yvir hans eign oc soma. Konungr suarar. oc s. at vist voro nocquorar borgir ос. þorp þau er hann hafði att. oc aðrir hafðu heriat af hans eign oc lagt nu við sitt riki. Olafr mælti þa. Gef mer þa nocquot lið til forræðis oc skip oc vita ef ec mega aptr vinna þat riki er latit er. þui at ec em fuss at heria oc beriaz við þa er yðr hava hneyct vil ec þar til niota yðarrar giptu oc sialfs þins hamingio. Oc man vera annat huart at ec man fa drepit þa. eða þeir mono abrot stockua firir minum styrk. konungr toe þessu uel oc feck honum lið slict er hann beiddiz.

Nu syndiz þat er fyrr var sagt huersu kÖN hann var við allan riddarascap oc hers-capar bunat. kunni hann oc sua nöfrliga fylkingum fara. sem hann hafði i þui iafnan stafat. ferr hann nu með þessu liði oc atti margar orrostur. oc vann mikin sigr a uvi-num sinum. Vann hann aptr allar borgir oc castala þa er fyrr hofðu legit undir riki Garða konungs. Oc margar þioðir utlendar ocaði hann undir riki Ualdamars ko-nungs. En at hausti huarf hann aptr með fagrligum sigri. oc friðu herfangi. hafði hann þa margscyns gersimar igulli oc agetligum pellum. oc steinum dyrum. er hann fðrði konungi oc d. oc var nu hans uegr ændr nyiaðr. Oc fognuðu honum allir með hinum mesta feginleik. slicu hellt hann fram ahuerio sumre. at hann heriaði. ос vann margs cyns frægþar verk. en hann var a vetrum með Valldamar konungi.

Oc er hann skein iþuilikri dyrð. þa er sua sagt at eptir einn mikiN sigr sneri hann heim til Garða. þeir sigldu þa með sua miclu drambi oc kurteisi. at þeir hafðu seglin yfir skipum sinum af dyrum pellum. oc sua varu tiolldin þeira oc. En af slicu ma mar-ca rikdom þann er hann hafði fengit af stor virkiom þeim er hann vann iAustrlondum. (Bls. 22–29)

9. Fra OLafi konungi

7 Sua segia vitrir menn oc froðir. at Olafr hafi alldrigi blotat scurðgoð. ос hann setti iafnan hug sín við þui. En þo var hann vanr at fylgia konungi til hofsins optli-ga. en alldrigi com hann ín. stoð hann þa uti hia durum iafnnan. Oc eitt sín rðddi konungr uið hann. oc bað hann eigi þat gera þui at þat kaN vera at guðin reiðiz þer. oc tynir þu bloma ðscu þinnar. Villda ec giama at þu litillættir þek við þau þui at ec em ræddr um þek at þau casti a þek akafre reiði sua mikit sem þu hefir ihættu. Hann suarar. Alldrigi hræðumk ec guð þau er huarki hava heym ne syn ne vit oc ec ma skilia at þau hava enga grein oc af þui ma ec marca herra huerrar naturo þau его at mer syniz þu huert sín með þeckilego yfír bragþi at af tecnum þeim stundum er þu ert þar oc þu fðrir þeim fomir. en þa liz mer þu iafnan með ugiptubragþi er þu ert þar. Oc af þui skil ec at guð þessi er þu gofgar manu myrkrunum styra.

8 Oc þat segia menn þa er Olafr var iþuilikri sömð at til urðu nocquorir meN meirr ofundfullir en gözku fullir oc rögþu hann uið konungin. oc varþ hann fírir ofund margra gofugra manna ос fírir þa sok for hann ibrot Ос hafði þa mikin her. hann heriaðe þa aheiðnar þioðær oc feck iafnan sigr. for hann viða um Austrueg oc braut undir sek folkit Oc er honom leiddiz þessi iðn. þa var comit at uetri. villdi hann þa snua heim til Garða. Oc þa com imoti þeim ueðr beði mikit oc gagnstaðlict oc hepti þat ferþ hans þessu sinni. snyr hann þa til Vinðlanz meþ liði sinu oc lagþi skipum sinum til lögis. (Bls. 30)

12. Fra OLafi konungi

10 Þa er Olafir hafði verit iij uetr i Vinðlandi gerðuz þau tiþendi. at d. fær braðan bana. […] bio hann þa lið sitt or landi. oc vænti hann at þa myndi hann skiotara af hyggia harmi þeim er hann hafþi fengit ætlaði hann at fara iRusiam. En er hann com iDanmork þa gengu þeir af skipum sinum oc aland up. oc tocu strandhogg sem siþr er til oc tocu mikit fe. oc racu til strandar. landz menn somnuðuz saman oc sottu eptir þeim með miclu liði. […] (Bls. 36)

13. Fra draum OLafs konungs

11 Eptir þetta hellt Olafr brot skipum sinum oc austr iGarða uelldi Oc tok konungr oc d. uið honum ageta uel. oc dualþiz hann þar um uetrinn Oc eitt sinni bar þa fírir hann merkilega syn. honum syndiz einn mikill stein oc þottiz hann ganga lanct up eptir honum allt til þess er hann com at ovan verþum. hanum þotti þa sem hann veri up hafiðr iloptið yfir scyin. Oc er hann hof up augu sin þa sa hann agetliga staði fagra oc biarta menn er bygðu iþeim stoðum. þar kendi hann ос sötan hilm ос allzsconar fagra bloma. ос meiri dyrð þotti honum þar vera en hann mætti hug sinum til coma fra at segia. Þa heyrði hann rodd mæla við sek. Heyr þu efni goðs mannz. þui at alldrigi gofgaþir þu guðin oc önga þionustu ueittir þu þeim. Helldr suivirdir þu þa/ oc firir þui munu margfalldaz uerk þin til goðra luta. oc avaxtsam-legra. en þo scortir þek enn mikit at þu megir vera iþessum stoðum eða þu ser mac-legr at liva her at eilifu með þui er þu cannt eigi eN scapara þin. oc þu veizt eigi huerr sannr guð er.

Oc er hann hafði heyrt þessa luti þa hræddiz hann acafliga oc mælti sua. Huerr ert þu drottin at ec trua a. Roddin suarar. Farþu til Girclandz oc man þer þar kunnict gert nafns drottins guðs þins. Oc ef þu varðueitir hans boðorð. þa mannt þu hava æilift lif oc sælu Oc þa er þu truir retliga þa mannt þu marga aðra snua fra villu oc til hialpar. þui at guð hefir þek sett til at snua honum til handa margar þioðir.

303^I. В.4. S. 374.
304Andersson 1979; Andersson 2003. Р. 6–14.
305Andersson 2003. Р. 14, 20.
306Andersson 2006. Р. 28.
307Andersson 2009.
308Глазырина 2009; Глазырина 2010.
309Лённрот 2000. С. 212.
310См. особенно: Sverrir Tómasson 1988, 261–279.
311Andersson 2003. Р. 25–26.
312Lönnroth 2000; Лённрот 2000.
313Andersson 2004а.
314П. А. Мунк в издании 1853 г.
315Sveinbjörn Rafnsson 2005.