Historia od stworzenia Świata. …i nie ma już czasu…

…Pomysł Michaiła Molczanowa z Fałszywym Dmitrijem był słuszny dla armii Iwana Bołotnikowa, ale poszukiwanie prawdziwej osoby do tej roli zostało opóźnione. Przez pewien czas w Polsce i na Ukrainie (protektoracie Polski) rolę księcia pełnił sam Mołczanow. Ale w Moskwie znali go zbyt dobrze. Dopiero na początku 1607 r. Na Białorusi, będącej wówczas częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów (nazwa państwa polsko-litewskiego od łacińskiego res publica – „Rzeczpospolita”), jest osoba odpowiednia do sylwetki, wieku. W aureoli tajemnicy, najpierw jako krewny cara Andrieja Nagoya, Fałszywy Dmitrij II pojawia się przed ludem pod koniec wiosny 1607 roku.

Ten fałszywy Dmitrij nie ma czasu ani na pierwszą, ani na drugą kampanię Bołotnikowa przeciwko Moskwie. Spóźnił się w Tule, gdzie 10 października wojska Shuisky’ego, zmieniając kierunek rzeki, zmusiły resztki armii chłopskiej do poddania się. Ale teraz pod jego nazwiskiem gromadzi się 27 tysięcy ludzi. Swojego szczęścia chcą spróbować Polacy, kozacy dońscy i zaporoscy, łucznicy, szlachta i walczący niewolnicy. Fałszywy Dmitry wygrywa kilka bitew. Moskwy, otoczonej kamiennymi murami (wzdłuż obecnego bulwaru), nie można zdobyć. Obozujący w Tushino False Dmitry blokuje stolicę. Udaje mu się przechwycić Marinę Mnishek i po pewnej perswazji poślubić ją. Ponadto „zastępcy cara” udaje się pozyskać na swoją stronę metropolitę Filareta. Ten ksiądz staje się dublem patriarchy moskiewskiego. Włącza się podwójna moc. Shuisky i False Dmitry II (a dokładniej polscy ochroniarze, którzy kontrolują swojego pana) rządzą krajem równolegle. Wasilij IV osiąga pewne sukcesy z pomocą gubernatora Skopina-Shuiskyego i udziału protestanckiej Szwecji, niezadowolonej ze wzmocnienia katolickiej Polski. Polscy najemnicy otwarcie okazują pogardę rosyjskiemu „carowi”. W końcu, po wejściu do wózka pod matą, Fałszywy Dmitrij udaje się do Kałudze.

Duch powstania Bołotnikowa jest nadal silny w tym mieście. Dopiero tutaj oszust zaczyna odgrywać niezależną rolę, jakby zyskiwał drugi oddech. Obóz Tushino, pozostawiony bez królewskiego imienia, traci na znaczeniu jako druga stolica Rosji i zostaje spalony. Wojsko polskie jest rozproszone.

Fałszywy Dmitrij oblega Moskwę nową milicją. Pomysł dojrzewa wśród bojarów – «zmiennokształtnych». A jeśli usuniemy Wasilija Shuisky’ego i oszusta z pola politycznego, a potem cały świat wybierze nowego cara? W Moskwie szlachta naprawdę obala Bazylego Czwartego, siłą ścinając cara na mnicha i czekając na odwet ze strony osób bliskich Fałszemu Dmitrijowi. Ale nie spieszy im się z wypełnieniem tej obietnicy. W końcu ich pozycja jest niezwykle wzmocniona. Aby wypełnić próżnię władzy, Siedmiu Bojarów wybrało króla polskiego księcia Władysława Wazy, najstarszego syna Zygmunta III. Społeczeństwo rosyjskie jest mocno spolaryzowane. Upokorzeni i obrażeni biedacy, Kozacy i Kozacy (ukraińscy), gromadzą się do Fałszywego Dmitrija, pędzeni do Kałudze. Świtę Władysława Wazy, a dokładniej jego przedstawicieli w Rosji, uzupełniają szlachta.

Poza hierarchią nazbyt jednorodne masy ludzi znajdują się w uścisku instynktów. Pojęcie sprawiedliwości jako takie przestaje istnieć. Koło przerażenia obraca się w stronę wszystkich podejrzanych osób. Co więcej, False Dmitry spodziewa się wezwać Tatarów krymskich i nogajskich (astrachańskich), którzy już przenoszą się do centralnej Rosji, do marszu na Moskwę, aby natychmiast poprawić wszystkie swoje sprawy. Ale jego plany nie są skazane na urzeczywistnienie. W zemście za jedną z ofiar terroru oszust zostaje zabity przez własnego ochroniarza.

Wasilij Czwarty (Shuisky), 1552—1612, ostatni przedstawiciel Rurikidów na tronie. Według świadectwa współczesnych w życiu nie jest tak przystojny. Car umiera w polskiej niewoli w tym samym czasie, co jego brat Dmitrij, także więzień i spadkobierca.

Tak więc Wasilij Shuisky zostaje siłą zmuszony do zostania mnichem. Wraz z dwoma braćmi jest przetrzymywany w zamku pod Warszawą. Były monarcha nie ma własnych dzieci. Trzyletni syn Marii Mnishek, Ivan, może zasiąść na tronie. Mimo to książę jest wciąż za młody. Car Władysław nie jest popularny wśród ludzi. Poza tym nie ryzykuje osobiście wyjazdu z Polski do Moskwy i wydaje się ochładzać się na myśl o zostaniu władcą Rosji. Gleba do pojawienia się trzeciego Fałszywego Dmitrija jest nadal żyzna.

A oszust zostaje ogłoszony w styczniu 1611 r. W Iwangorodzie, oblężonym przez Szwedów (150 kilometrów na zachód od miejsca, w którym stanie Sankt Petersburg). Fałszywy Dmitrij III udaje się zebrać milicję w Pskowie, a nawet odpędzić zdobywców. Jednak po dojściu do władzy oszust waha się przed przejściem do Moskwy. Rozpoczyna życie rozwiązłe, dopuszcza się przemocy i niepostrzeżenie traci popularność. Spiskowcy usunęli z Pskowa lojalnych mu Kozaków, rzekomo w celu walki ze Szwedami, którzy oblegali przedmieścia. Fałsz Dmitry wyczuwa, że coś jest nie tak i próbuje uciec. Łapią go, zamykają w klatce i zabierają do Moskwy. Oszust zostaje zabity po drodze lub stracony w stolicy.

Tymczasem Moskwa jest okupowana przez Polaków. Przecież nominalnie królem jest piętnastoletni Władysław Waza. Został wybrany, ale nie koronowany. Patriarcha Hermogenes (numer jeden), początkowo lojalny wobec obcego władcy, realizując plany szlachty, uwalnia lud od przysięgi. Listy Hermogenesa odbijają się echem przede wszystkim w Riazaniu, gdzie już tworzy się ludowa milicja. Polacy wysyłają Kozaków z Małej Rusi, aby zniszczyli miasta Riazań. Jedna część rejestru ginie, druga staje po stronie ludzi. Tymczasem do walki wkracza też Niżny Nowogród. W połowie marca 1611 r. Pod Moskwą jednoczą się dwie milicje. W sumie jest ich sto tysięcy. Siły okupacyjne liczą 5000 Polaków i 2000 Niemców. Przeprowadzają represje w mieście, podpalają domy, aby jeszcze przed rozpoczęciem napadu uporać się z oburzonymi ludźmi. Ogień i stal zabijają siedem tysięcy mieszkańców. Bojarowie i zależni od nich niewolnicy są w sojuszu z Polakami.

Milicja nie odważy się szturmować ścian z białego kamienia. Tworzy własny Sobór Ziemski i system władzy państwowej. Jednak między dwiema siłami – szlachtą, dążącą do przywrócenia pańszczyzny i Kozakami, którzy chcą zachować swoje wolności, powstaje niezgoda. Polacy to wykorzystują. Ich sfałszowane listy wskazują, że riazański przywódca milicji Lapunowa jest zdeterminowany, aby zniszczyć Kozaków. Kozacy wzywają Lapunowa «do kręgu», gdzie zabijają bez procesu i procesu. W rezultacie większość szlachty opuszcza obóz. Umierając w lochach klasztoru Chudov, patriarcha Hermogenes wzywa ludzi, aby przestali słuchać gubernatorów obwodu moskiewskiego D. Trubieckoja i I. Zaruckiego. Jednak archimandryt wpływowego klasztoru Trinity-Sergius, Dionizjusz, jest zwolennikiem zgromadzenia się pod ich przywództwem. Duży oddział kozacki pozostaje pod oblężeniem Moskwy do połowy lata 1612 r. Gdy zbliżają się oddziały II Milicji, wyjeżdża do Astrachania i nie bierze udziału w dalszych działaniach z interwencjonistami. Zarutsky ma ważną kartę atutową – Marinę Mnishek z synem Fałszywego Dmitrija II. Ataman chce go użyć do własnych celów. Pod murami stolicy pozostają siły Trubetskoya, które nie były bezpośrednio zaangażowane w zabójstwo Lapunowa.

…Druga milicja zbiera się w Niżnym Nowogrodzie. Opiera się na sojuszu przedstawiciela szlachty – księcia Pożarskiego i chłopstwa – naczelnika Minina. Z dobrowolnych datków tworzony jest skarb państwa. Hojnie płaci za pomoc doświadczonych pracowników służby. We wrześniu 1612 r., Po złożeniu fałszywego Dymitra III, udało się odzyskać pociąg zaopatrzeniowy dla oblężonych. Część Moskwy i Kitajgorod zostały uwolnione od szlachty. Pozostaje Kreml, w którego murach Polacy i rosyjskie rodziny bojarskie już wszędzie praktykują kanibalizm. Pożarski, umieszczając pułk pod jego murami, chroni bojarów i jeden z dwóch oddziałów polskich przed zlinczowaniem oddających jeńców. Druga formacja garnizonu polsko-litewskiego przechodzi w posiadanie Kozaków Trubieckiego i całkowicie ginie. Oddziały Minina i Pożarskiego wkraczają na Kreml 6 listopada 1612 r. Na miejscu egzekucji odbywa się uroczysta modlitwa. Nowa polska armia w połowie drogi do Moskwy zatrzymuje się w Wołokołamsku.

Michaił Fiodorowicz, 1596—1645, pierwszy monarcha z dynastii Romanowów. Umiera, jak świadczy współczesny, z melancholii, «czyli smutku» i «dużo siedzenia». Czwórka dzieci, które zarobił w małżeństwie ze swoją niekochaną lub przynajmniej nie wybraną przez siebie Evdokią Streshnevą, kontynuuje dynastię.

W styczniu 1613 r. Zwołano zebranie wszystkich stanów – sobór ziemski. Celem jest wybranie nowego króla. Wśród wnioskodawców są Pozharsky, Trubetskoy, szwedzki książę Karol Filip, Vladislav Vaza i Ivan, syn Marii Mnishek. Los tego dziecka jest smutny. W 1615 r. Został przetransportowany z Astrachania do stolicy, gdzie został stracony wraz z atamanem Zaruckim.

Wybory wygrywa syn patriarchy Filareta Michaił Fiodorowicz Romanow. Patriarchowie nie powinni mieć dzieci, ale Fiodor Romanow i jego żona Xenia nie zawsze mieli stopień zakonny. Musieli udać się do klasztoru pod Borysa Godunowa, ale do tego czasu mieli już syna Michaiła. W 1611 r. Filaret został «nazwanym» patriarchą w obozie Tushino, równolegle z pobytem Hermogenesa w Moskwie. Potem został zabrany przez Polaków do Polski, ale tam też znalazł sposób na porozumienie się z Soborem Ziemskim.

Tak więc do Michaiła Fiodorowicza i jego matki, którzy ukrywają się przed prześladowaniami Polaków w klasztorze Ipatiev (Kostroma), przybywa ambasada katedry ziemskiej i donosi o ważnych wiadomościach. Młody człowiek zostaje pierwszym królem z dynastii Romanowów.

Trzy lata później wojska polskie wraz z kozakami szlacheckimi Piotrem Konaszewiczem (Sagaidacznym) próbują przywrócić Władysławowi Wazie prawa króla, szturmują Moskwę, ale bezskutecznie. Niemniej jednak, zgodnie z traktatem z Deuliny, zawartym w 1618 roku, Rosja traci 26 miast. Są wśród nich Smoleńsk, Czernigow i Putiwl, wraz z ludnością, z wyjątkiem duchowieństwa i szlachty, którym wolno przenieść się na ziemie rosyjskie.

Aleksiej Michajłowicz (1629—1676), car, ojciec Piotra Wielkiego. Monarcha o dobrodusznym usposobieniu, pokojowo łączący porządki rosyjskie i zachodnie, pasjonujący się astrologią i muzyką europejską, twórca pułków «nowego porządku» – reitarów, żołnierzy, dragonów i huzarów.

Władysław Waza nadal pretenduje do rosyjskiego tronu.

Michaił Pierwszy ma się ożenić i, badając linię narzeczonych, wybiera Marię Chłopową. Dziewczyna nie lubi królowej matki. Za jej namową lekarze dochodzą do wniosku, że «Maria Khlopova jest krucha wobec królewskiej radości». Inni lekarze dochodzą do innego wniosku, jednak ostatnie słowo należy do zakonnicy. Jakiś czas później, z pomocą powracającego z polskiej niewoli ojca, Michaił omal nie poślubia Chłopowej, ale przeważają wpływy jego matki. W końcu car zawiera sojusz z Evdokią Streshnevą, powierniczką jednego z bojarów, który przybył do panny młodej. Małżeństwo jest szczęśliwe, poza tym, że nawet pod królewską opieką sześć na dziesięcioro dzieci umiera przed osiągnięciem dorosłości (typowe statystyki z tamtych czasów).

W 1636 roku Michał wypowiada wojnę Polsce. Wojska rosyjskie oblegają Smoleńsk. Gubernatorzy wracają do Moskwy z 8 tys. Żołnierzy, początkowa liczba 32 tys. Stan rzeczy pozostaje. Jedynym plusem jest to, że król Polski Władysław zrzeka się roszczeń do tronu rosyjskiego.

W 1645 r. Carem został syn Michaiła, Aleksiej Michajłowicz (Najcichszy). Za jego panowania doszło do zjednoczenia Ukrainy i Rosji, zamieszek miedzianych i solnych oraz schizmy kościelnej. Sobór kościelny z 1666 r. Popiera reformę arcykapłana Nikona, potępia staroobrzędowców i mimo wszystko skazuje patriarchę na uwięzienie w klasztorze. Otwarty opór wobec nowego przywileju religijnego trwał do zajęcia klasztoru Sołowieckiego przez wojska w 1676 r. W 1654 r., W związku z aneksją Ukrainy, rozpoczęła się nowa wojna polsko-rosyjska. Połączone wojska Buturlina i Chmielnickiego robią postępy. Walczą już na terytorium etnicznej Polski i Litwy. Wejście do wojny silnego gracza Szwecji, która wyrwała Warszawę i Kraków z rąk Rosji, zmusza strony konfliktu do podpisania wileńskiego rozejmu. Niemniej jednak istnieje ciekawa perspektywa wyboru Aleksieja Michajłowicza na tron polski.

Wtedy Ukraina, zarówno w mowie potocznej, jak i we wszystkich dokumentach urzędowych, nazywana jest Małą Rosją lub Hetmanatem. Umowa między rosyjskim carem a kozakami została sporządzona w «języku białoruskim». Ruś moskiewska w tym czasie nazywana była «białą». Później toponim przenosi się na Zachód i oznacza dzisiejszą Białoruś.

Hetman Bohdan Chmielnicki (1595—1657)

W 1658 r. Wojna trwa, ale bez zmarłego Bohdana Chmielnickiego.

Były sekretarz Iwan Wyhowski, który sam został «hetmanem Wielkiego Księstwa Ruskiego», przeprowadza masowe represje wśród Kozaków i zawiera odrębne porozumienie z Rzeczpospolitą. Zgodnie ze swoimi klauzulami Hetmanat staje się jednostką federalną Polski. W tym samym roku Wygowski rozprawił się z majstrem kozackim, który próbował dowiedzieć się, dokąd trafiają carskie pieniądze przeznaczone na utrzymanie armii zaporoskiej.

W 1659 roku Wyhovsky zdołał przyciągnąć chana krymskiego Mehmeda Gireya Czwartego z 30-tysięczną armią jako sojusznikami. Razem pokonują rosyjski oddział A. Trubieckoja, który oblega Konotop. Strata siedmiu za siedem tysięcy. Na Ukrainie przeciwko Wyhovskiemu wybucha coraz więcej powstań. Kolejnym hetmanem jest 18-letni syn Bohdana Chmielnickiego. Yuri nie jest następcą dzieła swojego ojca, mówiąc ogólnie przeciwko zjednoczeniu ziem. Potomstwo Chmielnickiego jest poplecznikiem Polaków, Osmanów, nie prowadzi samodzielnej polityki. Zdając sobie sprawę, że hetmaństwo nie jest dla niego, zostaje mnichem, trafia do Tatarów, Turków, którzy ostatecznie odbierają mu głowę.

Jesienią 1663 r. Wojska polskie wraz z Tatarami krymskimi i oddziałami Księstwa Litewskiego na czele z królem Janem Kazimierzem dokonały ostatniej dużej operacji. Ciężkimi walkami zajmuje kilkanaście miast. Inicjatywa budzi się w rosyjskich dowódcach. Umiejętnie dowodząc oddziałami, wykonują zwodnicze manewry, blokują wrogie garnizony i napadają na tyły. Wojsko polsko-litewskie wycofuje się, tracąc trzy czwarte siły. W 1666 r. Prawobrzeżny hetman Piotr Doroszenko, ogłaszający się wasalem sułtana tureckiego, zbuntował się przeciwko Polsce. Trzydzieści tysięcy Tatarów krymskich przybywa na pomoc jego piętnastu tysiącom Kozaków. Zamieszanie trwa pięć lat. Polska przywraca stan rzeczy, ale całkowicie wyczerpuje swoją siłę. Ostatecznie 30 stycznia 1667 roku Rosja i Polska podpisały rozejm z Andrusowem. Rzeczpospolita uznaje aneksję Lewobrzeżnej Ukrainy, Smoleńska, województwa czernigowskiego, szeregu małych miasteczek, zachowuje prawobrzeżną Ukrainę i Białoruś. Rosja nie jest jeszcze w stanie zatrzymać niektórych ze swoich dużych nabytków terytorialnych.

Hetman Petro Doroszenko (1627—1698)

…Latem 1672 roku Polska została zaatakowana przez Imperium Osmańskie. W tym czasie Turcy i ich wasal Doroszenko posiadali już całą prawobrzeżną Małorosję. Jest islamizacja, przebudowa kościołów w meczecie, rekrutacja chłopców do janczarów, dziewcząt, znowu chłopców do haremów i tym podobne. W obawie przed inwazją wojowników Portu na Lewobrzeżnej Ukrainie i nie chcąc poniżać świata chrześcijańskiego, Rosja przystępuje do wojny z Turcją. Relacje z Polską od razu się rozgrzały. Kozacy i Kozacy (zwykle Kozacy zaporoscy nazywani są przez samogłoskę «O») są zapraszani do ataku na Tatarów krymskich i tureckich z morza. Rosja próbuje uformować europejską koalicję, a nawet zostać jej przywódcą. Nie udaje jej się to, ale przynajmniej sama ta próba jest pozytywnie oceniana przez społeczność zachodnią. Walki szczegółowo opisała prasa europejska.

Polska przegrywa wojnę i oficjalnie oddaje prawobrzeżną Ukrainę Turkom. Aleksiej Michajłowicz uważa to za powód do rozszerzenia władzy korony na całą Małorosję, oczywiście w przypadku zwycięstwa nad potężnym Portem. Wydarzenia nie rozwijają się tak, jak chcą tego Rosjanie. Walczą z Turkami i Tatarami Krymskimi. Te zintensyfikują represje wobec ludności. Ludność odpada od Turków i natychmiast zostaje oddana dobrze funkcjonującej polskiej administracji. Znaczna część mieszkańców ucieka na rosyjską lewobrzeżną Ukrainę. Miasto Chigirin zajmuje wówczas szczególne miejsce na Ukrainie. To nieoficjalna stolica Hetmanatu, dużego obozu kozackiego, obejmująca strategiczne przejście przez Dniepr. Armia rosyjsko-ukraińska zdobywa miasto, zmusza Doroszenkę do złożenia przysięgi na wierność carowi Rosji i sporadycznie opiera się dwóm tureckim oblężeniom. Drugi z nich (1678) pokazuje brak doświadczonych strzelców, podczas gdy działa osmańskie strzelają prawie bez pudła. Cztery tureckie działa są «super ciężkie». Do przetransportowania każdego z nich potrzeba 32 bawołów. Stosunek sił w ludziach wynosi 1:10. Turcy tracą 30 tysięcy żołnierzy ze 120-tysięcznej armii. Koalicja rosyjsko-ukraińska traci 15 tys. Z pierwotnych 65 tys. W końcu wojska Romodanowskiego, uformowane na ogromnym placu, wycofują się w kierunku Dniepru i ewakuują na lewobrzeżną Ukrainę.

Wojna zbliża się do ślepego zaułka. W każdym razie prawobrzeżna Ukraina jest ułożona według polskiego modelu. Trudno go odzyskać i utrzymać bez sojuszu z Polską. Sami Polacy jako warunek sojuszu potrzebują ogromnych sum na wsparcie swoich wojsk. Ostatecznie, zgodnie z traktatem pokojowym Bakczysaraj (1680), Port uznaje wejście Lewobrzeżnej Ukrainy i Kijowa do Rosji. Prawobrzeżna Mała Rosja jest obecnie rządzona przez tureckiego wasala, mołdawskiego władcę Gheorghe Duca. Sicz Zaporoska uniezależnia się od Moskwy. Tak jak poprzednio, Rosja składa pozory hołdu chanowi krymskiemu.

W 1676 roku, po ogłoszeniu spadkobiercy piętnastoletniego Fedora (matki – Marii Milosławskiej), car zmarł na zawał serca. Fiodor Trzeci rządzi szczęśliwie, ale niedługo, pięć lat, nie pozostawiając spadkobierców. To nie on, a nie jego brat Iwan V, zostaje wielkim cesarzem, ale Piotr Pierwszy, urodzony w małżeństwie ze swoją drugą żoną Natalią Naryszkiną.

Klan Naryszkinów oświadcza, że umierając car Fiodor osobiście przekazał berło Piotrowi. Miłosławscy rozgniewali łuczników plotkami, że Naryszkinowie udusili Carewicza Iwana. Wojsko, pomimo tego, że są przedstawiane książętom na własne oczy, zabija kilku bojarów. Nie mają odwagi poradzić sobie z Piotrem.

W rezultacie przedstawiciele rodzin Miloslavsky i Naryshkin w tym samym czasie pobrali się z królestwem w 1682 roku. Dla książąt ustawiają nawet tron z dwoma siedzeniami. W rzeczywistości rządzi aktywna córka z pierwszego małżeństwa Aleksieja Tishaishy, drugiej regentki królewskich braci, księżniczki Zofii.

W 1686 roku carska podpisała z Polską «wieczny pokój». Kijów jest przypisany do królestwa rosyjskiego (wypłacane jest 146 tysięcy rubli odszkodowania), Zaporoże, Smoleńsk, Czernigow. Obszary buforowe obejmują szereg terenów zdewastowanych. Ponadto Rosja dołącza do krajów prowadzących wojnę z Imperium Osmańskim, Świętą Ligą. Wypełniając zobowiązania sojusznicze, podejmuje się pierwszą i drugą kampanię krymską. Obie kończą się w ten sam sposób. Prawie 100-tysięczna armia, cierpiąca na brak zapasów i świeżej wody, wraca. W pierwszym przypadku (1687) wojsko dociera do rzeki Konki, położonej 150 kilometrów na południe od Dniepropietrowska. W drugiej (1689) – dociera do Perekopu. Pomysł budowy fortec w celu gromadzenia zapasów nie jest realizowany. Oddziały bardziej proaktywnego Grigorija Kosagowa zdobywają strategicznie ważny Oczakow (Kara-Kermen, Czarna Forteca), położony na wybrzeżu Morza Czarnego w pobliżu ujścia Dniepru. Dopiero wtedy ostatecznie królestwo rosyjskie przestaje oddawać hołd chanowi krymskiemu.

Księżniczka Sophia Alekseevna (1657—1704)

Pierwsza, umowa Nerchinsk z Chinami zostaje zawarta. Ogólnie panowanie Zofii nie było naznaczone specjalnymi wydarzeniami. Rosja gromadzi siły, by przetrwać epokę Piotra Wielkiego. W maju 1689 roku Piotr kończy 17 lat i za namową matki poślubia Evdokię Lopukhinę. Miłość trwa rok. Car znajduje ukojenie w ramionach córki złotnika z niemieckiego przedmieścia Anny Mons. Pomimo początku dorosłości prawie nikt wokół Piotra nie traktuje poważnie jego rozkazów. Plotki o zbliżającej się próbie zamachu docierają do króla. Piotr wraz ze swoimi najbliższymi krewnymi i powiernikami znajduje schronienie w klasztorze Trinity-Sergius. Stąd wysyła polecenie dowódcom pułku, aby stawili się osobiście z kilkunastoma osobami. Przybywający łucznicy czekają na łaskę władcy, wódkę i uczty, ale sam Piotr prowadzi wzorowe życie moskiewskiego cara. Sophia traci swoich zwolenników. Musi przejść na emeryturę do klasztoru Nowodziewiczy, choć prawdziwą zakonnicą zostaje zakonnicą dopiero po stłumieniu powstania Streltsy. Iwan Piąty spotyka się z Piotrem w katedrze Wniebowzięcia i faktycznie oddaje wszelką władzę.

Peter lubi walczyć. W 1695 r. Przeprowadził pierwszą kampanię azowską. Ponad 30 tysięcy armii przedostaje się przez Don do Azowskiego (szczyt Morza Azowskiego), na statkach transportowych i drogą lądową. Tutaj okazuje się, że nie można zdobyć miasta bez okrętów wojennych. Zdobyto tylko dwie fortece nachodzące na rzekę.

W wiosce Preobrazhenskoye, nad brzegiem Yauza, niedaleko Moskwy, w pośpiechu budowane są nowe statki transportowe i wojskowe. Są demontowane i transportowane do Woroneża, do Dona, gdzie są ponownie montowane. Liczba żołnierzy sięga 70 tys. W maju 1696 r. Azow ponownie popadł w oblężenie. W lipcu, po masowym ostrzale, garnizon poddaje się. Zgodnie z umową Turcy opuszczają miasto wraz z rodzinami i ruchomościami. Wojewoda Szejn zostaje pierwszym rosyjskim generalissimusem. Na mocy traktatu pokojowego w Konstantynopolu z 1700 roku Rosja jest oficjalnie zwolniona z płacenia daniny chanowi krymskiemu. Otrzymuje Azow i kilka sąsiednich terytoriów. Ale główny cel – dostęp do Morza Czarnego, mimo że przez Cieśninę Kerczeńską, wciąż nie jest osiągnięty.

Piotr Wielki (1672—1725)

W 1697 r. Piotr Wielki, który rok temu został autokratycznym carem, przedstawiony jako «sierżant pułku Preobrażeńskiego», wyruszył w podróż po Europie. Celem «Wielkiej Ambasady» (60 osób) jest pozyskanie sojuszników w walce z Turcją, zakup broni i zatrudnienie rzemieślników. W tym okresie rządów jest wiele niekonsekwencji. Spotkania z angielskim królem Wilhelmem III w Utrechcie, władcą Austrii Leopoldem Pierwszym, z Newtonem, Leibnizem, Levengukiem, Halleyem (tym samym astronomem) są nadal klasyfikowane jako «tajne». Niektórzy historycy uważają, że Piotr Wielki w ogóle nie uczestniczy w ambasadzie.

.. Niemożliwe jest porozumienie z Austrią i Holandią w sprawie sojuszu przeciwko Turkom. Wiedeń odmawia nawet uznania transferu Kerczu i odpowiadającej mu cieśniny do Rosji, jeśli zostali przez nią schwytani. Młody car przyjaźni się tylko z królem Rzeczypospolitej Augustem II. W celu wyboru swojej kandydatury na Sejm RP Piotr Wielki w swoim czasie poczynił pewne wysiłki i środki. Między innymi rówieśnikom udaje się dojść do porozumienia w sprawie wspólnej wojny przeciwko Szwecji.

Kupowane są zielniki, narzędzia i 15 000 sztuk broni strzeleckiej.

Latem 1698 r. Na wieść o powstaniu łuczników car wrócił do Moskwy. Do tego czasu bunt został już stłumiony. Podżegacze zostali ukarani. Oddziały generalissimusa Szejna praktycznie jedną artylerią pokonały trzytysięczny oddział łuczników. Księżniczka Sophia, główna przyczyna buntu, zostaje pełnoprawną zakonnicą i udaje się do klasztoru Nowodziewiczy. Odpowiada za odwet, zgodnie z definicją księcia B. Kurakina, «… z powodu swojego wyglądu potwora, swojego temperamentu, złego tyrana, wielkiej niechętnej osoby do czynienia nikomu dobra, jest pijany przez wszystkie dni», władca Rosji pod nieobecność Piotra, książę Cezar Fiodor Romodanowski. Cesarz potrzebuje jednak więcej ofiar. Po raz pierwszy Moskale widzą rosyjskiego cara w przebraniu zaciekłego kata. Nie tylko osobiście odcina głowy łucznikom, ale także zmusza wybitnych bojarów do tego samego. Niektórzy rebelianci tracą życie w postępowy sposób «za granicą» – na kołach. Na rusztowaniach giną dwa tysiące ludzi. Kilkuset nieletnich «synów pułku» otrzymuje haniebne piętno i zostaje zesłanych na wieczną osadę na Syberii. Zlikwidowano 16 pułków strzeleckich, które nie brały udziału w powstaniu.

…Wtedy znaczna liczba rosyjskich dobrych ludzi decyduje, że Piotr Pierwszy (lub ten, który stał się nim) jest «bestią, która wyszła z otchłani» Antychrystem i Miroedem. Potwierdzeniem tego wyroku są «Rady Wszechmogące» regularnie zwoływane na wyspie pośrodku Yauza, gdzie sparodiowane są ortodoksyjne rytuały. Nazewnictwo stopni kościelnych i rytuały są zmieniane za pomocą wulgaryzmów. Wybrany przez katedrę «papież» pływa w chochli pośrodku kadzi z alkoholem, podczas gdy nadzy mężczyźni i kobiety z najwyższych rodów bojarskich piją wino i śpiewają nieprzyzwoite piosenki.

Rosja jest członkiem Związku Północnego, powstałego z inicjatywy władców Saksonii i Polski. Ogólnym kierunkiem jest wojna ze Szwecją, której król Karol XII wydaje się innym monarchom niewystarczająco doświadczony w sprawach wojskowych. Aspiracje Petera to Karelia i Ingria (inaczej Ingermanlandia, przyszły region Leningradu). Ponadto kieruje nim osobista uraza – chłodne powitanie w ówczesnej szwedzkiej Rydze podczas Wielkiej Ambasady.

W 1700 roku Narwę oblegały wojska rosyjskie, 35 tysięcy bojowników, w większości rekrutów, z lekką i zróżnicowaną artylerią, z niewystarczającym zaopatrzeniem. Kiedyś miasto to zamierzało objąć swoim majątkiem księcia (lub cara) Iwana III. Aby zmniejszyć straty w ludziach, naprzeciw siebie zbudował fortecę Iwangorod. Wtedy rosyjski monarcha odniósł sukces. Jednak 80 lat później Szwedzi odbili Narwę i łącząc obronę obu miast ufortyfikowanym mostem, stworzyli potężną cytadelę.

Karol XII, zmuszając sojuszników Rosji do wycofania się z wojny, rusza na pomoc oblężonym. Oddział Szeremietiewa wchodzi w starcia z jednostkami zaawansowanymi. Więźniowie, zgodnie z umową zawartą w tej sprawie z królem, podają liczebność armii szwedzkiej na 50 tys. Bojowników. Wierząc w te informacje, Peter opuszcza armię. Może chce szybko wezwać inne pułki na miejsce bitwy, spotkać się z sojusznikiem, królem Polski, albo w końcu po prostu boi się śmierci. Dowódcą armii pozostaje pewien książę holenderski. Faktyczna liczba żołnierzy Karla to 8—9 tysięcy bojowników. Król buduje żołnierzy w kolumny iw ten sposób atakuje armię rosyjską. Ta ostatnia to sześciokilometrowa linia, od pięciu do sześciu rzędów żołnierzy w ich obozie. Kolumny Szwedów przebijają się przez nią jak łom. W szeregach pułków wołają: «Niemcy to zdrajcy!». W obawie przed pobiciem przez żołnierzy zagraniczni oficerowie poddają się. Pułki Preobrażenskiego, Semenowskiego i Lefortowa, odgrodzone wozami, stawiają opór. Później będą mogli odejść. Niektóre jednostki opuszczają pole bitwy ze sztandarami i bronią, ale bez konwoju i artylerii, inne bez tego wszystkiego. Straty Szwedów to 700 żołnierzy, Rosjan – 9 tys., A także wszystkich, oprócz 5 dział ze 184, artylerii. Karol Dwunasty to dobry generał, ale słaby strateg. Zamiast natychmiastowego ataku na Moskwę, kieruje wzrok na Polskę i Saksonię. Tymczasem wojska Borysa Szeremietiewa, który nie był wówczas młody, ale doświadczony, zaczęły uczyć się sztuki wojennej w praktyce. Jeden po drugim rozbijają oddziały z piętnastotysięcznego garnizonu szwedzkiego pozostawionego w Ingermanland i Inflantach (dzisiejsza Litwa). Cała Narwa jest w rękach Rosjan. U ujścia, na terytorium wyspy Fomin, dwa i pół na cztery kilometry, z wioską z trzydziestoma domami i czterdziestoma mieszkańcami, 27 maja 1703 roku Piotr Wielki założył St. Petersburg.

Polski przyjaciel Piotra, August II, przegrywa z Karolem bitwę pod Fraustadt, w której bierze również udział pomocniczy korpus rosyjski. Zginęło 4500 rosyjskich żołnierzy (wszystkich 500 jeńców zostało straconych przez Szwedów), 700 sprzymierzonych Saksonów. Karl ma do swojej dyspozycji «ogromną liczbę jeńców niemieckich». Straty Szwedów – 450 osób. Sierpień z 12-tysięczną armią stoi 25 kilometrów od pola bitwy i nie bierze udziału w bitwie. W lutym 1706 r. 20-tysięczna armia szwedzka oblega 40-tysięczną armię rosyjską i saską w pobliżu Grodna. Piotr nakazuje komandorowi Mienszykowowi, aby «nie przyjmował na otwartym polu bitwy». Podczas oblężenia, odwrotu i przeprawy przez Niemen armia rosyjska traci 17 tysięcy ludzi. Z powodu dryfu lodu żołnierze Karla tęsknią za nią. Polski król, który wcześniej opuścił Grodno, zawiera pokój w Altranschnedt, zrywa sojusz z Rosją i zrzeka się tronu. Wielka armia litewska jest do dyspozycji szwedzkiego protegowanego w Polsce Stanisława Leszczyńskiego. W czerwcu 1708 roku szwedzki monarcha rozpoczął od dawna planowaną kampanię na wschód na dużą skalę. Jego celem, zdaniem grupy historyków, jest całkowite zniszczenie państwowości Rosji, jej podział na poszczególne księstwa, odrzucenie Pskowa, Nowogrodu, aneksja Ukrainy i innych terytoriów zachodniej Rosji. Inną dobrze znaną wersją jest to, że Karl planuje ustanowić bufor Republiki Pskow-Nowogród na północy, zwrócić wszystkie szwedzkie terytoria zajęte przez Piotra i ustanowić bezpośredni protektorat nad wschodnią Ukrainą.

Na początku kampanii rosyjskiej armia Karola osiągnęła 120 tysięcy ludzi. Spośród nich 38 tysięcy to armia najeźdźców. Liczba regularnych sił Piotra – 200 tysięcy, plus 100 tysięcy w nieregularnych oddziałach Kozaków i ludów azjatyckich. Wydatki obronne sięgają 80% budżetu. Kraj jest militaryzowany. Zboże trafia do miast, które są uznawane za twierdze. Kreml znów staje się pełnoprawną cytadelą. Są do niego dołączone bastiony. Rowy przy murach, wyschnięte od XVII wieku, wypełnia się wodą z rzeki Neglinka.

Wędrówka króla Szwecji rozpoczyna się na przedmieściach Mińska. Obie armie szybko pochłaniają zapasy miejscowej ludności. Mienszykow rozkazuje palić miasta – Witebsk, Orsza, Mohylew…

Dziewięć miesięcy przed bitwą pod Połtawą, w październiku 1708 r., W pobliżu wsi Lesnaya (na wschód od współczesnej Białorusi) dojdzie do bitwy z 12,5 tys. Oddziałów szwedzko-fińskich w 7 tys. Konwojów z prowiantem, artylerią i amunicją. Tak zwany «corvolant» – «latający oddział» Piotra Wielkiego ma taką samą liczbę żołnierzy i oficerów. Ale to są strażnicy, szlachetna kawaleria spragniona zwycięstw, pułki Preobrażenskiego i Semenowskiego. Większość Szwedów to nie w pełni zmotywowani Finowie, Karelowie, mieszkańcy terenów współczesnego Bałtyku. Jednak bitwa jest zacięta. Oddział generała Levengaupta traci 4000 zabitych, 800 więźniów, 1500 dezerterów. Karol Dwunasty otrzymuje tylko 6000 nowych żołnierzy – bez artylerii, amunicji i żywności. Armia rosyjska traci 3000 ludzi. Z powodu braku pożywienia Szwedzi kierują się na południe, na terytorium Siwerskie (północno-wschodnia Ukraina). Hetman Mazepa, który pod stopami szwedzkiego króla złożył symbole władzy hetmańskiej; sztandar, buława i pieczęć wojskowa, teraz otwarcie obiecują wsparcie Karolowi Dwunastemu. W mieście Baturin zbiera zapasy żywności, amunicji i trzysta niezbędnych armat armii szwedzkiej. Bardzo zirytowany Piotr rozkazuje Mienszykowowi podpalić miasto. Alexander Danilovich wykonuje rozkaz. Giną obrońcy – 5—7 tys. Kozaków, 4—5 tys. Mieszkańców i 4 tys. Oblegających. W marcu 1709 r. Mogli się zatrzymać wcześnie rano, a dokładniej w nocy, gdy przewaga Rosjan w artylerii maleje. O godzinie 2 nad ranem, 8 lipca 1709 r., Nieco zwlekając podczas formowania, wojska szwedzkie ruszyły na pole bitwy.