En ik zeg u dat ik vreugde voel in myn hart, nu ik hier u allen vergaderd zie, luisterende naar de woorden van myn mond. (I mówię wam, że czuję radość w swoim sercu, teraz gdy widzę was wszystkich zebranych tutaj, słuchających słów moich ust; En ik zeg u dat ik vreugde voel in myn hart – I mówię wam, że czuję radość w swoim sercu, nu ik hier u allen vergaderd zie – teraz gdy widzę was wszystkich zebranych tutaj, luisterende naar de woorden van myn mond – słuchających słów moich ust).

Ik weet dat er onder ulieden zyn, die uitsteken in kennis en in braafheid van hart: ik hoop myn kennis door de uwe te vermeerderen, want zy is niet zoo groot als ik wenschte. (Wiem, że wśród was są tacy, którzy wyróżniają się wiedzą i prawością serca: mam nadzieję powiększyć swoją wiedzę dzięki waszej, ponieważ nie jest ona tak wielka, jak bym chciał; Ik weet dat er onder ulieden zyn – Wiem, że wśród was są, die uitsteken in kennis en in braafheid van hart – którzy wyróżniają się wiedzą i prawością serca, ik hoop myn kennis door de uwe te vermeerderen – mam nadzieję powiększyć swoją wiedzę dzięki waszej, want zy is niet zoo groot als ik wenschte – ponieważ nie jest ona tak wielka, jak bym chciał).

En ik heb wel de braafheid lief, maar dikwyls bespeur ik dat er in myn gemoed fouten zyn, die de braafheid overschaduwen en daaraan den groei benemen… gy allen weet hoe de groote boom den kleinen verdringt en doodt. (I choć kocham prawość, często zauważam, że w mojej duszy są błędy, które przesłaniają prawość i hamują jej wzrost… wszyscy wiecie, jak duże drzewo wypiera i zabija małe; En ik heb wel de braafheid lief – I choć kocham prawość, maar dikwyls bespeur ik dat er in myn gemoed fouten zyn – często zauważam, że w mojej duszy są błędy, die de braafheid overschaduwen en daaraan den groei benemen – które przesłaniają prawość i hamują jej wzrost, gy allen weet hoe de groote boom den kleinen verdringt en doodt – wszyscy wiecie, jak duże drzewo wypiera i zabija małe).

Daarom zal ik letten op degenen onder u, die uitstekend zyn in deugd, om te trachten beter te worden dan ik ben. (Dlatego będę zwracał uwagę na tych z was, którzy wyróżniają się cnotą, aby starać się być lepszym, niż jestem; Daarom zal ik letten op degenen onder u – Dlatego będę zwracał uwagę na tych z was, die uitstekend zyn in deugd – którzy wyróżniają się cnotą, om te trachten beter te worden dan ik ben – aby starać się być lepszym, niż jestem).

Ik groet u allen zeer. (Pozdrawiam was wszystkich serdecznie; Ik groet u allen zeer – Pozdrawiam was wszystkich serdecznie).

Toen de Gouverneur-generaal my gelastte tot u te gaan om adsisten-tresident te zyn in deze afdeeling, was myn hart verheugd. (Kiedy Gubernator Generalny nakazał mi udać się do was, aby być asystentem-rezydentem w tym oddziale, moje serce było uradowane; Toen de Gouverneur-generaal my gelastte tot u te gaan – Kiedy Gubernator Generalny nakazał mi udać się do was, om adsisten-tresident te zyn in deze afdeeling – aby być asystentem-rezydentem w tym oddziale, was myn hart verheugd – moje serce było uradowane).

Het kan u bekend zyn dat ik nooit Bantan-Kidoel had betreden. (Może wam być wiadomo, że nigdy nie byłem w Bantan-Kidoel; Het kan u bekend zyn – Może wam być wiadomo, dat ik nooit Bantan-Kidoel had betreden – że nigdy nie byłem w Bantan-Kidoel).

Ik liet my dus geschriften geven, die over uwe afdeeling handelen, en heb gezien dat er veel goeds is in Bantan-Kidoel. (Dlatego poprosiłem o dokumenty dotyczące waszego oddziału i zobaczyłem, że w Bantan-Kidoel jest wiele dobrego; Ik liet my dus geschriften geven – Dlatego poprosiłem o dokumenty, die over uwe afdeeling handelen – dotyczące waszego oddziału, en heb gezien dat er veel goeds is in Bantan-Kidoel – i zobaczyłem, że w Bantan-Kidoel jest wiele dobrego).

Uw volk bezit rystvelden in de dalen, en er zyn rystvelden op de bergen. (Wasz lud posiada pola ryżowe w dolinach, a także pola ryżowe na górach; Uw volk bezit rystvelden in de dalen – Wasz lud posiada pola ryżowe w dolinach, en er zyn rystvelden op de bergen – a także pola ryżowe na górach).

En ge wenscht in vrede te leven, en ge begeert niet te wonen in de landstreken die bewoond worden door anderen. (I pragniecie żyć w pokoju, nie pragniecie mieszkać na terenach zamieszkanych przez innych; En ge wenscht in vrede te leven – I pragniecie żyć w pokoju, en ge begeert niet te wonen in de landstreken die bewoond worden door anderen – nie pragniecie mieszkać na terenach zamieszkanych przez innych).

Ja, ik weet dat er veel goeds is in Bantan-Kidoel! (Tak, wiem, że w Bantan-Kidoel jest wiele dobrego!; Ja, ik weet dat er veel goeds is in Bantan-Kidoel! – Tak, wiem, że w Bantan-Kidoel jest wiele dobrego!).

Maar niet hierom alleen was myn hart verheugd. (Ale nie tylko z tego powodu moje serce było uradowane; Maar niet hierom alleen was myn hart verheugd – Ale nie tylko z tego powodu moje serce było uradowane).

Want ook in andere streken zou ik veel goeds gevonden hebben. (Bo także w innych regionach znalazłbym wiele dobrego; Want ook in andere streken zou ik veel goeds gevonden hebben – Bo także w innych regionach znalazłbym wiele dobrego).

Doch ik ontwaarde dat uwe bevolking arm is, en hierover was ik blyde in het binnenste myner ziel. (Jednak zauważyłem, że wasza ludność jest biedna i z tego powodu byłem zadowolony w głębi swojej duszy; Doch ik ontwaarde dat uwe bevolking arm is – Jednak zauważyłem, że wasza ludność jest biedna, en hierover was ik blyde in het binnenste myner ziel – i z tego powodu byłem zadowolony w głębi swojej duszy).

Want ik weet dat Allah den arme liefheeft, en dat Hy rykdom geeft aan wien hy beproeven wil. (Bo wiem, że Allah kocha biednych i że daje bogactwo tym, których chce doświadczyć; Want ik weet dat Allah den arme liefheeft – Bo wiem, że Allah kocha biednych, en dat Hy rykdom geeft aan wien hy beproeven wil – i że daje bogactwo tym, których chce doświadczyć).

Maar tot de armen zendt Hy wie zyn woord spreekt, opdat zy zich oprichten in hun ellende. (Ale do biednych wysyła tych, którzy głoszą jego słowo, aby podnieśli się z nędzy; Maar tot de armen zendt Hy wie zyn woord spreekt – Ale do biednych wysyła tych, którzy głoszą jego słowo, opdat zy zich oprichten in hun ellende – aby podnieśli się z nędzy).

Geeft Hy niet regen waar de halm verdort, en een dauwdrup in den bloemkelk die dorst heeft? (Czyż nie daje deszczu tam, gdzie usycha źdźbło, i kropli rosy w kielich kwiatu, który jest spragniony?; Geeft Hy niet regen waar de halm verdort – Czyż nie daje deszczu tam, gdzie usycha źdźbło, en een dauwdrup in den bloemkelk die dorst heeft – i kropli rosy w kielich kwiatu, który jest spragniony?).

En is het niet schoon, te worden uitgezonden om de vermoeiden te zoeken, die achterbleven na den arbeid en neerzonken langs den weg, daar hun knieën niet sterk meer waren om op te gaan naar de plaats van het loon? (I czyż nie jest pięknie być wysłanym, aby szukać zmęczonych, którzy pozostali po pracy i osunęli się na pobocze drogi, gdyż ich kolana nie były już wystarczająco silne, aby dojść do miejsca zapłaty?; En is het niet schoon, te worden uitgezonden om de vermoeiden te zoeken – I czyż nie jest pięknie być wysłanym, aby szukać zmęczonych, die achterbleven na den arbeid en neerzonken langs den weg – którzy pozostali po pracy i osunęli się na pobocze drogi, daar hun knieën niet sterk meer waren om op te gaan naar de plaats van het loon – gdyż ich kolana nie były już wystarczająco silne, aby dojść do miejsca zapłaty?).

Zou ik niet verheugd wezen de hand te mogen reiken aan wie in de groeve viel, en een staf te geven aan wien de bergen beklimt? (Czyż nie byłbym uradowany mogąc wyciągnąć rękę do tego, który wpadł do dołu, i dać kij temu, który wspina się po górach?; Zou ik niet verheugd wezen de hand te mogen reiken aan wie in de groeve viel – Czyż nie byłbym uradowany mogąc wyciągnąć rękę do tego, który wpadł do dołu, en een staf te geven aan wien de bergen beklimt – i dać kij temu, który wspina się po górach?).

Zou niet myn hart opspringen als het ziet gekozen te zyn onder velen, om van klagen een gebed te maken en dankzegging van geween? (Czyż moje serce nie podskoczyłoby z radości widząc, że zostało wybrane spośród wielu, aby uczynić modlitwę z narzekań i dziękczynienie z płaczu?; Zou niet myn hart opspringen als het ziet gekozen te zyn onder velen – Czyż moje serce nie podskoczyłoby z radości widząc, że zostało wybrane spośród wielu, om van klagen een gebed te maken en dankzegging van geween – aby uczynić modlitwę z narzekań i dziękczynienie z płaczu?).

Ja, ik ben zeer blyde geroepen te zyn in Bantan-Kidoel! (Tak, jestem bardzo zadowolony, że zostałem wezwany do Bantan-Kidoel!; Ja, ik ben zeer blyde geroepen te zyn in Bantan-Kidoel! – Tak, jestem bardzo zadowolony, że zostałem wezwany do Bantan-Kidoel!).

Ik heb gezegd tot de vrouw die myne zorgen deelt en myn geluk grooter maakt: ‘verheug u, want ik zie dat Allah zegen geeft op het hoofd van ons kind! (Powiedziałem do żony, która dzieli moje troski i powiększa moje szczęście: ‘ciesz się, bo widzę, że Allah błogosławi naszemu dziecku!; Ik heb gezegd tot de vrouw die myne zorgen deelt en myn geluk grooter maakt – Powiedziałem do żony, która dzieli moje troski i powiększa moje szczęście, verheug u, want ik zie dat Allah zegen geeft op het hoofd van ons kind! – ciesz się, bo widzę, że Allah błogosławi naszemu dziecku!).

Hy heeft my gezonden naar een oord waar niet alle arbeid is afgeloopen, en Hy keurde my waardig daar te zyn vóór den tyd van den oogst.’ (Wysłał mnie do miejsca, gdzie nie zakończono jeszcze całej pracy, i uznał mnie za godnego bycia tam przed czasem żniw; Hy heeft my gezonden naar een oord waar niet alle arbeid is afgeloopen – Wysłał mnie do miejsca, gdzie nie zakończono jeszcze całej pracy, en Hy keurde my waardig daar te zyn vóór den tyd van den oogst – i uznał mnie za godnego bycia tam przed czasem żniw).

Want niet in het snyden der padie is de vreugde: de vreugde is in het snyden der padie die men geplant heeft. (Bo radość nie tkwi w żniwach ryżu: radość tkwi w żniwach ryżu, który samemu się zasadziło; Want niet in het snyden der padie is de vreugde – Bo radość nie tkwi w żniwach ryżu, de vreugde is in het snyden der padie die men geplant heeft – radość tkwi w żniwach ryżu, który samemu się zasadziło).

En de ziel des menschen groeit niet van het loon, maar van den arbeid die het loon verdient. (I dusza człowieka nie rośnie od zapłaty, lecz od pracy, która na zapłatę zasługuje; En de ziel des menschen groeit niet van het loon – I dusza człowieka nie rośnie od zapłaty, maar van den arbeid die het loon verdient – lecz od pracy, która na zapłatę zasługuje).

En ik zeide tot haar: ‘Allah heeft ons een kind gegeven, dat eenmaal zeggen zal: “weet ge dat ik zyn zoon ben?” (I powiedziałem do niej: ‘Allah dał nam dziecko, które pewnego dnia powie: “czy wiesz, że jestem jego synem?”; En ik zeide tot haar – I powiedziałem do niej, Allah heeft ons een kind gegeven – Allah dał nam dziecko, dat eenmaal zeggen zal – które pewnego dnia powie, weet ge dat ik zyn zoon ben – czy wiesz, że jestem jego synem).

En dan zullen er wezen in het land, die hem groeten met liefde, en die de hand zullen leggen op zyn hoofd, en zeggen zullen: “zet u neder aan ons maal, en bewoon ons huis, en neem uw deel aan wat wy hebben, want ik heb uwen vader gekend.”’ (I wtedy będą w kraju ludzie, którzy powitają go z miłością, położą rękę na jego głowie i powiedzą: “usiądź do naszego posiłku, zamieszkaj w naszym domu i weź udział w tym, co mamy, bo znałem twojego ojca.”; En dan zullen er wezen in het land – I wtedy będą w kraju ludzie, die hem groeten met liefde – którzy powitają go z miłością, en die de hand zullen leggen op zyn hoofd – położą rękę na jego głowie, en zeggen zullen – i powiedzą, zet u neder aan ons maal, en bewoon ons huis, en neem uw deel aan wat wy hebben, want ik heb uwen vader gekend – usiądź do naszego posiłku, zamieszkaj w naszym domu i weź udział w tym, co mamy, bo znałem twojego ojca).

Hoofden van Lebak, er is veel te arbeiden in uwe landstreek! (Naczelnicy Lebak, jest wiele pracy do wykonania w waszym regionie!; Hoofden van Lebak, er is veel te arbeiden in uwe landstreek – Naczelnicy Lebak, jest wiele pracy do wykonania w waszym regionie).

Zegt my, is niet de landman arm? (Powiedzcie mi, czyż rolnik nie jest biedny?; Zegt my, is niet de landman arm – Powiedzcie mi, czyż rolnik nie jest biedny).

Rypt niet uw padie dikwerf ter voeding van wie niet geplant hebben? (Czyż wasz ryż nie dojrzewa często, by wykarmić tych, którzy go nie sadzili?; Rypt niet uw padie dikwerf ter voeding van wie niet geplant hebben – Czyż wasz ryż nie dojrzewa często, by wykarmić tych, którzy go nie sadzili).

Zyn er niet vele verkeerdheden in uw land? (Czyż nie ma wielu nieprawidłowości w waszym kraju?; Zyn er niet vele verkeerdheden in uw land – Czyż nie ma wielu nieprawidłowości w waszym kraju).

Is niet het aantal uwer kinderen gering? (Czy liczba waszych dzieci nie jest mała?; Is niet het aantal uwer kinderen gering – Czy liczba waszych dzieci nie jest mała).

Is er niet schaamte in uwe zielen, als de bewoner van Bandoeng, dat daar ten-oosten ligt, uwe streken bezoekt, en vraagt: ‘waar zyn de dorpen, en waar de landbouwers? (Czyż nie odczuwacie wstydu w duszy, gdy mieszkaniec Bandung, który leży na wschód, odwiedza wasze okolice i pyta: ‘gdzie są wioski i gdzie są rolnicy?; Is er niet schaamte in uwe zielen – Czyż nie odczuwacie wstydu w duszy, als de bewoner van Bandoeng, dat daar ten-oosten ligt – gdy mieszkaniec Bandung, który leży na wschód, uwe streken bezoekt, en vraagt – odwiedza wasze okolice i pyta, waar zyn de dorpen, en waar de landbouwers – gdzie są wioski i gdzie są rolnicy).

En waarom hoor ik den gamlang niet, die blydschap spreekt met koperen mond, noch het gestamp der padie uwer dochters?’ (I dlaczego nie słyszę gamelanu, który mówi o radości miedzianymi ustami, ani tłuczenia ryżu przez wasze córki?; En waarom hoor ik den gamlang niet – I dlaczego nie słyszę gamelanu, die blydschap spreekt met koperen mond – który mówi o radości miedzianymi ustami, noch het gestamp der padie uwer dochters – ani tłuczenia ryżu przez wasze córki).

Is het u niet bitter, te reizen van hier tot de Zuidkust, en de bergen te zien die geen water dragen op hunne zyden, of de vlakten waar nooit een buffel den ploeg trok? (Czyż nie jest wam gorzko podróżować stąd na południowe wybrzeże i widzieć góry, które nie mają wody na swoich zboczach, lub równiny, gdzie nigdy nie ciągnął pługiem bawół?; Is het u niet bitter, te reizen van hier tot de Zuidkust – Czyż nie jest wam gorzko podróżować stąd na południowe wybrzeże, en de bergen te zien die geen water dragen op hunne zyden – i widzieć góry, które nie mają wody na swoich zboczach, of de vlakten waar nooit een buffel den ploeg trok – lub równiny, gdzie nigdy nie ciągnął pługiem bawół).

Ja, ja, ik zeg u dat uw en myn ziel daarover bedroefd is! (Tak, tak, mówię wam, że wasza i moja dusza jest z tego powodu zasmucona!; Ja, ja, ik zeg u dat uw en myn ziel daarover bedroefd is – Tak, tak, mówię wam, że wasza i moja dusza jest z tego powodu zasmucona).

En daarom juist zyn wy Allah dankbaar dat hy ons macht heeft gegeven om hier te arbeiden. (I właśnie dlatego jesteśmy Allahowi wdzięczni, że dał nam moc do pracy tutaj; En daarom juist zyn wy Allah dankbaar – I właśnie dlatego jesteśmy Allahowi wdzięczni, dat hy ons macht heeft gegeven om hier te arbeiden – że dał nam moc do pracy tutaj).

Want wy hebben in dit land akkers voor velen, schoon de bewoners weinig zyn. (Bo macie w tym kraju pola dla wielu, choć mieszkańców jest niewielu; Want wy hebben in dit land akkers voor velen – Bo macie w tym kraju pola dla wielu, schoon de bewoners weinig zyn – choć mieszkańców jest niewielu).

En het is niet de regen die ontbreekt, want de toppen der bergen zuigen de wolken des hemels ter aarde. (I to nie deszczu brakuje, bo szczyty gór wciągają chmury z nieba na ziemię; En het is niet de regen die ontbreekt – I to nie deszczu brakuje, want de toppen der bergen zuigen de wolken des hemels ter aarde – bo szczyty gór wciągają chmury z nieba na ziemię).

En niet overal zyn rotsen die plaats weigeren aan den wortel, want op veel plaatsen is de grond week en vruchtbaar, en roept om de graankorrel die hy ons wil weergeven in gebogen halm. (I nie wszędzie są skały, które odmawiają miejsca korzeniom, bo w wielu miejscach ziemia jest miękka i żyzna i woła o ziarno, które chce nam zwrócić w postaci zgiętych źdźbeł; En niet overal zyn rotsen die plaats weigeren aan den wortel – I nie wszędzie są skały, które odmawiają miejsca korzeniom, want op veel plaatsen is de grond week en vruchtbaar – bo w wielu miejscach ziemia jest miękka i żyzna, en roept om de graankorrel die hy ons wil weergeven in gebogen halm – i woła o ziarno, które chce nam zwrócić w postaci zgiętych źdźbeł).

En er is geen oorlog in het land die de padie vertreedt als ze nog groen is, noch ziekte die den patjol nutteloos maakt. (I nie ma wojny w kraju, która depta ryż, gdy jest jeszcze zielony, ani choroby, która czyni patjol bezużytecznym; En er is geen oorlog in het land die de padie vertreedt als ze nog groen is – I nie ma wojny w kraju, która depta ryż, gdy jest jeszcze zielony, noch ziekte die den patjol nutteloos maakt – ani choroby, która czyni patjol bezużytecznym).

Noch zyn er zonnestralen, heeter dan noodig is om het graan te doen rypen dat u en uw kinderen voeden moet, noch banjirs die u doen jammeren: ‘wys my de plaats waar ik gezaaid heb!’ (Ani nie ma promieni słonecznych gorętszych niż potrzeba do dojrzewania zboża, które ma żywić was i wasze dzieci, ani powodzi, które sprawiają, że lamentujecie: ‘pokaż mi miejsce, gdzie siałem!’; Noch zyn er zonnestralen, heeter dan noodig is om het graan te doen rypen dat u en uw kinderen voeden moet – Ani nie ma promieni słonecznych gorętszych niż potrzeba do dojrzewania zboża, które ma żywić was i wasze dzieci, noch banjirs die u doen jammeren: wys my de plaats waar ik gezaaid heb! – ani powodzi, które sprawiają, że lamentujecie: pokaż mi miejsce, gdzie siałem!).

Waar Allah waterstroomen uitgiet, die de akkers wegnemen… waar Hy den grond hard maakt als dorre steen… waar Hy Zyn zon doet gloeien ter verschroejing… waar Hy oorlog zendt, die de velden omkeert… waar Hy slaat met ziekten die de handen slap maken, of met droogte die de aren doodt… daar, Hoofden van Lebak, buigen wy deemoedig het hoofd, en zeggen: ‘Hy wil het zoo!’ (Gdzie Allah wylewa strumienie wody, które zabierają pola… gdzie czyni ziemię twardą jak suchy kamień… gdzie sprawia, że jego słońce żarzy się, spalając… gdzie wysyła wojnę, która przewraca pola… gdzie zsyła choroby, które osłabiają ręce, lub susze, które zabijają kłosy… tam, naczelnicy Lebak, pokornie pochylamy głowy i mówimy: ‘On tak chce!’; Waar Allah waterstroomen uitgiet, die de akkers wegnemen – Gdzie Allah wylewa strumienie wody, które zabierają pola, waar Hy den grond hard maakt als dorre steen – gdzie czyni ziemię twardą jak suchy kamień, waar Hy Zyn zon doet gloeien ter verschroejing – gdzie sprawia, że jego słońce żarzy się, spalając, waar Hy oorlog zendt, die de velden omkeert – gdzie wysyła wojnę, która przewraca pola, waar Hy slaat met ziekten die de handen slap maken, of met droogte die de aren doodt – gdzie zsyła choroby, które osłabiają ręce, lub susze, które zabijają kłosy, daar, Hoofden van Lebak, buigen wy deemoedig het hoofd, en zeggen – tam, naczelnicy Lebak, pokornie pochylamy głowy i mówimy, Hy wil het zoo – On tak chce).

Maar niet aldus in Bantan-Kidoel! (Ale nie w Bantan-Kidoel!; Maar niet aldus in Bantan-Kidoel – Ale nie w Bantan-Kidoel).

Ik ben hier gezonden om uw vriend te zyn, uw ouder broeder. (Jestem tutaj, aby być waszym przyjacielem, waszym starszym bratem; Ik ben hier gezonden om uw vriend te zyn – Jestem tutaj, aby być waszym przyjacielem, uw ouder broeder – waszym starszym bratem).

Zoudt gy uw jongeren broeder niet waarschuwen als ge een tyger zaagt op zyn weg? (Czyż nie ostrzeglibyście swojego młodszego brata, gdybyście zobaczyli tygrysa na jego drodze?; Zoudt gy uw jongeren broeder niet waarschuwen – Czyż nie ostrzeglibyście swojego młodszego brata, als ge een tyger zaagt op zyn weg – gdybyście zobaczyli tygrysa na jego drodze?).

Hoofden van Lebak, we hebben dikwyls misslagen begaan, en ons land is arm omdat we zooveel misslagen begingen. (Naczelnicy Lebak, często popełnialiśmy błędy, a nasz kraj jest biedny, ponieważ popełniliśmy tak wiele błędów; Hoofden van Lebak, we hebben dikwyls misslagen begaan – Naczelnicy Lebak, często popełnialiśmy błędy, en ons land is arm omdat we zooveel misslagen begingen – a nasz kraj jest biedny, ponieważ popełniliśmy tak wiele błędów).

Want in Tjikandi en Bolang, en in het Krawangsche, en in de ommelanden van Batavia, zyn velen die geboren zyn in ons land, en die ons land verlaten hebben. (Bo w Tjikandi i Bolang, oraz w Krawang, i w okolicach Batavii, jest wielu, którzy urodzili się w naszym kraju i opuścili nasz kraj; Want in Tjikandi en Bolang – Bo w Tjikandi i Bolang, en in het Krawangsche, en in de ommelanden van Batavia – oraz w Krawang, i w okolicach Batavii, zyn velen die geboren zyn in ons land, en die ons land verlaten hebben – jest wielu, którzy urodzili się w naszym kraju i opuścili nasz kraj).

Waarom zoeken zy arbeid, ver van de plaats waar ze hun ouders begroeven? (Dlaczego szukają pracy daleko od miejsca, gdzie pochowali swoich rodziców?; Waarom zoeken zy arbeid – Dlaczego szukają pracy, ver van de plaats waar ze hun ouders begroeven – daleko od miejsca, gdzie pochowali swoich rodziców).

Waarom vlieden zy de dessah, waar zy de besnydenis ontvingen? (Dlaczego opuszczają wioski, gdzie otrzymali obrzezanie?; Waarom vlieden zy de dessah – Dlaczego opuszczają wioski, waar zy de besnydenis ontvingen – gdzie otrzymali obrzezanie).

Waarom verkiezen zy de koelte van den boom die dáár groeit, boven de schaduw onzer bosschen? (Dlaczego wybierają chłód drzewa, które tam rośnie, zamiast cienia naszych lasów?; Waarom verkiezen zy de koelte van den boom die dáár groeit – Dlaczego wybierają chłód drzewa, które tam rośnie, boven de schaduw onzer bosschen – zamiast cienia naszych lasów).

En ginds in 't noordwesten over de zee, zyn velen die ònze kinderen moesten zyn, maar die Lebak hebben verlaten om rondtedolen in vreemde streken met kris en klewang en schietgeweer. (A tam na północnym zachodzie za morzem jest wielu, którzy powinni być naszymi dziećmi, ale opuścili Lebak, aby wędrować po obcych krainach z krisami, klewangami i karabinami; En ginds in 't noordwesten over de zee – A tam na północnym zachodzie za morzem, zyn velen die ònze kinderen moesten zyn – jest wielu, którzy powinni być naszymi dziećmi, maar die Lebak hebben verlaten om rondtedolen in vreemde streken met kris en klewang en schietgeweer – ale opuścili Lebak, aby wędrować po obcych krainach z krisami, klewangami i karabinami).

En ze komen ellendig om, want er is macht van de Regeering daar, die de opstandelingen verslaat. (I giną marnie, bo tam jest siła rządu, która pokonuje buntowników; En ze komen ellendig om – I giną marnie, want er is macht van de Regeering daar – bo tam jest siła rządu, die de opstandelingen verslaat – która pokonuje buntowników).

Ik vraag u, Hoofden van Bantan-Kidoel, waarom zyn er zoovelen die weggingen, om niet begraven te worden waar ze geboren zyn? (Pytam was, naczelnicy Bantan-Kidoel, dlaczego tak wielu odeszło, aby nie zostać pochowanymi tam, gdzie się urodzili?; Ik vraag u, Hoofden van Bantan-Kidoel – Pytam was, naczelnicy Bantan-Kidoel, waarom zyn er zoovelen die weggingen – dlaczego tak wielu odeszło, om niet begraven te worden waar ze geboren zyn – aby nie zostać pochowanymi tam, gdzie się urodzili).

Waarom vraagt de boom, waar de man is dien hy als kind zag spelen aan zyn voet? (Dlaczego drzewo pyta, gdzie jest człowiek, którego widziało jako dziecko bawiące się u jego stóp?; Waarom vraagt de boom – Dlaczego drzewo pyta, waar de man is dien hy als kind zag spelen aan zyn voet – gdzie jest człowiek, którego widziało jako dziecko bawiące się u jego stóp).

Havelaar hield hier een oogenblik op. (Havelaar zatrzymał się na chwilę; Havelaar hield hier een oogenblik op – Havelaar zatrzymał się na chwilę).

Om eenigszins den indruk te begrypen dien zyn taal maakte, had men hem moeten hooren en zien. (Aby choć trochę zrozumieć wrażenie, jakie wywoływał jego język, trzeba było go słyszeć i widzieć; Om eenigszins den indruk te begrypen dien zyn taal maakte – Aby choć trochę zrozumieć wrażenie, jakie wywoływał jego język, had men hem moeten hooren en zien – trzeba było go słyszeć i widzieć).

Toen hy sprak van zyn kind, was er in zyn stem iets zachts, iets onbeschryfelyk roerends, dat uitlokte tot de vraag: ‘waar is de kleine? Reeds nu wil ik 't kind kussen, dat zyn vader zoo spreken doet!’ (Gdy mówił o swoim dziecku, w jego głosie było coś miękkiego, coś nieopisanie poruszającego, co wywoływało pytanie: ‘gdzie jest mały? Już teraz chcę pocałować dziecko, które sprawia, że jego ojciec tak mówi!’; Toen hy sprak van zyn kind – Gdy mówił o swoim dziecku, was er in zyn stem iets zachts, iets onbeschryfelyk roerends – w jego głosie było coś miękkiego, coś nieopisanie poruszającego, dat uitlokte tot de vraag: waar is de kleine? – co wywoływało pytanie: gdzie jest mały, Reeds nu wil ik 't kind kussen, dat zyn vader zoo spreken doet – Już teraz chcę pocałować dziecko, które sprawia, że jego ojciec tak mówi).

Maar toen hy kort daarna, schynbaar met weinig geleidelykheid, overging tot de vragen waarom Lebak arm was, en waarom er zooveel bewoners van die streken verhuisden naar elders, klonk er in zyn toon iets dat denken deed aan 't geluid dat een boor maakt, als ze met kracht wordt geschroefd in hard hout. (Ale kiedy chwilę później, pozornie z niewielkim przejściem, przeszedł do pytań, dlaczego Lebak jest biedne i dlaczego tak wielu mieszkańców tych terenów przenosi się gdzie indziej, w jego tonie zabrzmiało coś, co przypomina dźwięk wiertła, gdy z siłą wkręca się w twarde drewno; Maar toen hy kort daarna – Ale kiedy chwilę później, schynbaar met weinig geleidelykheid, overging tot de vragen waarom Lebak arm was – pozornie z niewielkim przejściem, przeszedł do pytań, dlaczego Lebak jest biedne, en waarom er zooveel bewoners van die streken verhuisden naar elders – i dlaczego tak wielu mieszkańców tych terenów przenosi się gdzie indziej, klonk er in zyn toon iets dat denken deed aan 't geluid dat een boor maakt – w jego tonie zabrzmiało coś, co przypomina dźwięk wiertła, als ze met kracht wordt geschroefd in hard hout – gdy z siłą wkręca się w twarde drewno).

Toch sprak hy niet luid, noch drukte hy byzonder op enkele woorden, en zelfs was er iets eentonigs in zyn stem, maar hetzy studie of natuur, juist deze eentonigheid maakte den indruk zyner woorden sterker op gemoederen die zoo byzonder ontvankelyk waren voor zulke taal. (Jednak nie mówił głośno, ani nie kładł szczególnego nacisku na niektóre słowa, a nawet w jego głosie było coś monotonnego, ale czy to z powodu studiów, czy natury, właśnie ta monotonia wzmacniała wrażenie jego słów na umysłach, które były szczególnie podatne na taki język; Toch sprak hy niet luid – Jednak nie mówił głośno, noch drukte hy byzonder op enkele woorden – ani nie kładł szczególnego nacisku na niektóre słowa, en zelfs was er iets eentonigs in zyn stem – a nawet w jego głosie było coś monotonnego, maar hetzy studie of natuur – ale czy to z powodu studiów, czy natury, juist deze eentonigheid maakte den indruk zyner woorden sterker – właśnie ta monotonia wzmacniała wrażenie jego słów, op gemoederen die zoo byzonder ontvankelyk waren voor zulke taal – na umysłach, które były szczególnie podatne na taki język).

Zyn beelden, die altyd genomen waren uit het leven dat hem omringde, waren voor hem werkelyk hulpmiddelen tot begrypelyk maken van wat hy bedoelde, en niet, zooals vaak geschiedt, lastige aanhangsels die de zinsneden der redenaars bezwaren, zonder eenige duidelykheid toetevoegen aan 't begrip der zaak die men voorgeeft toetelichten. (Jego obrazy, które zawsze były zaczerpnięte z otaczającego go życia, były dla niego prawdziwymi środkami do wyjaśnienia tego, co miał na myśli, a nie, jak często bywa, kłopotliwymi dodatkami, które obciążają zdania mówców, nie dodając żadnej jasności do zrozumienia sprawy, którą rzekomo wyjaśniają; Zyn beelden, die altyd genomen waren uit het leven dat hem omringde – Jego obrazy, które zawsze były zaczerpnięte z otaczającego go życia, waren voor hem werkelyk hulpmiddelen tot begrypelyk maken van wat hy bedoelde – były dla niego prawdziwymi środkami do wyjaśnienia tego, co miał na myśli, en niet, zooals vaak geschiedt, lastige aanhangsels die de zinsneden der redenaars bezwaren – a nie, jak często bywa, kłopotliwymi dodatkami, które obciążają zdania mówców, zonder eenige duidelykheid toetevoegen aan 't begrip der zaak die men voorgeeft toetelichten – nie dodając żadnej jasności do zrozumienia sprawy, którą rzekomo wyjaśniają).

We zyn thans gewoon aan de ongerymdheid van de uitdrukking: ‘sterk als een leeuw’ maar wie in Europa dit beeld het eerst gebruikte, toonde dat hy zyn vergelyking niet had geput uit de zielepoëzie die beelden geeft voor redeneering en niet anders spreken kan, doch zyn aanvullende gemeenplaats eenvoudig had afgeschreven uit een of ander boek – uit den bybel misschien – waarin een leeuw voorkwam. (Jesteśmy teraz przyzwyczajeni do absurdalności wyrażenia: ‘silny jak lew’, ale ten, kto pierwszy użył tego obrazu w Europie, pokazał, że nie zaczerpnął swojego porównania z poezji duszy, która daje obrazy dla argumentacji i nie może mówić inaczej, lecz po prostu przepisał swoje porównanie z jakiejś książki – może z Biblii – w której pojawił się lew; We zyn thans gewoon aan de ongerymdheid van de uitdrukking: sterk als een leeuw – Jesteśmy teraz przyzwyczajeni do absurdalności wyrażenia: silny jak lew, maar wie in Europa dit beeld het eerst gebruikte, toonde dat hy zyn vergelyking niet had geput uit de zielepoëzie die beelden geeft voor redeneering en niet anders spreken kan – ale ten, kto pierwszy użył tego obrazu w Europie, pokazał, że nie zaczerpnął swojego porównania z poezji duszy, która daje obrazy dla argumentacji i nie może mówić inaczej, doch zyn aanvullende gemeenplaats eenvoudig had afgeschreven uit een of ander boek – lecz po prostu przepisał swoje porównanie z jakiejś książki, uit den bybel misschien – waarin een leeuw voorkwam – może z Biblii, w której pojawił się lew).