Het distriktshoofd, by-voorbeeld, van Tjilang-kahan aan de Zuidkust kon, by-gebreke van een gevreesden schoonvader, steunen op de moeielykheid van 't inbrengen eener klacht, voor arme lieden die veertig tot zestig palen hadden afteleggen voor zy 's avends zich konden verbergen in den ravyn naast Havelaars huis. (Na przykład, głowa dystryktu Tjilang-kahan na południowym wybrzeżu, z braku strasznego teścia, mogła polegać na trudności złożenia skargi przez biednych ludzi, którzy musieli przebyć czterdzieści do sześćdziesięciu mil, zanim wieczorem mogli ukryć się w wąwozie obok domu Havelaara; het distriktshoofd, by-voorbeeld, van Tjilang-kahan aan de Zuidkust – na przykład, głowa dystryktu Tjilang-kahan na południowym wybrzeżu, kon, by-gebreke van een gevreesden schoonvader, steunen op de moeielykheid van 't inbrengen eener klacht – z braku strasznego teścia, mogła polegać na trudności złożenia skargi, voor arme lieden die veertig tot zestig palen hadden afteleggen voor zy 's avends zich konden verbergen in den ravyn naast Havelaars huis – przez biednych ludzi, którzy musieli przebyć czterdzieści do sześćdziesięciu mil, zanim wieczorem mogli ukryć się w wąwozie obok domu Havelaara).

En als men hierby acht geeft op de velen die op weg gingen om nooit dat huis te bereiken… (A jeśli weźmie się pod uwagę tych wielu, którzy wyruszyli, by nigdy nie dotrzeć do tego domu…; en als men hierby acht geeft op de velen die op weg gingen om nooit dat huis te bereiken – a jeśli weźmie się pod uwagę tych wielu, którzy wyruszyli, by nigdy nie dotrzeć do tego domu),

op de velen die niet eenmaal vertrokken uit hun dorp, afgeschrikt als ze waren door eigen ondervinding of door 't aanschouwen van het lot dat anderen klagers te-beurt viel, dan geloof ik dat men onrecht hebben zou in de meening dat de vermenigvuldiging met vyf van 't getal gestolen buffels uit één distrikt, een te hoogen maatstaf opleverde voor wie naar de statistiek vraagt van 't getal runderen dat elke maand geroofd werd in vyf distrikten, om te voorzien in de behoeften der hofhouding des Regents van Lebak. (tych wielu, którzy nawet nie opuścili swojej wioski, przestraszeni własnym doświadczeniem lub obserwacją losu, jaki spotkał innych skarżących się, to myślę, że byłoby niesłuszne uważać, że pomnożenie liczby skradzionych bawołów z jednego dystryktu przez pięć byłoby zbyt wysokim wskaźnikiem dla tych, którzy pytają o statystyki dotyczące liczby bydła kradzionego każdego miesiąca w pięciu dystryktach, aby zaspokoić potrzeby dworu regenta Lebak; op de velen die niet eenmaal vertrokken uit hun dorp – tych wielu, którzy nawet nie opuścili swojej wioski, afgeschrikt als ze waren door eigen ondervinding of door 't aanschouwen van het lot dat anderen klagers te-beurt viel – przestraszeni własnym doświadczeniem lub obserwacją losu, jaki spotkał innych skarżących się, dan geloof ik dat men onrecht hebben zou in de meening – to myślę, że byłoby niesłuszne uważać, dat de vermenigvuldiging met vyf van 't getal gestolen buffels uit één distrikt – że pomnożenie liczby skradzionych bawołów z jednego dystryktu przez pięć, een te hoogen maatstaf opleverde voor wie naar de statistiek vraagt van 't getal runderen dat elke maand geroofd werd in vyf distrikten – byłoby zbyt wysokim wskaźnikiem dla tych, którzy pytają o statystyki dotyczące liczby bydła kradzionego każdego miesiąca w pięciu dystryktach, om te voorzien in de behoeften der hofhouding des Regents van Lebak – aby zaspokoić potrzeby dworu regenta Lebak).

En 't waren niet buffels alleen die gestolen werden, noch zelfs was buffelroof 't voornaamste. (I nie tylko bawoły były kradzione, ani nawet kradzież bawołów nie była najważniejsza; en 't waren niet buffels alleen die gestolen werden – i nie tylko bawoły były kradzione, noch zelfs was buffelroof 't voornaamste – ani nawet kradzież bawołów nie była najważniejsza).

Er is – in Indie vooral, waar nog altyd heeredienst wettelyk bestaat – een geringer maat van onbeschaamdheid noodig om de bevolking onwettig opteroepen tot onbetaald werk, dan er vereischt wordt tot het wegnemen van eigendom. (W Indiach szczególnie, gdzie nadal obowiązuje prawnie narzucona służba, potrzeba mniejszej bezczelności, aby nielegalnie zmuszać ludność do nieopłacanej pracy, niż do kradzieży własności; er is – in Indie vooral, waar nog altyd heeredienst wettelyk bestaat – w Indiach szczególnie, gdzie nadal obowiązuje prawnie narzucona służba, een geringer maat van onbeschaamdheid noodig om de bevolking onwettig opteroepen tot onbetaald werk – potrzeba mniejszej bezczelności, aby nielegalnie zmuszać ludność do nieopłacanej pracy, dan er vereischt wordt tot het wegnemen van eigendom – niż do kradzieży własności).

Het is gemakkelyker de bevolking diets te maken dat de Regeering behoefte heeft aan haren arbeid zonder dien te willen betalen, dan dat ze haar buffels eischen zou om-niet. (Łatwiej jest przekonać ludność, że rząd potrzebuje jej pracy, nie płacąc za nią, niż żądać jej bawołów za darmo; het is gemakkelyker de bevolking diets te maken – łatwiej jest przekonać ludność, dat de Regeering behoefte heeft aan haren arbeid zonder dien te willen betalen – że rząd potrzebuje jej pracy, nie płacąc za nią, dan dat ze haar buffels eischen zou om-niet – niż żądać jej bawołów za darmo).

En al durfde de vreesachtige Javaan nasporen of de zoogenaamde heeredienst dien men van hem vordert, overeenstemt met de bepalingen daaromtrent, dan nog zou hem dit onmogelyk wezen daar de een niet weet van den ander, en hy dus niet berekenen kan of 't vastgesteld getal personen tien- ja vyftigvoud overschreden is? (I nawet gdyby bojaźliwy Jawajczyk odważył się zbadać, czy tak zwana służba, której od niego żądano, jest zgodna z przepisami, to i tak byłoby to dla niego niemożliwe, ponieważ jeden nie wie o drugim, a zatem nie może obliczyć, czy ustalona liczba osób została przekroczona dziesięcio- lub pięćdziesięciokrotnie; en al durfde de vreesachtige Javaan nasporen of de zoogenaamde heeredienst dien men van hem vordert, overeenstemt met de bepalingen daaromtrent – i nawet gdyby bojaźliwy Jawajczyk odważył się zbadać, czy tak zwana służba, której od niego żądano, jest zgodna z przepisami, dan nog zou hem dit onmogelyk wezen daar de een niet weet van den ander – to i tak byłoby to dla niego niemożliwe, ponieważ jeden nie wie o drugim, en hy dus niet berekenen kan of 't vastgesteld getal personen tien- ja vyftigvoud overschreden is – a zatem nie może obliczyć, czy ustalona liczba osób została przekroczona dziesięcio- lub pięćdziesięciokrotnie).

Waar dus 't meer gevaarlyke, het lichter te ontdekken feit wordt uitgevoerd met zulke stoutheid, wat is er dan te denken van de misbruiken die gemakkelyker zyn aantewenden en minder gevaar loopen van ontdekking? (Gdzie więc bardziej niebezpieczny, łatwiejszy do wykrycia fakt jest realizowany z taką bezczelnością, co można powiedzieć o nadużyciach, które łatwiej jest popełnić i które są mniej narażone na wykrycie?; waar dus 't meer gevaarlyke, het lichter te ontdekken feit wordt uitgevoerd met zulke stoutheid – gdzie więc bardziej niebezpieczny, łatwiejszy do wykrycia fakt jest realizowany z taką bezczelnością, wat is er dan te denken van de misbruiken die gemakkelyker zyn aantewenden en minder gevaar loopen van ontdekking – co można powiedzieć o nadużyciach, które łatwiej jest popełnić i które są mniej narażone na wykrycie?).

Ik zeide, te zullen overgaan tot de geschiedenis van den Javaan Saïdjah. (Powiedziałem, że przejdę do historii Jawajczyka Saïdjah; ik zeide, te zullen overgaan tot de geschiedenis van den Javaan Saïdjah – powiedziałem, że przejdę do historii Jawajczyka Saïdjah).

Vooraf echter ben ik genoodzaakt tot een der afwykingen die zoo moeielyk kunnen vermeden worden by 't beschryven van toestanden welke den lezer geheel vreemd zyn. (Jednak najpierw muszę dokonać jednej z tych dygresji, których tak trudno uniknąć przy opisywaniu sytuacji całkowicie obcych czytelnikowi; vooraf echter ben ik genoodzaakt tot een der afwykingen – jednak najpierw muszę dokonać jednej z tych dygresji, die zoo moeielyk kunnen vermeden worden by 't beschryven van toestanden welke den lezer geheel vreemd zyn – których tak trudno uniknąć przy opisywaniu sytuacji całkowicie obcych czytelnikowi).

Ik zal tevens daaruit aanleiding nemen tot het wyzen op een der beletselen die 't juist beoordeelen van indische zaken aan niet-indische personen zoo byzonder moeielyk maken. (Skorzystam z tej okazji, aby wskazać na jedną z przeszkód, które sprawiają, że prawidłowa ocena spraw indyjskich przez osoby nie z Indii jest tak szczególnie trudna; ik zal tevens daaruit aanleiding nemen tot het wyzen op een der beletselen – skorzystam z tej okazji, aby wskazać na jedną z przeszkód, die 't juist beoordeelen van indische zaken aan niet-indische personen zoo byzonder moeielyk maken – które sprawiają, że prawidłowa ocena spraw indyjskich przez osoby nie z Indii jest tak szczególnie trudna).

Herhaaldelyk heb ik van Javanen gesproken, en hoe natuurlyk dit den europeschen lezer moge toeschynen, toch zal deze benaming als een fout hebben geklonken in de ooren van wien op Java bekend is. (Wielokrotnie mówiłem o Jawajczykach, i chociaż może się to wydawać naturalne europejskiemu czytelnikowi, to jednak to określenie brzmiało jak błąd w uszach osób znających się na Jawie; herhaaldelyk heb ik van Javanen gesproken – wielokrotnie mówiłem o Jawajczykach, en hoe natuurlyk dit den europeschen lezer moge toeschynen – i chociaż może się to wydawać naturalne europejskiemu czytelnikowi, toch zal deze benaming als een fout hebben geklonken in de ooren van wien op Java bekend is – to jednak to określenie brzmiało jak błąd w uszach osób znających się na Jawie).

De westelyke residentien Bantam, Batavia, Preanger, Krawang en een gedeelte van Cheribon – tezamen genomen: Soendahlanden genaamd – worden geacht niet tot eigenlyk Java te behooren, en om nu niet van de over zee gekomen vreemdelingen in die gewesten te spreken, de oorspronkelyke bevolking is inderdaad een geheel andere dan op midden-Java en in den zoogenaamden Oosthoek. (Zachodnie rezydencje Bantam, Batavia, Preanger, Krawang i część Cheribon – zwane razem: Soendahlanden – nie są uważane za właściwą Jawę, a nie mówiąc już o obcokrajowcach, którzy przybyli tam zza morza, pierwotna ludność jest rzeczywiście zupełnie inna niż na środkowej Jawie i w tzw. Wschodnim Narożniku; de westelyke residentien Bantam, Batavia, Preanger, Krawang en een gedeelte van Cheribon – zachodnie rezydencje Bantam, Batavia, Preanger, Krawang i część Cheribon, tezamen genomen: Soendahlanden genaamd – zwane razem: Soendahlanden, worden geacht niet tot eigenlyk Java te behooren – nie są uważane za właściwą Jawę, en om nu niet van de over zee gekomen vreemdelingen in die gewesten te spreken – nie mówiąc już o obcokrajowcach, którzy przybyli tam zza morza, de oorspronkelyke bevolking is inderdaad een geheel andere dan op midden-Java en in den zoogenaamden Oosthoek – pierwotna ludność jest rzeczywiście zupełnie inna niż na środkowej Jawie i w tzw. Wschodnim Narożniku).

Kleeding, volksaard en taal zyn zoo geheel anders dan meer oostwaarts, dat de Soendanees of Orang Goenoeng van den eigenlyk gezegden Javaan meer verschilt dan een Engelschman van den Hollander. (Ubiór, charakter narodowy i język są tak zupełnie inne niż bardziej na wschód, że Sundajczyk lub Orang Goenoeng różni się od prawdziwego Jawajczyka bardziej niż Anglik od Holendra; kleeding, volksaard en taal zyn zoo geheel anders dan meer oostwaarts – ubiór, charakter narodowy i język są tak zupełnie inne niż bardziej na wschód, dat de Soendanees of Orang Goenoeng van den eigenlyk gezegden Javaan meer verschilt dan een Engelschman van den Hollander – że Sundajczyk lub Orang Goenoeng różni się od prawdziwego Jawajczyka bardziej niż Anglik od Holendra).

Dusdanige verschillen geven dikwyls aanleiding tot oneenigheid in 't oordeel over indische zaken. (Takie różnice często prowadzą do nieporozumień w ocenie spraw indyjskich; dusdanige verschillen geven dikwyls aanleiding tot oneenigheid in 't oordeel over indische zaken – takie różnice często prowadzą do nieporozumień w ocenie spraw indyjskich).

Immers wanneer men nagaat dat Java alleen reeds zoo scherp is afgedeeld in twee ongelyksoortige deelen, zonder nog te letten op de vele onderdelen van die splitsing, kan men berekenen hoe groot het onderscheid moet wezen tusschen volkstammen die verder van elkander wonen en zelfs door de zee gescheiden zyn. (Bo jeśli weźmiemy pod uwagę, że sama Jawa jest już tak wyraźnie podzielona na dwie różne części, nie wspominając o wielu podziałach w tych częściach, można obliczyć, jak wielka musi być różnica między plemionami, które mieszkają dalej od siebie i są oddzielone nawet przez morze; immers wanneer men nagaat dat Java alleen reeds zoo scherp is afgedeeld in twee ongelyksoortige deelen – bo jeśli weźmiemy pod uwagę, że sama Jawa jest już tak wyraźnie podzielona na dwie różne części, zonder nog te letten op de vele onderdelen van die splitsing – nie wspominając o wielu podziałach w tych częściach, kan men berekenen hoe groot het onderscheid moet wezen tusschen volkstammen die verder van elkander wonen en zelfs door de zee gescheiden zyn – można obliczyć, jak wielka musi być różnica między plemionami, które mieszkają dalej od siebie i są oddzielone nawet przez morze).

Wie nederlandsch Indie alleen kent van Java, kan zich evenmin een juist denkbeeld vormen van den Maleier, den Amboinees, den Battah, den Alfoer, den Timorees, den Dajak, den Boegie, of den Makassaar, alsof hy nooit Europa verlaten had, en 't is voor iemand die in de gelegenheid was 't onderscheid tusschen deze volkeren waartenemen, dikwyls vermakelyk om de gesprekken aantehooren – grappig en bedroevend tevens, de redevoeringen te lezen! – van personen die hun kennis der indische zaken opdeden te Batavia of te Buitenzorg. (Kto zna holenderskie Indie tylko z Jawy, równie dobrze może nie mieć właściwego pojęcia o Malajczykach, Ambończykach, Batach, Alfurach, Timorczykach, Dajakach, Bugijczykach czy Makassarach, jakby nigdy nie opuścił Europy, a dla kogoś, kto miał okazję dostrzec różnice między tymi narodami, często jest zabawne słuchać rozmów – zarówno zabawnych, jak i smutnych, czytać przemówienia! – osób, które zdobyły swoją wiedzę o sprawach indyjskich w Batavii lub Buitenzorg; wie nederlandsch Indie alleen kent van Java – kto zna holenderskie Indie tylko z Jawy, kan zich evenmin een juist denkbeeld vormen van den Maleier, den Amboinees, den Battah, den Alfoer, den Timorees, den Dajak, den Boegie, of den Makassaar – równie dobrze może nie mieć właściwego pojęcia o Malajczykach, Ambończykach, Batach, Alfurach, Timorczykach, Dajakach, Bugijczykach czy Makassarach, alsof hy nooit Europa verlaten had – jakby nigdy nie opuścił Europy, en 't is voor iemand die in de gelegenheid was 't onderscheid tusschen deze volkeren waartenemen – a dla kogoś, kto miał okazję dostrzec różnice między tymi narodami, dikwyls vermakelyk om de gesprekken aantehooren – często jest zabawne słuchać rozmów, grappig en bedroevend tevens, de redevoeringen te lezen! – van personen die hun kennis der indische zaken opdeden te Batavia of te Buitenzorg – zarówno zabawnych, jak i smutnych, czytać przemówienia osób, które zdobyły swoją wiedzę o sprawach indyjskich w Batavii lub Buitenzorg).

Meermalen heb ik me verwonderd over den moed waarmee, by-voorbeeld een gewezen Gouverneur-generaal, in de Kamer der Volksvertegenwoordiging, gewicht tracht bytezetten aan zyn woorden door voorgewende aanspraak op plaatselyke kennis en ondervinding. (Wielokrotnie dziwiłem się odwadze, z jaką na przykład były gubernator generalny w Izbie Reprezentantów stara się nadać swoim słowom wagę, udając posiadanie lokalnej wiedzy i doświadczenia; meermalen heb ik me verwonderd over den moed waarmee, by-voorbeeld een gewezen Gouverneur-generaal, in de Kamer der Volksvertegenwoordiging – wielokrotnie dziwiłem się odwadze, z jaką na przykład były gubernator generalny w Izbie Reprezentantów, gewicht tracht bytezetten aan zyn woorden door voorgewende aanspraak op plaatselyke kennis en ondervinding – stara się nadać swoim słowom wagę, udając posiadanie lokalnej wiedzy i doświadczenia).

Ik stel hoogen prys op wetenschap die door ernstige studie in 't boekvertrek verkregen is, en vaak stond ik verbaasd over de uitgebreidheid der kennis van indische zaken, die sommigen toonen te bezitten zonder ooit indischen grond betreden te hebben. (Wysoko cenię naukę, która została zdobyta poprzez poważne studia w bibliotece, i często byłem zdumiony rozległością wiedzy o sprawach indyjskich, którą niektórzy wykazują, nie stawiając nigdy stopy na ziemi indyjskiej; ik stel hoogen prys op wetenschap die door ernstige studie in 't boekvertrek verkregen is – wysoko cenię naukę, która została zdobyta poprzez poważne studia w bibliotece, en vaak stond ik verbaasd over de uitgebreidheid der kennis van indische zaken – i często byłem zdumiony rozległością wiedzy o sprawach indyjskich, die sommigen toonen te bezitten zonder ooit indischen grond betreden te hebben – którą niektórzy wykazują, nie stawiając nigdy stopy na ziemi indyjskiej).

Zoodra nu een gewezen Gouverneur-generaal blyken geeft zich zulke kennis te hebben eigen gemaakt op die wyze, behoort men voor hem den eerbied te gevoelen die 't rechtmatig loon is van veeljarigen nauwgezetten vruchtbaren arbeid. (Gdy więc były gubernator generalny wykazuje, że zdobył taką wiedzę w ten sposób, należy okazywać mu szacunek, który jest zasłużoną nagrodą za wieloletnią, dokładną i owocną pracę; zoodra nu een gewezen Gouverneur-generaal blyken geeft zich zulke kennis te hebben eigen gemaakt op die wyze – gdy więc były gubernator generalny wykazuje, że zdobył taką wiedzę w ten sposób, behoort men voor hem den eerbied te gevoelen die 't rechtmatig loon is van veeljarigen nauwgezetten vruchtbaren arbeid – należy okazywać mu szacunek, który jest zasłużoną nagrodą za wieloletnią, dokładną i owocną pracę).

Grooter nog zy die eerbied voor hem dan voor den geleerde die minder moeielykheden te overwinnen had omdat hy, op verren afstand zonder aanschouwing, minder gevaar liep te vervallen in de dwalingen die 't gevolg zyn eener gebrekkige aanschouwing zooals onmisbaar ten-deel viel aan den gewezen Gouverneur-generaal. (Szacunek dla niego powinien być nawet większy niż dla uczonego, który miał mniej trudności do przezwyciężenia, ponieważ na odległość, bez bezpośredniej obserwacji, miał mniejsze ryzyko popadnięcia w błędy wynikające z niewystarczającej obserwacji, jak to nieuchronnie miało miejsce u byłego gubernatora generalnego; grooter nog zy die eerbied voor hem dan voor den geleerde die minder moeielykheden te overwinnen had omdat hy, op verren afstand zonder aanschouwing – szacunek dla niego powinien być nawet większy niż dla uczonego, który miał mniej trudności do przezwyciężenia, ponieważ na odległość, bez bezpośredniej obserwacji, minder gevaar liep te vervallen in de dwalingen die 't gevolg zyn eener gebrekkige aanschouwing zooals onmisbaar ten-deel viel aan den gewezen Gouverneur-generaal – miał mniejsze ryzyko popadnięcia w błędy wynikające z niewystarczającej obserwacji, jak to nieuchronnie miało miejsce u byłego gubernatora generalnego).

Ik zeide dat ik verwonderd was over den moed dien sommigen by de behandeling van indische zaken ten-toon spreiden. (Powiedziałem, że byłem zdumiony odwagą, jaką niektórzy wykazują przy omawianiu spraw indyjskich; ik zeide dat ik verwonderd was over den moed dien sommigen by de behandeling van indische zaken ten-toon spreiden – powiedziałem, że byłem zdumiony odwagą, jaką niektórzy wykazują przy omawianiu spraw indyjskich).

Zy weten immers dat hun woorden ook door anderen worden gehoord, dan wie meenen mochten dat het genoeg is een paar jaren te Buitenzorg te hebben doorgebracht om Indie te kennen. (Wiedzą bowiem, że ich słowa są słyszane także przez innych, niż tych, którzy mogą sądzić, że wystarczy spędzić kilka lat w Buitenzorg, aby poznać Indie; zy weten immers dat hun woorden ook door anderen worden gehoord – wiedzą bowiem, że ich słowa są słyszane także przez innych, dan wie meenen mochten dat het genoeg is een paar jaren te Buitenzorg te hebben doorgebracht om Indie te kennen – niż tych, którzy mogą sądzić, że wystarczy spędzić kilka lat w Buitenzorg, aby poznać Indie).

Het moet hun toch bekend zyn dat die woorden ook gelezen worden door de personen die in Indie zelf getuigen waren van hun onbedrevenheid, en die evenzeer als ik verbaasd staan over de stoutheid waarmee iemand die nog zoo kort geleden vergeefs trachtte zyn onbekwaamheid wegtesteken onder den hoogen rang dien hem de Koning gaf, nu zoo op-eenmaal spreekt alsof hy werkelyk kennis droeg van de zaken die hy behandelt. (Muszą być świadomi, że ich słowa są również czytane przez osoby, które w samych Indiach były świadkami ich nieudolności, i które, podobnie jak ja, są zdumione bezczelnością, z jaką ktoś, kto jeszcze niedawno bezskutecznie próbował ukryć swoją niekompetencję pod wysokim rangiem nadanym przez króla, teraz nagle mówi, jakby naprawdę znał sprawy, które omawia; het moet hun toch bekend zyn dat die woorden ook gelezen worden door de personen die in Indie zelf getuigen waren van hun onbedrevenheid – muszą być świadomi, że ich słowa są również czytane przez osoby, które w samych Indiach były świadkami ich nieudolności, en die evenzeer als ik verbaasd staan over de stoutheid waarmee iemand die nog zoo kort geleden vergeefs trachtte zyn onbekwaamheid wegtesteken onder den hoogen rang dien hem de Koning gaf – i które, podobnie jak ja, są zdumione bezczelnością, z jaką ktoś, kto jeszcze niedawno bezskutecznie próbował ukryć swoją niekompetencję pod wysokim rangiem nadanym przez króla, nu zoo op-eenmaal spreekt alsof hy werkelyk kennis droeg van de zaken die hy behandelt – teraz nagle mówi, jakby naprawdę znał sprawy, które omawia).

Telkens hoort men dan ook klachten over onbevoegde inmenging. (Nieustannie słychać skargi na niekompetentną ingerencję; telkens hoort men dan ook klachten over onbevoegde inmenging – nieustannie słychać skargi na niekompetentną ingerencję).

Telkens wordt deze of gene richting in de koloniale staatkunde bestreden door 't loochenen der bevoegdheid van hem die zulke richting vertegenwoordigt, en misschien ware het niet onbelangryk een gezet onderzoek intestellen naar de eigenschappen die iemand bevoegd maken om… bevoegdheid te beoordeelen. (Ciągle ta lub inna orientacja w polityce kolonialnej jest kwestionowana poprzez negowanie kompetencji osoby, która taką orientację reprezentuje, i być może nie byłoby bez znaczenia przeprowadzenie dokładnego badania cech, które czynią kogoś kompetentnym do… oceniania kompetencji; telkens wordt deze of gene richting in de koloniale staatkunde bestreden door 't loochenen der bevoegdheid van hem die zulke richting vertegenwoordigt – ciągle ta lub inna orientacja w polityce kolonialnej jest kwestionowana poprzez negowanie kompetencji osoby, która taką orientację reprezentuje, en misschien ware het niet onbelangryk een gezet onderzoek intestellen naar de eigenschappen die iemand bevoegd maken om… bevoegdheid te beoordeelen – i być może nie byłoby bez znaczenia przeprowadzenie dokładnego badania cech, które czynią kogoś kompetentnym do… oceniania kompetencji).

Meestal wordt een belangryke vraag getoetst, niet aan de zaak waarover ze handelt, maar aan de waarde welke men toekent aan de meening van den man die daarover 't woord voert, en daar dit meestal de persoon is die doorgaat voor een Specialiteit, by-voorkeur iemand ‘die in Indie een zoo gewichtige betrekking heeft bekleed’ volgt hieruit dat de slotsom eener stemming meestal de kleur draagt van de dwalingen die nu eenmaal schynen te kleven aan ‘die gewichtige betrekkingen’. (Zwykle ważne pytanie jest oceniane nie na podstawie samej sprawy, której dotyczy, ale na podstawie wartości, jaką przypisuje się opinii osoby, która się na ten temat wypowiada, a ponieważ jest to zwykle osoba uważana za specjalistę, najlepiej ktoś, ‘kto zajmował tak ważne stanowisko w Indiach’, wynika z tego, że wynik głosowania zwykle nosi piętno błędów, które wydają się być związane z ‘tymi ważnymi stanowiskami’; meestal wordt een belangryke vraag getoetst, niet aan de zaak waarover ze handelt – zwykle ważne pytanie jest oceniane nie na podstawie samej sprawy, której dotyczy, maar aan de waarde welke men toekent aan de meening van den man die daarover 't woord voert – ale na podstawie wartości, jaką przypisuje się opinii osoby, która się na ten temat wypowiada, en daar dit meestal de persoon is die doorgaat voor een Specialiteit – a ponieważ jest to zwykle osoba uważana za specjalistę, by-voorkeur iemand ‘die in Indie een zoo gewichtige betrekking heeft bekleed’ volgt hieruit – najlepiej ktoś, ‘kto zajmował tak ważne stanowisko w Indiach’, wynika z tego, dat de slotsom eener stemming meestal de kleur draagt van de dwalingen die nu eenmaal schynen te kleven aan ‘die gewichtige betrekkingen’ – że wynik głosowania zwykle nosi piętno błędów, które wydają się być związane z ‘tymi ważnymi stanowiskami’).

Indien dit reeds geldt waar de invloed van zoodanige specialiteit slechts wordt uitgeoefend door een lid der Volksvertegenwoordiging, hoe groot wordt dan niet de voorbeschikking tot verkeerd oordeelen, als zulke invloed gepaard gaat met het vertrouwen des Konings die zich dwingen liet zulk een specialiteit aan 't hoofd van zyn Ministerie van Kolonien te plaatsen. (Jeśli dotyczy to już sytuacji, gdy wpływ takiej specjalności jest wywierany tylko przez członka Izby Reprezentantów, jak wielkie jest predyspozycja do błędnych osądów, gdy taki wpływ wiąże się z zaufaniem króla, który pozwolił sobie umieścić taką specjalność na czele swojego Ministerstwa Kolonii; indien dit reeds geldt waar de invloed van zoodanige specialiteit slechts wordt uitgeoefend door een lid der Volksvertegenwoordiging – jeśli dotyczy to już sytuacji, gdy wpływ takiej specjalności jest wywierany tylko przez członka Izby Reprezentantów, hoe groot wordt dan niet de voorbeschikking tot verkeerd oordeelen – jak wielka jest predyspozycja do błędnych osądów, als zulke invloed gepaard gaat met het vertrouwen des Konings die zich dwingen liet zulk een specialiteit aan 't hoofd van zyn Ministerie van Kolonien te plaatsen – gdy taki wpływ wiąże się z zaufaniem króla, który pozwolił sobie umieścić taką specjalność na czele swojego Ministerstwa Kolonii).

Het is een eigenaardig verschynsel – wellicht voortspruitende uit een soort van traagheid die de moeite van 't zelf oordeelen schuwt – hoe licht men vertrouwen schenkt aan personen die zich den schyn weten te geven van meerder kennis, zoodra slechts die kennis kan geput wezen uit bronnen die niet voor ieder toegankelyk zyn. (To dziwne zjawisko – być może wynikające z rodzaju lenistwa, które unika trudu samodzielnego oceniania – jak łatwo ludzie obdarzają zaufaniem osoby, które potrafią sprawiać wrażenie, że mają większą wiedzę, o ile ta wiedza pochodzi ze źródeł, które nie są dostępne dla każdego; het is een eigenaardig verschynsel – wellicht voortspruitende uit een soort van traagheid die de moeite van 't zelf oordeelen schuwt – to dziwne zjawisko, być może wynikające z rodzaju lenistwa, które unika trudu samodzielnego oceniania, hoe licht men vertrouwen schenkt aan personen die zich den schyn weten te geven van meerder kennis – jak łatwo ludzie obdarzają zaufaniem osoby, które potrafią sprawiać wrażenie, że mają większą wiedzę, zoodra slechts die kennis kan geput wezen uit bronnen die niet voor ieder toegankelyk zyn – o ile ta wiedza pochodzi ze źródeł, które nie są dostępne dla każdego).

De oorzaak ligt misschien hierin, dat de eigenliefde minder gekwetst wordt door 't erkennen van zoodanig overwicht, dan 't geval wezen zou wanneer men van dezelfde hulpmiddelen had kunnen gebruik maken, waardoor iets als wedyver ontstaan zou. (Przyczyną może być to, że miłość własna jest mniej zraniona przez uznanie takiej przewagi, niż gdyby można było korzystać z tych samych środków, co mogłoby prowadzić do rywalizacji; de oorzaak ligt misschien hierin, dat de eigenliefde minder gekwetst wordt door 't erkennen van zoodanig overwicht – przyczyną może być to, że miłość własna jest mniej zraniona przez uznanie takiej przewagi, dan 't geval wezen zou wanneer men van dezelfde hulpmiddelen had kunnen gebruik maken – niż gdyby można było korzystać z tych samych środków, waardoor iets als wedyver ontstaan zou – co mogłoby prowadzić do rywalizacji).

Het valt den Volksvertegenwoordiger gemakkelyk zyn gevoelen optegeven, zoodra 't bestreden wordt door iemand die geacht kan worden een juister oordeel te vellen dan het zyne, wanneer slechts zulke veronderstelde meerdere juistheid niet behoeft te worden toegeschreven aan persoonlyke meerderheid – waarvan de erkenning moeielyker vallen zou – doch alleen aan de byzondere omstandigheden waarin zoodanige tegenstander verkeerd heeft. (Członkowi Izby Reprezentantów łatwo jest porzucić swoje zdanie, gdy zostanie ono zakwestionowane przez kogoś, kto może być uważany za wydającego bardziej trafny osąd, o ile tylko taka domniemana większa trafność nie musi być przypisywana osobistej wyższości – której uznanie byłoby trudniejsze – lecz jedynie szczególnym okolicznościom, w jakich znalazł się taki przeciwnik; het valt den Volksvertegenwoordiger gemakkelyk zyn gevoelen optegeven – członkowi Izby Reprezentantów łatwo jest porzucić swoje zdanie, zoodra 't bestreden wordt door iemand die geacht kan worden een juister oordeel te vellen dan het zyne – gdy zostanie ono zakwestionowane przez kogoś, kto może być uważany za wydającego bardziej trafny osąd, wanneer slechts zulke veronderstelde meerdere juistheid niet behoeft te worden toegeschreven aan persoonlyke meerderheid – o ile tylko taka domniemana większa trafność nie musi być przypisywana osobistej wyższości, waarvan de erkenning moeielyker vallen zou – której uznanie byłoby trudniejsze, doch alleen aan de byzondere omstandigheden waarin zoodanige tegenstander verkeerd heeft – lecz jedynie szczególnym okolicznościom, w jakich znalazł się taki przeciwnik).