En de protestant, lachende om den katholiek die boodschappen uit den hemel krygt, voelt zich zeer gesticht door 'n preek over den Engelenzang te Bethlehem. (A protestant, śmiejący się z katolika, który otrzymuje wiadomości z nieba, czuje się bardzo zbudowany kazaniem o śpiewie aniołów w Betlejem; En de protestant, lachende om den katholiek die boodschappen uit den hemel krygt – A protestant, śmiejący się z katolika, który otrzymuje wiadomości z nieba, voelt zich zeer gesticht door 'n preek over den Engelenzang te Bethlehem – czuje się bardzo zbudowany kazaniem o śpiewie aniołów w Betlejem)

Waarom neemt men 't my euvel, dat ik al die soorten van domheid op één lyn stel? (Dlaczego zarzuca mi się, że stawiam wszystkie te rodzaje głupoty na jednym poziomie?; Waarom neemt men 't my euvel – Dlaczego zarzuca mi się, dat ik al die soorten van domheid op één lyn stel? – że stawiam wszystkie te rodzaje głupoty na jednym poziomie?)

112

Padries noemden wy in de wandeling de Atjinezen die toen kort tevoren de Battahlanden tot den Islam bekeerd hadden. (Padries nazywaliśmy na co dzień Atjeńczyków, którzy niedawno nawrócili Battahlanden na islam; Padries noemden wy in de wandeling de Atjinezen – Padries nazywaliśmy na co dzień Atjeńczyków, die toen kort tevoren de Battahlanden tot den Islam bekeerd hadden – którzy niedawno nawrócili Battahlanden na islam)

't Woord zal wel Pedirees moeten beduiden, naar Pedir, een der minst onaanzienlyke staatjes van Atjin. (Słowo to prawdopodobnie oznacza Pedirees, nawiązując do Pedir, jednego z mniej niepozornych państewek Atjin; 't Woord zal wel Pedirees moeten beduiden – Słowo to prawdopodobnie oznacza Pedirees, naar Pedir, een der minst onaanzienlyke staatjes van Atjin – nawiązując do Pedir, jednego z mniej niepozornych państewek Atjin)

Ook 't woord Atjin is 'n door 't spraakgebruik gewettigde verbastering. (Również słowo Atjin jest uprawnioną przez użycie wersją zniekształconą; Ook 't woord Atjin is 'n door 't spraakgebruik gewettigde verbastering – Również słowo Atjin jest uprawnioną przez użycie wersją zniekształconą)

Van Atjeh maakten we atjehnees of atjinees, waardoor 't grondwoord zelf in Atjin veranderde. (Od Atjeh zrobiliśmy atjehnees lub atjinees, przez co samo słowo podstawowe zmieniło się w Atjin; Van Atjeh maakten we atjehnees of atjinees – Od Atjeh zrobiliśmy atjehnees lub atjinees, waardoor 't grondwoord zelf in Atjin veranderde – przez co samo słowo podstawowe zmieniło się w Atjin)

Litterarisch purisme komt hier niet te-pas. (Tutaj nie pasuje literacki puryzm; Litterarisch purisme komt hier niet te-pas – Tutaj nie pasuje literacki puryzm)

De blyken overigens van 't in den tekst aangeroerd fanatismus loopen in 't ongelooflyke. (Dowody fanatyzmu wspomnianego w tekście są nie do uwierzenia; De blyken overigens van 't in den tekst aangeroerd fanatismus loopen in 't ongelooflyke – Dowody fanatyzmu wspomnianego w tekście są nie do uwierzenia)

Men moet evenwel erkennen dat de invoering van den Islam – die tevens vermeerdering van zoutgebruik ten-gevolge had – grooten afbreuk heeft gedaan aan 't menscheneten. (Należy jednak uznać, że wprowadzenie islamu – które również spowodowało zwiększenie spożycia soli – znacznie zaszkodziło kanibalizmowi; Men moet evenwel erkennen dat de invoering van den Islam – Należy jednak uznać, że wprowadzenie islamu, die tevens vermeerdering van zoutgebruik ten-gevolge had – które również spowodowało zwiększenie spożycia soli, grooten afbreuk heeft gedaan aan 't menscheneten – znacznie zaszkodziło kanibalizmowi)

Dat deze hebbelykheid nog in de buurt van Penjaboengan – 't centrum van ons gezag in de Battahlanden – zou bestaan hebben tydens Ida Pfeifer die streken bezocht (1844? 1845?) houd ik voor 'n leugen. (Że ten zwyczaj miał jeszcze istnieć w okolicach Penjaboengan – centrum naszej władzy w Battahlanden – podczas wizyty Idy Pfeifer w tych regionach (1844? 1845?) uważam za kłamstwo; Dat deze hebbelykheid nog in de buurt van Penjaboengan – 't centrum van ons gezag in de Battahlanden – zou bestaan hebben tydens Ida Pfeifer die streken bezocht (1844? 1845?) houd ik voor 'n leugen – Że ten zwyczaj miał jeszcze istnieć w okolicach Penjaboengan – centrum naszej władzy w Battahlanden – podczas wizyty Idy Pfeifer w tych regionach (1844? 1845?) uważam za kłamstwo)

Zy knoopt aan de ontmoeting die ze te-dezer-zake beweert gehad te hebben, een anekdote vast, die den stempel der onwaarheid op 't voorhoofd draagt. (Łączy spotkanie, które twierdzi, że miała z tej okazji, z anegdotą, która nosi na czole znak nieprawdy; Zy knoopt aan de ontmoeting die ze te-dezer-zake beweert gehad te hebben – Łączy spotkanie, które twierdzi, że miała z tej okazji, een anekdote vast, die den stempel der onwaarheid op 't voorhoofd draagt – z anegdotą, która nosi na czole znak nieprawdy)

Men zou háár gespaard hebben, vertelt ze, om-den-wille der grappigheid van haar opmerking: dat zy 'n ‘bejaarde vrouw en dus te taai’ was. (Opowiada, że oszczędzono ją z powodu dowcipu w jej uwadze: że jest ‘starszą kobietą, więc zbyt twardą’; Men zou háár gespaard hebben, vertelt ze – Opowiada, że oszczędzono ją, om-den-wille der grappigheid van haar opmerking: dat zy 'n ‘bejaarde vrouw en dus te taai’ was – z powodu dowcipu w jej uwadze: że jest ‘starszą kobietą, więc zbyt twardą’)

Toen zy, eenige jaren na my, met Battahlanders in aanraking kwam, was de anthropophagie in die streken uitgeroeid, en wel door den invloed van dezelfde volkeren die we thans in naam der beschaving beoorlogen. (Kiedy kilka lat po mnie zetknęła się z Battahlandersami, kanibalizm w tych rejonach został wykorzeniony, i to dzięki wpływowi tych samych ludów, które obecnie wojny prowadzimy w imię cywilizacji; Toen zy, eenige jaren na my, met Battahlanders in aanraking kwam – Kiedy kilka lat po mnie zetknęła się z Battahlandersami, was de anthropophagie in die streken uitgeroeid – kanibalizm w tych rejonach został wykorzeniony, en wel door den invloed van dezelfde volkeren die we thans in naam der beschaving beoorlogen – i to dzięki wpływowi tych samych ludów, które obecnie wojny prowadzimy w imię cywilizacji)

Wanneer heeft Nederland ooit met zyn godsdienst en met zyn wapens, in 'n ommezien tyds een ganschen volksstam van kannibalen tot rustige menschen gemaakt? (Kiedy Holandia kiedykolwiek z pomocą swojej religii i broni w krótkim czasie przemieniła cały plemię kanibali w spokojnych ludzi?; Wanneer heeft Nederland ooit met zyn godsdienst en met zyn wapens – Kiedy Holandia kiedykolwiek z pomocą swojej religii i broni, in 'n ommezien tyds een ganschen volksstam van kannibalen tot rustige menschen gemaakt? – w krótkim czasie przemieniła cały plemię kanibali w spokojnych ludzi?)

113

De Rappatraad te Natal bestond uit de voornaamste inlandsche Hoofden der Afdeeling, met den Civiel-gezaghebber als voorzitter. (Rada Rappa w Natal składała się z najważniejszych miejscowych przywódców okręgu, z cywilnym komendantem jako przewodniczącym; De Rappatraad te Natal bestond uit de voornaamste inlandsche Hoofden der Afdeeling – Rada Rappa w Natal składała się z najważniejszych miejscowych przywódców okręgu, met den Civiel-gezaghebber als voorzitter – z cywilnym komendantem jako przewodniczącym)

Door dien Raad werden niet alleen civiele kwestien en krimineele zaken afgedaan, maar tevens politische aangelegenheden behandeld. (Przez tę radę rozstrzygano nie tylko sprawy cywilne i kryminalne, ale także rozpatrywano sprawy polityczne; Door dien Raad werden niet alleen civiele kwestien en krimineele zaken afgedaan – Przez tę radę rozstrzygano nie tylko sprawy cywilne i kryminalne, maar tevens politische aangelegenheden behandeld – ale także rozpatrywano sprawy polityczne)

Tot het ten-uitvoer leggen der geslagen vonnissen was slechts het ‘fiat exekutie’ van den Resident te Ayer-Bangie noodig, gelyk uit den tekst blykt. (Do wykonania wydanych wyroków potrzebna była jedynie ‘zgoda na egzekucję’ od Rezydenta w Ayer-Bangie, jak wynika z tekstu; Tot het ten-uitvoer leggen der geslagen vonnissen was slechts het ‘fiat exekutie’ van den Resident te Ayer-Bangie noodig – Do wykonania wydanych wyroków potrzebna była jedynie ‘zgoda na egzekucję’ od Rezydenta w Ayer-Bangie, gelyk uit den tekst blykt – jak wynika z tekstu)

De afleiding van 't woord Rappat is me onbekend. (Pochodzenie słowa Rappat jest mi nieznane; De afleiding van 't woord Rappat is me onbekend – Pochodzenie słowa Rappat jest mi nieznane)

Het schynt slechts op Sumatra in gebruik te zyn. (Wydaje się, że jest używane tylko na Sumatrze; Het schynt slechts op Sumatra in gebruik te zyn – Wydaje się, że jest używane tylko na Sumatrze)

114

Sewah: het wapen van de bewoners dezer streken, gelyk op Java de kris. (Sewah: broń mieszkańców tych rejonów, jak kris na Jawie; Sewah – Sewah, het wapen van de bewoners dezer streken – broń mieszkańców tych rejonów, gelyk op Java de kris – jak kris na Jawie)

De sewah is 'n eenigszins kromme dolk met zeer klein gevest en de snede aan de binnenzy der kromming. (Sewah to lekko zakrzywiony sztylet z bardzo małym rękojeścią i ostrzem po wewnętrznej stronie zakrzywienia; De sewah is 'n eenigszins kromme dolk met zeer klein gevest en de snede aan de binnenzy der kromming – Sewah to lekko zakrzywiony sztylet z bardzo małym rękojeścią i ostrzem po wewnętrznej stronie zakrzywienia)

De oorspronkelyke bedoeling met dezen vorm zal wel geweest zyn, dat de greep geheel in de hand kan verborgen worden, terwyl de zeer stompe rug van 't wapen tegen den pols rust, en door den arm bedekt wordt. (Pierwotnym zamiarem tego kształtu było prawdopodobnie to, że uchwyt może być całkowicie ukryty w dłoni, podczas gdy bardzo tępy grzbiet broni opiera się o nadgarstek i jest przykryty ramieniem; De oorspronkelyke bedoeling met dezen vorm zal wel geweest zyn – Pierwotnym zamiarem tego kształtu było prawdopodobnie to, dat de greep geheel in de hand kan verborgen worden – że uchwyt może być całkowicie ukryty w dłoni, terwyl de zeer stompe rug van 't wapen tegen den pols rust, en door den arm bedekt wordt – podczas gdy bardzo tępy grzbiet broni opiera się o nadgarstek i jest przykryty ramieniem)

De aangevallene bemerkt alzoo niet dat z'n tegenstander gewapend is, voor deze hem, na 'n eigenaardige vlugge beweging van pols en arm in drie tempo's, treft. (Atakowany nie zauważa więc, że jego przeciwnik jest uzbrojony, zanim ten uderzy go po charakterystycznym szybkim ruchu nadgarstka i ramienia w trzech tempach; De aangevallene bemerkt alzoo niet dat z'n tegenstander gewapend is – Atakowany nie zauważa więc, że jego przeciwnik jest uzbrojony, voor deze hem, na 'n eigenaardige vlugge beweging van pols en arm in drie tempo's, treft – zanim ten uderzy go po charakterystycznym szybkim ruchu nadgarstka i ramienia w trzech tempach)

Geheel afgescheiden van deze geschiktheid tot moordtuig, is de sewah 't distinktief van vryheid en mannelykheid. (Całkowicie oddzielone od tej zdolności do bycia narzędziem mordu, sewah jest wyróżnikiem wolności i męskości; Geheel afgescheiden van deze geschiktheid tot moordtuig – Całkowicie oddzielone od tej zdolności do bycia narzędziem mordu, is de sewah 't distinktief van vryheid en mannelykheid – sewah jest wyróżnikiem wolności i męskości)

Wie 'n maleisch Hoofd gevangen neemt – gelyk volgens blz. 143-144 in de daar beschreven omstandigheden m'n verdrietige taak was – vordert hem z'n sewah af. (Kto pojmał malajskiego przywódcę – jak zgodnie ze stronami 143-144 było moim smutnym obowiązkiem w opisanych tam okolicznościach – wymaga od niego oddania jego sewah; Wie 'n maleisch Hoofd gevangen neemt – Kto pojmał malajskiego przywódcę, – gelyk volgens blz. 143-144 in de daar beschreven omstandigheden m'n verdrietige taak was – vordert hem z'n sewah af – jak zgodnie ze stronami 143-144 było moim smutnym obowiązkiem w opisanych tam okolicznościach – wymaga od niego oddania jego sewah)

Een ander wapen op Sumatra, dat elders niet bekend is naar ik meen, heet krambièh – ik spel op 't gehoor af – en dient uitsluitend tot moordtuig. (Inna broń na Sumatrze, która jak sądzę, nie jest znana gdzie indziej, nazywa się krambièh – piszę na słuch – i służy wyłącznie jako narzędzie mordu; Een ander wapen op Sumatra, dat elders niet bekend is naar ik meen – Inna broń na Sumatrze, która jak sądzę, nie jest znana gdzie indziej, heet krambièh – ik spel op 't gehoor af – en dient uitsluitend tot moordtuig – nazywa się krambièh – piszę na słuch – i służy wyłącznie jako narzędzie mordu)

Het is kleiner en veel krommer nog dan de sewah. (Jest mniejsze i dużo bardziej zakrzywione niż sewah; Het is kleiner en veel krommer nog dan de sewah – Jest mniejsze i dużo bardziej zakrzywione niż sewah)

De greep bestaat uit niet veel meer dan 'n ringvormige opening waarin de moordenaar z'n duim steekt, terwyl 't lemmet geheel in of achter de hand verborgen blyft. (Uchwyt składa się z nie więcej niż pierścieniowego otworu, w którym morderca umieszcza swój kciuk, podczas gdy ostrze pozostaje całkowicie ukryte w lub za ręką; De greep bestaat uit niet veel meer dan 'n ringvormige opening waarin de moordenaar z'n duim steekt – Uchwyt składa się z nie więcej niż pierścieniowego otworu, w którym morderca umieszcza swój kciuk, terwyl 't lemmet geheel in of achter de hand verborgen blyft – podczas gdy ostrze pozostaje całkowicie ukryte w lub za ręką)

115

Ik geloof dat deze opmerking van den braven Duclari niet ongegrond is, en durf daarop wyzen in-verband met de soort van wapens waarmee ik thans, acht-en-dertig jaren na de in den tekst beschreven voorvallen, word aangetast. (Wierzę, że ta uwaga dzielnego Duclari nie jest bezpodstawna i odważę się na nią wskazać w kontekście rodzaju broni, którą obecnie, trzydzieści osiem lat po opisanych w tekście wydarzeniach, jestem atakowany; Ik geloof dat deze opmerking van den braven Duclari niet ongegrond is – Wierzę, że ta uwaga dzielnego Duclari nie jest bezpodstawna, en durf daarop wyzen in-verband met de soort van wapens waarmee ik thans, acht-en-dertig jaren na de in den tekst beschreven voorvallen, word aangetast – i odważę się na nią wskazać w kontekście rodzaju broni, którą obecnie, trzydzieści osiem lat po opisanych w tekście wydarzeniach, jestem atakowany)

Het laat zich begrypen dat lieden die behoefte hebben aan 't verscheuren van myn naam om wat opgang te maken, zich aan zoo'n armzalig hulpmiddel vastklemmen. (Można zrozumieć, że ludzie, którzy potrzebują zszargać moje imię, aby zdobyć pewne uznanie, trzymają się takiego mizernego narzędzia; Het laat zich begrypen dat lieden die behoefte hebben aan 't verscheuren van myn naam om wat opgang te maken – Można zrozumieć, że ludzie, którzy potrzebują zszargać moje imię, aby zdobyć pewne uznanie, zich aan zoo'n armzalig hulpmiddel vastklemmen – trzymają się takiego mizernego narzędzia)

Want, ook naar den geest gesproken, is armoed 'n scherp zwaard, en 't ligt in de rede dat dezulken geen besef hebben van hun gebrek aan ebenbürtigkeit. (Bo, również w sensie duchowym, bieda jest ostrym mieczem i można się spodziewać, że tacy ludzie nie mają pojęcia o swoim braku równorzędności; Want, ook naar den geest gesproken, is armoed 'n scherp zwaard – Bo, również w sensie duchowym, bieda jest ostrym mieczem, en 't ligt in de rede dat dezulken geen besef hebben van hun gebrek aan ebenbürtigkeit – i można się spodziewać, że tacy ludzie nie mają pojęcia o swoim braku równorzędności)

Maar 't lezend Publiek moest niet zonder protest gedoogen dat ik zoo straatjongensachtig word aangevallen. (Ale czytająca publiczność nie powinna bez protestu tolerować, że jestem atakowany w tak uliczny sposób; Maar 't lezend Publiek moest niet zonder protest gedoogen – Ale czytająca publiczność nie powinna bez protestu tolerować, dat ik zoo straatjongensachtig word aangevallen – że jestem atakowany w tak uliczny sposób)

Wat hebben de Van Vlotens e.d. ooit verricht, dat hun 't recht geven zou den mond tegen my te openen? (Co zrobili Van Vlotens i inni, co dałoby im prawo otworzyć usta przeciwko mnie?; Wat hebben de Van Vlotens e.d. ooit verricht – Co zrobili Van Vlotens i inni, dat hun 't recht geven zou den mond tegen my te openen? – co dałoby im prawo otworzyć usta przeciwko mnie?)

Men behoorde die heeren hun Staat van dienst aftevorderen. (Powinno się od tych panów żądać ich stanu służby; Men behoorde die heeren hun Staat van dienst aftevorderen – Powinno się od tych panów żądać ich stanu służby)

116

Een van die gesuspendeerde ambtenaren, de Resident A.L. Weddik, werd gouverneur van Borneo. (Jeden z tych zawieszonych urzędników, Rezydent A.L. Weddik, został gubernatorem Borneo; Een van die gesuspendeerde ambtenaren, de Resident A.L. Weddik, werd gouverneur van Borneo – Jeden z tych zawieszonych urzędników, Rezydent A.L. Weddik, został gubernatorem Borneo)

De adsistent-resident van Padang, Schaap, is later gouverneur van Makassar geweest. (Asystent rezydenta z Padang, Schaap, później był gubernatorem Makassaru; De adsistent-resident van Padang, Schaap, is later gouverneur van Makassar geweest – Asystent rezydenta z Padang, Schaap, później był gubernatorem Makassaru)

Ook myn voorganger te Natal, de heer Van Meerten – een zeer bekwaam man, en de zoon der bekende schryfster van dien naam – is in dienst gebleven, en werd meermalen eervol bevorderd. (Również mój poprzednik w Natal, Pan Van Meerten – bardzo zdolny człowiek, i syn znanej pisarki o tym nazwisku – pozostał w służbie i wielokrotnie był honorowo awansowany; Ook myn voorganger te Natal, de heer Van Meerten – Również mój poprzednik w Natal, Pan Van Meerten, – een zeer bekwaam man, en de zoon der bekende schryfster van dien naam – is in dienst gebleven, en werd meermalen eervol bevorderd – bardzo zdolny człowiek, i syn znanej pisarki o tym nazwisku – pozostał w służbie i wielokrotnie był honorowo awansowany)

In 't voorbygaan hier de opmerking dat de benoeming van den heer Weddik tot gouverneur van geheel Borneo, hoezeer bewyzende dat hyzelf tot het bekleeden van 'n hoog ambt geschikt werd geoordeeld, eigenlyk slechts fiktie was, en de strekking had om tegenover Engeland – en de vele partikuliere Engelsche fortuinzoekers! – onze souvereiniteit over dat enorme eiland te handhaven. (Przy okazji zauważę, że mianowanie Pana Weddika gubernatorem całego Borneo, choć dowodząc, że sam został uznany za odpowiedniego do objęcia wysokiego stanowiska, było w istocie tylko fikcją i miało na celu utrzymanie naszej suwerenności nad tym ogromnym wyspą wobec Anglii – i wielu prywatnych angielskich poszukiwaczy fortuny!; In 't voorbygaan hier de opmerking dat de benoeming van den heer Weddik tot gouverneur van geheel Borneo – Przy okazji zauważę, że mianowanie Pana Weddika gubernatorem całego Borneo, hoezeer bewyzende dat hyzelf tot het bekleeden van 'n hoog ambt geschikt werd geoordeeld, eigenlyk slechts fiktie was, en de strekking had om tegenover Engeland – en de vele partikuliere Engelsche fortuinzoekers! – onze souvereiniteit over dat enorme eiland te handhaven – choć dowodząc, że sam został uznany za odpowiedniego do objęcia wysokiego stanowiska, było w istocie tylko fikcją i miało na celu utrzymanie naszej suwerenności nad tym ogromnym wyspą wobec Anglii – i wielu prywatnych angielskich poszukiwaczy fortuny!)

De voor onze Regeering onverantwoordelyke vestiging van Brooke te Laboean, bewyst dat die armzalige kunstgreep z'n doel miste. (Nieodpowiedzialne osiedlenie się Brooke'a w Laboean dowodzi, że ta mizerna sztuczka chybiła swojego celu; De voor onze Regeering onverantwoordelyke vestiging van Brooke te Laboean – Nieodpowiedzialne osiedlenie się Brooke'a w Laboean, bewyst dat die armzalige kunstgreep z'n doel miste – dowodzi, że ta mizerna sztuczka chybiła swojego celu)

Weldra zal 't met Nieuw-Guinee – dat tot Insulinde behoort – ook zoo gaan. (Wkrótce to samo stanie się z Nową Gwineą – która należy do Insulinde; Weldra zal 't met Nieuw-Guinee – dat tot Insulinde behoort – ook zoo gaan – Wkrótce to samo stanie się z Nową Gwineą – która należy do Insulinde)

Nederlanders, ik zeg u dat daar loerende kapers op de kusten zyn. (Holendrzy, mówię wam, że tam czają się korsarze na wybrzeżach; Nederlanders, ik zeg u dat daar loerende kapers op de kusten zyn – Holendrzy, mówię wam, że tam czają się korsarze na wybrzeżach)

En… de gouverneurs-generaal hebben in dit opzicht minder schuld aan 't verregaand verwaarloozen der hun toevertrouwde belangen, dan later misschien de geschiedenis meenen zal. (I… gubernatorzy generalni w tym względzie mają mniej winy za skrajne zaniedbywanie powierzonych im interesów, niż później może uzna historia; En… de gouverneurs-generaal hebben in dit opzicht minder schuld aan 't verregaand verwaarloozen der hun toevertrouwde belangen – I… gubernatorzy generalni w tym względzie mają mniej winy za skrajne zaniedbywanie powierzonych im interesów, dan later misschien de geschiedenis meenen zal – niż później może uzna historia)

In-stede van hun veerkracht te kunnen besteden aan 't intakt houden van Insulinde, moeten zy zich toeleggen op 't handhaven van hun gezag tegenover ministers, Kamerpraatjes en onbevoegd hollandsch krantengeschryf. (Zamiast móc poświęcić swoją energię na utrzymanie Insulinde w nienaruszonym stanie, muszą skupić się na utrzymaniu swojego autorytetu w obliczu ministrów, rozmów w Izbie i niekompetentnych holenderskich artykułów prasowych; In-stede van hun veerkracht te kunnen besteden aan 't intakt houden van Insulinde – Zamiast móc poświęcić swoją energię na utrzymanie Insulinde w nienaruszonym stanie, moeten zy zich toeleggen op 't handhaven van hun gezag tegenover ministers, Kamerpraatjes en onbevoegd hollandsch krantengeschryf – muszą skupić się na utrzymaniu swojego autorytetu w obliczu ministrów, rozmów w Izbie i niekompetentnych holenderskich artykułów prasowych)

Het uit de veranderingen in '48 voortgevloeid allemans-meekakelen werkt, ook in Indie, desorganizeerend. (Zmiany, które wynikły z roku '48, powodują, że wszyscy muszą współdecydować, co również w Indiach działa dezorganizująco; Het uit de veranderingen in '48 voortgevloeid allemans-meekakelen werkt, ook in Indie, desorganizeerend – Zmiany, które wynikły z roku '48, powodują, że wszyscy muszą współdecydować, co również w Indiach działa dezorganizująco)

Toch… ‘leve de groote Thorbecke!’ niet waar? 't Is bedroevend! (Jednak… ‘niech żyje wielki Thorbecke!’ prawda? To smutne!; Toch… ‘leve de groote Thorbecke!’ niet waar? 't Is bedroevend! – Jednak… ‘niech żyje wielki Thorbecke!’ prawda? To smutne!)

117

Op de afschaffing der – betrekkelyk humane! – rottingstraf, en de nadeelige gevolgen van die tendentieuze filantropery zal ik elders terugkomen. (Powrócę do zniesienia – stosunkowo humanitarnej! – kary chłosty oraz niekorzystnych skutków tej tendencjonalnej filantropii gdzie indziej; Op de afschaffing der – betrekkelyk humane! – rottingstraf, en de nadeelige gevolgen van die tendentieuze filantropery zal ik elders terugkomen – Powrócę do zniesienia – stosunkowo humanitarnej! – kary chłosty oraz niekorzystnych skutków tej tendencjonalnej filantropii gdzie indziej)

118

In deze alinea wordt de Resident Brest van Kempen gunstiger beoordeeld dan hy verdiende. (W tym akapicie Rezydent Brest van Kempen jest oceniany korzystniej, niż zasłużył; In deze alinea wordt de Resident Brest van Kempen gunstiger beoordeeld dan hy verdiende – W tym akapicie Rezydent Brest van Kempen jest oceniany korzystniej, niż zasłużył)

Lang na 't schryven van den Havelaar werd my door 'n onwraakbaar getuige meegedeeld dat de Resident Brest van Kempen een zeer byzondere reden had om den Regent te ontzien. (Długo po napisaniu Havelaar dowiedziałem się od niepodważalnego świadka, że Rezydent Brest van Kempen miał bardzo szczególny powód, aby oszczędzać Regenta; Lang na 't schryven van den Havelaar werd my door 'n onwraakbaar getuige meegedeeld – Długo po napisaniu Havelaar dowiedziałem się od niepodważalnego świadka, dat de Resident Brest van Kempen een zeer byzondere reden had om den Regent te ontzien – że Rezydent Brest van Kempen miał bardzo szczególny powód, aby oszczędzać Regenta)

Ik wenschte dat my van bevoegde zyde naar die reden gevraagd werd. (Chciałbym, aby odpowiedzialna strona zapytała mnie o ten powód; Ik wenschte dat my van bevoegde zyde naar die reden gevraagd werd – Chciałbym, aby odpowiedzialna strona zapytała mnie o ten powód)

119

Opmerking als in de Noten 68 en 72. (Uwagi jak w przypisach 68 i 72; Opmerking als in de Noten 68 en 72 – Uwagi jak w przypisach 68 i 72)

120

Wat ik hier van de Regeering zeg, is na den Havelaar van volle toepassing geworden op de geheele Natie. (To, co tutaj mówię o Rządzie, po Havelaar stało się w pełni zastosowane do całego Narodu; Wat ik hier van de Regeering zeg – To, co tutaj mówię o Rządzie, is na den Havelaar van volle toepassing geworden op de geheele Natie – po Havelaar stało się w pełni zastosowane do całego Narodu)

Ze geeft voor, myn pogingen tot verbetering te ignoreeren, en vindt het behoorlyk dat ik vertellinkjes moet schryven om in leven te blyven. (Udaje, że ignoruje moje próby poprawy i uważa za właściwe, że muszę pisać opowiadanka, aby przeżyć; Ze geeft voor, myn pogingen tot verbetering te ignoreeren – Udaje, że ignoruje moje próby poprawy, en vindt het behoorlyk dat ik vertellinkjes moet schryven om in leven te blyven – i uważa za właściwe, że muszę pisać opowiadanka, aby przeżyć)

Maar de lieden die by-voortduring haar misleiden met onwaarheid, worden geëerd, beloond, met gezag bekleed, aan 't hoofd der zaken geplaatst. (Ale ludzie, którzy nieustannie wprowadzają ją w błąd fałszem, są honorowani, nagradzani, obdarzani władzą, stawiani na czele spraw; Maar de lieden die by-voortduring haar misleiden met onwaarheid – Ale ludzie, którzy nieustannie wprowadzają ją w błąd fałszem, worden geëerd, beloond, met gezag bekleed, aan 't hoofd der zaken geplaatst – są honorowani, nagradzani, obdarzani władzą, stawiani na czele spraw)

't Volk wil bedrogen zyn. (Ludzie chcą być oszukiwani; 't Volk wil bedrogen zyn – Ludzie chcą być oszukiwani)

121

De bespottelyke angst voor 'n Inlandsch Hoofd wordt door de residenten by de Regeering levendig gehouden in hun eigen belang, en berust eigenlyk op… 'n woordspeling. (Absurdalny strach przed miejscowym przywódcą jest podtrzymywany przez rezydentów wobec Rządu w ich własnym interesie i opiera się właściwie na… grze słów; De bespottelyke angst voor 'n Inlandsch Hoofd – Absurdalny strach przed miejscowym przywódcą, wordt door de residenten by de Regeering levendig gehouden in hun eigen belang – jest podtrzymywany przez rezydentów wobec Rządu w ich własnym interesie, en berust eigenlyk op… 'n woordspeling – i opiera się właściwie na… grze słów)

De waarheid is, dat wy in 't organismus van ons bestuur de Inlandsche Hoofden niet kunnen missen, d.i. het stelsel waarin die Hoofden een zoo voorname plaats bekleeden. (Prawda jest taka, że w organizmie naszego zarządzania nie możemy się obejść bez miejscowych przywódców, czyli systemu, w którym ci przywódcy zajmują tak znaczące miejsce; De waarheid is – Prawda jest taka, dat wy in 't organismus van ons bestuur de Inlandsche Hoofden niet kunnen missen – że w organizmie naszego zarządzania nie możemy się obejść bez miejscowych przywódców, d.i. het stelsel waarin die Hoofden een zoo voorname plaats bekleeden – czyli systemu, w którym ci przywódcy zajmują tak znaczące miejsce)

Maar hieruit volgt volstrekt niet dat men een Inlandsch Hoofd niet aan z'n plicht zou kunnen houden. (Ale to wcale nie oznacza, że nie można miejscowego przywódcy zobowiązać do wypełniania swoich obowiązków; Maar hieruit volgt volstrekt niet – Ale to wcale nie oznacza, dat men een Inlandsch Hoofd niet aan z'n plicht zou kunnen houden – że nie można miejscowego przywódcy zobowiązać do wypełniania swoich obowiązków)

Waar zou 't heen, als men geen luitenant straffen of ontslaan mocht omdat men in 'n leger de officieren niet missen kan? (Dokąd by to zmierzało, gdyby nie można było ukarać lub zwolnić porucznika, ponieważ w armii nie można obejść się bez oficerów?; Waar zou 't heen, als men geen luitenant straffen of ontslaan mocht omdat men in 'n leger de officieren niet missen kan? – Dokąd by to zmierzało, gdyby nie można było ukarać lub zwolnić porucznika, ponieważ w armii nie można obejść się bez oficerów?)

122

De arme man heette Dongso, en heeft me later trouw gediend. (Biedny człowiek nazywał się Dongso i później służył mi wiernie; De arme man heette Dongso, en heeft me later trouw gediend – Biedny człowiek nazywał się Dongso i później służył mi wiernie)

De op Java tot dwangarbeid veroordeelde misdadigers vervallen in twee klassen. (Przestępcy skazani na przymusową pracę na Jawie są podzieleni na dwie klasy; De op Java tot dwangarbeid veroordeelde misdadigers vervallen in twee klassen – Przestępcy skazani na przymusową pracę na Jawie są podzieleni na dwie klasy)

Een gedeelte blyft op Java zelf, 'tgeen als 'n groote verlichting van 't vonnis beschouwd wordt. (Część pozostaje na samej Jawie, co jest uważane za wielkie złagodzenie wyroku; Een gedeelte blyft op Java zelf – Część pozostaje na samej Jawie, 'tgeen als 'n groote verlichting van 't vonnis beschouwd wordt – co jest uważane za wielkie złagodzenie wyroku)

Te-werkstelling buiten Java is den meesten een vreeselyke straf die niet zelden tot zelfmoord dryft. (Zatrudnienie poza Jawą jest dla większości straszną karą, która niejednokrotnie prowadzi do samobójstwa; Te-werkstelling buiten Java is den meesten een vreeselyke straf die niet zelden tot zelfmoord dryft – Zatrudnienie poza Jawą jest dla większości straszną karą, która niejednokrotnie prowadzi do samobójstwa)

123

Toen ik in den tekst dit nummer invulde, was m'n voornemen een karakterkundige analyse te beproeven van de wyze waarop myn streven door m'n landgenooten is opgenomen. (Kiedy w tekście wpisałem ten numer, zamierzałem przeprowadzić charakterologiczną analizę sposobu, w jaki moje dążenia zostały przyjęte przez moich rodaków; Toen ik in den tekst dit nummer invulde – Kiedy w tekście wpisałem ten numer, was m'n voornemen een karakterkundige analyse te beproeven van de wyze waarop myn streven door m'n landgenooten is opgenomen – zamierzałem przeprowadzić charakterologiczną analizę sposobu, w jaki moje dążenia zostały przyjęte przez moich rodaków)