Ze bleef staan tot zy zich verzekerd had dat hy naar-buiten was teruggegaan, en keerde daarop langs het grasveld naar Havelaars huis terug. (Zatrzymała się, aż upewniła się, że wyszedł na zewnątrz, a potem wróciła przez trawnik do domu Havelaara;

Ze bleef staan

– Zatrzymała się,

tot zy zich verzekerd had dat hy naar-buiten was teruggegaan

– aż upewniła się, że wyszedł na zewnątrz,

en keerde daarop langs het grasveld naar Havelaars huis terug

– a potem wróciła przez trawnik do domu Havelaara).

‘Ik wil toch eindelyk eens weten wat dit beduidt!’ zei Havelaar, en toen de begroeting voorby was, vroeg hy op schertsenden toon, om haar niet te doen meenen dat hy haar een weinigje gezag misgunde, op een erf dat vroeger 't hare was: (‘Chcę wreszcie wiedzieć, co to oznacza!’ – powiedział Havelaar, a gdy powitanie się skończyło, zapytał żartobliwym tonem, aby nie myślała, że zazdrości jej trochę władzy na posiadłości, która wcześniej była jej; ‘

Ik wil toch eindelyk eens weten wat dit beduidt!

’ – ‘Chcę wreszcie wiedzieć, co to oznacza!’,

zei Havelaar

– powiedział Havelaar,

en toen de begroeting voorby was

– a gdy powitanie się skończyło,

vroeg hy op schertsenden toon

– zapytał żartobliwym tonem,

om haar niet te doen meenen

– aby nie myślała,

dat hy haar een weinigje gezag misgunde

– że zazdrości jej trochę władzy,

op een erf dat vroeger 't hare was

– na posiadłości, która wcześniej była jej).

Wel, mevrouw, zeg me toch eens waarom u de menschen die 't erf betreden, zoo terugzendt? (No cóż, proszę pani, powiedz mi, dlaczego odsyła pani ludzi, którzy wchodzą na posiadłość?;

Wel, mevrouw

– No cóż, proszę pani,

zeg me toch eens waarom u de menschen die 't erf betreden

– powiedz mi, dlaczego odsyła pani ludzi, którzy wchodzą na posiadłość,

zoo terugzendt?

– tak odsyła?).

Als die man van zoo-even nu eens iemand was die kippen te-koop had, of iets anders wat noodig kon zyn voor de keuken? (A gdyby ten mężczyzna był kimś, kto miał do sprzedania kury lub coś innego, co mogło być potrzebne w kuchni?;

Als die man van zoo-even nu eens iemand was

– A gdyby ten mężczyzna był kimś,

die kippen te-koop had

– kto miał do sprzedania kury,

of iets anders wat noodig kon zyn voor de keuken?

– lub coś innego, co mogło być potrzebne w kuchni?).

Er vertoonde zich op 't gelaat van mevrouw Slotering een pynlyke trek die niet ontsnapte aan Havelaars blik. (Na twarzy pani Slotering pojawił się bolesny grymas, który nie umknął uwadze Havelaara;

Er vertoonde zich op 't gelaat van mevrouw Slotering

– Na twarzy pani Slotering pojawił się,

een pynlyke trek

– bolesny grymas,

die niet ontsnapte aan Havelaars blik

– który nie umknął uwadze Havelaara).

Ach, zeide zy, er is zooveel slecht volk! (Ach, powiedziała, jest tyle złych ludzi!;

Ach, zeide zy

– Ach, powiedziała,

er is zooveel slecht volk!

– jest tyle złych ludzi!).

Zeker, dat is er overal. Maar als men 't de menschen zoo moeielyk maakt, zullen de goeden ook wegblyven. (Oczywiście, wszędzie tak jest. Ale jeśli utrudnia się ludziom, to dobrzy też odejdą;

Zeker, dat is er overal

– Oczywiście, wszędzie tak jest,

Maar als men 't de menschen zoo moeielyk maakt

– Ale jeśli utrudnia się ludziom,

zullen de goeden ook wegblyven

– to dobrzy też odejdą).

Kom-aan, mevrouw, vertel me toch eens ronduit waarom ge zoo streng opzicht houdt over 't erf? (No dalej, proszę pani, powiedz mi szczerze, dlaczego tak surowo pilnuje pani posiadłości?;

Kom-aan, mevrouw

– No dalej, proszę pani,

vertel me toch eens ronduit

– powiedz mi szczerze,

waarom ge zoo streng opzicht houdt over 't erf?

– dlaczego tak surowo pilnuje pani posiadłości?).

Havelaar zag haar aan, en trachtte vergeefs het antwoord te lezen in haar vochtig oog. (Havelaar spojrzał na nią i próbował bezskutecznie odczytać odpowiedź w jej wilgotnym oku;

Havelaar zag haar aan

– Havelaar spojrzał na nią,

en trachtte vergeefs het antwoord te lezen

– i próbował bezskutecznie odczytać odpowiedź,

in haar vochtig oog

– w jej wilgotnym oku).

Hy drong iets sterker op verklaring aan… de weduw berstte in tranen uit, en zei dat haar man ten-huize van het distriktshoofd te Parang-Koedjang vergiftigd was. (Naciskał nieco mocniej na wyjaśnienie… wdowa wybuchnęła płaczem i powiedziała, że jej mąż został otruty w domu naczelnika dystryktu w Parang-Koedjang;

Hy drong iets sterker op verklaring aan

– Naciskał nieco mocniej na wyjaśnienie,

de weduw berstte in tranen uit

– wdowa wybuchnęła płaczem,

en zei dat haar man

– i powiedziała, że jej mąż,

ten-huize van het distriktshoofd te Parang-Koedjang vergiftigd was

– został otruty w domu naczelnika dystryktu w Parang-Koedjang).

Hy wilde rechtvaardig zyn, m'nheer Havelaar, ging de arme vrouw voort, hy wilde een eind maken aan de mishandeling waaronder de bevolking zucht. (Chciał być sprawiedliwy, panie Havelaar, kontynuowała biedna kobieta, chciał położyć kres maltretowaniu, pod którym cierpiała ludność;

Hy wilde rechtvaardig zyn

– Chciał być sprawiedliwy,

m'nheer Havelaar

– panie Havelaar,

ging de arme vrouw voort

– kontynuowała biedna kobieta,

hy wilde een eind maken aan de mishandeling

– chciał położyć kres maltretowaniu,

waaronder de bevolking zucht

– pod którym cierpiała ludność).

Hy vermaande en dreigde de Hoofden, in vergaderingen en schriftelyk… ge moet zyn brieven gevonden hebben in 't archief? (Upominał i groził naczelnikom, na zebraniach i pisemnie… musieliście znaleźć jego listy w archiwum?;

Hy vermaande en dreigde de Hoofden

– Upominał i groził naczelnikom,

in vergaderingen en schriftelyk

– na zebraniach i pisemnie,

ge moet zyn brieven gevonden hebben in 't archief?

– musieliście znaleźć jego listy w archiwum?).

Dit was zoo. Havelaar had die brieven gelezen, waarvan afschriften voor my liggen. (Tak było. Havelaar przeczytał te listy, z których kopie mam przed sobą;

Dit was zoo

– Tak było,

Havelaar had die brieven gelezen

– Havelaar przeczytał te listy,

waarvan afschriften voor my liggen

– z których kopie mam przed sobą).

Hy sprak telkens met den resident, vervolgde de weduw, maar altyd vergeefs. (Stale rozmawiał z rezydentem, kontynuowała wdowa, ale zawsze bezskutecznie;

Hy sprak telkens met den resident

– Stale rozmawiał z rezydentem,

vervolgde de weduw

– kontynuowała wdowa,

maar altyd vergeefs

– ale zawsze bezskutecznie).

Want daar 't van algemeene bekendheid was dat de knevelary plaats had ten-behoeve en onder bescherming van den Regent, wien de resident niet by de Regeering wilde aanklagen, leidden al die gesprekken tot niets dan tot mishandeling van de klagers. (Bo ponieważ powszechnie wiadomo było, że wymuszenia miały miejsce na korzyść i pod ochroną regenta, którego rezydent nie chciał oskarżać przed rządem, wszystkie te rozmowy prowadziły jedynie do maltretowania skarżących;

Want daar 't van algemeene bekendheid was

– Bo ponieważ powszechnie wiadomo było,

dat de knevelary plaats had

– że wymuszenia miały miejsce,

ten-behoeve en onder bescherming van den Regent

– na korzyść i pod ochroną regenta,

wien de resident niet by de Regeering wilde aanklagen

– którego rezydent nie chciał oskarżać przed rządem,

leidden al die gesprekken tot niets dan tot mishandeling van de klagers

– wszystkie te rozmowy prowadziły jedynie do maltretowania skarżących).

Daarom had myn arme man gezegd dat hy, als er geen verbetering kwam vóór 't einde des jaars, zich rechtstreeks wenden zou tot den Gouverneur-generaal. (Dlatego mój biedny mąż powiedział, że jeśli nie nastąpi poprawa przed końcem roku, zwróci się bezpośrednio do gubernatora generalnego;

Daarom had myn arme man gezegd

– Dlatego mój biedny mąż powiedział,

dat hy, als er geen verbetering kwam

– że jeśli nie nastąpi poprawa,

vóór 't einde des jaars

– przed końcem roku,

zich rechtstreeks wenden zou tot den Gouverneur-generaal

– zwróci się bezpośrednio do gubernatora generalnego).

Dat was in November. Hy ging kort daarna op een inspektiereis, gebruikte het middagmaal ten huize van den Dhemang van Parang-Koedjang, en werd kort daarop in deerniswaarden toestand te-huis gebracht. (To było w listopadzie. Krótko potem udał się w podróż inspekcyjną, zjadł obiad w domu demanga z Parang-Koedjang i wkrótce potem został przywieziony do domu w opłakanym stanie;

Dat was in November

– To było w listopadzie,

Hy ging kort daarna op een inspektiereis

– Krótko potem udał się w podróż inspekcyjną,

gebruikte het middagmaal ten huize van den Dhemang van Parang-Koedjang

– zjadł obiad w domu demanga z Parang-Koedjang,

en werd kort daarop in deerniswaarden toestand te-huis gebracht

– i wkrótce potem został przywieziony do domu w opłakanym stanie).

Hy riep, op de maag wyzende: ‘vuur, vuur!’ en weinige uren later was hy dood, hy die altyd een voorbeeld was geweest van goede gezondheid. (Krzyknął, wskazując na brzuch: ‘ogień, ogień!’ i kilka godzin później zmarł, on, który zawsze był przykładem dobrego zdrowia;

Hy riep, op de maag wyzende

– Krzyknął, wskazując na brzuch: ‘

vuur, vuur!

’ – ‘ogień, ogień!’,

en weinige uren later was hy dood

– i kilka godzin później zmarł,

hy die altyd een voorbeeld was geweest van goede gezondheid

– on, który zawsze był przykładem dobrego zdrowia).

Hebt ge den dokter van Serang laten roepen? vroeg Havelaar. (Czy wezwaliście lekarza z Serang? – zapytał Havelaar;

Hebt ge den dokter van Serang laten roepen?

– Czy wezwaliście lekarza z Serang?,

vroeg Havelaar

– zapytał Havelaar).

Ja, maar hy heeft myn echtgenoot slechts kort behandeld, omdat deze kort na zyn komst gestorven is. (Tak, ale leczył mojego męża tylko krótko, ponieważ ten zmarł wkrótce po jego przybyciu;

Ja, maar hy heeft myn echtgenoot slechts kort behandeld

– Tak, ale leczył mojego męża tylko krótko,

omdat deze kort na zyn komst gestorven is

– ponieważ ten zmarł wkrótce po jego przybyciu).

Ik durfde den dokter myn vermoeden niet meedeelen, omdat ik wegens myn toestand voorzag deze plaats niet spoedig te kunnen verlaten, en bevreesd was voor wraak. (Nie odważyłam się podzielić z lekarzem moimi podejrzeniami, ponieważ przewidywałam, że z powodu mojego stanu nie będę mogła szybko opuścić tego miejsca i bałam się zemsty;

Ik durfde den dokter myn vermoeden niet meedeelen

– Nie odważyłam się podzielić z lekarzem moimi podejrzeniami,

omdat ik wegens myn toestand voorzag deze plaats niet spoedig te kunnen verlaten

– ponieważ przewidywałam, że z powodu mojego stanu nie będę mogła szybko opuścić tego miejsca,

en bevreesd was voor wraak

– i bałam się zemsty).

Ik heb gehoord dat gy even als myn echtgenoot u verzet tegen de misbruiken die hier heerschen, en daarom heb ik geen gerust oogenblik. (Słyszałam, że tak jak mój mąż sprzeciwiacie się nadużyciom, które tu panują, i dlatego nie mam spokojnej chwili;

Ik heb gehoord dat gy

– Słyszałam, że wy,

even als myn echtgenoot

– tak jak mój mąż,

u verzet tegen de misbruiken die hier heerschen

– sprzeciwiacie się nadużyciom, które tu panują,

en daarom heb ik geen gerust oogenblik

– i dlatego nie mam spokojnej chwili).

Ik had dit alles voor u willen verbergen om u en mevrouw niet angstig te maken, en bepaalde my dus tot het bewaken van tuin en erf, opdat geen vreemden toegang zouden hebben tot de keuken. (Chciałam to wszystko przed wami ukryć, aby nie niepokoić was i pani, i ograniczyłam się do pilnowania ogrodu i posiadłości, aby żadni obcy nie mieli dostępu do kuchni;

Ik had dit alles voor u willen verbergen

– Chciałam to wszystko przed wami ukryć,

om u en mevrouw niet angstig te maken

– aby nie niepokoić was i pani,

en bepaalde my dus tot het bewaken van tuin en erf

– i ograniczyłam się do pilnowania ogrodu i posiadłości,

opdat geen vreemden toegang zouden hebben tot de keuken

– aby żadni obcy nie mieli dostępu do kuchni).

Nu werd het Tine duidelyk waarom mevrouw Slotering haar eigen huishouding was blyven voeren, en zelfs geen gebruik had willen maken van de keuken ‘die toch zoo ruim was’. (Teraz Tine zrozumiała, dlaczego pani Slotering prowadziła własne gospodarstwo domowe i nawet nie chciała korzystać z kuchni ‘która była tak przestronna’;

Nu werd het Tine duidelyk

– Teraz Tine zrozumiała,

waarom mevrouw Slotering haar eigen huishouding was blyven voeren

– dlaczego pani Slotering prowadziła własne gospodarstwo domowe,

en zelfs geen gebruik had willen maken van de keuken

– i nawet nie chciała korzystać z kuchni, ‘

die toch zoo ruim was

’ – ‘która była tak przestronna’).

Havelaar liet den kontroleur roepen. (Havelaar kazał wezwać kontrolera;

Havelaar liet den kontroleur roepen

– Havelaar kazał wezwać kontrolera).

Intusschen richtte hy aan den geneesheer te Serang een verzoek om opgave der verschynselen by Sloterings dood. (Tymczasem zwrócił się do lekarza z Serang z prośbą o podanie objawów towarzyszących śmierci Sloteringa;

Intusschen richtte hy aan den geneesheer te Serang een verzoek

– Tymczasem zwrócił się do lekarza z Serang z prośbą,

om opgave der verschynselen by Sloterings dood

– o podanie objawów towarzyszących śmierci Sloteringa).

Het antwoord dat hy op deze vraag bekwam, was niet in den geest der vermoedens van de weduw. (Odpowiedź, którą otrzymał na to pytanie, nie była zgodna z przypuszczeniami wdowy;

Het antwoord dat hy op deze vraag bekwam

– Odpowiedź, którą otrzymał na to pytanie,

was niet in den geest der vermoedens van de weduw

– nie była zgodna z przypuszczeniami wdowy).

Volgens den arts was Slotering gestorven aan een ‘abcès in de lever’. (Według lekarza Slotering zmarł na ‘ropień wątroby’;

Volgens den arts

– Według lekarza,

was Slotering gestorven aan een

‘

abcès in de lever

’ – Slotering zmarł na ‘ropień wątroby’).

Het is me niet gebleken of zoodanige kwaal zich zoo kan openbaren op-eenmaal, en den dood veroorzaken in weinige uren? (Nie wydaje mi się, aby taka choroba mogła ujawnić się nagle i spowodować śmierć w ciągu kilku godzin;

Het is me niet gebleken

– Nie wydaje mi się,

of zoodanige kwaal zich zoo kan openbaren op-eenmaal

– aby taka choroba mogła ujawnić się nagle,

en den dood veroorzaken in weinige uren

– i spowodować śmierć w ciągu kilku godzin?).

Ik geloof hier te moeten achtslaan op de verklaring van mevrouw Slotering dat haar echtgenoot vroeger altyd gezond geweest was. (Sądzę, że należy wziąć pod uwagę oświadczenie pani Slotering, że jej mąż zawsze był zdrowy;

Ik geloof hier te moeten achtslaan op de verklaring

– Sądzę, że należy wziąć pod uwagę oświadczenie,

van mevrouw Slotering dat haar echtgenoot vroeger altyd gezond geweest was

– pani Slotering, że jej mąż zawsze był zdrowy).

Doch als men geen waarde hecht aan zoodanige verklaring – omdat de opvatting van 't begrip: gezondheid, vooral in de oogen van niet-geneeskundigen, zeer onderwerpelyk is – blyft toch de gewichtige vraag bestaan, of iemand die heden sterft aan een ‘abcès in de lever’ zich gister kon te-paard zetten met het doel om een bergachtige landstreek te inspekteeren die in sommige richtingen twintig uren breed is? (Jednak jeśli nie przywiązuje się wagi do takiego oświadczenia – ponieważ pojęcie zdrowia, zwłaszcza w oczach nie-medyków, jest bardzo subiektywne – pozostaje istotne pytanie, czy ktoś, kto dziś umiera na ‘ropień wątroby’, mógł wczoraj wsiąść na konia w celu inspekcji górzystego obszaru, który w niektórych kierunkach ma dwadzieścia godzin szerokości;

Doch als men geen waarde hecht aan zoodanige verklaring

– Jednak jeśli nie przywiązuje się wagi do takiego oświadczenia,

omdat de opvatting van 't begrip: gezondheid, vooral in de oogen van niet-geneeskundigen, zeer onderwerpelyk is

– ponieważ pojęcie zdrowia, zwłaszcza w oczach nie-medyków, jest bardzo subiektywne,

blyft toch de gewichtige vraag bestaan

– pozostaje istotne pytanie,

of iemand die heden sterft aan een

‘

abcès in de lever

’

zich gister kon te-paard zetten

– czy ktoś, kto dziś umiera na ‘ropień wątroby’, mógł wczoraj wsiąść na konia,

met het doel om een bergachtige landstreek te inspekteeren

– w celu inspekcji górzystego obszaru,

die in sommige richtingen twintig uren breed is

– który w niektórych kierunkach ma dwadzieścia godzin szerokości).

De arts die Slotering behandelde kan een bekwaam geneesheer geweest zyn, en zich niettemin vergist hebben in 't beoordeelen van de verschynselen der ziekte, onvoorbereid als hy was op 't vermoeden van misdaad. (Lekarz, który leczył Sloteringa, mógł być zdolnym medykiem, a mimo to pomylić się w ocenie objawów choroby, nie będąc przygotowanym na podejrzenie przestępstwa;

De arts die Slotering behandelde

– Lekarz, który leczył Sloteringa,

kan een bekwaam geneesheer geweest zyn

– mógł być zdolnym medykiem,

en zich niettemin vergist hebben in 't beoordeelen van de verschynselen der ziekte

– a mimo to pomylić się w ocenie objawów choroby,

onvoorbereid als hy was op 't vermoeden van misdaad

– nie będąc przygotowanym na podejrzenie przestępstwa).

Hoe dit zy, ik kan niet bewyzen dat Havelaars voorganger vergiftigd was, daar men Havelaar den tyd niet heeft gelaten deze zaak tot klaarheid te brengen. (Jakkolwiek było, nie mogę udowodnić, że poprzednik Havelaar został otruty, ponieważ nie dano Havelaarowi czasu na wyjaśnienie tej sprawy;

Hoe dit zy

– Jakkolwiek było,

ik kan niet bewyzen dat Havelaars voorganger vergiftigd was

– nie mogę udowodnić, że poprzednik Havelaar został otruty,

daar men Havelaar den tyd niet heeft gelaten deze zaak tot klaarheid te brengen

– ponieważ nie dano Havelaarowi czasu na wyjaśnienie tej sprawy).

Doch wel kan ik bewyzen dat zyn omgeving hem voor vergiftigd hield, en dat men dit vermoeden vastknoopte aan zyn zucht om onrecht te-keer te gaan. (Mogę jednak udowodnić, że jego otoczenie uważało go za otrutego i że to podejrzenie wiązało się z jego dążeniem do walki z niesprawiedliwością;

Doch wel kan ik bewyzen

– Mogę jednak udowodnić,

dat zyn omgeving hem voor vergiftigd hield

– że jego otoczenie uważało go za otrutego,

en dat men dit vermoeden vastknoopte aan zyn zucht om onrecht te-keer te gaan

– i że to podejrzenie wiązało się z jego dążeniem do walki z niesprawiedliwością).

De kontroleur Verbrugge trad de kamer van Havelaar binnen. (Kontroler Verbrugge wszedł do pokoju Havelaara;

De kontroleur Verbrugge trad de kamer van Havelaar binnen

– Kontroler Verbrugge wszedł do pokoju Havelaara).

Deze vroeg kortaf: (Ten zapytał krótko;

Deze vroeg kortaf

– Ten zapytał krótko):

Waaraan is m'nheer Slotering gestorven? (Na co zmarł pan Slotering?;

Waaraan is m'nheer Slotering gestorven?

– Na co zmarł pan Slotering?).

Dat weet ik niet. (Nie wiem;

Dat weet ik niet

– Nie wiem).

Is hy vergiftigd? (Czy został otruty?;

Is hy vergiftigd?

– Czy został otruty?).

Dat weet ik niet, maar… (Nie wiem, ale…;

Dat weet ik niet, maar

– Nie wiem, ale…).

Spreek duidelyk, Verbrugge! (Mów jasno, Verbrugge!;

Spreek duidelyk, Verbrugge!

– Mów jasno, Verbrugge!).

Maar hy trachtte de misbruiken te-keer te gaan, zooals u, m'nheer Havelaar, en… en… (Ale starał się zwalczać nadużycia, tak jak pan, panie Havelaar, i… i…;

Maar hy trachtte de misbruiken te-keer te gaan

– Ale starał się zwalczać nadużycia,

zooals u, m'nheer Havelaar

– tak jak pan, panie Havelaar,

en… en

– i… i…).

Welnu? Ga voort? (No i? Kontynuuj?;

Welnu?

– No i?,

Ga voort?

– Kontynuuj?).

Ik ben overtuigd dat hy… zou vergiftigd geworden zyn als hy langer hier was gebleven. (Jestem przekonany, że zostałby otruty, gdyby dłużej tu pozostał;

Ik ben overtuigd dat hy

– Jestem przekonany, że on,

zou vergiftigd geworden zyn

– zostałby otruty,

als hy langer hier was gebleven

– gdyby dłużej tu pozostał).

Schryf dat op! (Napisz to!;

Schryf dat op!

– Napisz to!).

Verbrugge heeft die woorden opgeschreven. Zyn verklaring ligt voor my! (Verbrugge zapisał te słowa. Jego oświadczenie mam przed sobą!;

Verbrugge heeft die woorden opgeschreven

– Verbrugge zapisał te słowa,

Zyn verklaring ligt voor my!

– Jego oświadczenie mam przed sobą!).

Nog iets. Is 't wáár of is 't niet waar dat er gekneveld wordt in Lebak? (Jeszcze coś. Czy to prawda, czy nie, że w Lebak dochodzi do wymuszeń?;

Nog iets

– Jeszcze coś,

Is 't wáár of is 't niet waar

– Czy to prawda, czy nie,

dat er gekneveld wordt in Lebak

– że w Lebak dochodzi do wymuszeń?).

Verbrugge antwoordde niet. (Verbrugge nie odpowiedział;

Verbrugge antwoordde niet

– Verbrugge nie odpowiedział).

Antwoord, Verbrugge! (Odpowiedz, Verbrugge!;

Antwoord, Verbrugge!

– Odpowiedz, Verbrugge!).

Ik durf niet. (Nie odważę się;

Ik durf niet

– Nie odważę się).

Schryf 't op, dat je niet durft! (Napisz, że się nie odważasz!;

Schryf 't op

– Napisz,

dat je niet durft

– że się nie odważasz!).

Verbrugge heeft het opgeschreven: het ligt voor my. (Verbrugge to zapisał: mam to przed sobą;

Verbrugge heeft het opgeschreven

– Verbrugge to zapisał,

het ligt voor my

– mam to przed sobą).

Wèl! Nog iets: je durft niet antwoorden op de laatste vraag, maar je zei me onlangs, toen er spraak was van vergiftiging, dat je de eenige steun was van je zusters te Batavia, niet waar? (Dobrze! Jeszcze coś: nie odważasz się odpowiedzieć na ostatnie pytanie, ale ostatnio, gdy rozmawialiśmy o otruciu, powiedziałeś mi, że jesteś jedyną podporą dla swoich sióstr w Batavii, prawda?;

Wèl! Nog iets

– Dobrze! Jeszcze coś,

je durft niet antwoorden op de laatste vraag

– nie odważasz się odpowiedzieć na ostatnie pytanie,

maar je zei me onlangs

– ale ostatnio powiedziałeś mi,

toen er spraak was van vergiftiging

– gdy rozmawialiśmy o otruciu,

dat je de eenige steun was van je zusters te Batavia

– że jesteś jedyną podporą dla swoich sióstr w Batavii,

niet waar?

– prawda?).

Ligt dáárin misschien de oorzaak van je vrees, de grond van wat ik altyd halfheid noemde? (Czyżby w tym leżała przyczyna twojego strachu, podstawa tego, co zawsze nazywałem półśrodkami?;

Ligt dáárin misschien de oorzaak van je vrees

– Czyżby w tym leżała przyczyna twojego strachu,

de grond van wat ik altyd halfheid noemde

– podstawa tego, co zawsze nazywałem półśrodkami?).

–Ja! (Tak!;

Ja!

– Tak!).

Schryf dat op. (Napisz to;

Schryf dat op

– Napisz to).

Verbrugge schreef het op: zyn verklaring ligt voor my! (Verbrugge to zapisał: jego oświadczenie mam przed sobą;

Verbrugge schreef het op

– Verbrugge to zapisał,

zyn verklaring ligt voor my

– jego oświadczenie mam przed sobą).

't Is wèl, zei Havelaar, nu weet ik genoeg. En Verbrugge kon gaan. (Dobrze, powiedział Havelaar, teraz wiem wystarczająco. I Verbrugge mógł odejść;

't Is wèl

– Dobrze,

zei Havelaar

– powiedział Havelaar,

nu weet ik genoeg

– teraz wiem wystarczająco,

En Verbrugge kon gaan

– I Verbrugge mógł odejść).

Havelaar trad naar buiten en speelde met kleinen Max dien hy met byzondere innigheid kuste. (Havelaar wyszedł na zewnątrz i bawił się z małym Maxem, którego z wyjątkową czułością pocałował;

Havelaar trad naar buiten

– Havelaar wyszedł na zewnątrz,

en speelde met kleinen Max

– i bawił się z małym Maxem,

dien hy met byzondere innigheid kuste

– którego z wyjątkową czułością pocałował).

Toen mevrouw Slotering vertrokken was, zond hy 't kind weg en riep Tine in zyn kamer. (Kiedy pani Slotering odeszła, wysłał dziecko i zawołał Tine do swojego pokoju;

Toen mevrouw Slotering vertrokken was

– Kiedy pani Slotering odeszła,

zond hy 't kind weg

– wysłał dziecko,

en riep Tine in zyn kamer

– i zawołał Tine do swojego pokoju).

Lieve Tine, ik heb je een verzoek te doen! Ik wenschte dat je met Max naar Batavia ging: ik klaag heden den Regent aan. (Droga Tine, mam do ciebie prośbę! Chciałbym, abyś pojechała z Maxem do Batavii: dzisiaj oskarżę regenta;

Lieve Tine

– Droga Tine,

ik heb je een verzoek te doen

– mam do ciebie prośbę,

Ik wenschte dat je met Max naar Batavia ging

– Chciałbym, abyś pojechała z Maxem do Batavii,

ik klaag heden den Regent aan

– dzisiaj oskarżę regenta).

En ze viel hem om den hals, en was ongehoorzaam voor het eerst, en riep snikkende: (I rzuciła mu się na szyję, i po raz pierwszy była nieposłuszna, i zawołała ze łzami;

En ze viel hem om den hals

– I rzuciła mu się na szyję,

en was ongehoorzaam voor het eerst

– i po raz pierwszy była nieposłuszna,

en riep snikkende

– i zawołała ze łzami):

Neen Max, neen Max, dat doe ik niet… dat doe ik niet! Wy eten en drinken tezamen! (Nie, Max, nie Max, nie zrobię tego… nie zrobię tego! Będziemy razem jeść i pić!;

Neen Max, neen Max

– Nie, Max, nie Max,

dat doe ik niet… dat doe ik niet

– nie zrobię tego… nie zrobię tego,

Wy eten en drinken tezamen

– Będziemy razem jeść i pić!).

Had Havelaar ongelyk toen hy beweerde dat zy evenmin recht had op neussnuiten als de vrouwen te Arles? (Czy Havelaar nie miał racji, twierdząc, że miała takie samo prawo do wycierania nosa jak kobiety w Arles?;

Had Havelaar ongelyk

– Czy Havelaar nie miał racji,

toen hy beweerde dat zy evenmin recht had op neussnuiten

– twierdząc, że miała takie samo prawo do wycierania nosa,

als de vrouwen te Arles

– jak kobiety w Arles?).

Hy schreef en verzond den brief waarvan ik hier een afschrift geef. (Napisał i wysłał list, którego kopię tutaj zamieszczam;

Hy schreef en verzond den brief

– Napisał i wysłał list,

waarvan ik hier een afschrift geef

– którego kopię tutaj zamieszczam).

Nadat ik eenigszins de omstandigheden heb geschetst, waarin dit stuk geschreven werd, geloof ik niet noodig te hebben op de kordate plichtsvervulling te wyzen die daarin doorstraalt, evenmin als op de zachtmoedigheid die Havelaar bewoog den Regent in bescherming te nemen tegen al te zware straf. (Po nakreśleniu okoliczności, w jakich powstał ten dokument, uważam, że nie ma potrzeby zwracać uwagi na zdecydowane wypełnienie obowiązku, które przez niego przemawia, ani na łagodność, która skłoniła Havelaara do ochrony regenta przed zbyt surową karą;

Nadat ik eenigszins de omstandigheden heb geschetst

– Po nakreśleniu okoliczności,

waarin dit stuk geschreven werd

– w jakich powstał ten dokument,

geloof ik niet noodig te hebben op de kordate plichtsvervulling te wyzen

– uważam, że nie ma potrzeby zwracać uwagi na zdecydowane wypełnienie obowiązku,

die daarin doorstraalt

– które przez niego przemawia,

evenmin als op de zachtmoedigheid

– ani na łagodność,

die Havelaar bewoog den Regent in bescherming te nemen

– która skłoniła Havelaara do ochrony regenta,

tegen al te zware straf

– przed zbyt surową karą).

Doch niet zoo overbodig zal 't wezen, daarby zyn omzichtigheid te doen opmerken die hem geen woord deed uiten over de pas gedane ontdekking om niet het stellige zyner aanklacht te verzwakken door onzekerheid omtrent een wel belangryke, maar nog onbewezen beschuldiging. (Jednak nie będzie zbędne zwrócenie uwagi na jego ostrożność, która powstrzymała go od wyrażenia się na temat dopiero co dokonanej odkrycia, aby nie osłabić pewności jego oskarżenia przez niepewność dotyczącą ważnego, ale jeszcze nieudowodnionego zarzutu;

Doch niet zoo overbodig zal 't wezen

– Jednak nie będzie zbędne,

daarby zyn omzichtigheid te doen opmerken

– zwrócenie uwagi na jego ostrożność,

die hem geen woord deed uiten over de pas gedane ontdekking

– która powstrzymała go od wyrażenia się na temat dopiero co dokonanej odkrycia,

om niet het stellige zyner aanklacht te verzwakken

– aby nie osłabić pewności jego oskarżenia,

door onzekerheid omtrent een wel belangryke, maar nog onbewezen beschuldiging

– przez niepewność dotyczącą ważnego, ale jeszcze nieudowodnionego zarzutu).

Zyn voornemen was, 't lyk van zyn voorganger te doen opgraven en wetenschappelyk onderzoeken, zoodra de Regent zou verwyderd zyn en diens aanhang onschadelyk gemaakt. (Jego zamiarem było ekshumowanie ciała jego poprzednika i naukowe zbadanie, gdy tylko regent zostanie usunięty, a jego zwolennicy unieszkodliwieni;

Zyn voornemen was

– Jego zamiarem było,

't lyk van zyn voorganger te doen opgraven

– ekshumowanie ciała jego poprzednika,

en wetenschappelyk onderzoeken

– i naukowe zbadanie,

zoodra de Regent zou verwyderd zyn

– gdy tylko regent zostanie usunięty,

en diens aanhang onschadelyk gemaakt

– a jego zwolennicy unieszkodliwieni).

Maar men heeft hem hiertoe de gelegenheid niet gelaten. (Ale nie dano mu na to szansy;

Maar men heeft hem hiertoe de gelegenheid niet gelaten

– Ale nie dano mu na to szansy).

In de afschriften van officieele stukken – afschriften die overigens letterlyk overeenstemmen met het oorspronkelyke – geloof ik de dwaze titulatuur te mogen vervangen door eenvoudige voornaamwoorden. (W kopiach oficjalnych dokumentów – kopiach, które zresztą dosłownie odpowiadają oryginałowi – sądzę, że mogę zastąpić durne tytuły prostymi zaimkami;

In de afschriften van officieele stukken

– W kopiach oficjalnych dokumentów,

afschriften die overigens letterlyk overeenstemmen met het oorspronkelyke

– kopiach, które zresztą dosłownie odpowiadają oryginałowi,

geloof ik de dwaze titulatuur te mogen vervangen

– sądzę, że mogę zastąpić durne tytuły,

door eenvoudige voornaamwoorden

– prostymi zaimkami).

Van den goeden smaak myner lezers verwacht ik dat zy in deze verandering genoegen nemen. (Od dobrego smaku moich czytelników oczekuję, że zadowolą się tą zmianą;

Van den goeden smaak myner lezers

– Od dobrego smaku moich czytelników,

verwacht ik dat zy in deze verandering genoegen nemen

– oczekuję, że zadowolą się tą zmianą).

‘No 88. Geheim. Spoed. Rangkas-Betoeng, 24 Februari 1856. (Numer 88. Tajne. Pilne. Rangkas-B