Dziecko salonu

Na skrawkach

To pewnie ta zbrodnia, co to wczoraj chłopaki wołali po ulicy…

– A to ci przecie mówię, że ta…

Czytam pożyczoną ze sklepiku gazetę:

„W poniedziałek ubiegły w Widzewie pod Łodzią popełniono ohydną zbrodnię. W domku drewnianym na końcu Widzewa mieszkała na facjacie wdowa z trzema córkami: Agnieszką (lat 19), Józefą (lat 15) i Stanisławą (lat 12) oraz robotnicą fabryczną, Julianną. W niedzielę wieczorem wdowa wyjechała do Łodzi. Najstarsza, Agnieszka, sprowadziła do mieszkania swego kochanka, Jana (lat 19), robotnika fabrycznego, i po uprzedniej biesiadzie położyła się spać do łóżka, w którym spała najmłodsza, Stanisława. Podobny postępek starszej siostry wywołał oburzenie 12-letniej Stanisławy, która obiecała, że się poskarży matce”…

– To ona niby z nim?

– A może nie? Uuch, ty twardy łbie.

– Tylko że nie chcieli tak wyraźnie napisać.

– No już dobrze: nie przeszkadzajcie. Niech pan Jan czyta dalej.

„O godzinie 3-ciej nad ranem Jan wstał i posunął zegar na godz. 5-tą, po czym obudził Józefę i Juliannę, aby szły już do fabryki. Gdy wyszły, Agnieszka wstała i odszukawszy tłuczek żelazny, uderzyła nim 12-letnią Stanisławę dwa razy w czoło”.

– Patrzajcie no tylko…

– No cichoże, do choroby.

„Przekonawszy się, że jej nie zabiła, dała Janowi nóż, aby ją dorznął. Ten przerznął jej gardło i zaczął ranić w twarz”.

– Na własną siostrę dała nóż. A niechże cię cholera zatłucze.

– Oj, cichoże.

„Nie pomogły błagania Stanisławy, aby jej darowano życie, ręce zbrodnicze pozbawiły ją przytomności”.

– To jej nie zabili?

– Słuchajcie do końca, a potem będziecie gadać…

„Pogrzeb ofiary…”

– Ano widzisz….

„…odbył się we czwartek wieczorem. Aresztowani Jan i obie siostry, osadzeni w więzieniu łódzkim. Podczas konwojowania Agnieszki tłum kobiet z Widzewa, ustawiwszy się na szosie, sypał gradem kamieni na zbrodniarkę, którą byłyby zakamienowały, gdyby nie obrona policji”.

– I po co to to było za przeproszeniem bronić? Żyło to to jak bydlę, toby i zdechło jak bydlę.

– A kiedy musieli bronić, bo jeszcze sądu nie było.

– I na co to sąd? – Świństwo – i tyle. Chociaż i z tej małej nic by dobrego nie wyrosło.

– No cicho już: niech pan Jan dalej czyta.

– Już skończyłem.

– Bo mnie znowu mówił jeden felczer, że zbrodniarza można od razu poznać, bo oni mają specjalną głowę i uszy od urodzenia.

– Żeby mi tam felczer sto razy mówił, to ja powiem swoje: że draństwo jest draństwem – i tyle – co tam uszy?

– Ale nie: co tu się spierać? Może i mają: kto ich tam wie.

– Idź ty: ja teraz ciebie huknę w pysk, a jak cię zabiję, to mi inne uszy urosną. – Żeby jeszcze oczy, no to inna rzecz…

A gazeta przechodzi z rąk do rąk – z zastrzeżeniem, żeby oddać sklepikarce z powrotem, bo nie zechce pożyczyć na drugi raz, jak będzie znowu co ciekawego.

*

Wilczek kupił los na żydowską loterię.

– A może i wygram?

– A wygrasz: w maju na fujarce.

*

Praczki rozmawiają w pralni przy balii…

– Dla mnie, czy chłopak, czy dziewczyna – to jedno.

– A ja jakbym znowu miała dziewuchę, tobym ją znowu oddała do „Dziada”²⁶⁸, a sama poszłabym w mamki do Żydów. A chłopaka będę chowała.

– To wy taka kocia matka.

– Jakbym była kocia matka, tobym ją na śmietnik rzuciła.

– A może jeszcze do klozetu?

– Do klozetu nie można wrzucić dzieciaka; toście pewnie jeszcze go nie widzieli.

– Bo ja u Żydów nie mamkowałam, to i nie widziałam.

– A co wy się nią tak opiekujecie? Nie wydam jej i tak za waszego chłopaka.

– Ja się tam nie opiekuję, tylko że to grzech.

– Jak grzech, to w brzeg, a pokuta za piec. A jeszcze większy grzech mieć dzieciaka z żonatym.

Długa cisza: piorą.

– Co? może jej źle? Albo jest we szpitalu, albo gdzie na wsi.

– A dobrze, dobrze jej… Może tam gdzie nago chodzi?

– A wyście widzieli kiedy, żeby kto nago chodził?

– Wy tak gadacie, co wam ślina przyniesie.

Cisza.

– Ja to lepiej wiem od was: u nas na wsi była taka jedna; to na nią inaczej nie wołali, tylko szpitalicha.

– Bo to wasza taka dziadowska wieś… A jak nie chciała, to się mogła u mnie nie rodzić… I przestańcie już się mnie czepiać.

Cisza. Piorą.

*

– Pan Jan zanadto się z bachorami cecka. Pan Jan tłumaczy, przełoży, uprości, a to tylko ślepia wypuczy i patrzy. – Zapłacą za godzinę, a pan Jan siedzi dwie godziny. – Ja bym tam w łeb zamalował raz i drugi, toby od razu lepiej poszło do głowy.

*

 
Ten zmierzch wieczorny, przejrzysty, różowy
Jakieś mu dumki nawiewał do głowy
O wiośnie, ciszy, przyrodzie i Bogu.
Jakieś pytania o życiu, o świecie
Zmąconą falą o duszę mu biły…
 
 
Czuł, że są wyższe i czystsze uciechy
Nad wrzask pijanej ciżby i muzyki,
Nad wyuzdaną swawolę i śmiechy,
Nad brzęk kieliszków, i klątwy, i krzyki…
 
 
Postał, podumał i poszedł – do szynku. ²⁶⁹
 

– A taki poszedł w końcu do szynku.

Śmieją się z niego: nie chciał, nie chciał – a taki poszedł do szynku.

– Cóż, panie Grosik, ładne?

– Niczego sobie: dobry kawałek.

*

I znów, i znów pogrzeb.

Dziecko umarło garbarzowi.

Przed tygodniem biegał jeszcze pięcioletni Józik i brał w skórę od ojca.

Felczer powiedział, że wrzód na kiszce, i był ze sześć razy. Doktór spojrzał tylko na dzieciaka, powiedział, że dobrze by było do szpitala albo jak.

Chrzestny kupił trumienkę.

Ubrali Józika w białą sukienkę, w rączkę włożyli obrazek – nakryli stół obrusem – dopożyczyli od sąsiadów kwiatów i lichtarzy – ustroili doniczkami i światłem.

Drzwi otwarte. Ludzi chmara: a najwięcej to kobiet i dzieciaków z całego domu. Młodsze patrzą ze zdziwieniem, inne boczą się z lękiem, starsze przeżegnają się albo przyklękną.

Nic to: garbarzowa, tylko patrzeć, znów się rozsypie i znów będzie troje, jak było.

Dziw, że im wszystkie nie pomrą, bo skąpi są i przykrzą sobie dzieci, a takim Pan Jezus nie błogosławi. – Skąpi tacy, że aż wstyd: jak poproszą gości, to do wódki trzy razy tyle wody doleją, wygotują pieprzu i gwoździków i doprawią, żeby piekła. – Jak masz prosić, to proś, a nie chcesz prosić, to nie proś, ale gościa cyganić – to fe!

I dziś zaprosić niby to mieli, ale się wykręcili. Bo awantura była, że majster zranił chłopaka nożem w rękę za to, że wziął chleb bez sprosu²⁷⁰.

Mówili ludzie późnym wieczorem.

– Nie chcieli prosić, to nie; ale po co było dużo gadać?

A o majstrze mówiła Wilczkowa.

– Podlec on jest: chleba dzieciakowi żałować. Bo mnie to tak matka uczyła: daj każdemu chleb i wodę. Jak ma być zdrów, to i na chlebie będzie zdrów. Ale chleba nikomu nie żałuj.

Józik spędza pierwszą noc śnieżną, ciemną na cmentarzu, w trumience. Takie miał czyste, niebieskie, jasne oczy.

A na Brudnie tyle mogiłek…

*

Notuję coraz mniej: na karteczce, na świsteczku, na pudełku od papierosów.

Papieru szkoda, atramentu szkoda. Ci, którzy robią papier i atrament, może by się wzięli do pieczenia chleba.

A Jasiek napisał: chlep.

– Bój się Boga, chłopcze – powiadam – toś ty myślał, że zjadasz chleb przez p?

Spojrzał na mnie zdziwiony: tyle lat jadł coś innego, niż sądził. – A spracowana ręka drży mu przy pisaniu. – kiedy na niego wypadła kolej myć podłogę w warsztacie, dał koledze dziesiątkę, żeby on umył, żeby lekcji nie stracić. – A dziesiątka – to pół kolacji: pieczeni z kapustą.

*

Pan Michał mówi:

– Jak byłem w terminie, com dopiero buty czyścił – nic więcej – tom miał w tym swoją dumę, żeby się tak świeciły, jak niczyje inne. – A jak idę przez ulicę, to na nic innego nie patrzę, tylko jak kto ma buty wyczyszczone i że ja bym lepiej wyczyścił. – Od takiego szczeniaka było we mnie, żeby dobrze odrobić swoją robotę. Niech sobie mówią co chcieć – ja swojego rzemiosła na nic nie pomieniam. – A jak postawię²⁷¹ parę kamaszków bez feleru, to we mnie aż dusza skacze. – A inny co? – Skopyci²⁷² byle jak: prosto, krzywo, byle żywo. – Trzeba kochać swój fach – i basta – koniec.

*

Pan dyrektor ojca wysłał na montaż, a jego córkę wziął do siebie. Czy ani na chwilę nie poczuł wstydu? – A o jednym z ogólnie szanowanych, o których piszą kurierki, mówi kobieta:

– To drań z drani, panie Janie.

Służyła u niego: zna go.

Tu mówią o was, tu znają was, panowie.

*

Chłopcy mają zdawać do szkoły niedzielno-handlowej. Podła szkoła.

Co wieczór stawiają karty, czy dobrze pójdzie.

Wicher

Czoło pali. W głowie dzwoni. A za oknem wicher wyje.

Szu… Hu-hu… Szuu… Ha-hu… Huuuuu!

Dziecko się rodzi.

Cha – cha – chaaaa…

Dziecko małe, słabe, białe.

Huuuuu!

Dziecię, które płacze bez łez.

Ti – pit. Ti – pit.

Rodzi się nagie dziecię człowieka – na ból.

Hu-szszszuuu!…

Wiedźmia mać woła wiedźmy na tan. Smolne pochodnie się jarzą. – Na tan – na tan. – Hu-huuuu! – Na bal – na tan, wiedźmia mać.

Eech pokraki – ech wściekłe – a złe.

A zły ich wzrok, a zły – zły śmiech, a zła ślina – jad; a zły, zły, zły śmiech, a zły – zły – zły wzrok.

Hu – huuuuu…

Dziecko drżące, ślepe – na świat, tu na świat – dziecko – łup, dziecko – kat, dziecko – wróg, ślepe i bezradne.

Szszuuu…

Beczki z gorzałą na wozach, brzegiem torfowiska – beczki pełne, duże, ciężkie. – Byle w bagnie nie zagrzęzły.

Hhuuuuu!

Ciągną wiedźmy; na miotłach jadą, co bogatsze – błotem unurzane – nagie – kwaśnym potem śmierdzące. – Suche łydy – piszczele, ostry nos, kocie oczy złem świecą – na bal, na weselisko; kocie oczy złem świecą.

Hu – huuuuu…

Ciemna noc – wicher dmie – wicher gnie gałęzie – wicher psiakrew dęby łamie.

A dziecko kwili – drży – niemowlę tycie, maleńkie.

A wiedźmięta na drzewa się drapią, sowom oczy wypijają, ćmy wysysają – korę z drzew zgryzują białymi zębiętami – w wydęte pępki kułakami biją – z piskiem, kwikiem – skowytem…

Wicher huczy – puchacz szydzi, czarne kruki biją czarną noc skrzydłami; wilki wyją, smoła syczy – a wiedźmy się nawołują.

Niemowlę ludzkie drży.

Wicher huczy: hu – hu, huuuuu…

Cisza; liczą, kogo brak. Łydy chęcią drżą do tańca; suche łapy pazurami drą powietrze; nawet kruki milczą – zawisły czarnymi plamami na niebie – nawet chmury czarne przystanęły, tylko się zwijają, kłębią nad torfowiskiem zgniłym, opasują dokoła złowrogim pierścieniem…

Dziecko rączęta wyciągnęło w górę, palce maleńkie rozstawiło szeroko, nóżętami kopie łoże matczyne, patrzy szeroko rozwartymi, niewidzącymi oczami – pije zimne powietrze, wargami ssie chciwie – małe, bezradne, liche – grzechu pełne dziecię człowiecze. I już chce żyć.

Eche – che: chce żyyyć…

Wiedźmy sieć w jezioro zarzuciły, co ją rybak na krzakach rozwiesił – na wyspie jeziora. Mają one łów obfity. – Do beczek z gorzałą żywe żaby i pijawki ciskają – na zaprawę a zakąskę – na ten wielki bal.

A wiedźmięta – szczenięta obsiadły chojaki²⁷³ aż po wierzchołki i na widowisko czekają. – Chwieją się konary, ciężarem stłoczone.

Wicher huczy – instrumenty stroi stary grajek wiedźm plugawych.

Syczą rzadkie smolne beczki, krwawym światłem się kołyszą, plują czerwonymi ostrymi językami w górę, liżą żelazne obręcze – to w cieniu konają.

Rozwaliły wiedźmy torfu sążeń²⁷⁴, prasowanych cegieł brunatnych naznosiły – zbudowały ni to stos, ni ołtarz, ni kołyskę – i czekają, patrzą w dal…

Akuszerka w białym fartuchu chodzi cicho na palcach. Chora oczy przymknęła, a przed powiekami iskry z nocnej lampki cieniami się snują. A dziecina usteczkami porusza pracowicie, na pokarm czeka, a płuca chciwie piją powietrze. Tak, niemowlę chce żyć…

Huuu. Szu – buuu…

W bok odskoczyła odtrącona chmura. Załopotały czarne skrzydła ptaków nocnych. Ustawiły się wiedźmy w dwa sznury, pochyliły poczochrane łby, a z piersi zawyły radośnie.

Piorun nakreślił trzy ostre kąty na chmurach, padł skośnie na ziemię, wężem czołgał się – skoczył – i naraz wszystkie beczki smolne pożarem ogarnął. I jasność była, ale tylko na chwilę, i znów dawny półcień.

Mać wiedźmia dziecię ludzkie niesie – na kołysce torfowej je złożyła.

Ręce brunatne obnażyła po łokcie. – Inne wieńcem ją złowrogim obstąpiły – patrzą – milczą – czekają; piana w kątach ust, kołtuny na łbach, trucizna w oddechu…

Niemowlę śpi, wyczerpane płaczem niespokojnie śpi; ono przeczuwa, rozumie, wie – i drży – i przez sen nawet chce żyć.

Jego drobne wargi coś szepczą, z kimś się żegnają, czy o litość proszą. To drobna pierś westchnieniem się podniesie, to rączka mała poruszy się, jakoby odpychała, to czyni ruch przestrachu, jak gdyby ktoś zagroził maleństwu. – Poruszyło głową, jakby natrętne odgarniając myśli; to dłonią ku czołu zmierza, jakby zetrzeć zeń coś chciało, to powiekami drgnęło niby groźnie, a z lękiem; to oddech wstrzyma, to szybko oddycha, to skrzywi boleśnie usteczka, jak człowiek, który pragnie, a przebaczyć nie może, to mruknięciem cichym czy się skarży, czy nie zgadza, czy błaga…

Wiedźmia mać krzywe palce w piersi dziecka zatopiła i duszę jego wyjęła. – Wyjęła – na dłoń oślizgłą kładzie, ostrymi pazurami, jako grzebieniem rozczesuje – i grzechy, jak wszy z niej chwyta – z duszy niemowlęcia. – A każdy grzech porykiem radosnym wita – wiedźmy wtórują i wicher wtórzy.

Hu – hu – o – są. – Są – wszystkie są.

Rozpusta ojca – jest – jest tu u niemowlęcia – i noce jego niedospane – pijane noce. Radujmy się!

Hu – huuuuu…

I rozczesuje duszę krzywymi pazurami i grzechy jak wszy chwyta – radosnym porykiem wita je i żegna – i znów na urost puszcza.

Są – ooo, są! – Niewola matki – uczuć pęta – myśl w kajdanach – marzenia krwią ociekłe – targowisko – przedażne ciało – serca handel – i burze zmysłów na białym łóżku dziewiczym.

I dziadów grzechy – jak wszy. – Radujmy się!

Hu – huuu…

Syknęła szelma – sparzyła dłoń.

Zawyła wiedźma i potoczyła wokół krwią nabiegłym okiem. – I cisza była wielka i lęk – i cisza stała się wielka i lęk. Sparzyła dłoń: tam iskra była w duszy człowieczej.

Jęzorem miele w gębie; policzkami zapadłymi wyciska ślinę – jęzorem ją zbiera – i plunęła jadem w duszę, trzymaną w ręku.

Iskra w duszy niemowlęcia jękła, zbladła, przykurczyła się, zda się w kłębuszek trwożny zwinęła – nie zgasła; – zbladła – nie zgasła.

I cisza była wielka i lęk.

– O sobacze plemię człowiecze – bodaj się twoim ścierwem robactwo grzechów pasło – na wieki.

– Na wieki – zawtórował chór.

– Wraże plemię człowiecze – zgnij w pijaństwie i rozpuście – zgnij w gwałtach i rozbojach – zgnij w krzywdzie i nienawiści – zatoń w myśli własnych i zbrodni własnych powodzi.

– Na wieki – zawtórował chór.

– Ci, którzy cię chcą wieść prostymi drogami – niech oszaleją i w trzęsawiska cię wiodą. – Ci, którzy miłość głosić będą, niech sami w nią nie wierzą; niech brzuchy ich obrastają sadłem, a dusze – pleśnią; – niech myśli ich kłamią słowom, a słowa przeczą czynom – i miłość niech ośmieszoną będzie. – Niech nikt nikomu nie wierzy – a jeśli uwierzy, niech zrozumie źle – i niech nienawidzą.

– Oderint – in saecula saeculorum oderint.²⁷⁵

– A ci, którzy głoszą prawdę, niech wiary nie mają – kłamstwa siewcy; a posiew zgody i miłości czystej – niech nienawiści mienią siewem. – A iskra, którą mnie sparzyłeś, pomiocie ludzki – niech przekleństwem ci będzie – niech mózg i serce ci parzy, aż bielmem zajdą. – I tylko pierwszy grzech niech ciebie niepokoi, a dalsze paciorkami różańca narastają – i stworzą koło, z którego nie masz wyjścia – i pragnij żyć! – Przeklinam cię błogosławieństwem zła, błogosławię przekleństwem dobra.

– Oderint – in saecula saeculorum oderint. – Niech nienawidzą – na wieki.

– I wsze grzechy przodków twoich, środowiska i narodu twego, i ludzkości całej – które wątłym pyłem ruchliwym dzisiaj – niech dębami wzrosną w wyziewach życia. – Noś piętno twego urodzenia w hańby wieku. – Oderint!

– Oderint – odpowiedział szmer…

Zapłonęły wszystkie beczki smolne: i te – na wybrzeżu – i te na jeziorze – i na wyspach – i w dali na trzęsawisku. I zadął wicher we wszystkie instrumenty naraz – i gra – i gra – i gra – i gra. – I chmury, i wiedźmy, i ptaki nocne – puściły się w tan.

A niemowlę patrzy niewidzącymi oczyma i… drży…

Wilczek mówi:

– Ktosik się dziś w nocy powiesił na tę wichurę.

Bierze blaszankę z kawą i skibę chleba i idzie do pracy.

Ciemno… Lampka przyćmiona miga.

…Bo pokąsam

Poszedłem do najgorszych – na Starówkę.

Chciałem powiedzieć najgorszym, czego im nikt nie powiedział.

Noc. Mgła i śnieg topnieje.

Stare Miasto liczy moje kroki.

Na podwórzu gwar głosów pijackich.

Na stołach szklanki. Chmura dymu w izbie. – Grają w kości.

– Janek, pieska twoja zielona… Moja wygrana.

– A jo!

– A myśmy się zakładali, czy wrócisz… Skomlałeś nad pijaczyną… „Biedny Juraś”– a ty w bek. – Uuu, psiacie…

– A co z nim?

– Powiadam ci, Jasiek: stękaj; pewnie kitę odwalił. Szkoda go, bo pijaków nie stanie: nowi się nie rodzą… Fater, jeszcze szklankę! Na – chlej. – Bogato u nas: obraliśmy gorala… A oni, frajery, mówili, że się z oćcem upieścisz i wrócisz.

– Nie wrócę.

– A moja wygrana! – Morda – stawiaj teraz.

Mówię:

– Przypomniało mi się coś bardzo smutnego.

Umilkli. Patrzą na mnie w złym przeczuciu.

– Gadaj.

– A wiecie, co to jest prosektorium?

– My by czego nie wiedzieli… Tam gdzie nieboszczyków krają.

– Tak: tam gdzie umarłych krają.

– Bo co?

Mówię:

– Raz na stole w prosektorium leżał trup.

– Trup.

– Trup nagi, chłodny i obojętny.

– Tfu; psiamm…

Wlepili oczy, na usta moje patrzą.

– Trup młodego mężczyzny.

– Młodego.

– I ktoś mu żartem włożył w usta ogarek cygara.

– Eeech.

– I leżał na stole biały, zimny, twardy i obojętny trup nagi młodego mężczyzny z ogarkiem cygara w sinych wargach.

– I co?

– Patrzyłem na niego długo, długo, długo.

– Długo.

– Na piersi nieruchomej, stężałej – na bohaterskiej piersi leżał niedbale krzyż. Trup był z więzienia przysłany.

– Z więzienia. Nnno…

Pełznie śmierć, zagląda im w oczy. Witają ją beznadziejnym przerażeniem.

– I co?

– I spełniłem prośbę trupa: pocałowałem go w czoło.

– A prosił?

– Ooo, prosił. Ja wtedy długo, długo, długo na niego patrzałem.

Chcę zawołać, ale nie mogę; wyrazy dławią, bo są twarde i mają ostre brzegi. – Oni milczą. – Milcząc piją i palą… palą.

Śmierć zasiadła im między powiekami.

– Oni wtedy byli źli na ciebie. Ale ty, Janek, dobry chłop. Bo była bryndza²⁷⁶… Niech cię cholera zdusi. Na, chlej.

Piję. – Milczą.

– Pójdziemy do Komety?… Chodźcie: przepijem do niego.

W szynkownianym powietrzu wytworzyły się drgnienia, których się ulękli i pragną uciec.

– Te, Fater. Dla każdego po czterdziestce w kieszeń – i płacić.

Każdy bierze flaszkę w kieszeń. Jest nas siedmiu. Pusto na ulicy. Mury dziwnych domów liczą nasze kroki…

Ciemne, wąskie, skrzypiące, straszne gdzieś w dół schody; niski, czarny, długi korytarz – drzwi.

Zapalają cienki stoczek. – Na łóżku kobieta i chory.

– Eej, Kometa.

– To wy?

– Ano: żyjesz jeszcze?

– Aaa. Chyba do szpitala: niech dorzną.

– My tu wypić z tobą. Masz zdychać, to na ostatni raz.

– Ciasno: chyba do Pajęczyny.

– A zwleczesz się?

– Co nie ma się zwlec – pomożemy.

– To chodźcie…

Izba za podwórzem – kwadratem, czarnymi schodami na dół i w górę – jak we śnie.

Cztery łóżka. Jedni śpią, drudzy głowy unoszą.

– Jest Pajęczyna?

– A ja.

– Patrzaj, kto z nami?

– Kometa? – A ja się już na serek²⁷⁷ szykowałem.

– Gospodarze – kto pije, mordy spod pierzyny.

Głowy senne podnoszą się. – Butelka pierwsza przechodzi od łóżka do łóżka. Potem druga.

– Wiesz: Gabryś ujął… Ruda już się tuknęła i lepiej… A Leszcz także cwany.

– Bo noo?

– Bednarz czekał, aż mu wyszykują. – Koza odeszła od Kaliny: poczeka, jak ja mu nastręczę. – A Brodaty lujów ściąga, ale się narwie²⁷⁸.

– To ręka?

– Ano: ręka.

– Pamiętaj.

– No… no…

Silne to – gnie, zmusza i nie pozwala przeczyć. Lata nawarstwiały moc czarną, bezwzględną i mściwą. – Tu bezkarnie zaglądać nie można.

Butelka od ust do ust. Pustą w kąt ciska i w nową uderza dłonią, żeby korek wyskoczył.

– Macie i wy, chrabąszcze.

– Nie dawać im.

– Niech piją: nic!

Krzyk rozpycha gardło, rani tchawicę – wydziera się w tę noc.

– Jasiek, chodź do mnie.

Kometa zachłysnął się, rękami przycisnął piersi, zerwał się rozpaczliwym ruchem – wstał, przechylił naprzód, oparł o poręcz kołyski i rzygnął kaszlem suchotniczym – śmierdzącą ropą, zmieszaną z alkoholem.

– Nie mogę już pić.

– To zdychaj… Chodź, Janek.

– Gdzie?

– Chodź ze mną.

– A Kometa?

– Niech zdycha. Kiedy pić nie może, to niech zdycha… Ty myślisz, Janek… Co będziesz tu z tą hołotą robił?… Ty nie znasz Pajęczyny i Komety: sitwa im się rozlazła… Cholery, psiekrwie… Oni wiedzą… Chodź na zakąskę… Ty także, psiacie… Ooo!

Bełtało się w nim coś, rozpierało – szykowało.

– Chodź na kwaśną zakąskę… My już razem, co?… Jedna trochę utyka… Ja na dorobku… Ty edukowany, będziesz listy galante²⁷⁹ pisał… Ja głowę mam, tylko to draństwo krew pije… Nic nie wyjdzie… A po wódce dobre kwaśne jabłka… Oni tylko dla siebie wszystko… Wy tak, to i ja tak… Ja jeszcze wyrachuję…

Zagłuszał się – zmagał.

Zaułek, czarna sień – kwadrat stęchlego podwórza. – Uderzył w drzwi. – Haczyk z wewnątrz odskoczył…

– Eee…

Odkręcił knot lampki, płomień z sadzami buchnął w górę.

Zatoczył szerokim ruchem półkole. Wybełkotał:

– To bogactwo moje.

Nora straszna, gdzie musi żyć zbrodnia.

Tknął palcem w powietrze:

– No, ta moja, a ta twoja, albo ta moja, a ta twoja… Utyka, ale to nic: zatańcować można.

Patrzę w jego oczy zamglone, szklane, nieprzytomne, zbielałe.

Nieludzką siłą opanowałem krzyk bladego przerażenia… Utkwił klinem stężałym: ani przełknąć, ani wykrztusić.

– Janek… Janek… Janek, ty świnio… Co?… Ja ci mówiłem… Ja ci mówiłem, że kwaśna zakąska… Ja ci psiakrrr… mówiłem.

Siedzą obie na nędznym łóżku, nieme i nieruchome… Czarny śnieg sadzy płatami fruwa w powietrzu.

Trzymam go za rękę… Wpijam się pazurami… Tracę moc pogromcy… Zmagamy się wzrokiem.

Tupnął nogą.

– Tyyyyy…

Twarz mu dygotała.

– Ty myślisz, że ja drań… Ty… Ja ciebie…

Sięgnął chorym ruchem ku cholewie.

– Ja ci bebechy…

Szarpnął rękę, uderzył w lampkę – spadła i zgasła.

– Jezus – usłyszałem szept – zabije.

Zaszamotało się jakieś ciało i runęło. Upadłem. – Skurczona ręka biła moją rękę o podłogę.

Usłyszałem bose kroki.

W piekle tak jest.

– Gdzie zapałki? – pytał głos dziecinny.

– Zaraz.

Ciało biło się, podrzucane, po podłodze.

– Niech pan wstanie.

Zaświeciły stoczek.

– Niech się pan nie boi: on ma ciężką chorobę… Żeby nie to, to mógł pana dźgnąć… On od wczoraj już breweriował.

Chory prężył się i rozkurczał – pluł pianą gęstą. – Szedł od niego zgniły smród.

– Trzeba go rozebrać… Niech pan pomoże… Bo to nasz stryj.

Koszula jej się rozwarła: zobaczyłem pierś dziecka, pełną sińców. Starsza mogła mieć lat trzynaście; utykała: gruźlicze zapalenie stawu biodrowego.

Gdybym ujrzał w lustrze własną twarz, tobym się przeraził… One nie jego, ale mnie się bały.

– Idź pan sobie – iiidź.

Jeszcze się odwróciłem… Bił głową o podłogę. One w kucki przy nim.

– Fela, trzymaj głowę.

Wyszedłem.

Na ulicy stanąłem pod murem…

Stróż nocny się zbliża. Stoi przede mną.

– Idź do domu – mówi.

A ja mu cicho odpowiadam:

– Odejdź, bo ciebie pokąsam. Odejdź, bo ciebie pokąsam.

– Bo cię zaaresztuję.

– …Bo pokąsam… bo posąkam… bo pokamsą… bo sąpokam… bo pokąsąsam… bo po…są…ką…są…sam…