Herzog Ernst C. Lateinisch - Deutsch

Syon filie, flete

sortem iuuentutis quondam lete.

Vos, noui attlethe,

(E309) cum Christo in ethere gaudete.

Christe sacer, verbum summi Patris,

solue cunctos nos a baratro fonte tue pietatis,

solue reos, salua gratis,

et nos tue claritatis,

Rex pie, configura

glorie in superna Ierusalem. fiat, fiat.’

Hec eiulans eiulantibus ait et tam ipse quam comes Wezilo quam et omnis exercitus participati sunt viuificum corpus et sanguinem Christi per ministeria sacerdotum, quos eciam in societate illa interfuisse dubium non est.

(Haupt 223) Interim loci trieris ipsorum magis et magis prolapsa et magneti lapidi,152 qui per naturam ferrum sibi attrahit, aplicita capitur, (E310) tenetur. Ibi eiusdem lapidis ful (a: f. 107^r) gor admodum ignis de fluctibus coruscabat, quo fulgore multa uetusta nauis, que in binas partes in medio dirrupta est, summitati arene, que est multo periculosior quam maris vnda, supernatabat. Malorum eciam multorum ab illo fulgore confractorum moles ingentissima cadens deorsum in trierim nouorum aduenarum mortificabat multos, et, ut compendio vtar,153 illa nobilissima iuuentus preter paucos inibi misere mortis diuersis modis pocula (b: f. 11^va) gustabat. Unde dux Hernestus vehementissime totis viscerum medullis perturbatus, plangens iugiter et flens, quia aliud facere non poterat, ait: ‘Christe Deus, Dei Patris Fili, quale erit michi miserrimo et ut mortuo remedium, cum (E311) uideam ante oculos mortem subire optimatum et vasallorum meorum semper fidissimorum collegium’.154

Sic omni die, ymmo horarum singulo momento flebat et planctibus se afficiebat, et cum mittenda essent corpora defunctorum in mare, ipse tali precipitacioni compassus ea in summitate trieris locari iubebat, ut saltem quoad posset eorum quamuis mortuorum visu solacium aliquod perciperet. Grifes vero prope in desertis et in inaccessis rupium arboribus nidificantes nidore corporum allecti aduolant et corpora multa pullis suis pro cibariis in nidos cursu perpeti transportant. De tanto tamen numero tantum septem supervixere, qui omnes nullum vite sustentamentum preter dimidium panem in (E312) sarcinis habuere. Comes vero Wezilo ait: ‘Ex quo exercitui sociorum tanto commortuo lacrimas persoluimus, quod solum patrare licuit, mi domine, si discrecioni vestre placet, mi domine, ÿmmo quia placet, aliam saltem quam tam inertem mortem eligamus, vt scilicet nos ipsos pellibus mortuorum animalium insutos Grifibus predas consuetas in summitate trieris proponi iubeamus, ut ab illis trans mare portati in nidos pullorum pro escis consuetis aut cibi eorum fiamus aut, si Deus annuerit, aliqua racione viui euada (Haupt 224) mus.’ Hoc consilium, quod puto155 non ab homine Wezeloni datum, sed a Deo mi (a: f. 107^v) raculose inspi (b: f. 11^vb) ratum, duci admodum placuit. Nec mora in alias naues dux et sui subeunt, in quibus nouiter defunctos homines cum auri et argenti et preciosissimarum gemmarum et omnium generum suppellectilium copia reperiunt, sorti quorum et dure conditioni que et ab eis expecta- (E313) batur condescendunt, sed pelles marinorum boum ibi fore conspiciunt, quas secum in suam nauim repedantes deferri precipiunt. Mirantibus ergo aliis dux et comes Wezilo aliquas illarum pellium consui et consutis se ipsos cum omnibus armis suis et cum quibusdam aliis instrumentis necessariis insui, sociis prius tamen valedicentes, mandant, quorum mandatis socii quam molestissime obsecundant, et in summitate trieris locatos Grifes quasi solitam predam, videntibus et plangentibus eisdem exulibus, trans mare nutu Dei misericordiosi et uere miraculosi in suis ducem et comitem in nidum pullis pro esca deportant. 156 Pulli vero super illos huc (E314) et illuc saliunt, excoriare iugiter temptabant, sed squame loricarum insutos ab omni lesura incolumes conseruabant. Senciunt tandem se extra mare in terrestrem quempiam locum firmiter locatos esse, et paulatim resumptis viribus pelles scindunt, et quia Grifes ambo pro cadaueribus apportandis super mare avolauerant, isti duo exules nacti fugam extra nidum se proripiunt, et pedetemptim de rupium asperarum multarum precipiciis cum summo labore in siluarum vicinarum vastitatem prosiliunt.

Interea loci alii duo socii priore modo in (b: f. 12^ra) pellibus assuti ab iam dictis Grifibus in nidum predictum deponuntur, qui eciam pellibus disscissis simili modo et labore quo dux et comes Wezilo in easdem siluas progrediuntur.157 Adhuc in trieri tres supererant, quorum duo a tercio pellibus insuti in nidum pretaxatum ministerio pretaxatarum Grifium causa adminiculante, sed Deo causa efficiente158 id operante transferuntur, et tandem illi predicto modo (E315) eciam quo priores vix (a: f. 108^r) elapsi in siluam progrediuntur. Tercius de numero trium vltimorum, quia neminem sui in pelles con (Haupt 225) sutorem habuit, in naui remansit, et nullum vite sustentamentum habens nisi dimidium panem, quem prius septem habuerant, diem obiit et vltimate diei tubam in generali resurrectione inibi expectabit. Illi uero quatuor, qui in nidum Grifium a Grifibus transportati et de rupibus elapsi fuerant, in siluarum inviis ex improuiso prouidente tamen Dei clemencia insimul conuenerunt. Vnde admodum exhÿlarati dominum suum ducem et comitem Wezilonem in vlterioribus siluarum anfractibus querere disposuerunt, super hoc implorantes Dei auxilium exauditi sunt. Dum enim anxii circa inueniendum dominum suum ulterius aliquantulum in vastissimam heremum procederent, ecce ante se alonge duos homines conspiciunt, et dubii inter spemque metumque, an ipsi quos quererent essent, dominum suum esse agnoscunt et concito cursu (E316) accurrunt. Ille eciam eos recognoscens cum comite ruit eis in obuiam et ab utrisque pre nimietate leticie nimietas lacrimarum fusa est. Tandem post dulces amplexus et mutua oscula dux ait: ‘Dicite, queso, dicite socii, quis (b: f. 12^rb) vos in pelles consuit.’ At illi: ‘Domine, iste tuus dilectus et electus; hunc nos relinquimus valde mestum, quia nullum, qui se in pelles consueret, invenit. Unde quia procul dubio superna aura iam vescitur, animam eius Deo commendemus.’159 Quo audito dux amarissime flebat et preces attentissime pro salute anime illius Deo fidelium Conditori et Redemptori fundebat; sed ipsi iam diutina fame laborabant. Vnde tam fungos id est suamme160 quam herbas et radices, quas inuenire (E317) manus poterat, manducabant. Post refeccionem sitis vehementissima illos perurgebat sicque tota die usque ad uesperam quisque sitibundus usque ad mortem per siluarum opaca et inuia […] vixerit quisque mouebat. Sed circa solis occasum viderunt in remotissimis concauitatibus conuallium per mon (a: f. 108^v) tem quendam decurrentem amenum fluuium, ad quem per innumera rupium precipitia, numquam ut credi potest nec prius nec postea hominum accessibus frequentata, modo manibus, modo genubus reptantes

cum summo vite discrimine se dimitentes

uix venie (Haupt 226) bant et naturalis sitis permaximam necessitatem habundatissime dulcissimis et purissimis fluentis restringebant. Sed adhuc timor de Grifium inmani ferocitate excoquebat eos et tum silencium tenentes, ne Grifes vociferacionibus eorum accitj eos (E318) surriperent, quasi pausando et amenitatem fluuii considerando subsistebant et diuersis piscium grandium motibus fluuium esse piscosum animaduertebant. Vnde debilitatis, fame et itineris lassitudine corporibus indulgebant, et pisces quantos volebant captos, comite Wezilone per ferrum venantibus et piscan (b: f. 12^va) tibus aptum de silice ignem excuciente, quosdam assabant, quosdam coquebant pro libitu et optime famis inopiam tanta copia eximebant.161 Post famis exempcionem procedere vlterius volentes non poterant pre preruptissimis usque ad celum, ut ita dicam162, porrectis rupium maximarum parietibus vix volatibus auium transgressibilibus. Item reditus per uiam, qua descenderant, mirantibus et quomodo descenderint propter nimiam rupium procliuitatem negabatur. (E319) Communi ergo consilio alueum fluminis secuntur et tandem ad montem, per quem quamuis maximis rupibus obstrusi fluminis impetus ferebatur, veniunt, vbi ulterius progredi nequeunt.163

Erat quippe permaxima montis concauitas et euripus fluminis, sonitum maximum generans ad modum Caribdis164 ex profunditate montane concauitatis, modo abscondebatur, modo subito de concauitate prosiliens, in precipicium se derivans ex altera parte colligebatur in se ipsum magnum amnem. Tunc desolati proceres omni humano consilio, quia nullum iter nisi reuertendi in Sirticum165 mare cernebant, adesse sibi Deum per graciam implorabant. Huius (a: f. 109^r) consilio inspirato trabibus succisis et per torques communiter intorquendo tam a duce quam a milite elaboratos, sine (E320) ornamento sed cum stabilissimo firmamento compaginatis, cum inestimabili et ineffabili vite periculosissimo discrimine tandem per montis foramen, portantes omnia in hisdem tabulatis arma sua, transiere. In monte vero triplex periculum institit:166 Vnum euripossissima vertigo minitans pluteo (Haupt 227) tabulatui dissolucionem per frequentissimam et maximam in montis intrinseca et extrema impulsionem. (b: f. 12^vb) Alterum fuit periculum tenebrarum tanta inmensitas, vt nemo alterum videre potuerit. Tercium, quod nemo audierit uel audire quiuerit propter nimiam fluctuum quaquauersum monti se illidencium tumultacionem.167 Vnde ad Dominum vociferantes altisonas ad Dominum preces in hunc modum fuderunt: ‘O Domine Christe, qui in ypostasi168 siue in sub- (E321) stancia constas ex duabus substanciis, id est ex duabus substancialibus naturis, vsya et vsyosi,169 quarum prior scilicet vsya170 est tantum tui ipsius Creatoris omnium essentia siue substancia, per se sine subiecto extrinseco et sine forma extrinseca existens et existere cuncta faciens. Altera tua substancia171 scilicet vsyosis, id est substancia subiecti siue subsistencia, que est tantum creature et est tamen ycos siue ymago quedam non propria tue vsye, secundum quod es Deus, salua nos, Saluator, qui saluasti Petrum172 in mari, qui a Sirtico173 mari et a Grifium vnguibus fecisti nos prius (E322) liberari.’ Consumata harum et consimilium precum instancia, ecce lux primitus rarescens se ex gracia Increate174 Lucis illis obtulit et ingens gaudium contulit. Tunc montem valde fulgoreum aspexere et lapidem Vnionem175 dictum ab vno, quod vnus sit et numquam sint eiusdem generis duo lapides176, ab illo monte abrupere. Hunc lapidem Romanus imperator quilibet in corona regali prop- (E323) ter decoris ingens augmentum collocatum ab Ottone imperatore,177 cui illum dux Hernestus, ut dicetur in sequentibus, tradidit, baiulare solet.

huius naturam

lapidis nobilissi (a: f. 109^v) mam

si quis inuestigare voluerit,

in lapidario discere poterit.178

Sed ad materiam, de qua digressum est, stilus reflectatur.179

Dux sepe pretaxatus cum suis in tabulato trabium litori Arimaspi180 (b: f. 13^ra) appulit. Tunc relictis tabulatis, sed armis vsurpatis iterum per desertum et opaca siluarum ualde lassi, leti tamen quod de fluctibus euaserant, tota die ibant, sed ecce subito quamplurimas vrbes et castella munitissima situ naturali et labore artificiali aspiciebant.181

(Haupt 228) In terra illa Arimaspa sunt homines nominati Cyclopes182, vnum tantum oculum in medio frontis habentes. Dux et sui inter vrbes (E324) varias vnam excellentem prospicientes et ideo in illa prediuitem optimatem183 quempiam habitare conicientes, ante illam veniunt et gracia pausacionis subsistunt. Burgenses184 vero egredientes et ingredientes, vbi illos duobus oculis oculatos aspiciunt, non satis stupendo mirantur185 et, quasi monstra sint hospites, propter curiositatem videndi oculatos binis oculis concurrendo circa ipsos glomerantur et tandem domino suo comiti nouos homines monstruosos, quia duobus oculis oculosos186, adesse intimare non remorantur. Ille non minus quam Ciclopes sui hoc permouetur miraculo, arbitrans proculdubio siluestres homines siue Satyros187 illos de sil- (E325) uis casu erupisse. Hunc cum illi adiere, ab ipso benigne salutantur, salutati hospicio suscipiuntur, suscepti,

qui genus, vnde domo appulsi sint quibus horis

disquiruntur.

Quem tristi uultu respiciens dux ait: ‘Nulla

de quapiam re responsa dabimus, nisi prius corpora reficiamus, quia maxima inedia laboramus.’188 Vix dicta dux finierat, et comes (E326) omnia humane vite necessaria plenissimo, ut ita dicam,189 copie cornu ministrare iusserat. Post habundantissimam refeccionem ayunt comiti: ‘Domine, tempus et res expostulat, ut vestimenta per te nobis ministrentur, (b: f. 13^rb) quia verecundia pro nuditatis nimieta (a: f. 110^r) te pene nobis mortem generat.’ Ad hoc comes: ‘Dicite, queso, dicite de statu vestro, et omnia dabo vobis.’ Cui dux:190 ‘Imperator omnium imperatorum, quos terra sustinet et super quos Deus solem suum oriri facit, me de patria mea iure paterno (E327) et iure hereditatis michi possidenda sine omni iusticie racione pepulit. Vnde cum ei nimis preualenti contra me cederem et cum magna meorum tam optimatum quam et vasallorum multitudine nauigio transfretarem gracia uisitandi et adorandi sepulchrum Cristi, tempestate maris multos perdidi, deinde prelio commisso aduersus Agrippinos iterum multos non sine hostium magna strage ibi amisi.191 Iterum secunda tempestate maris trierim nostram Sirtico mari (Haupt 229) appellente tota nobilissima et strennuissima iuuentus heu periit preter nos sex a Grifibus extra mare in nidos suos deportatos. Inde vix elapsi et cum summo labore et maximo vite nostre discrimine per inuia et precipicia montium et per concaua conuallium ad flumen notum vobis deuoluti super tabulata magnarum trabium compaginatarum per montem vicinum non cum minore labore et vite discrimine

quam prius oris vestris aduenimus.’

Hiis cognitis comes lauacris mundissimis iussit

ipsos splendidissime ablui et ablutos preciosis camisilibus, femoralibus sericeis auro consutis, pelliceis desuper tunicis purpureis cicladibus opertis sollempnissime superindui intendens, ut pro (E328) miraculo hominibus illius terre ostentando semper in curia sua eos haberet.192 Rex vero Arimaspi, ut fama frequens eius attigit aures, comitem nouos homines aduenticios habere missis legatis mandat, vt sine mora cum (b: f. 13^va) miraculosis hominibus veniat. Ille venit et vellet nollet compulsus et ex hoc mestissimus imperatori hospites dedit; que datio duci et suis gaudium peperit, eo quod honestius in curia imperatoris quam comitis manere visum fuerit.193

Sed in cuiusdam diei diluculo (a: f. 110^v) dux prospexit subito ingentes flammarum glomeraciones.194 Vnde non satis causam incendii admirans regi ait: ‘Video, domine, video terram tuam, ut suspicor per (E329) hostium manus accensam, passim deuastari. Sine me, si placet, has tuas iniurias ultum ire et preliis pace mutatis pacem in regno tuo, si passim, pulsis hostibus sancire.’

Ad hec rex: ‘Non possunt’ inquid ‘hii hostes domari,

quia hii homines Ethyopie Sciopedes195, magnitudine pedum se tegentes et super mare tamquam arenam terre currentes, nullius cursu possunt preocupari.’ Cui dux: ‘Sine mora socios adpara!’, quod scitissime factum est. Dux igitur cum suis in equis velocis- (E330) simis per oculta viarum compendia illos a mari intercepit, et pene omnes preter paucissimos fuga elapsos et numquam in terram illam destruendam progressuros interfecit. Vnum tamen viuum in vincula deiectum adducens letus victor reuertitur. Qui cum suis ab rege honorificentissime suscipitur, et (Haupt 230) deinceps ab omnibus tam duci quam suis magnus honor exhibetur.

Isdem temporibus gens inculta, sed aurita aurium multitudine multa, more suo pro tributorum singulis annis mittendorum persolucione ad regem legatos proteruos et proterue tocius regni vastacionem minantes misere, ad quorum legacionem non parum stupefactum regem dux consolans ait:196 ‘Cuiusmodi sunt hec (E331) monstra?’197 Cui rex: ‘Nullius iusticie racione, sed ceruicose superbie impugnacione Pannothij198 gentes Scithie199 instituta tributa exigunt.’ Vnde ille cum suis et cum (b: f. 13^vb) cetera imperatoris armata iuuentute eis occurrebat et commisso prelio pene omnes interimebat, et terras illas perpetualiter liberatas a tributis Pannothiorum libertati restituebat.200 Duos vero illorum Pannothiorum viuos reseruans cum ingenti tripudio repedabat, quem imperator cum suis letissime suscepit et amplius in omnibus consiliorum suorum misteriis ipsum assciscens semper honorabat.201 Insuper regnum iuxta mare quinque vrbibus opulentis et castris infinitis ditatum et munitum ei et suis proprio iure do (a: f. 111^r) minii possidendum contradidit. Vnde letus dux assumptis sociis et nouis captiuis possedit et traditum regnum et summa virtute et equitate rexit.202

(E332) Ad illas partes admoti erant Cananei Gigantes,203 longitudine sua pinuum altissimarum altitudinem superantes et ob huiusmodi corporum suorum magnitudinem multa vicinis mala et precipue regno Arimaspi frequenter intentantes. Vnde solito more miserunt ad regem Arimaspi legatum Gigantem, qui quindecim annorum204 eminens altissimis arboribus et pro armis ferens in manibus ingentem arborem,205 superbo et truculento uultu assistebat206 et tam regi (E333) quam omnibus dicioni sue subiectis vite excidium et omnium possessionum suarum dispendium minando pretendebat nisi mittere tributa pro uelle Gigantum instituta maturaret. Forte casu hisdem temporibus de regno contradito dux Hernestus in curiam regis aduenerat et audita legacione ad regem apostrophat: ‘Huiusmodi tributa, quia pro irracionabili Chananeorum207 velle sunt instituta, ense per (Haupt 231) soluenda censeo’. Super hoc verbo Gygas indignans et iratus rediit ad

compatriotas suos (b: f. 14^ra) remque omni ordine pandit

adiciens hoc quoque: ‘Vidi homullulum208, qui superbissima uerba pre omnibus aliis iaculabatur, et cum imperator vellet soluere ipse solus, quia est regi adprime familiaris, contrarium nobis moliebatur.’ Gygantes itaque, tam in suis, scilicet Cananeys,209 (E334) quam in extremis partibus collecta innumera gigantum caterua, extra Cananeam patriam suam exeunt in regnum tam ducis, quia confine ipsis fuerat, quam eciam in regnum regis Arimaspi ad deuastandum progressurj. Dux vero per famam eorum propositum et iter futurum agnoscens regi per nunctium significauit. Vnde rex perterritus omni regni sui iuuentute ad ducem conducta omnes ad ducis pendere consilium imperauit. Dux vero, cum sciuit quod Gigantes in siluam aduentassent, eos antequam (a: f. 111^v) extra siluas procederent, eo quod in siluis pre magnitudine corporum non essent agiles ad oppugnandum, debere impugnari suos iubet, (E335) et sic factum est. Cum enim in siluas gigantes cum permaxima turba et vesania deuoluti essent, ipse dux et Wezilo cum suis et toto exercitu Arimaspi, qui in siluis sub maximo silencio latitabant, dato signo militari subito ex improuiso Cananeos Gigantes inuadebant et sine misericordia illos, non habiles nec potentes parare obpugnaculum hostibus aut sibi ipsis defensaculum, omnes pene occidebant et occisos in campi planiciem protrahebant, et ad considerandum granditatem corporum Giganteorum cunctus exercitus, ÿmo et ipse dux in equo aduectus aduolauit.210 Tunc forte auditu animaduertens aliquos Gigantes per siluam iter, quo venerant, fugam recolligere, sine mora insequitur fugientes, sed vnum tantum uulnere graui prepeditum a fuge presidio reperit, quem secum extra siluas in sua deduxit. Super illum ergo semiuiuum (E336) relictum misericordia motus (b: f. 14^rb) et gressibus pie humanitatis illi appropinquans per phisicum optimum alligauit uulnera et curam eius, vere proximus eius, tam per se quam per omnes suos fecit. Hac curacionis summa diligencia Gigas sanatus in amorem ducis (Haupt 232) concitatus deliberauit ineuitabiliter se et perpetualiter quoad uiueret secum mansurum, et deliberacionem executus fideliter exoluit.211

(E337) Illo in tempore deuenit ad aures ducis esse vicinos quosdam Indye homines Pigmeos212 vnius cubiti, qui ouis auium in terra illa nidificancium vescantur hac intencione vt, cum fetus auium213 ab ipsis deuoraretur, multitudo auium, que ibi nimia habundat, minoraretur et tanto facilius, quanto minor est multitudo auium, vita illorum homullulorum ab impugnacione auium per se ipsos homullulos defensetur. Vnde per vnanime suorum consecretariorum consilium relicto exercitu et hominibus, quos bellica vi acquisierat, assumpto Wezilone comite et aliis magnani (a: f. 112^r) mitate bellica (E338) probatissimis militibus Pigmeos nauigio adiit. Hii ubi tante stature et multitudinis homines ad se uenire uiderunt, obstupuerunt et finem vite adentes per hos adesse timuerunt. Protensis ergo in celum manibus pacem et vitam paciscuntur et summo opere deprecantur. Quibus proceres aiunt: ‘Non uenimus soluere pacem, sed adimplere,

et vitam vestram ab auium periculosis

impugnacionibus, si Deus annuerit, saluam facere. Cras ergo contra aues egrediamini et nos ad habitacionis earum loca deducite. Tunc videbitis auxilium Domini per nos super vos.’ Duce ipsorum postea pericula inquirente vnus de numero eorum iuuenis in medium conuentum se proripuit et stans ante ducem suosque ait: ‘O domine, quando iter aliquod pro alicuius negocii mei diffinicione nocte arripui, die (b: f. 14^va) illucescente pre timore auium in (E339) specu aliquo tota die delatui et ad noctem iter deliberatum perfeci. Item in tempore nocturno agrum colimus, quia die pre auium impugnacione non audemus nec ualemus.214 Alia quamplura incommoda, que nimis longum est enarrare,215 per aues in terra nostra propter infortunium nostrum eciam iugiter maxime pre aliis terris conglobatas inferuntur. Precamur itaque ut, quia nos ad vlcionem in aues multarum iniuriarum pre corporum paruitate et imbecillitate non sufficimus, vos saltem, qui estis in comparacione nostrum Gigantes216, de illis hucusque iniuriato (Haupt 233) ribus satisfaciatis.’ Horum precibus annuens dux, vbi altera die Tytan217 terris illuxit, exercitum suum cum Pigmeorum quoque turbulis in insulam, in qua multitudo auium confluxit, conduxit, et tandem, cum multa strage Pigmeorum morsibus auium mortificatorum, dux victor victoriam de auibus Pigmeis tantam tam maxima multitudine auium prostrata contulit, vt amplius nullis inquietacionibus auium molestarentur et prorsus liberati redderentur et de carnibus prostratarum hostilium auium plus quam per anni spacium sufficientissime (a: f. 112^v) pascerentur.218 Vnde post exercitus et ducis de insula reuersionem rex Pigmeorum ingentissimas agens gracias duci et suis pro exhibita de auibus victoria inmensa

auri et argenti, gemmarum preciosarum

munera ducem et suos accipere attente postulauit. Dux illa respuit et, ut saltem pro munere duos homunculos219 contraderet, rogauit et (E340) a rege duos ministeriales suos impetrauit.220 Tandem cum regis Pigmeorum et omnium suorum deuota benedictione, cum summa iocunditate habita de ludis et imparitate Pigmeorum et Gigantis Arimaspum, ubi ab omnibus indigenis et a rege suscipitur, remeauit. Dux, (b: f. 14^vb) ut per gratuitam bonitatem Dei pleno, ut ita dicam, cornu copie omnia temporalia ad uotum successerunt more beati viri in sapiencia eternorum morans in iusticia Christiane legis meditans, toto in sensu cogitauit circumspeccionem Dei.

(E341) Quadam itaque die quasi gracia deambulandi cum paucis sibi admodum familiaribus adiuit portuosos maris recessus. Interim Mauri221 de ulteriori India vi marine tempestatis trieri sua ad portum Arimaspi appulsa applicuerunt. Dux ilico missis nunciis mandat perscrutari,

quod genus, vnde domo, cuius fortune et cuius

religionis professores et cultores existerent. At illi: ‘Quod pri- (E342) mum est non tempore, sed dignitate profitemur; Christiani222 sumus et tempestate maris hiis horis de India allabimur, sed pre nimia inedia omnes usque ad mortem laboramus.223 Quicumque ergo fecerit nobis misericordiam suplendo fedam nostram inopiam per suam splendidam (Haupt 235 [sic: 234!]) copiam, hunc a Christo misericordiam224 consequi supliciter optamus.’ Quibus auditis dux adprime exhylaratus omnibus bonis eos refici mandauit et refectos, si que sint in terra sua prelia, interrogauit. At illi ‘Domine’ inquiunt, ‘rex Babilonie225 cum grandi exercitu terras nostras creberrime infestat eo fine, ut de luce Christiane religionis transmigremus ad tenebras et confusionem ydolatrie. Nos autem confidimus in Do (a: f. 113^r) mino, qui (E343) potens est protegere nos sub umbra manus sue ab huiusmodi peccatoribus intendentibus arcum, ut sagittent in obscuro rectos corde.’ Dux ilico Spiritus Sancti feruore concepto, habitis consiliorum misteriis cum comite Wezilone et ceteris suis probate fidei symmistis, decreuit ire in Indiam vlteriorem ad bellandum bella Dei,226 et assenci (b: f. 15^ra) entibus Indis in trieri illorum onerata omnibus necessariis abcessit sine licentia regis Arimaspi, eo quod esset paganus, assumptis suis, scilicet seriorum contironibus et ludorum auctoribus, quos in bello adeptos collegerat.227 Tandem (E344) post multorum periculorum maximorum transcursionem et monstrorum miraculosorum228 in mari perspeccionem ventum est in ulteriorem Indiam.

Rex vero forte illius terre post generale colloquium habitum in vicino loco quodam cum optimatibus et vasallis suis maximo intererat conviuio.

Ille vero per Ethyopes, conspectui suo cum summo honore ducem et suos representantes, compertam habuit ducis circa Ethyopes beneficenciam et probitatis sue et suorum leoninam excellenciam, dignissime cum vniuerso suo collegio post graciarum actionem ipsum cum suis suscepit et susceptos omni humanitate fouens in omni regno suo adprime honorari precepit. In consiliorum eciam regis omnium misteriis dux cum comite Wezilone interesse iugiter rogatur, et post diuersorum diuersas sentencias ducis denique consilium prouidum et sanum ab omnibus quasi ab ore eius pendentibus expectabatur.229 Post in cuiusdam diei diluculo

fama, malum quo non aliud velocius vllum

mobilitate viget,230

volat regem Babilonie cum infinitis paganorum cuneis de suis partibus (Haupt 235) prorupisse fine martirizandi omnes omnis etatis et sexus Indos, qui non a Creatoris, qui est via, veritas et uita,231 ad- (E345) oracione declinantes ad ÿdolatrie falsitatem conuerterentur.232 Hac fama satis periculosissima regem et suos omnes non parum totis medullis perterritos dux Hernestus animaduertens ser (a: f. 113^v) mone consolatorio huiuscemodi adorsus est: (b: f. 15^rb) ‘Mi domine rex et vniuersi fratres et patres, ut in libro uite conscripti didici et vos didicisse per predicatores233 ecclesie satis confido, iuxta eulogium Ieronimi scribentis ad Rusticum234 monachum nichil Christiano felicius, cui promittuntur regna celorum; nichil laboriosius, qui cottidie de uita periclitatur; nichil forcius, qui vincit dÿabolum et sattellites eius, quales sunt rex Babilonie et sui complices; nichil inbecillius, qui a carne superatur. Huius eulogii significacione tu et tui, ymo et ego et mei confortati nichil timeamus eos, qui occidunt seu occidere possunt corpus, animam autem non possunt (E346) occidere. Cum hii in curribus et in equis temporum uolubilitate trahantur et superbis honoribus efferantur, nos autem, populus gencium de lapidibus suscitati melius filii Abrahe235 per adopcionem quam Iudei per carnis generacionem, qui surreximus quidem a uiciis et a morte ydolatrie, non quidem viribus nostris sed per fidem iustificatj, erecti ad alta in nomine Domini Dei nostri inuocemus et cio accitis in omni regno tuo tuis illis, qui obligati sunt terrenis desideriis et feritatibus, occurrere non tardemus. Siue enim viuimus siue morimur, Domini sumus. Verumtamen pagani preambuli et pugiles Antichristi sciant, ÿmo per misericordiosam Dei preuenientem et subsequentem graciam scire illos faciam, me propria manu missurum multos de morte temporali in eternam. Eciam si ipse ignitus Iupiter et Machometus236 eis adesset, (E347) illos ipsos merdosos deos impeterem.’ Hiis et aliis huius ducis magnanimi exhortatoriis verbis rex Indie et omnes adentes inspirante Dei munimine vehementer animantur237 et collecta quam maxima pro tempore et loco Christianorum multitudine in obuiam regi Babilonie procedunt.

Ille vero, iam partim iniciata malicia sed non satiata, (b: f. 15^va) templa (Haupt 236) antiqua eiectis sacrosanctis reliquiis subuerterat, matres et pueros ipsarum martirio238 ad celum transmiserat. Rex Indie (a: f. 114^r) papiliones castrorum de propinquo figi iussit.

(E348) Vbi vero terras axe Tytan illustrauit,

vterque exercitus gradatim loco, quo bellum committendum erat, vtrimque appropinquauit. Rex vero exercitum suum paululum subsistere iubens compendiosis huiuscemodi verbis exortatoriis apostrophauit: ‘Eya milites Christi, iam non mei,

mortem nefandam martirum et paruulorum,

quos lupina paganorum rabies diuersis mortis generibus iam pro fide Christi interemit, didicistis et quod de uita et patria et vestrorum tam dulcium coniugum quam et paruulorum, senum et omnium Christi professorum res agitur, iuxta illud sapientis:

Nam res tua agitur, paries dum proximus ardet.239

Memores itaque auite generositatis et strennuitatis hodie summo nisu enitimini eripere patriam et vitam vestram et vestrorum ac (E349) possessionem ab articulo tam dire et misere necessitatis, scilicet a mordaci dente paganice in Christianos voracitatis. Si enim hodie iugum pagane seruitutis a collis vestris non excusseritis, miserabilissima vos opprimet condicio, quia proculdubio omnia tormentorum genera in vobis et vestris expendi vnacum destructa patria et vestris possessionibus cedentibus in predam hostium bestialium sencietis. Eligite ergo, eligite, optimi Christi milites, sed mei commilitones, eligite inquam plus pro Christo mori, si tamen Dei prouidencia ita ordinauit, quam per fugam labi et turpiter viuere. Spero tamen de misericordia Christi, cui hodie militamus, quod (E350) de hostibus suis et ecclesie victorias de celo ministrabit’. Ad hec dux: ‘Tempus et res expostulat, quarum fama hostes aduen (b: f. 15^vb) tare nunciat, vt acies tuas sapienter ordinare non differas et ordinatis aliquos, quorum magisterio regantur, preficias, vexillum eciam tuum ad hoc alicui congruo deducendum in hostes committas.’ Cui rex: