En hy rustte op een baleh-baleh, en de klamboe was van roode zyde. (I odpoczywał na baleh-baleh, a moskitiera była z czerwonego jedwabiu; en hy rustte op een baleh-baleh – i odpoczywał na baleh-baleh, en de klamboe was van roode zyde – a moskitiera była z czerwonego jedwabiu).

En de koning des lands toog voorby, met ruiters voor zyn wagen. (I król kraju przejechał obok, z jeźdźcami przed jego wozem; en de koning des lands toog voorby – i król kraju przejechał obok, met ruiters voor zyn wagen – z jeźdźcami przed jego wozem).

En ook achter den wagen waren ruiters, en men hield den gouden pajong boven het hoofd van den koning. (I za wozem byli jeźdźcy, a nad głową króla trzymano złoty parasol; en ook achter den wagen waren ruiters – i za wozem byli jeźdźcy, en men hield den gouden pajong boven het hoofd van den koning – a nad głową króla trzymano złoty parasol).

En toen de ryke man dit zag, verdroot het hem dat er geen gouden pajong werd gehouden boven zyn hoofd. (A gdy bogaty człowiek to zobaczył, zasmuciło go, że nad jego głową nie trzymano złotego parasola; en toen de ryke man dit zag – a gdy bogaty człowiek to zobaczył, verdroot het hem – zasmuciło go, dat er geen gouden pajong werd gehouden boven zyn hoofd – że nad jego głową nie trzymano złotego parasola).

En tevreden was hy niet. (I nie był zadowolony; en tevreden was hy niet – i nie był zadowolony).

Hy zuchtte, en riep: ik wenschte koning te zyn. (Westchnął i zawołał: chciałbym być królem; hy zuchtte – westchnął, en riep – i zawołał, ik wenschte koning te zyn – chciałbym być królem).

En er kwam een engel uit den hemel, die zeide: u zy gelyk gy gezegd hebt. (I przyszedł anioł z nieba, który powiedział: niech się stanie, jak powiedziałeś; en er kwam een engel uit den hemel – i przyszedł anioł z nieba, die zeide – który powiedział, u zy gelyk gy gezegd hebt – niech się stanie, jak powiedziałeś).

En hy wàs koning. (I był królem; en hy wàs koning – i był królem).

En voor zyn wagen reden vele ruiters, en ook waren er ruiters achter zyn wagen, en boven zyn hoofd hield men den gouden pajong. (I przed jego wozem jechało wielu jeźdźców, a także za jego wozem byli jeźdźcy, a nad jego głową trzymano złoty parasol; en voor zyn wagen reden vele ruiters – i przed jego wozem jechało wielu jeźdźców, en ook waren er ruiters achter zyn wagen – a także za jego wozem byli jeźdźcy, en boven zyn hoofd hield men den gouden pajong – a nad jego głową trzymano złoty parasol).

En de zon scheen met heete stralen, en verbrandde het aardryk, zoodat de grasscheut dor werd. (I słońce świeciło gorącymi promieniami i spalało ziemię, tak że źdźbła trawy więdły; en de zon scheen met heete stralen – i słońce świeciło gorącymi promieniami, en verbrandde het aardryk – i spalało ziemię, zoodat de grasscheut dor werd – tak że źdźbła trawy więdły).

En de koning klaagde dat de zon hem schroeide in het gelaat, en macht had boven hem. (I król skarżył się, że słońce go parzy w twarz i ma nad nim władzę; en de koning klaagde – i król skarżył się, dat de zon hem schroeide in het gelaat – że słońce go parzy w twarz, en macht had boven hem – i ma nad nim władzę).

En tevreden was hy niet. (I nie był zadowolony; en tevreden was hy niet – i nie był zadowolony).

Hy zuchtte, en riep: ik wenschte de zon te zyn. (Westchnął i zawołał: chciałbym być słońcem; hy zuchtte – westchnął, en riep – i zawołał, ik wenschte de zon te zyn – chciałbym być słońcem).

En hy wàs de zon. (I był słońcem; en hy wàs de zon – i był słońcem).

En hy zond zyn stralen naar boven, en naar beneden, naar de rechterzyde en naar de linkerzyde, en alom. (I wysyłał swoje promienie w górę, w dół, na prawo i na lewo, i wszędzie; en hy zond zyn stralen naar boven – i wysyłał swoje promienie w górę, en naar beneden – w dół, naar de rechterzyde en naar de linkerzyde – na prawo i na lewo, en alom – i wszędzie).

En hy verschroeide den grasscheut op het aardryk, en het gelaat der vorsten die op de aarde waren. (I przypalał źdźbła trawy na ziemi i twarze książąt, którzy byli na ziemi; en hy verschroeide den grasscheut op het aardryk – i przypalał źdźbła trawy na ziemi, en het gelaat der vorsten die op de aarde waren – i twarze książąt, którzy byli na ziemi).

En een wolk stelde zich tusschen de aarde en hem, en de stralen van de zon stuitten daarop terug. (I chmura stanęła między ziemią a nim, a promienie słońca odbiły się od niej; en een wolk stelde zich tusschen de aarde en hem – i chmura stanęła między ziemią a nim, en de stralen van de zon stuitten daarop terug – a promienie słońca odbiły się od niej).

En hy werd toornig dat zyner macht weerstaan werd, en hy klaagde dat die wolk machtig was boven hem. (I rozgniewał się, że jego władza została zatrzymana, i skarżył się, że ta chmura była nad nim potężna; en hy werd toornig dat zyner macht weerstaan werd – i rozgniewał się, że jego władza została zatrzymana, en hy klaagde dat die wolk machtig was boven hem – i skarżył się, że ta chmura była nad nim potężna).

En tevreden was hy niet. (I nie był zadowolony; en tevreden was hy niet – i nie był zadowolony).

Hy wilde de wolk zyn, die zoo machtig was. (Chciał być chmurą, która była tak potężna; hy wilde de wolk zyn – chciał być chmurą, die zoo machtig was – która była tak potężna).

En hy werd een wolk, en plaatste zich tusschen de zon en de aarde, en ving de stralen op, zoodat het gras groen werd. (I stał się chmurą, umieścił się między słońcem a ziemią i pochłaniał promienie, tak że trawa stawała się zielona; en hy werd een wolk – i stał się chmurą, en plaatste zich tusschen de zon en de aarde – umieścił się między słońcem a ziemią, en ving de stralen op – i pochłaniał promienie, zoodat het gras groen werd – tak że trawa stawała się zielona).

En de wolk regende in groote druppen op het aardryk, en deed de rivieren zwellen, en banjirs voerden de kudden weg. (I chmura padała dużymi kroplami na ziemię, powodując, że rzeki wzbierały, a powodzie porywały stada; en de wolk regende in groote druppen op het aardryk – i chmura padała dużymi kroplami na ziemię, en deed de rivieren zwellen – powodując, że rzeki wzbierały, en banjirs voerden de kudden weg – a powodzie porywały stada).

En hy verwoestte door veel waters het veld. (I niszczył pole wieloma wodami; en hy verwoestte door veel waters het veld – i niszczył pole wieloma wodami).

En hy viel neer op een rots, die niet week. (I opadł na skałę, która się nie przesunęła; en hy viel neer op een rots – i opadł na skałę, die niet week – która się nie przesunęła).

En hy klaterde in groote stroomen, maar de rots week niet. (I szumiał wielkimi strumieniami, ale skała się nie przesunęła; en hy klaterde in groote stroomen – i szumiał wielkimi strumieniami, maar de rots week niet – ale skała się nie przesunęła).

En hy werd toornig omdat de rots niet wyken wilde, en omdat de sterkte van zyn stroomen ydel was. (I rozgniewał się, że skała nie chciała ustąpić, i że siła jego strumieni była daremna; en hy werd toornig omdat de rots niet wyken wilde – i rozgniewał się, że skała nie chciała ustąpić, en omdat de sterkte van zyn stroomen ydel was – i że siła jego strumieni była daremna).

En tevreden was hy niet. (I nie był zadowolony; en tevreden was hy niet – i nie był zadowolony).

Hy riep: aan die rots is macht gegeven boven my. (Zawołał: tej skale dano władzę nade mną; hy riep – zawołał, aan die rots is macht gegeven boven my – tej skale dano władzę nade mną).

Ik wenschte die rots te zyn. (Chciałbym być tą skałą; ik wenschte die rots te zyn – chciałbym być tą skałą).

En hy wèrd rots, en bewoog niet als de zon scheen, en niet als het regende. (I stał się skałą, i nie poruszał się, gdy świeciło słońce, ani gdy padał deszcz; en hy wèrd rots – i stał się skałą, en bewoog niet als de zon scheen – i nie poruszał się, gdy świeciło słońce, en niet als het regende – ani gdy padał deszcz).

En daar kwam een man met houweel, en met puntigen bytel, en met zwaren hamer, die steenen hieuw uit de rots. (I przyszedł człowiek z kilofem, spiczastym dłutem i ciężkim młotem, który wykuwał kamienie ze skały; en daar kwam een man met houweel – i przyszedł człowiek z kilofem, en met puntigen bytel – i spiczastym dłutem, en met zwaren hamer – i ciężkim młotem, die steenen hieuw uit de rots – który wykuwał kamienie ze skały).

En de rots zeide: wat is dit, dat die man macht heeft boven my, en steenen houwt uit myn schoot? (I skała powiedziała: co to jest, że ten człowiek ma nade mną władzę i wykuwa kamienie z mojego łona?; en de rots zeide – i skała powiedziała, wat is dit, dat die man macht heeft boven my – co to jest, że ten człowiek ma nade mną władzę, en steenen houwt uit myn schoot – i wykuwa kamienie z mojego łona).

En tevreden was hy niet. (I nie był zadowolony; en tevreden was hy niet – i nie był zadowolony).

Hy riep: ik ben zwakker dan deze… ik wenschte die man te zyn. (Zawołał: jestem słabszy od tego… chciałbym być tym człowiekiem; hy riep – zawołał, ik ben zwakker dan deze – jestem słabszy od tego, ik wenschte die man te zyn – chciałbym być tym człowiekiem).

En hy was een steenhouwer. (I był kamieniarzem; en hy was een steenhouwer – i był kamieniarzem).

En hy hieuw steenen uit de rots, met zwaren arbeid, en hy arbeidde zeer zwaar voor weinig loons, en hy was tevreden. (I wykuwał kamienie ze skały, ciężką pracą, i pracował bardzo ciężko za małe wynagrodzenie, i był zadowolony; en hy hieuw steenen uit de rots – i wykuwał kamienie ze skały, met zwaren arbeid – ciężką pracą, en hy arbeidde zeer zwaar voor weinig loons – i pracował bardzo ciężko za małe wynagrodzenie, en hy was tevreden – i był zadowolony).

Heel aardig, riep Duclari, maar nu zyt ge ons nog 't bewys schuldig dat die kleine Oepi imponderabel had moeten wezen. (Bardzo ładne, zawołał Duclari, ale teraz jesteś nam jeszcze winien dowód, że ta mała Oepi musiała być niematerialna; heel aardig – bardzo ładne, riep Duclari – zawołał Duclari, maar nu zyt ge ons nog 't bewys schuldig – ale teraz jesteś nam jeszcze winien dowód, dat die kleine Oepi imponderabel had moeten wezen – że ta mała Oepi musiała być niematerialna).

Neen, ik heb u dat bewys niet beloofd! (Nie, nie obiecałem ci tego dowodu!; neen, ik heb u dat bewys niet beloofd – nie, nie obiecałem ci tego dowodu).

Ik heb alleen willen vertellen hoe ik kennis met haar maakte. (Chciałem tylko opowiedzieć, jak ją poznałem; ik heb alleen willen vertellen – chciałem tylko opowiedzieć, hoe ik kennis met haar maakte – jak ją poznałem).

Toen myn verhaaltjen uit was, vroeg ik: (Kiedy moja opowieść się skończyła, zapytałem; toen myn verhaaltjen uit was – kiedy moja opowieść się skończyła, vroeg ik – zapytałem):

‘En jy, Oepi, wat zou jy kiezen, als een engel uit den hemel je kwam vragen wat je begeerde?’ (A ty, Oepi, co byś wybrała, gdyby anioł z nieba przyszedł zapytać, czego pragniesz?; en jy, Oepi, wat zou jy kiezen – a ty, Oepi, co byś wybrała, als een engel uit den hemel je kwam vragen – gdyby anioł z nieba przyszedł zapytać, wat je begeerde – czego pragniesz?).

‘Voorzeker, mynheer, ik zou hem bidden my meetenemen naar den hemel.’ (Na pewno, panie, poprosiłabym go, aby mnie zabrał do nieba; voorzeker, mynheer – na pewno, panie, ik zou hem bidden – poprosiłabym go, my meetenemen naar den hemel – aby mnie zabrał do nieba).

Is dat niet beeldig? vroeg Tine aan haar gasten, die 't misschien heel gek vonden… (Czy to nie jest urocze? zapytała Tine swoich gości, którzy być może uznali to za bardzo dziwne…; is dat niet beeldig – czy to nie jest urocze, vroeg Tine aan haar gasten – zapytała Tine swoich gości, die 't misschien heel gek vonden – którzy być może uznali to za bardzo dziwne).

Havelaar stond op, en vaagde iets weg van het voorhoofd. (Havelaar wstał i coś starł z czoła; Havelaar stond op – Havelaar wstał, en vaagde iets weg van het voorhoofd – i coś starł z czoła).

Rozdział 12: Historie z przeszłości Havelaar

Twaalfde hoofdstuk

Ik heb veel gereisd en gezien, en overal heb ik geleerd hoe belangrijk het is om eerlijk en rechtvaardig te zijn. (Dużo podróżowałem i widziałem, i wszędzie nauczyłem się, jak ważne jest być uczciwym i sprawiedliwym; ik heb veel gereisd en gezien – dużo podróżowałem i widziałem, en overal heb ik geleerd – i wszędzie nauczyłem się, hoe belangrijk het is om eerlijk en rechtvaardig te zijn – jak ważne jest być uczciwym i sprawiedliwym).

In mijn jongere jaren heb ik fouten gemaakt, maar ik heb altijd geprobeerd van mijn fouten te leren. (W młodszych latach popełniałem błędy, ale zawsze starałem się uczyć na swoich błędach; in mijn jongere jaren – w młodszych latach, heb ik fouten gemaakt – popełniałem błędy, maar ik heb altijd geprobeerd – ale zawsze starałem się, van mijn fouten te leren – uczyć na swoich błędach).

De ervaringen die ik heb opgedaan, hebben me gevormd tot wie ik nu ben. (Doświadczenia, które zdobyłem, ukształtowały mnie takim, jakim jestem teraz; de ervaringen die ik heb opgedaan – doświadczenia, które zdobyłem, hebben me gevormd – ukształtowały mnie, tot wie ik nu ben – takim, jakim jestem teraz).

Beste Max, zei Tine, ons dessert is zoo schraal. Zou je niet… je weet wel… Madame Geoffrin? (Najdroższy Max, powiedziała Tine, nasz deser jest taki skromny. Czy nie mógłbyś… wiesz, co mam na myśli… Madame Geoffrin?; beste Max – najdroższy Max, zei Tine – powiedziała Tine, ons dessert is zoo schraal – nasz deser jest taki skromny, zou je niet – czy nie mógłbyś, je weet wel – wiesz, co mam na myśli, Madame Geoffrin – Madame Geoffrin).

Nog wat vertellen, in plaats van gebak? Wat drommel, ik ben heesch. De beurt is aan Verbrugge. (Opowiedzieć coś zamiast ciasta? Co do licha, jestem zachrypnięty. Teraz kolej na Verbrugge; nog wat vertellen – opowiedzieć coś, in plaats van gebak – zamiast ciasta, wat drommel – co do licha, ik ben heesch – jestem zachrypnięty, de beurt is aan Verbrugge – teraz kolej na Verbrugge).

Ja, m'nheer Verbrugge! Lost u Max wat af, verzocht mevrouw Havelaar. (Tak, panie Verbrugge! Proszę zastąpić Maxa, poprosiła pani Havelaar; ja, m'nheer Verbrugge – tak, panie Verbrugge, lost u Max wat af – proszę zastąpić Maxa, verzocht mevrouw Havelaar – poprosiła pani Havelaar).

Verbrugge bedacht zich even, en begon: (Verbrugge chwilę się zastanowił i zaczął; Verbrugge bedacht zich even – Verbrugge chwilę się zastanowił, en begon – i zaczął).

Er was eens een man, die een kalkoen stal… (Był sobie raz człowiek, który ukradł indyka…; er was eens een man – był sobie raz człowiek, die een kalkoen stal – który ukradł indyka).

O, deugniet, riep Havelaar, dat heb je van Padang! En hoe is 't verder? (O, łobuzie, zawołał Havelaar, to masz z Padang! I co dalej?; O, deugniet – o, łobuzie, riep Havelaar – zawołał Havelaar, dat heb je van Padang – to masz z Padang, en hoe is 't verder – i co dalej?).

't Is uit. Wie kent het slot van die historie? (To koniec. Kto zna zakończenie tej historii?; 't Is uit – to koniec, wie kent het slot van die historie – kto zna zakończenie tej historii?).

Wèl, ik! Ik heb hem opgegeten, samen met… iemand. Weet je waarom ik te Padang gesuspendeerd was? (Cóż, ja! Zjadłem go, razem z… kimś. Wiesz, dlaczego zostałem zawieszony w Padang?; wèl, ik – cóż, ja, ik heb hem opgegeten – zjadłem go, samen met – razem z, iemand – kimś, weet je waarom ik te Padang gesuspendeerd was – wiesz, dlaczego zostałem zawieszony w Padang?).

Men zei dat er een deficit was in uw kas te Natal, hernam Verbrugge. (Mówiono, że w twojej kasie w Natal był deficyt, odparł Verbrugge; men zei dat – mówiono, że, er een deficit was in uw kas – był deficyt w twojej kasie, te Natal – w Natal, hernam Verbrugge – odparł Verbrugge).

Dit was niet geheel onwaar, doch waar was 't ook niet. Ik was te Natal door allerlei oorzaken heel slordig geweest in myn geldelyke verantwoording, waarop inderdaad veel aanmerkingen te maken waren. (To nie było całkowicie nieprawdziwe, ale też nie było to prawdziwe. Byłem w Natal z różnych powodów bardzo niedbały w moich rozliczeniach finansowych, na które rzeczywiście można było wiele zarzucić; dit was niet geheel onwaar – to nie było całkowicie nieprawdziwe, doch waar was 't ook niet – ale też nie było to prawdziwe, ik was te Natal – byłem w Natal, door allerlei oorzaken – z różnych powodów, heel slordig geweest in myn geldelyke verantwoording – bardzo niedbały w moich rozliczeniach finansowych, waarop inderdaad veel aanmerkingen te maken waren – na które rzeczywiście można było wiele zarzucić).

Maar dit viel in die dagen zoo dikwyls voor! De omstandigheden in de Noord van Sumatra waren kort na 't innemen van Baroes, Tapoes en Singkel zóó verward, alles was zóó onrustig, dat men het een jong mensch, die liever te-paard zat dan dat hy geld telde of kasboeken by-hield, niet kwalyk nemen kon dat alles niet zoo ordelyk en geregeld ging als men zou kunnen vorderen van een amsterdamschen boekhouder die niet anders te doen heeft. (Ale to w tamtych czasach zdarzało się tak często! Okoliczności na północy Sumatry były krótko po zajęciu Baroes, Tapoes i Singkel tak zagmatwane, wszystko było tak niespokojne, że nie można było winić młodego człowieka, który wolał jeździć konno niż liczyć pieniądze czy prowadzić księgi, za to, że wszystko nie szło tak porządnie i regularnie, jak można by oczekiwać od amsterdamskiego księgowego, który nie ma nic innego do roboty; maar dit viel in die dagen zoo dikwyls voor – ale to w tamtych czasach zdarzało się tak często, de omstandigheden in de Noord van Sumatra – okoliczności na północy Sumatry, waren kort na 't innemen van Baroes, Tapoes en Singkel zóó verward – były krótko po zajęciu Baroes, Tapoes i Singkel tak zagmatwane, alles was zóó onrustig – wszystko było tak niespokojne, dat men het een jong mensch niet kwalyk nemen kon – że nie można było winić młodego człowieka, die liever te-paard zat dan dat hy geld telde of kasboeken by-hield – który wolał jeździć konno niż liczyć pieniądze czy prowadzić księgi, dat alles niet zoo ordelyk en geregeld ging als men zou kunnen vorderen – za to, że wszystko nie szło tak porządnie i regularnie, jak można by oczekiwać, van een amsterdamschen boekhouder die niet anders te doen heeft – od amsterdamskiego księgowego, który nie ma nic innego do roboty).

De Battahlanden waren in roering, en je weet, Verbrugge, hoe altyd alles wat in de Battahs gebeurt, terugwerkt op 't Natalsche. (Kraina Battahów była w zamęcie, a ty wiesz, Verbrugge, jak zawsze wszystko, co dzieje się u Battahów, wpływa na Natal; de Battahlanden waren in roering – kraina Battahów była w zamęcie, en je weet, Verbrugge – a ty wiesz, Verbrugge, hoe altyd alles wat in de Battahs gebeurt – jak zawsze wszystko, co dzieje się u Battahów, terugwerkt op 't Natalsche – wpływa na Natal).

Ik sliep 's nachts geheel gekleed om spoedig by-de-hand te zyn, wat dan ook dikwyls noodig was. (Spałem w nocy w pełni ubrany, aby być szybko gotowym, co często było konieczne; ik sliep 's nachts geheel gekleed – spałem w nocy w pełni ubrany, om spoedig by-de-hand te zyn – aby być szybko gotowym, wat dan ook dikwyls noodig was – co często było konieczne).

Daarby heeft het gevaar – eenigen tyd voor myn komst was er een komplot ontdekt, om myn voorganger te vermoorden en opstand te maken – het gevaar heeft iets aantrekkelyks, vooral wanneer men slechts twee-en-twintig jaren oud is. (Do tego dochodziło niebezpieczeństwo – jakiś czas przed moim przybyciem odkryto spisek mający na celu zamordowanie mojego poprzednika i wywołanie powstania – niebezpieczeństwo ma w sobie coś pociągającego, zwłaszcza gdy ma się tylko dwadzieścia dwa lata; daarby heeft het gevaar – do tego dochodziło niebezpieczeństwo, eenigen tyd voor myn komst – jakiś czas przed moim przybyciem, was er een komplot ontdekt – odkryto spisek, om myn voorganger te vermoorden en opstand te maken – mający na celu zamordowanie mojego poprzednika i wywołanie powstania, het gevaar heeft iets aantrekkelyks – niebezpieczeństwo ma w sobie coś pociągającego, vooral wanneer men slechts twee-en-twintig jaren oud is – zwłaszcza gdy ma się tylko dwadzieścia dwa lata).

Dit aantrekkelyke maakt dan iemand wel eens ongeschikt voor bureauwerk of voor de styve nauwkeurigheid die noodig is tot goed beheer van geldzaken. (Ta atrakcyjność czasem sprawia, że ktoś nie nadaje się do pracy biurowej ani do ścisłej dokładności potrzebnej do dobrego zarządzania finansami; dit aantrekkelyke maakt dan iemand wel eens ongeschikt – ta atrakcyjność czasem sprawia, że ktoś nie nadaje się, voor bureauwerk – do pracy biurowej, of voor de styve nauwkeurigheid die noodig is tot goed beheer van geldzaken – ani do ścisłej dokładności potrzebnej do dobrego zarządzania finansami).

Bovendien, ik had allerlei gekheden in 't hoofd… (Ponadto miałem różne szaleństwa w głowie; bovendien – ponadto, ik had allerlei gekheden in 't hoofd – miałem różne szaleństwa w głowie).

Traoessa! riep mevrouw Havelaar een bediende toe. (Traoessa! zawołała pani Havelaar do służącego; traoessa – traoessa, riep mevrouw Havelaar een bediende toe – zawołała pani Havelaar do służącego).

Wàt hoeft niet? (Co nie jest potrzebne?; wàt hoeft niet – co nie jest potrzebne?).

Ik had gezegd nog iets gereed te maken in de keuken… een omelet of zoo-iets. (Powiedziałam, żeby jeszcze coś przygotować w kuchni… omlet czy coś w tym stylu; ik had gezegd – powiedziałam, nog iets gereed te maken in de keuken – żeby jeszcze coś przygotować w kuchni, een omelet of zoo-iets – omlet czy coś w tym stylu).

Ah! En dat hoeft niet meer nu ik van myn gekheden begin? Je bent ondeugend, Tine! 't Is my wel, maar die heeren hebben ook een stem. (Ach! I to już nie jest potrzebne, teraz kiedy zaczynam o moich szaleństwach? Jesteś niegrzeczna, Tine! Mi to nie przeszkadza, ale ci panowie też mają coś do powiedzenia; ah – ach, en dat hoeft niet meer nu ik van myn gekheden begin – i to już nie jest potrzebne, teraz kiedy zaczynam o moich szaleństwach, je bent ondeugend, Tine – jesteś niegrzeczna, Tine, 't Is my wel – mi to nie przeszkadza, maar die heeren hebben ook een stem – ale ci panowie też mają coś do powiedzenia).

Verbrugge, wat kies je, je aandeel in de omelet of de historie? (Verbrugge, co wybierasz, swój udział w omlecie czy historię?; Verbrugge, wat kies je – Verbrugge, co wybierasz, je aandeel in de omelet – swój udział w omlecie, of de historie – czy historię?).

Dat is een moeielyke pozitie voor een beleefd mensch, zei Verbrugge. (To trudne położenie dla uprzejmego człowieka, powiedział Verbrugge; dat is een moeielyke pozitie – to trudne położenie, voor een beleefd mensch – dla uprzejmego człowieka, zei Verbrugge – powiedział Verbrugge).

En ook ik zou liever niet kiezen, voegde Duclari er by, want het is hier te doen om een uitspraak tusschen m'nheer en mevrouw, en: entre l'écorce et le bois, il ne faut pas mettre le doigt. (I ja wolałbym nie wybierać, dodał Duclari, bo chodzi tu o rozstrzygnięcie między panem a panią, a: entre l'écorce et le bois, il ne faut pas mettre le doigt; en ook ik zou liever niet kiezen – i ja wolałbym nie wybierać, voegde Duclari er by – dodał Duclari, want het is hier te doen om een uitspraak tusschen m'nheer en mevrouw – bo chodzi tu o rozstrzygnięcie między panem a panią, entre l'écorce et le bois, il ne faut pas mettre le doigt – entre l'écorce et le bois, il ne faut pas mettre le doigt).

Ik zal u helpen, heeren, de omelet is… (Pomogę wam, panowie, omlet jest…; ik zal u helpen, heeren – pomogę wam, panowie, de omelet is – omlet jest…).

Mevrouw, zei de zeer beleefde Duclari, de omelet zal toch wel zooveel waard zyn als… (Pani, powiedział bardzo uprzejmy Duclari, omlet będzie przecież wart tyle, co…; mevrouw – pani, zei de zeer beleefde Duclari – powiedział bardzo uprzejmy Duclari, de omelet zal toch wel zooveel waard zyn als – omlet będzie przecież wart tyle, co…).

Als de historie? Zeker als ze wat waard was! Doch er is een bezwaar… (Co historia? Na pewno, jeśli byłby coś wart! Ale jest pewien problem…; als de historie – co historia, zeker als ze wat waard was – na pewno, jeśli byłby coś wart, doch er is een bezwaar – ale jest pewien problem).

Ik wed dat er nog geen suiker in huis is, riep Verbrugge. Och, laat toch by my halen wat ge noodig hebt! (Założę się, że w domu nie ma jeszcze cukru, zawołał Verbrugge. Och, pozwól, że przyniosę, co jest potrzebne!; ik wed dat er nog geen suiker in huis is – założę się, że w domu nie ma jeszcze cukru, riep Verbrugge – zawołał Verbrugge, och, laat toch by my halen wat ge noodig hebt – och, pozwól, że przyniosę, co jest potrzebne).

Suiker is er… van mevrouw Slotering. Neen, daaraan hapert het niet. Als de omelet overigens goed was, zou dat geen bezwaar zyn, maar… (Cukier jest… od pani Slotering. Nie, to nie problem. Jeśli omlet byłby dobry, to nie byłby to problem, ale…; suiker is er… van mevrouw Slotering – cukier jest… od pani Slotering, neen, daaraan hapert het niet – nie, to nie problem, als de omelet overigens goed was – jeśli omlet byłby dobry, zou dat geen bezwaar zyn – to nie byłby to problem, maar – ale).

Hoe dan, mevrouw, is ze in 't vuur gevallen? (Jak to, pani, czy wpadł do ognia?; hoe dan, mevrouw – jak to, pani, is ze in 't vuur gevallen – czy wpadł do ognia?).

Ik wou dat het waar was! Neen, ze kan niet in 't vuur vallen. Ze is… (Chciałabym, żeby to była prawda! Nie, nie może wpaść do ognia. Ona jest…; ik wou dat het waar was – chciałabym, żeby to była prawda, neen, ze kan niet in 't vuur vallen – nie, nie może wpaść do ognia, ze is – ona jest).

Maar, Tine, riep Havelaar, wat is ze dan toch? (Ale, Tine, zawołał Havelaar, co się z nią stało?; maar, Tine – ale, Tine, riep Havelaar – zawołał Havelaar, wat is ze dan toch – co się z nią stało?).

Ze is imponderabel, Max, als je vrouwen te Arles… wezen moesten! Ik heb geen omelet… ik heb niets meer! (Ona jest niematerialna, Max, tak jak te kobiety w Arles… powinny być! Nie mam omletu… nie mam nic więcej!; ze is imponderabel – ona jest niematerialna, Max, als je vrouwen te Arles – Max, tak jak te kobiety w Arles, wezen moesten – powinny być, ik heb geen omelet – nie mam omletu, ik heb niets meer – nie mam nic więcej).

Dan in 's hemelsnaam de historie! zuchtte Duclari met koddige wanhoop. (W takim razie na miłość boską, historia! – westchnął Duclari z zabawną rozpaczą; dan in 's hemelsnaam de historie – w takim razie na miłość boską, historia, zuchtte Duclari met koddige wanhoop – westchnął Duclari z zabawną rozpaczą).

Maar koffi hebben we, riep Tine. (Ale mamy kawę, zawołała Tine; maar koffi hebben we – ale mamy kawę, riep Tine – zawołała Tine).

Goed! Koffidrinken in de voorgalery, en laat ons mevrouw Slotering met de meisjes daarby roepen, zei Havelaar, waarop 't kleine gezelschap naar buiten toog. (Dobrze! Pijemy kawę w przedniej galerii, i zaprośmy panią Slotering z dziewczynkami, powiedział Havelaar, na co małe towarzystwo wyszło na zewnątrz; goed – dobrze, koffidrinken in de voorgalery – pijemy kawę w przedniej galerii, en laat ons mevrouw Slotering met de meisjes daarby roepen – i zaprośmy panią Slotering z dziewczynkami, zei Havelaar – powiedział Havelaar, waarop 't kleine gezelschap naar buiten toog – na co małe towarzystwo wyszło na zewnątrz).

Ik gis dat ze bedanken zal, Max! Je weet dat ze ook liever niet met ons eet, en ik kan haar geen ongelyk geven. (Przypuszczam, że podziękuje, Max! Wiesz, że woli nie jeść z nami, i nie mogę jej się dziwić; ik gis dat ze bedanken zal – przypuszczam, że podziękuje, je weet dat ze ook liever niet met ons eet – wiesz, że woli nie jeść z nami, en ik kan haar geen ongelyk geven – i nie mogę jej się dziwić).

Ze zal gehoord hebben dat ik histories vertel, zei Havelaar, en dat heeft haar afgeschrikt. (Słyszała, że opowiadam historie, powiedział Havelaar, i to ją odstraszyło; ze zal gehoord hebben dat ik histories vertel – słyszała, że opowiadam historie, zei Havelaar – powiedział Havelaar, en dat heeft haar afgeschrikt – i to ją odstraszyło).

Wel neen, Max, dat zou haar niet deren: ze verstaat geen hollandsch. Neen, ze heeft my gezegd dat ze haar eigen huishouding wil blyven voeren, en dit begryp ik heel goed. Weet je nog hoe je myn naam vertaald hebt? (Ależ nie, Max, to by jej nie przeszkadzało: ona nie rozumie holenderskiego. Nie, powiedziała mi, że chce nadal prowadzić swoje własne gospodarstwo domowe, i to dobrze rozumiem. Pamiętasz, jak przetłumaczyłeś moje imię?; wel neen, Max – ależ nie, Max, dat zou haar niet deren – to by jej nie przeszkadzało, ze verstaat geen hollandsch – ona nie rozumie holenderskiego, neen, ze heeft my gezegd – nie, powiedziała mi, dat ze haar eigen huishouding wil blyven voeren – że chce nadal prowadzić swoje własne gospodarstwo domowe, en dit begryp ik heel goed – i to dobrze rozumiem, weet je nog hoe je myn naam vertaald hebt – pamiętasz, jak przetłumaczyłeś moje imię?).

E.H.V.W: eigen haard veel waard. (E.H.V.W: własne ognisko wiele warte; eigen haard veel waard – własne ognisko wiele warte).