Onder die vermeende schipbreukelingen waren de meesten niet veel beter dan zeeschuimers. (Wśród tych domniemanych rozbitków większość nie była wiele lepsza od morskich piratów; Onder die vermeende schipbreukelingen – Wśród tych domniemanych rozbitków, waren de meesten niet veel beter dan zeeschuimers – większość nie była wiele lepsza od morskich piratów)

De Amerikanen hebben voortdurend 'n duizendtal Whalers in de indische zeeën, en de bemanning dezer schepen is 't uitschot van de Natie. (Amerykanie mają nieustannie około tysiąca wielorybników na morzach indyjskich, a załoga tych statków to odpadki narodu; De Amerikanen hebben voortdurend 'n duizendtal Whalers in de indische zeeën – Amerykanie mają nieustannie około tysiąca wielorybników na morzach indyjskich, en de bemanning dezer schepen is 't uitschot van de Natie – a załoga tych statków to odpadki narodu)

Overgrootvader myner kinderen. (Prapradziadek moich dzieci; Overgrootvader myner kinderen – Prapradziadek moich dzieci)

Z'n naam staat op 't voetstuk van den Leeuw te Waterloo. (Jego imię widnieje na postumencie Lwa w Waterloo; Z'n naam staat op 't voetstuk van den Leeuw te Waterloo – Jego imię widnieje na postumencie Lwa w Waterloo)

Apanage der Vorsten van Turn en Taxis. (Apanaż książąt Turn und Taxis; Apanage der Vorsten van Turn en Taxis – Apanaż książąt Turn und Taxis)

Is na de groote veranderingen van '66, door de duitsche Ryksregeering voor ettelyke millioenen afgekocht. (Został wykupiony przez niemiecki rząd za kilka milionów po wielkich zmianach w '66; Is na de groote veranderingen van '66 – Został wykupiony po wielkich zmianach w '66, door de duitsche Ryksregeering voor ettelyke millioenen afgekocht – przez niemiecki rząd za kilka milionów)

Rêve aux millions. (Marzenie o milionach; Rêve aux millions – Marzenie o milionach)

Nu, 'n rêve was 't eigenlyk niet. (Cóż, właściwie to nie było marzenie; Nu, 'n rêve was 't eigenlyk niet – Cóż, właściwie to nie było marzenie)

De aanspraak is verjaard, en 't lust me nog altyd niet, den zeer interessanten familieroman te behandelen, die hiermee samenhangt. (Roszczenie przedawniło się, a mnie wciąż nie chce się zajmować bardzo interesującą powieścią rodzinną, która się z tym wiąże; De aanspraak is verjaard – Roszczenie przedawniło się, en 't lust me nog altyd niet, den zeer interessanten familieroman te behandelen, die hiermee samenhangt – a mnie wciąż nie chce się zajmować bardzo interesującą powieścią rodzinną, która się z tym wiąże)

Ook stuit ikzelf, vooral ten-gevolge van den diefstal der bescheiden waarvan ik in den tekst melding maak, op eenige duisterheden. (Również napotykam pewne niejasności, zwłaszcza z powodu kradzieży dokumentów, o których wspominam w tekście; Ook stuit ikzelf, vooral ten-gevolge van den diefstal der bescheiden waarvan ik in den tekst melding maak – Również napotykam pewne niejasności, zwłaszcza z powodu kradzieży dokumentów, o których wspominam w tekście)

Toch is 't voor my van belang, hier te doen opmerken dat sommige personen en familietakken die de hier aangeroerde byzonderheden beter begrypen dan de gewone lezer, onder de venynigste vervolgers van Havelaar behoorden. (Jednak dla mnie ważne jest, aby zauważyć, że niektóre osoby i gałęzie rodzinne, które lepiej rozumieją poruszane tutaj szczegóły niż przeciętny czytelnik, należały do najbardziej zajadłych prześladowców Havelaara; Toch is 't voor my van belang – Jednak dla mnie ważne jest, hier te doen opmerken dat sommige personen en familietakken die de hier aangeroerde byzonderheden beter begrypen dan de gewone lezer – aby zauważyć, że niektóre osoby i gałęzie rodzinne, które lepiej rozumieją poruszane tutaj szczegóły niż przeciętny czytelnik, onder de venynigste vervolgers van Havelaar behoorden – należały do najbardziej zajadłych prześladowców Havelaara)

Hun belang bracht mee dat hy niet aan 't woord kwam, of althans niet in de gelegenheid om zekere mysteriën te ontsluieren. (Ich interes wymagał, aby nie miał głosu, lub przynajmniej nie miał okazji do ujawnienia pewnych tajemnic; Hun belang bracht mee dat hy niet aan 't woord kwam – Ich interes wymagał, aby nie miał głosu, of althans niet in de gelegenheid om zekere mysteriën te ontsluieren – lub przynajmniej nie miał okazji do ujawnienia pewnych tajemnic)

Deze zinsnede is door zekeren Q in de Arnhemmer Courant aangevoerd als bydrage tot de blyken myner onzedelykheid! (Ten zwrot został przytoczony przez pewnego Q w Arnhemmer Courant jako dowód mojej niemoralności; Deze zinsnede is door zekeren Q in de Arnhemmer Courant aangevoerd – Ten zwrot został przytoczony przez pewnego Q w Arnhemmer Courant, als bydrage tot de blyken myner onzedelykheid! – jako dowód mojej niemoralności)

En die verraderlyke manoeuvre werd door Dr Van Vloten toegejuicht, evenzeer als Q's mededeeling dat ik m'n ‘tyd doorbracht met… bittertjes drinken, biljardspelen en 't rooken van geborgde sigaren.’ (I ta zdradziecka manewra została przyjęta z entuzjazmem przez Dr Van Vloten, podobnie jak stwierdzenie Q, że spędzałem czas na piciu gorzkich napojów, graniu w bilard i paleniu pożyczonych cygar; En die verraderlyke manoeuvre werd door Dr Van Vloten toegejuicht – I ta zdradziecka manewra została przyjęta z entuzjazmem przez Dr Van Vloten, evenzeer als Q's mededeeling dat ik m'n ‘tyd doorbracht met… bittertjes drinken, biljardspelen en 't rooken van geborgde sigaren – podobnie jak stwierdzenie Q, że spędzałem czas na piciu gorzkich napojów, graniu w bilard i paleniu pożyczonych cygar)

Ik vraag of de viesheid waarvan ik sprak op blz. 246, gerechtvaardigd is? (Pytam, czy obrzydliwość, o której mówiłem na stronie 246, jest uzasadniona?; Ik vraag of de viesheid waarvan ik sprak op blz. 246 – Pytam, czy obrzydliwość, o której mówiłem na stronie 246, gerechtvaardigd is? – jest uzasadniona?)

Waarmee brengt zùlk volk z'n tyd door? (Jak ci ludzie spędzają swój czas?; Waarmee brengt zùlk volk z'n tyd door? – Jak ci ludzie spędzają swój czas?)

Sebah. (Sebah; Sebah – Sebah)

De beteekenis blykt uit den tekst. (Znaczenie wynika z tekstu; De beteekenis blykt uit den tekst – Znaczenie wynika z tekstu)

Ik weet niet of 't woord 'n verbastering is van pasebah, 'n gebouw, dat wel zou kunnen genomen worden voor de plaats waar men dergelyke vergaderingen houdt. (Nie wiem, czy słowo jest zniekształceniem słowa pasebah, budynku, który mógłby być uznany za miejsce, gdzie odbywają się takie spotkania; Ik weet niet of 't woord 'n verbastering is van pasebah – Nie wiem, czy słowo jest zniekształceniem słowa pasebah, 'n gebouw, dat wel zou kunnen genomen worden voor de plaats waar men dergelyke vergaderingen houdt – budynku, który mógłby być uznany za miejsce, gdzie odbywają się takie spotkania)

Bantan-Kidoel: Zuid-Bantam. (Bantan-Kidoel: Południowy Bantam; Bantan-Kidoel: Zuid-Bantam – Bantan-Kidoel: Południowy Bantam)

De m waarmee wy 't woord Bantam sluiten, is niet korrekt. (M, którą zamykamy słowo Bantam, nie jest poprawna; De m waarmee wy 't woord Bantam sluiten – M, którą zamykamy słowo Bantam, is niet korrekt – nie jest poprawna)

De naam is: Bantan. (Nazwa brzmi: Bantan; De naam is – Nazwa brzmi, Bantan – Bantan)

Mantrie: opziener. (Mantrie: nadzorca; Mantrie – Mantrie, opziener – nadzorca)

Dhemang: distriktshoofd. (Dhemang: głowa dystryktu; Dhemang – Dhemang, distriktshoofd – głowa dystryktu)

In centraal en oostelyk Java heet deze beambte Wedhono. (W centralnej i wschodniej Jawie ten urzędnik nazywany jest Wedhono; In centraal en oostelyk Java heet deze beambte Wedhono – W centralnej i wschodniej Jawie ten urzędnik nazywany jest Wedhono)

De schryver van een fransen werk: Felix Batel, waarin de Havelaar wordt nageschreven, en – tegen de bedoeling van den auteur, voorzeker! – geparodieerd, verraadt o.a. z'n letterdievery door in den javaschen Oosthoek waar hy z'n stuk spelen laat, van Dhemangs te spreken. (Autor francuskiego dzieła: Felix Batel, w którym kopiowany jest Havelaar, i – wbrew intencji autora, z pewnością! – sparodiowany, zdradza m.in. swoje literackie złodziejstwo, mówiąc o Dhemangs we wschodniej części Jawy, gdzie rozgrywa się jego utwór; De schryver van een fransen werk: Felix Batel, waarin de Havelaar wordt nageschreven, en – tegen de bedoeling van den auteur, voorzeker! – geparodieerd – Autor francuskiego dzieła: Felix Batel, w którym kopiowany jest Havelaar, i – wbrew intencji autora, z pewnością! – sparodiowany, verraadt o.a. z'n letterdievery door in den javaschen Oosthoek waar hy z'n stuk spelen laat, van Dhemangs te spreken – zdradza m.in. swoje literackie złodziejstwo, mówiąc o Dhemangs we wschodniej części Jawy, gdzie rozgrywa się jego utwór)

Dit klinkt ongeveer als....grietman van Utrecht. (Brzmi to mniej więcej jak....grietman z Utrechtu; Dit klinkt ongeveer als – Brzmi to mniej więcej jak, grietman van Utrecht – grietman z Utrechtu)

In dat werk gaat de zon op, juist zooals dat werd waargenomen door Saïdjah. (W tej pracy słońce wschodzi, dokładnie tak, jak zauważył to Saïdjah; In dat werk gaat de zon op – W tej pracy słońce wschodzi, juist zooals dat werd waargenomen door Saïdjah – dokładnie tak, jak zauważył to Saïdjah)

Ook de buffel-epizode wordt letterlyk overgenomen, en de auteur heeft de goedheid te erkennen dat dit voorval ook door zekeren Multatuli beschreven werd. (Również epizod z bawołem został dosłownie przejęty, a autor miał dobroć przyznać, że to zdarzenie opisał również pewien Multatuli; Ook de buffel-epizode wordt letterlyk overgenomen – Również epizod z bawołem został dosłownie przejęty, en de auteur heeft de goedheid te erkennen dat dit voorval ook door zekeren Multatuli beschreven werd – a autor miał dobroć przyznać, że to zdarzenie opisał również pewien Multatuli)

Welnu, die Felix Batel is door nederlandsche recensenten uitvoerig behandeld, doch nergens vindt men 'n spoor van protest tegen dien onbeschaamden diefstal! (Cóż, ten Felix Batel został szeroko omówiony przez holenderskich recenzentów, ale nigdzie nie znajdzie się śladu protestu przeciwko temu bezczelnemu złodziejstwu!; Welnu, die Felix Batel is door nederlandsche recensenten uitvoerig behandeld – Cóż, ten Felix Batel został szeroko omówiony przez holenderskich recenzentów, doch nergens vindt men 'n spoor van protest tegen dien onbeschaamden diefstal! – ale nigdzie nie znajdzie się śladu protestu przeciwko temu bezczelnemu złodziejstwu!)

Ik noem dit even slecht als de piraterie zelf. (Nazywam to równie złe jak piractwo samo w sobie; Ik noem dit even slecht als de piraterie zelf – Nazywam to równie złe jak piractwo samo w sobie)

Als 'n vreemdeling zich de eer aanmatigde der diepzinnige uitvinding van 't haringkaken, zou men moord en brand schreeuwen, maar de ‘nationale eer’ kan wèl verdragen dat Havelaar bestolen wordt. (Gdyby cudzoziemiec przywłaszczył sobie zaszczyt głębokiego wynalazku korniszonów, ludzie krzyczeliby o morderstwie i pożarze, ale ‘narodowy honor’ może znieść, że Havelaar jest okradany; Als 'n vreemdeling zich de eer aanmatigde der diepzinnige uitvinding van 't haringkaken – Gdyby cudzoziemiec przywłaszczył sobie zaszczyt głębokiego wynalazku korniszonów, zou men moord en brand schreeuwen – ludzie krzyczeliby o morderstwie i pożarze, maar de ‘nationale eer’ kan wèl verdragen dat Havelaar bestolen wordt – ale ‘narodowy honor’ może znieść, że Havelaar jest okradany)

Bepaalde zich de oneerlykheid maar tot litteratuur! (Gdyby tylko nieuczciwość ograniczała się do literatury!; Bepaalde zich de oneerlykheid maar tot litteratuur – Gdyby tylko nieuczciwość ograniczała się do literatury!)

Maar ook op maatschappelyk, politisch en wysgeerig terrein loopt ze tot in 't onbegrypelyke. (Ale również na polu społecznym, politycznym i filozoficznym rozciąga się ona do niepojętego; Maar ook op maatschappelyk, politisch en wysgeerig terrein – Ale również na polu społecznym, politycznym i filozoficznym, loopt ze tot in 't onbegrypelyke – rozciąga się ona do niepojętego)

De natie kan nog altyd niet lezen. (Naród wciąż nie potrafi czytać; De natie kan nog altyd niet lezen – Naród wciąż nie potrafi czytać)

Of wil ze niet verstaan wat men haar te lezen geeft? (A może nie chce zrozumieć, co się jej do przeczytania daje?; Of wil ze niet verstaan wat men haar te lezen geeft? – A może nie chce zrozumieć, co się jej do przeczytania daje?)

Bandoeng: afdeeling, regentschap of adsistent-residentie in de Pranger-regentschappen. (Bandoeng: dystrykt, regencja lub asystentura rezydenta w Pranger-regencjach; Bandoeng: afdeeling, regentschap of adsistent-residentie in de Pranger-regentschappen – Bandoeng: dystrykt, regencja lub asystentura rezydenta w Pranger-regencjach)

Patjol: houweelachtige spade. (Patjol: motyka przypominająca łopatę; Patjol: houweelachtige spade – Patjol: motyka przypominająca łopatę)

Banjirs. (Banjirs; Banjirs – Banjirs)

Omtrent deze natuurverschynselen verwys ik naar 't stukje: ‘Wys my de plaats waar gy gezaaid hebt’ een geschrift dat aan dezen regel uit den Havelaar z'n naam ontleende. (Jeśli chodzi o te zjawiska przyrodnicze, odsyłam do fragmentu: ‘Wskaż mi miejsce, gdzie zasiałeś’, pisma, które wzięło swoją nazwę od tego zdania z Havelaara; Omtrent deze natuurverschynselen verwys ik naar 't stukje – Jeśli chodzi o te zjawiska przyrodnicze, odsyłam do fragmentu, ‘Wys my de plaats waar gy gezaaid hebt’ een geschrift dat aan dezen regel uit den Havelaar z'n naam ontleende – ‘Wskaż mi miejsce, gdzie zasiałeś’, pisma, które wzięło swoją nazwę od tego zdania z Havelaara)

Zie Noot 37. (Patrz przypis 37; Zie Noot 37 – Patrz przypis 37)

Dessah: dorp. (Dessah: wieś; Dessah – Dessah, dorp – wieś)

Elders: kampong en negrie. (W innych miejscach: kampong i negrie; Elders: kampong en negrie – W innych miejscach: kampong i negrie)

De inlandsche oorsprong dezer beide laatste woorden – javaansch, soendasch of maleisch dan – komt me verdacht voor. (Tubylcze pochodzenie tych dwóch ostatnich słów – jawajskie, sundajskie lub malajskie – wydaje mi się podejrzane; De inlandsche oorsprong dezer beide laatste woorden – Tubylcze pochodzenie tych dwóch ostatnich słów, javaansch, soendasch of maleisch dan – jawajskie, sundajskie lub malajskie, komt me verdacht voor – wydaje mi się podejrzane)

Opstandelingen in de Lampongs. (Powstańcy w Lampongach; Opstandelingen in de Lampongs – Powstańcy w Lampongach)

Er bestaat 'n brochure over de hier bedoelde expeditie, welker titel ik niet kan opgeven. (Istnieje broszura dotycząca tej ekspedycji, której tytułu nie mogę podać; Er bestaat 'n brochure over de hier bedoelde expeditie – Istnieje broszura dotycząca tej ekspedycji, welker titel ik niet kan opgeven – której tytułu nie mogę podać)

Ze is waarschynlyk van '61 of '62, en werd, meen ik, geschreven door den kommandant onzer troepen. (Pochodzi prawdopodobnie z '61 lub '62 roku i została, jak sądzę, napisana przez dowódcę naszych wojsk; Ze is waarschynlyk van '61 of '62 – Pochodzi prawdopodobnie z '61 lub '62 roku, en werd, meen ik, geschreven door den kommandant onzer troepen – i została, jak sądzę, napisana przez dowódcę naszych wojsk)

Die schryver loochent dat er veel lebaksche uitgewekenen waren onder de door hem bevochten opstandelingen. (Autor zaprzecza, że wśród powstańców, z którymi walczył, było wielu uchodźców z Lebak; Die schryver loochent dat er veel lebaksche uitgewekenen waren onder de door hem bevochten opstandelingen – Autor zaprzecza, że wśród powstańców, z którymi walczył, było wielu uchodźców z Lebak)

Ik houd evenwel m'n opgaaf staande, en beroep me op 't getuigenis der officieren die onder hem aan dien veldtocht deelnamen. (Jednak trzymam się swojej wersji i odwołuję się do świadectw oficerów, którzy brali udział w tej wyprawie; Ik houd evenwel m'n opgaaf staande – Jednak trzymam się swojej wersji, en beroep me op 't getuigenis der officieren die onder hem aan dien veldtocht deelnamen – i odwołuję się do świadectw oficerów, którzy brali udział w tej wyprawie)

Juist door een hunner heb ik m'n bewering met 'n zeer sterke uitdrukking hooren bevestigen. (Właśnie od jednego z nich słyszałem bardzo mocne potwierdzenie mojej tezy; Juist door een hunner heb ik m'n bewering met 'n zeer sterke uitdrukking hooren bevestigen – Właśnie od jednego z nich słyszałem bardzo mocne potwierdzenie mojej tezy)

Er was 'n tyd dat het ontkennen myner assertien zekere welgezienheid in den Haag meebracht, en dááraan schreef die officier toe, wat hy in z'n gewezen kommandant plompweg 'n: ‘vervloekt gemeene leugen’ noemde. (Był czas, kiedy zaprzeczanie moim twierdzeniom przynosiło pewną popularność w Hadze, i to właśnie temu oficer przypisywał, nazywając to wprost ‘przeklętym, podłym kłamstwem’; Er was 'n tyd dat het ontkennen myner assertien zekere welgezienheid in den Haag meebracht – Był czas, kiedy zaprzeczanie moim twierdzeniom przynosiło pewną popularność w Hadze, en dááraan schreef die officier toe, wat hy in z'n gewezen kommandant plompweg 'n: ‘vervloekt gemeene leugen’ noemde – i to właśnie temu oficer przypisywał, nazywając to wprost ‘przeklętym, podłym kłamstwem’)

Indien me had mogen blyken dat Nederland belang stelde in waarheid, zou ik sedert lang bewyzen geleverd hebben. (Gdybym się przekonał, że Holandia interesuje się prawdą, już dawno dostarczyłbym dowodów; Indien me had mogen blyken dat Nederland belang stelde in waarheid – Gdybym się przekonał, że Holandia interesuje się prawdą, zou ik sedert lang bewyzen geleverd hebben – już dawno dostarczyłbym dowodów)

Maar 't is vervelend pleiten voor 'n rechtbank die verzot is op leugens. (Ale nudno jest bronić się przed sądem, który uwielbia kłamstwa; Maar 't is vervelend pleiten voor 'n rechtbank die verzot is op leugens – Ale nudno jest bronić się przed sądem, który uwielbia kłamstwa)

IJd en eit. (IJd i eit; IJd en eit – IJd i eit)

Dit Nootjen is van den heer Van Lennep. (Ten przypis jest autorstwa pana Van Lennepa; Dit Nootjen is van den heer Van Lennep – Ten przypis jest autorstwa pana Van Lennepa)

Als aardigheid kan het er door, maar in de oogen van 'n volwassen mensch is dat purisme op 't rym waarlyk komiek. (Jako żart może to przejść, ale w oczach dorosłego człowieka to purystyczne rymowanie jest naprawdę komiczne; Als aardigheid kan het er door – Jako żart może to przejść, maar in de oogen van 'n volwassen mensch is dat purisme op 't rym waarlyk komiek – ale w oczach dorosłego człowieka to purystyczne rymowanie jest naprawdę komiczne)

Laat de Zeeuwen op z'n zeeuwsch, de Friezen op z'n friesch rymen! (Niech Zeelanczycy rymują po swojemu, Fryzowie po swojemu!; Laat de Zeeuwen op z'n zeeuwsch, de Friezen op z'n friesch rymen – Niech Zeelanczycy rymują po swojemu, Fryzowie po swojemu!)

En wie in 't geheel niet rymt, doet ook goed, ja… beter nog! (A kto w ogóle nie rymuje, robi również dobrze, tak… nawet lepiej!; En wie in 't geheel niet rymt, doet ook goed, ja… beter nog – A kto w ogóle nie rymuje, robi również dobrze, tak… nawet lepiej!)

By Göthe en Schiller rymt Ritter op Jezuïter, ehren op währen, Kaiser op weiser, führen op probiren, enz. (U Goethego i Schillera Ritter rymuje się z Jezuïter, ehren z währen, Kaiser z weiser, führen z probiren, itd.; By Göthe en Schiller rymt Ritter op Jezuïter – U Goethego i Schillera Ritter rymuje się z Jezuïter, ehren op währen, Kaiser op weiser, führen op probiren, enz – ehren z währen, Kaiser z weiser, führen z probiren, itd.)

Boileau koppelt audace aan Parnasse, pucelle aan modèle, e.d. (Boileau łączy audace z Parnasse, pucelle z modèle, itd.; Boileau koppelt audace aan Parnasse – Boileau łączy audace z Parnasse, pucelle aan modèle, e.d – pucelle z modèle, itd.)

De sop is de kool niet waard. (Zupa nie jest warta kapusty; De sop is de kool niet waard – Zupa nie jest warta kapusty)

Jammer maar dat nog altyd zoo velen hun wysheid over dergelyke kinderachtighedens aan den man weten te brengen als Letterkunde en zelfs als poezie! (Szkoda, że wciąż tak wielu potrafi przekonać ludzi do swojej mądrości w takich dziecinnych sprawach jako literatura, a nawet poezja!; Jammer maar dat nog altyd zoo velen hun wysheid over dergelyke kinderachtighedens aan den man weten te brengen – Szkoda, że wciąż tak wielu potrafi przekonać ludzi do swojej mądrości w takich dziecinnych sprawach, als Letterkunde en zelfs als poezie – jako literatura, a nawet poezja!)

Maniessan: zoetigheid, konfituren. (Maniessan: słodycze, konfitury; Maniessan: zoetigheid, konfituren – Maniessan: słodycze, konfitury)

Het gebruiken hiervan by de thee, is van chineschen oorsprong. (Używanie ich do herbaty pochodzi z Chin; Het gebruiken hiervan by de thee – Używanie ich do herbaty, is van chineschen oorsprong – pochodzi z Chin)

Distriktshoofd van Parang-Koedjang. (Głowa dystryktu Parang-Koedjang; Distriktshoofd van Parang-Koedjang – Głowa dystryktu Parang-Koedjang)

Hy was schoonzoon en handlanger van den Regent. (Był zięciem i pomocnikiem Regenta; Hy was schoonzoon en handlanger van den Regent – Był zięciem i pomocnikiem Regenta)

Ten zynen huize werd myn voorganger vergiftigd. (W jego domu został otruty mój poprzednik; Ten zynen huize werd myn voorganger vergiftigd – W jego domu został otruty mój poprzednik)

Kleeding van den Djaksa. (Ubiór Djaksy; Kleeding van den Djaksa – Ubiór Djaksy)

Deze inlandsche ambtenaar was 'n Javaan – geen Soendanees – en daarom eenigszins anders, en opzichtiger, gekleed dan de Hoofden die te Lebak thuis hoorden. (Ten tubylczy urzędnik był Jawajczykiem – nie Sundajczykiem – i dlatego był nieco inaczej, bardziej krzykliwie ubrany niż głowy, które mieszkały w Lebak; Deze inlandsche ambtenaar was 'n Javaan – geen Soendanees – Ten tubylczy urzędnik był Jawajczykiem – nie Sundajczykiem, en daarom eenigszins anders, en opzichtiger, gekleed dan de Hoofden die te Lebak thuis hoorden – i dlatego był nieco inaczej, bardziej krzykliwie ubrany niż głowy, które mieszkały w Lebak)

Onder de titels van den Gouverneur-generaal behoort ook die van: Opperbevelhebber van Zr Ms Zeemacht beoosten de Kaap de Goede Hoop. (Do tytułów gubernatora generalnego należy również: Naczelny dowódca Marynarki Wojennej na wschód od Przylądka Dobrej Nadziei; Onder de titels van den Gouverneur-generaal behoort ook die van – Do tytułów gubernatora generalnego należy również, Opperbevelhebber van Zr Ms Zeemacht beoosten de Kaap de Goede Hoop – Naczelny dowódca Marynarki Wojennej na wschód od Przylądka Dobrej Nadziei)

Deze aanspraak aan de Lebaksche Hoofden wordt, naar my van vele zy den bleek, vry algemeen gewaardeerd. (To wezwanie do głów Lebak jest, według wielu stron, które mi to wyjaśniły, dość powszechnie cenione; Deze aanspraak aan de Lebaksche Hoofden wordt, naar my van vele zy den bleek – To wezwanie do głów Lebak jest, według wielu stron, które mi to wyjaśniły, vry algemeen gewaardeerd – dość powszechnie cenione)

Waarom keurde men dan Havelaar's handelingen die daarmee stipt overeenstemden, geen aandacht waard? (Dlaczego więc działania Havelaara, które ściśle odpowiadały temu, nie zostały uznane za warte uwagi?; Waarom keurde men dan Havelaar's handelingen die daarmee stipt overeenstemden, geen aandacht waard? – Dlaczego więc działania Havelaara, które ściśle odpowiadały temu, nie zostały uznane za warte uwagi?)

Om te beoordeelen in hoever ik by 't benaderend in druk geven van die ongeschreven toespraak kan afgeweken zyn van stipt-letterlyke waarheid, is 't misschien niet onbelangryk toon en inhoud daarvan te vergelyken met zeker stuk van eenige jaren tevoren. (Aby ocenić, na ile podczas drukowania tej niepisanej mowy mogłem odejść od dosłownej prawdy, być może nie jest bez znaczenia porównanie jej tonu i treści z pewnym fragmentem sprzed kilku lat; Om te beoordeelen in hoever ik by 't benaderend in druk geven van die ongeschreven toespraak kan afgeweken zyn van stipt-letterlyke waarheid – Aby ocenić, na ile podczas drukowania tej niepisanej mowy mogłem odejść od dosłownej prawdy, is 't misschien niet onbelangryk toon en inhoud daarvan te vergelyken met zeker stuk van eenige jaren tevoren – być może nie jest bez znaczenia porównanie jej tonu i treści z pewnym fragmentem sprzed kilku lat)

Ik bedoel de Publikatie aan de Inl. Hoofden der Minahassa van 1 April 1851, waarin naar ik meen dezelfde geest heerscht. (Mam na myśli publikację skierowaną do tubylczych głów Minahassa z 1 kwietnia 1851 roku, w której, jak sądzę, panuje ten sam duch; Ik bedoel de Publikatie aan de Inl. Hoofden der Minahassa van 1 April 1851 – Mam na myśli publikację skierowaną do tubylczych głów Minahassa z 1 kwietnia 1851 roku, waarin naar ik meen dezelfde geest heerscht – w której, jak sądzę, panuje ten sam duch)

Het Weekblad ‘Oost en West’ en daarna de Spectator (26 Juli 1879), namen 't over uit de indische couranten die dat dokument de moeite der reproduktie hadden waard gekeurd, misschien wel om de velen terecht te wyzen die voorgeven den Havelaar te ontkrachten door 't boek voor 'n fiktie uittemaken. (Tygodnik ‘Oost en West’, a następnie Spectator (26 lipca 1879), przejęli to z indyjskich gazet, które uznały ten dokument za warty reprodukcji, być może po to, aby zwrócić uwagę wielu, którzy twierdzą, że Havelaar jest fikcją; Het Weekblad ‘Oost en West’ en daarna de Spectator (26 Juli 1879), namen 't over uit de indische couranten die dat dokument de moeite der reproduktie hadden waard gekeurd – Tygodnik ‘Oost en West’, a następnie Spectator (26 lipca 1879), przejęli to z indyjskich gazet, które uznały ten dokument za warty reprodukcji, misschien wel om de velen terecht te wyzen die voorgeven den Havelaar te ontkrachten door 't boek voor 'n fiktie uittemaken – być może po to, aby zwrócić uwagę wielu, którzy twierdzą, że Havelaar jest fikcją)

Bedoelde Publikatie is 'n officieel stuk en heeft niets te maken met romanschryvery. (Wspomniana publikacja jest oficjalnym dokumentem i nie ma nic wspólnego z powieściopisarstwem; Bedoelde Publikatie is 'n officieel stuk – Wspomniana publikacja jest oficjalnym dokumentem, en heeft niets te maken met romanschryvery – i nie ma nic wspólnego z powieściopisarstwem)

Ik noodig den lezer uit, het aangehaalde nummer van den Spectator intezien, en zich de vraag voorteleggen of 't billyk is dat ik ruim dertig jaar na 't schryven van de daarin meegedeelde Publikatie, nog telkens door den eersten den besten kwajongen straffeloos word uitgescholden? (Zapraszam czytelnika do zapoznania się z cytowanym numerem Spectatora i zastanowienia się, czy jest to sprawiedliwe, że ponad trzydzieści lat po napisaniu wspomnianej publikacji, wciąż jestem bezkarnie wyzywany przez pierwszego lepszego łobuza?; Ik noodig den lezer uit, het aangehaalde nummer van den Spectator intezien – Zapraszam czytelnika do zapoznania się z cytowanym numerem Spectatora, en zich de vraag voorteleggen of 't billyk is dat ik ruim dertig jaar na 't schryven van de daarin meegedeelde Publikatie, nog telkens door den eersten den besten kwajongen straffeloos word uitgescholden? – i zastanowienia się, czy jest to sprawiedliwe, że ponad trzydzieści lat po napisaniu wspomnianej publikacji, wciąż jestem bezkarnie wyzywany przez pierwszego lepszego łobuza?)

Zie voorts over dit onderwerp de Noten 101 en 115. (Więcej na ten temat patrz przypisy 101 i 115; Zie voorts over dit onderwerp de Noten 101 en 115 – Więcej na ten temat patrz przypisy 101 i 115)

Mintah ampong: ik vraag verschooning. (Mintah ampong: proszę o wybaczenie; Mintah ampong – Mintah ampong, ik vraag verschooning – proszę o wybaczenie)

Sienjo, dikwyls verkort tot njo: jongeheer. (Sienjo, często skracane do njo: młody pan; Sienjo, dikwyls verkort tot njo – Sienjo, często skracane do njo, jongeheer – młody pan)

Velen meenen dat dit woord van portugeschen oorsprong is, vooral ook omdat de afstammelingen van Portugezen, die nog altyd te Batavia 'n eigenaardige kaste uitmaken, in de wandeling Sienjo's genoemd worden. (Wielu uważa, że to słowo pochodzi z portugalskiego, zwłaszcza że potomkowie Portugalczyków, którzy nadal stanowią osobną kastę w Batavii, nazywani są Sienjo; Velen meenen dat dit woord van portugeschen oorsprong is – Wielu uważa, że to słowo pochodzi z portugalskiego, vooral ook omdat de afstammelingen van Portugezen, die nog altyd te Batavia 'n eigenaardige kaste uitmaken, in de wandeling Sienjo's genoemd worden – zwłaszcza że potomkowie Portugalczyków, którzy nadal stanowią osobną kastę w Batavii, nazywani są Sienjo)

Toch is deze etymologie twyfelachtig. (Jednak ta etymologia jest wątpliwa; Toch is deze etymologie twyfelachtig – Jednak ta etymologia jest wątpliwa)

Verbrugge wist het! (Verbrugge wiedział!; Verbrugge wist het! – Verbrugge wiedział!)

Nog altyd ben ik in 't bezit van een briefje dat hy my deed toereiken op 'n oogenblik dat ik met den Regent in gesprek was, en waarin hy my – onder uitdrukkelyk verzoek hèm niet te noemen – uitnoodigde dat Inlandsch Hoofd eens onder handen te nemen over de ‘misbruiken’. (Nadal mam w posiadaniu notatkę, którą przekazał mi w chwili, gdy rozmawiałem z Regentem, w której zapraszał mnie – z wyraźną prośbą, aby go nie wymieniać – do zajęcia się tubylczym przywódcą w sprawie ‘nadużyć’; Nog altyd ben ik in 't bezit van een briefje dat hy my deed toereiken op 'n oogenblik dat ik met den Regent in gesprek was – Nadal mam w posiadaniu notatkę, którą przekazał mi w chwili, gdy rozmawiałem z Regentem, en waarin hy my – onder uitdrukkelyk verzoek hèm niet te noemen – uitnoodigde dat Inlandsch Hoofd eens onder handen te nemen over de ‘misbruiken’ – w której zapraszał mnie – z wyraźną prośbą, aby go nie wymieniać – do zajęcia się tubylczym przywódcą w sprawie ‘nadużyć’)

Het overbodige van dit verzoek laat ik nu daar. (Nie wspominam teraz o zbędności tej prośby; Het overbodige van dit verzoek laat ik nu daar – Nie wspominam teraz o zbędności tej prośby)

Er blykt uit: (Z tego wynika: Er blykt uit – Z tego wynika)

dat myn bezwaren geen gevolg waren van persoonlyke zwartgallige opvatting. (1) że moje zastrzeżenia nie były wynikiem osobistej pesymistycznej interpretacji; dat myn bezwaren geen gevolg waren van persoonlyke zwartgallige opvatting – że moje zastrzeżenia nie były wynikiem osobistej pesymistycznej interpretacji)