Herzog Ernst C. Lateinisch - Deutsch

Hec ait, et merens a merentibus90 deliciosis eciam matronabus flentibus dux extra urbem excessit, et rursum fretus auxilio Saxonum91 in sua tristis abcessit. At cesar, vbi vrbem tribus mensibus obsessam vidit non posse sine machinis expugnari, iubet vbiuis gentium (E257) arborum robora detruncari, ex hiis scilicet tormenta siue machinas id est mangen et 4 minas id est berefrit sua altitudine murorum altitudini equancia, (a: f. 99^v) preterea balistas id est pheil exercere. Hec in uallum animosi hospites propulsa locauere, sed burgenses illa propellere, diruere, ignibus exurere cum omni conamine sed frustra pertemptauere. Cesariani etenim multa urbanorum propugnacula tam in muris quam infra muros (b: f. 6^vb) locata machinis disiecere, propter quod graue incommodum Ratisponenses obstupuere et pacem postulantes postulatam impetrauere.

Post (E258) tandem pacta uita et parua, quantam quisque ferre quiuit, rerum carissimarum substancia ipsam urbem exeuntes imperatori dedere. Imperator itaque deditam ciuitatem euacuatam suis ciuibus vasallis muniuit, et ipse cum residua multitudine adhuc tam permaxima sublatis tentoriis et crematis militaribus (Haupt 208) ad tempus exstructis mansiunculis in vlteriores partes ducis Hernesti fremebundus abcessit. Deinde post sermonem commendaticium et exhortatorium, quem causa vitande prolixitatis, que est mater fastidii, supersedi92, postque pro sua voluntate liberalissima ingentium distribucionem suis donorum tripartiuit exercitum, vnam nempe partem cum illo prefecto principe in Austriam93, alteram partem (E259) cum altero suo principe in parcium Danubio adiacencium deuastacionem direxit. Ipse vero tercia parte assumpta in prouincias Lecche fluuio conterminas, preterea eciam in terras utrique litori fluminis Nicer contiguas diuersis cladibus eas consumpturus iter flexit. En

ponderibus modulisque suis racio vtitur94

imperatoris. Predia namque ducis in fiscum regium publicata usurpauit, ciuitates diruit, villas igne deuastauit, castra expugnauit et expugnata suis inhabitanda et munienda contradidit, et omnimodis ducem non sine permaximo suorum detrimento depauperauit.

Ille etenim suo pari sue amicitie Wezelone assumpto et ceteris sic ut ipsi erant leonina95 (b: f. 7^ra) magnanimitate affectis comitantibus omnia imperatoris et suorum complicium dicionis subiecta cedibus, (a: f. 100^r) rapinis, incendiis vastauit, vrbes et castra aliquot expugnauit et iniuriarum suarum illacionem pro morte multorum (E260) eciam nobilissimorum vendidit. Verumtamen, quia non nesciuit longas regibus esse manus iuxta illud poeticum:

‘An nescis longas regibus esse manus’96,

decreuit ad tempus imperatorie maiestati cedere quam semper contencionibus ymmo et cedibus multorum deseruire et ob hoc eternas penas, nisi celesti imperatori ante diem obitus de commissis satisfaceret, subire.

(ç) Quinquaginta igitur milites97 genere, forma et moribus preclaros conuocauit et conuocatos breui sermone in hunc modum apostrophauit: ‘Multa me dehortantur de accepta in imperatorem impug- (E261) nacione, quirites, vnum quia desunt michi militum stipendia98; alterum quia, sicut nauis contra impetum fluminis perparuo tempore im (Haupt 209) petuoso alueo fluuii nando resistere, sed tandem uelit nolit oportet, quo impetuosus alueus fluminis propellit, absistere, ita necesse est me regni viribus quamuis in me desipientibus ad tempus a proposito bello cedere; tertium et vltimum sed maxime ne- (E262) cessarium est, ut Summum Imperatorem videlicet Creatorem, cuius dignissimam creaturam mortificaui, placare satagam. Nescio enim diem neque horam, qua districtissimus Iudex pulsans ianuam meam ueniat, et forte in delicto homicidii dormientem me inueniat, et a cena sui summi Patrisfamilias excludat. Hanc huius Iudicis districtissimam sentenciam pertimescens deliberaui ad exhibicionem satisfactionis uisitare et (b: f. 7^rb) uisitata adorare secundum duliam loca nostre saluacionis, scilicet humacionis et passionis Christi99 et resurrectionis et in celos ascensionis. Iam animaduertite, quid petam, quid suggeram: O fidelissimi, quia ad offendendum terrenum imperatorem sine causa primitus iratum michi auxilio et consilio socii laboris et gaudii a dextris et sinistris affuistis, ideo nunc multo magis ad placandum celestem Imperato- (E263) rem cum (a: f. 100^v) permaxima causa iratum, quia mutilatum membri sui qui est caput cecidi, pro amore ipsius et mei aliquando domini uestri nunc socii me ad predicta loca comitari curetis et ad iter in breui maturandum destinetis.’ Assensere omnes et intenta mente prima dux, deinde comes Wezelo, post omnis illorum quinquaginta multitudo crucem materialem extrinsecus baiolandam assumpsere et, ut Crucifixus ei gracie sue participio aspiraret per omnia, orauere. Ne igitur a quoquam, ut in tali re fieri solet, (E264) exulari potius ex sordide necessitate paupertatis, quam intuitu Diuine caritatis astruantur, omnia usui bellico necessaria de nouo apparantur,100 noui mucrones fabricacionis dolonibus id est ligneis uaginis id est sludiu assutis nouis fagidulis id est suertfezil inuaginantur. Noue lancee et noue trudes id est haste (Haupt 210) cum lunato ferro, cuspides id est spiezstange, conti, excipia id est ebirspieze, venabula id est weitespeize, falarice id est gerein, arcus, coriti id est bogfuter, pharetre, sagitte, scorpiones id est gollupite schoz, pili id est phile sive pila, pulciones id est boelcze, amenta id est phideringe, casses de ferro, galee de corio (b: f. 7^va) – galeri id est ciste- (E265) rel –, buccine id est here uel litui uel classica id est horn, tube id est plashorn fabricantur. Super hac in tam bellicosissimo principe mutacione dextere Excelsi101 rumor multorum resperserat aures ipsum velle pro Deo exulare et loca saluacionis fidelium transmarina gracia oracionis uisitare. Is rumor amicis tristiciam, inimicis peperit leticiam. Mater uero ducis quingentas marcas et perplurima pellicea grisea et uaria purpuris preciosissimis operta et alias infinitas sericeas vestes auro consutas transmisit, que suscepta ille continuo post renunciatam matri graciarum actionem suis sociis hylarissime dimisit.

(E266) Emenso tempore uenit dies preposite exulacionis. Ingens multitudo circiter quingentorum optimorum militum ad ducem confluxit summo opere deprecantes, vt eos sui itineris Ierosolim (a: f. 101^r) itani comites ymmo ministros assumere dignaretur. Ille Deo et eis gra- (E267) cias super hoc societatis proposito referebat et benignissime in suam societatem suscipiebat. Tandem non sine lacrimarum profusione de dulcis patrie limitibus discessum est et in Vngariam ventum. Hunc honorificentissime suscepit cum suis et in omni humanitate fotos rex Vngarie donis ingentibus tantum regem decentibus donabat et donatos a se dimittens per siluam Bulgariorum duci per nunctios sciolos stratarum in partes Grecie mandabat. Post in Constantinopolim peruenientibus imperator Grecie digne (b: f. 7^vb) susceptis omnia necessaria sufficientissime (Haupt 211) per camerarios eis prefectos ministrauit, quia ducem, eo quod adeo magnanimiter imperatori Romano sine causa102 primitus offenso obstiterit, admodum carum habuit et adprime ob hoc ipsum honorauit. (E268) Sic per trium ebdomarum reuolucionem in Constantinopoli demorati sunt, eo quod trieres tante iuuentuti et armis aliisque ipsorum vtensilibus deferendis apte et sufficientes difficilime reperirentur. Reperte tandem immense trieres armis et utensilibus et cibariis ad longum tempus sufficientibus ab imperatore ministratis onerantur,103 (E269) prore et pupes sciolis epibatis id est magistris nautarum commi- (E270) tuntur, forri siue latera nauis tabulata concaua id est huteuaz ex parte nauis utraque disponuntur. Pretoriola id est domuncule in quibus merces reponuntur exstruuntur, remi qui habent palmulas id est lappen per columbria id est riemlo^echir id est foramina per que eminent remi exponuntur, transtra id est tabule in quibus sedent remiges sternuntur. Malus id est mastboem ad sustinendum velum erigitur et modio id est masthalda, arbores cui solent insistere, infigitur. Ceruca id est wetirhano in summitate mali ponitur, troclea id est winda quoque cum funibus necessariis qui solent trahi per carceria id est per duplicem concauitatem in cacumine arboris troclee adaptatur, parastate eciam id est bini (a: f. 101^v) stipites, quibus arbor troclee sustinetur, preparantur. preterea adaptatur guber (Haupt 212) naculum id est stürruoder, clauus id est sturnagil, (E271) porticulus id est hamirnailis, tonsilla id est crapho id est uncinus ad quem in littore defixum funes nauium al (b: f. 8^ra) ligantur, anchora id est enchir quoque et puluini id est machine quibus naues ducuntur et deducuntur et subducuntur ad portum.

Uela eciam, quorum unum maximum vocatum achateon104 in medio nauis in antempna statuendum, alterum scilicet epidromum velum ad puppem, ter- (E272) cium quoque velum minimum nuncupatum dalum ad proram defigendum. Sypharum quoque genus veli, quo iuuari nauigio solent quociens uis uenti languescit, preparantur. Rudens eciam et spire uel curcube id est funes, quibus utuntur naute in tempestatibus, nec non tormentum id est funis, quo prora ad puppim extenditur, mitra nichilominus funis, quo nauis media uincitur, propes eciam, quo pes veli alligatur, item saphon105 funis in prora positus, anquina106 quoque funis, quo ad malum antempna constringitur, oppifera funis, quo cornua antempne dextra sinistra quoque retrouerse tenduntur, promessium funis, quo nauis in littore ad palum religatur, remulcum funis, quo delegata nauis trahitur, Cataforates funis lineus cum massa plumbea, quo maris altitudo (E273) probatur, funes, quibus remi ad scalmos ligantur – hec omnia in trierim ducis Hernesti et suorum comportantur. Greci eciam plurimi in suis trieribus eis associantur. Quid plura? Arthemone tan (Haupt 213) dem alligato dux et sui post accionem graciarum imperatori per multimoda sua circa illos beneficia, post licencie et benedictionis et ingentissimorum donorum accepcionem se et sua Deo dederunt, fune de littore soluto (b: f. 8^rb) et velo in altum panso et extenso terga maris sulcant, celeuma letum sed non diu celebrant. Emenso namque dierum qinque tempore tempestas maris permaxima oriebatur, ex qua tota illa classis detrahebatur et duodecim107 (E274) nauibus submersis nobilis Grecorum sibi ob probitatem (a: f. 102^r) ducis associatorum iuuentus in mare precipitata diem extremum sorciebatur. Trieris vero ducis et Teutonice in Teutonia associate duci iuuentutis super impetuosissima maris terga iactabatur, vbi et ipse cum suis tam inenarrabilia mala quam intollerabilia propter vim tempestatis iugiter multis diebus et noctibus ante ipsorum oculos naufragium minitantis perpeciebatur. Insuper malum vehementissime excoquens eos accumulabatur, tum propter sociorum Grecorum in mare precipitatorum amissionem, tum propter108 cibariorum iam incipiencium deficere defectionem. Vt ergo fieri solet, Deum in tam multipharie necessitatis articulo attentissime implorant. Vnde implorantibus ex alto prospiciens misit auxilium eis in tem- (E275) pore oportuno. In diei enim cuiusdam diluculo

aura datur grata

et tempestas fit sedata,

quieuerunt maria.109

De longinquo itaque terram Agrippam110, vocatam forte a principe aliquo illius terre nominato Agrippa, aspiciunt. Vnde ualde exhylarati remis attencius solito incumbunt, cerula maris terga spe subeundi portus concitati sciderunt et tandem optatum portum subierunt.

Ibi ciuitas egregia reperiebatur muro firmissimo et per marmor Parium et porphireticum artificiali colore111 partim viridatum, partim (b: f. 8^va) rubricatum, partim deglaucatum, partim dealbatum ornatissimo circumsepta, eciam per uallem profundissimam et latitudinem spaciosissimam repletam aqua amenissima munita. In murorum vero summitatibus, quas pinnas cinnun vocant, du- (E276) centarum turrium112 propugnacula exstructa fuerant quaquaversum (Haupt 214) decentissime deaurata. Sed hoc tempore ciuitas a ciuibus suis (E277) biformibus113, pro Dei voluntate in bina forma, ut docebitur creatis, desolata erat. Dux igitur velis dimissis et barcis emissis, anchoris eciam mari inmissis, sociis et contironibus ait: ‘O tribulacionum iam preteritarum et consolacionum utinam futurarum conparticipes, placet michi, si et uestre placitum est dileccioni, vt, ex quo in terram hanc, terram satis optimam de fluctibus ma (a: f. 102^v) ris ereptos Diuina misit clemencia, in vrbe presenti victualia aliquanta conquiramus. Vnde sine mora armis induti et gladiis super femora vestra potentissime accincti maturate perquirere, vtrum huius (E278) ciuitatis conciues sint Christiane religionis114 an paganici erroris cultores. Si enim fidei nostre amicos esse rescierimus, prece et precio victualia benigne et condigne coemamus. Si vero Christi et ecclesie hostes esse probauerimus, vi bellorum necessaria ab eis velint nolint extorqueamus. Quandoquidem enim nos nostraque relinquentes intuitu patrie eterne exulauimus, pro Deo

moriamur et in media arma ruamus115.

hoc enim equiualere sencio, quam si uictualium penuria deficientes in trieri pereamus.’

(E279) Assensere omnes et armis subito induti et in barcis terre expositi, Wezelone iussu ducis Hernesti (b: f. 8^vb) preferente vexillum rubei116 coloris ad significacionem Dominice passionis, campum interiacentem littori et ciuitati magnanimis illa iuuentus cum duce suo gressu pedum transuolabant et tandem portis vrbis appropiabant. Ad quas cum ventum esset, ipsas utraque parte apertas repererunt.117 Vnde non satis admirando stupentes parumper, quamuis neminem rebellantem viderint, consilio et iussu ducis imperterriti constiterunt. Quibus dux: ‘O commilitones, ut suspicor portarum reseracio non sine dolo118 conciuium ciuitatis huius facta est. Putantes (E280) enim nos ex improuiso vrbi irruituros esse omnes comprehendere decreuerunt et comprehensos perditum ire. Vos itaque innate nobilitatis et auite magnanimitatis et ingruentis permaxime necessitatis memores cum summo (Haupt 215) mentis et corporis nisu conferti signo milicie mee preeunte portas adite, et si qui debellatores ante portas proruant, regredi compellite et vos cum regredientibus vrbem irruite et sine misericordia – si quam habeatis, illa vertatur nobis in miseriam – omnem enim etatis et sexus hominem occidite. Quid plura?

Non verborum eloquencia, sed factorum virilium violencia (a: f. 103^r) in summe necessitatis articulo vtendum est.’ At illi (E281) citius dicto preuio duce et signifero Wezelone pontem ultra uallem vrbis porrectum transierunt, portas irruperunt, et neminem in ipso impetu ipsis obstantem aut ulterioribus urbis partibus conuersantem repererunt. Gallicam119 itaque melodiam usque ad sydera tollentibus in mediam urbem proceditur. Ibi permaxima domus ad conuescendum preparata id est cenaculum cum mensis (E282; b: f. 9^ra) omnium generum cibariis sollempnissime onustis et refertis cumque tricliniis per purpuras preciosissimi […] mensarum opertis reperitur. Scutelle vero, que dapes continebant, ex argento purissimo, et item patere, que vinum seu medonem seu siceram seu omne genus poculi capiebant, ex auro erant obrizo et mundissimo. Ad quos iterum dux sub apostropha ait: ‘Deo Creatori et (E283) omnium bonorum Largitori ingentes graciarum acciones, o socii,

vna mecum agite,

qui potens est parare mensas has seruis suis nobis in deserto vrbis huius. Attamen consiliis meis, sicut actenus obtemperastis, obse- (E284) cundate et uictualia tantum ad humane fragilitatis subsidium necessaria sufficientissime vobis usurpate, aurum vero et argentum et purpuras et cetera huiusmodi floccipendentes suis possessoribus relinquite. Temptat enim vos Dominus, si auaricie que est radix omnium malorum morbo estuetis.

Vnde memores, quomodo pro auaritia solius Achor120 suscipientis auream regulam in Jericho, populus aliquantus in obpugnacione vrbis Hay interfectus occubuerit et ipse auaricie inhiator post excommunicate prede inuencionem circa se sentencia lapida (Haupt 216) cionis perierit. Recognoscat eciam (E285) discrecio vestra huius urbis incolas non longa terre distancia hinc abcessisse, sed in brevi remeaturos fore. Indulgete ergo corporum defatigatorum necessitatibus et post cum summa festinancia uictualia necessaria in futuros vsus collecta nauibus inferte.’ Huius huic hii consilio parentes corporibus habunde indulsere. Et

(E286) postquam est exempta fames (a: f.103^v) epulis menseque remote, gracia videndi varia vrbis loca lustra (b: f. 9^rb) uere

et in diuersis decentissime auro et argento perornatis inmensis edium id est domorum structuris diuersissima ex auro et argento et gemmis diuersi generis ornamenta quorum materiam superabat opus reperere, in quarum edium qualibet tanta fuit conferta cibariorum omnium generum copia, quanta ad prepotentis imperatoris et infiniti sui exercitus sollempnissimam sufficeret refeccionem. Hospites igitur pro ducis sui consilio uictualibus ad dimidii anni (E287) spatium sufficientibus trierim suam et barcas suas onerabant et leti infra trierim suam pausabant. Dux vero paruo interuallo pausauit, comitem Wezelonem vt se comitaretur rursus in vrbem ad explorandum subtilius statum illius efflagitauit.

Sociis vero vt si forte bellicos tumultus animaduerterent, cicius in auxilium armati arrepto vexillo succurrerent mandauit. lngressi itaque magnanimi principes vrbem iam memoratam, post multo diligenciorem quam prius perlustracionem situum et ornamentorum diuersissimorum miraculosissimorum, que causa uitande prolixitatis, ne fastidium exinde generaretur,121 stilo exarare supersedi, venerunt in aulam (E288) marmoream inmensissimam et decentissimam, cum omni suppellectili refertissimam.

Huic admota stabat egregia camera auro

obrizo et gemmis omnigenis ineffabiliter ad unguem decorata, et in hac duo talamj excellentissimi, cum sua inestimabiliter preciosissima varia supellectili omatissimi.122 Qua camera transita atrium subeunt (Haupt 217) cedris viridantibus et omnigenis arboribus consitum, vbi fluuium ebullientem leuissimo murmure et liquoris claritate spec (b: f. 9^va) tatores ad aspiciendum allicientem aspiciunt. Iste (E289) fluuius per fistulas amenas deductas in duo dolia aurea fundebatur quodam artificio, ut si quis balneis delectaretur pro velle suo siue gelidum lauacrum siue calidum inibi consequeretur.123 Hac per hunc fluuium ministrandorum la (a: f. 104^r) uacrorum delectacione in aureis doliis dux attractus attraxit ad idem desiderium comitem Wezilonem.

Nec mora voti sui uterque per balneorum

delectabilissimorum lauacra deterso sudore et puluere compos in (E290) caminate penetralia repedat, in thalamos excellentissimos, vnus in vnum, alter in alterum se collocat.124 Postquam pro loco et tempore satis pausatum est, de thalamis se proripiunt, vestibus induunt, armis se muniunt et subito per fenestram cancellatam ingentem exercitum de marinis partibus aduentare in equis prospiciunt.

Rex enimuero ipsius terre videlicet Agrippe biformis125 eo, quod binas habuit formas, vnam a planta pedis usque ad humeros hominis, alteram ab humeris usque ad uerticem gruis, cum con- (E291) ciuibus suis item biformibus filiam regis Indie transmissam filio alterius regis in coniugium vi bellica abstulerat hiis, qui domicellam abducturi in exteras sponsi terras erant. Vnde ille, scilicet rex Agrippe, compos victorie cum conuictoribus suis urbem suam letabundus cum letabundis prius desolatam, eo quod sub edicto ad rapiendum domicellam exierint, ingreditur. Huius induti ciclade auro texta latera biformes duo duces, duos arcus mirifice fabricature et fortitudinis ferentes, cicladibus auro textis amicti, cum suis infinitis vasallis stipant. Nihilominus domicellam (b: f. 9^vb) teneram et adprime bellam duo non infimi primates oppanso contra solem (E292) supra ipsam tecto preciosissimo bistincto regi cum summa reuerentia, tercio nobilissimo principe auream virgam preferente adducunt.

Tandem in cenaculo antedicto omnibus ad conuiuium sollempnissimum necessariis habundantissime paratis ad epulandum tricliniis et mensis, quibus dux Hernestus et sui (Haupt 218) prius discubuerant, discumbunt. Aliquantisper tamen cibaria tante multitudini preparata esse minorata plus solito senciunt. lbi

ambubaiarum collegia, pharmacapole,

mendici, mime, balatrones et hoc genus omne126

(E293) omnigenum (a: f. 104^v) ludj cantus genus ore gruino

grocitat. at bella nil flectitur hiis domicella,

ymmo querelabunda et tremebunda predonem suum regem sibi basia rostro longo et acuto infigentem torvo visu indignissime stupida inspicit et infelicissimam se proclamans ait: ‘Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius! Gracia Domini nostri per Ihesum Christum Dominum.’ Hec et similia verba eiulatoria fundentem domicellam audiens dux Hernestus, qui deintus et deprope latuit, ad comitem Wezelonem ait

(E294) ‘Eya age, rumpamus moram

et istam in summo discrimine positam virginem ab ista biformium127 monstrorum captiuitate exoluamus.’ Ad hec comes Wezilo: ‘Longe michi, mi domine, alia mens, si vestre placet almitati. Multitudini tante resistere vix vel numquam sine vite nostre dispendio quibimus.

Inde est, quod bona fide et mente vestre et mee incolumitati consulo, vt de eripienda domicella differamus, quamdiu conuiuii finem et tantorum conuentuum dissolucionem quolibet ad sua remea (b: f. 10^ra) turo prospiciamus’. Hoc consilium sanum adprime visum est in oculis ducis. Expletoque conviuio tota turba in breui dilabitur, quia quisque in sua regreditur. Ipse eciam rex (E295) in sua caminate regia ambicione mirificentissime perornate penetralia parua videlicet camerariorum consecretalium comitante caterua ingreditur, ad quem cum aliis camerariis domicella deducenda progreditur. Horum vnus camerariorum domine vestes preter camisile sericum128 exuens et quasi aduentum sponse domino imperatori grato rumore intimaturus rite alios camerarios precurrens, ex improuiso vidit hospites de cenaculi latibulo iam proruentes.129 Vnde stupore et extasi diriguit

steterantque come et vox faucibus hesit130,

animatus tamen parumper recepto spiritu ad (Haupt 219) dominum, ad quem currere ceperat,

arma amens

nunciat clamans: ‘Omnis Indie miles armatus ad subripiendam nobis dominam, quam rapuimus, astat. Sed causam aduentus (E296) eorum ego iam frus (a: f. 105^r) trabor et domine subrepcionem per eius ipsius interempcionem preueniam.’

Hec ait et regem, quo se verteret nescientem, grocitantem tum altisone relinquens ad dominam summo impetu currens rostro acuto latera tenella et admodum bella domicelle transfixit.131 Huius ob acceptum uulnus exclamatorios gemitus hospites audientes summo impetu camere, in quam deducta fuerat domina, irruunt et tam regem quam omnes suos ibi astantes enecant et seminecem dominam super brachia sua vtroque ex latere profundentem cruorem collocant et fouent frustra. Quibus illa: ‘heu me miseram (b: f. 10^rb) quod aduentu vestro mortem meam non preuenistis.132 Si enim preuenissetis et patri meo viuam filiam reduxissetis, alteri vestro nuberem et amplius opibus (E297) et honoribus paterne hereditatis Indie summum regem eum, scilicet unumlibet vestrum, proveherem. Sed quamuis instet

mors, ultima linea rerum,133

gaudeo tamen quia est michi mortis solamen

vos homines Christianos ante mortem aspexisse.’ hec ait et ultimum flatum protrahens expirauit. Illi vero humane condicionis memores, quamuis omni ex parte imperatoriam familiam ymmo totius vrbis et adiacentis vicinie populositatem nimiam accursantem se circumvallare prospicerent,134 purpura tamen corpus domicelle inhumate tegebant et pro saluificacione anime eius Domino, in quo spiritus electorum viuunt, preces fundebant et stratam ensibus sibi versus portas vrbis quam plurimis qui occurrebant occisis faciebant. Hostes vero tela, saxa, arborum ingentissima rudera et cetera huiusmodi, quecumque manus eorum inuenire (E298) poterat, maximo impetu et gruine vocis strepitu super hospites immitebant. Vbi tandem ventum fuit ad portas vrbis iam obseratas, magnanimi hospites, in quibus vere magnanimitatis quantitate magnanimum Eacidem135 et uirtuosissimum Priamidem136 cernere posses, muratis murorum (Haupt 220) se aplicant et in clipeorum excauitatem (E299) mediam se furantes omnia intorta super se clipeis protensis excipiunt et supra exceptam in (a: f. 105^v) gentem telorum et saxorum et ponderum ingestamque congeriem scandentes tamquam leones137 circumdati canibus supersistunt et multos, quos ensis vtriusque attigit, ad inferos Plutoni138 (b: f. 10^va) transmittere satagunt. Ingenti tandem (E300) belligerancium tumultacione socii nauales exciti armata manu et arrepto vexillo accurrunt, portas obseratas inueniunt et tandem securibus excisas aperiunt, dominis

non sine magna strage suorum

subueniunt et multis occisis de manu grocitancium hostium ipsos subripiunt

et extra portas cum summo labore educunt.

Exhylarati ergo classem conscendere gestiunt, sed ecce a maritimis Agrippe partibus infinitos equitum armatorum cuneos (E301) aduentare et ad se iter directum ineuitabiliter intentare conspiciunt.

Dux igitur Hernestus suos confortans ait: ‘O egregii milites, en de vita temporali res agitur, que felicissime amittitur, quando pro fide Christi more martirii morte desinatur, quia de ista ad eternam vitam optimo concambio transitur. Hac ergo spe nos, qui in Christi obsequio cottidie occupamur, animati nunc viriliter contra hostes Christi preliemur, et si nutu Dei mors temporalis de tanta multitudine biformium immineat, saltem multa horum monstrorum strage vitam eternam morte transitoria in via Dei perpessa mercemur.’139 Hec ait et inuocato Christi auxilio arreptoque vexillo

(E302) socia comitante caterua

gradatim hostibus obuiat. Hoc uiso Agrippi se per camporum spacia passim diffundunt, et ex improuiso hospites quaquaversum circumfundunt, nec tamen stabili sed instabili gressu modo huc modo illuc cedentes maiorem cladem hospitibus per tela toxicata140 eminus missa quam per enses cominus pugnantes ingerebant. Hospites vero vi maxima re (b: f. 10^vb) sistebant et tandem innumeris hostibus enecatis, quingentis eciam hospitibus prostratis, vsi sunt breui sed sano consilio, vt, quia biformes copiam pugnandi cominus non dabant, ipsi in naues paulatim se reciperent, et recipie (Haupt 221) bant.

dux enim et Wezilo comes in sabulo stantes

(E303) hostibus obstaculum, suis vero defensacu (a: f.106^r) lum

machinantur, quousque tam uulnerati et semineces quam et incolumes per barchas ad sabulum emissas in trierim transportabantur.141 Ipse eciam dux et indefessus comes Wezilo post omnium sociorum transportacionem transportati littora linqui et mare sulcari remis mandant, quod et factum est. Agrippi vbi terrestrem pugnam iam subtrahi sensere, (E304) nauali prelio142 eos aggredi maturauere, sed frustra quia venti flamine velum rapiente hospites etiam nauali prelio biformibus obstare valentes in medium maris alueum et inuiti prosiliere. Sic cum magna aliorum nauigancium, aliorum per uulnerum lesuras laborantium defatigacione duodecim diebus nauigabatur,143 nec usquam portus aut eciam terre quippiam prospiciebatur.

Vnde post diuersorum diuersas ad Deum, laborancium fortitudinem144, preces gemebundas directas vnus epÿbatarum satis circa sta- (E305) tus et loca maris sciolus mali summitatem scandebat, et prospiciens alonge quasi ingentissimam molem montis prospiciebat, in quo quasi silua pinuum densissima malorum multitudo se in altum porrigebat. Hanc ipsam quasi montis magnitudinem alii quoque socii contuebantur, et iterum aliquos adesse piratas ob hoc intrepidi opinabantur.145 Epÿbata vero illius rei sciolus totis infrigidatus medullis pre angu (b: f. 11^ra) stia mortis cito future ait: ‘O sancte peregrinacionis et iam instantis mortis consortes, en

mors, ultima linea rerum146

instat. Vnde manus et mentes ad celum leuate et reatuum istorum absolucionem ab engelico agno,147 tam vicii quam mali actus et (E306) reatus omnis immuni, impetrate, hec omni deuocione poscentes ut, quandoquidem corpora nostra iam danda sunt in interitum, saltem spiritus nostri salui fiant.148 Ecce in illo monte omnes moriemur, quia Sirtico149 iam mari velimus nolimus illabimur. Istud nempe mare mortem omnibus in se appulsis intentare frequenter relatis seniorum audiui. Arbores, quas porrectas in altum conspicitis sunt mali nauium, (Haupt 222) sed moles vise sunt naues vi tempestatum (a: f. 106^v) adpulse, quarum homines omnes mortis amare poculum gustauerunt, quod et uos in ipso loco gustaturos esse proculdubio animaduertite.’150 Postquam dicendi epÿbata flebilem finem fecit, dux illustrissimus sermonem ad eos consolatorium fecit dicens: ‘O nos’ inquiens ‘Deo referamus graciarum inmensam actionem (E307) ob omnium tribulacionum a Deo inmissarum inquietacionem ad nostrorum reatuum in hac vita purgacionem. Si Diuina mortem temporalem hoc in loco predestinauit nobis prouidencia, paciamur illam cum summa patientia, ut in districtissimo ultime diei151 iudiciali examine vicem tribulacionum passarum in via Dei recompenset eius Crucifixi, cuius misteria adoraturi iter Iherosolimam deliberauimus, clemencia.

O Jerusalem, ciuitas summi Regis,

decus et gloria vtriusque legis,

ut quid in te flos non ueniet huius gregis?

O quam inscrutabilia sunt iudicia (b: f. 11rb) tua, Christe,

qui sinis, ut iam pereat cetus forcium iste.

O quam investigabiles uie tue,

(E308) Pastor clemens et Rex pie.

O iuuentus plangenda

et omni luctu lugenda

ferens stigmata pacis,

estu peribis equoris tenacis.

fide Christi plebs fundata,

spe in ipso sis plantata,

caritate iam fuisti semper radicata,

cunctarumque virtutum gemmis perornata,

simplicitate Christi tui invndans

et omni genere sapiencie habundans,

Deo dilecta

sisqe preelecta,

en vi maris

deuoraris,

et in celis

ornata coronaris.