Jan Bielecki

 
Blask chyba równy, gdy w przedpotopowe
Wicher nowego świata zbłądzi lasy,
Gdy aż do ziemi nachyli drzew głowę,
Gdy się zmieszają wszystkie barwy borów;
Liście i kwiaty płyną jak potoki,
Zachwyca oczy cudna gra kolorów,
Szum razem miły, straszny i głęboki.
 
 
Pali się szlachta, już dosiadła koni,
Pieszym pan Brzezan rozdaje rumaki.
Już most zwodowy¹⁰ pod kopyty¹¹ dzwoni,
Dalej! na pola przez ubite szlaki!
Wino zagrzewa, zemsta pośpiech radzi,
Już pojechali… Niech ich Bóg prowadzi.
 

II. Wesele

 
W Brzezan miasteczku, w kościele u fary¹²
Jaśnieje ołtarz – potężne organy
Wstrząsają pełne grobowców filary,
Po ławkach jasne migają żupany;
Tam pożółkniały ksiąg pargamin¹³ stary,
A owdzie stoczek złotem malowany.
Ołtarz upstrzony woskowymi kwiaty,
Służba rozwija kobierzec bogaty.
 
 
Swaty i drużby wystąpili strojno
I młoda para przysięgi powtarza.
Z otwartym czołem, Jan Bielecki zbrojno¹⁴,
W husarskiej zbroi, w misiurce¹⁵ ze stali,
Jako do bitwy stanął do ołtarza,
Patrzy na młodą, a wzrok mu się pali.
Przy męskiej piersi, gdzie żelazo lśniło,
Od lubej w miłym dany upominku
Skłaniał się bukiet z róży i barwinku
I drzał¹⁶ listkami, tak mu serce biło,
Tak silnie piersi wstrząsały puklerzem…
A dalej swaty za młodym rycerzem,
A dalej bracia husary, pancerni,
A dalej służba w wielkim stoi kole,
Zbroją od prostej odróżniona czerni.
Piękny to widok, gdy przed wrogów tłumem
Rozwiną skrzydła na barkach sokole
I jako ptaki głuszą skrzydeł szumem.
 
 
Lecz panna młoda jakże przystrojona!
Trudno weselne opisać ubiory.
Ślubna jej szata była w dwa kolory;
Błękitną barwą lśniąca jedna strona,
Bo takie było męża herbu pole;
A na mienionym jedwabiu lazurze
Lśnił się herb, srebrne księżyca półkole,
Gwiazda, nad gwiazdą hełm o strusim piórze.
A druga strona sukni szkarłatowa
I herb dziewicy szyty na szkarłacie,
Srebrzyste strzemię i złota podkowa.
Piękna to szata, a przy takiej szacie,
O jakże cudna, gdy się wstydem płoni!
Widne łzy w oku, widne drzenie dłoni,
I cała postać powiewna i drząca.
Jej śnieżne łono westchnieniem odtrąca
Tę młodą różę, co wpół wychylona,
Aksamitnego dotknęła się łona.
 
 
Dlaczegoż smutna?… Patrz, na wód lazurze
Kwiat się przegląda w jeziora krysztale;
Choć chmury słońca nie zakryją światu,
Kwiat liście zwiesza i kryje się w fale;
Lilija¹⁷ wodna może przeczuć burze,
Kwiat czuje – ona miała czucie kwiatu.
 
 
Wracają tłumnie weselne orszaki,
Zagrali grajki, grzmią liczne wystrzały;
I pochodniami świecili kozaki,
Noc księżycowa widna jak dzień biały.
„Stójcie!” – zawołał pierwszy swat – „przede mną
Nie widzę domu… Janie, wszak tu droga
Do twojej chaty? Ha! Cóż to? Dla Boga!
Czy dóm¹⁸ twój zniknął? Czy mi w oczach ciemno?
Ale nie, widzę – oto orzą pługi,
Wieśniak ostatniej miedzy doorywa…”
Kiedy to mówił – przybiegł jeden, drugi,
Patrzą, nie wierzą – sam Jan staje, słucha,
Blednieje – nagle z tłumu się wyrywa;
A w tłumie była cichość straszna, głucha.
 
 
Wkrótce Jan wrócił – prędko jak błysk gromu,
Stanął przed żoną obłąkany, blady.
Na jego szatach widać krwawe ślady…
„Anno – rzekł – Anno! Wracaj! – Nie mam domu!
Nie wrócę z tobą, obelga dotkliwa!
Zniósłbym nieszczęście, lecz nie zniosę sromu¹⁹.
Już mnie domowe szczęście nie omami,
Wracaj, o Anno! Ty będziesz szczęśliwa,
W twoim objęciu zalałbym się łzami.
Ja nie mam domu!…” – Zadrzał – i spiął konia,
I jak wiatr szybko poleciał przez błonia²⁰.
 
 
Nazajutrz rano pochowali w grobie
Starca, co orał grunt ostatniej miedzy.
 
 
Bielecki zniknął – żadnej o nim wiedzy,
A po nim żona chodziła w żałobie.
Jej serce straszne skołatały ciosy,
Po śnie wesela został płacz – pierścionek.
 
 
Nazajutrz rano, skoro spadły rosy,
Gdzie był dóm Jana, samotny skowronek
Wzleciał nad skiby przeoranej roli
Nucąc piosenkę smutku i niedoli.