Dekameron

Florensiyata qardaşlar şübhələnmişdilər ki, birdən ser Çappelletto onları aldadar, buna görə xəstənin yatdığı otağın arakəsməsi dalında gizlicə qulaq asmağa başladılar: buradan ser Çappellettonun rahibə söylədiyi sözləri yaxşı eşitmək və anlamaq olardı. Onlar ser Çappel-lettonun öz günahlarını necə etiraf etdiyini eşidəndə az qalırdı qəhqəhə ilə gülsünlər. Bir-birinə deyirdilər: «Belə də adam olar? Nə qocalıq, nə xəstəlik, nə ölüm, nə allah qorxusu, heç bir şey onu öz günahlarından, yaşadığı kimi də ölmək istəməsindən ayıra bilmədi, axı o, vur-tut bir saatdan sonra allahın məhkəməsi qarşısında duracaqdı!» Monastırda basdırılacağını eşidəndə daha onun fikrini çəkmədilər. Bundan az sonra ser Çappelletto üçün kilsə mərasimi, sonra da, halı lap xarablaşanda, bədəninə müqəddəs yağsürtmə ayini icra edildi. O öz günahlarını nümunəvi surətdə etiraf etdiyi gündə, axşamdan bir az keçəndən sonra öldü. Florensiyalı qardaşlar mərhumun öz pulu ilə ona layiq dəfn hazırlığı gördülər, bütün lazım olan şeyləri düzəltdilər, adam göndərdilər ki, rahiblər, adət üzrə, axşam gəlsinlər, bütün gecəni yatmayıb, dua eləsinlər, səhər də dəfndə olsunlar. Ser Çappellettonun öz günahlarını etiraf etdiyi mömin rahib onun öldüyünü eşidib monastır başçısı ilə danışdı, zəngləri çaldırdı, monastırın bütün rahiblərinı yığdı, ser Çappel-lettonun, etdiyi etirafa görə, necə müqəddəs adam olduğunu onlara danışdı, ser Çappellettonun müqəddəsliyi naminə allahın çoxlu möcüzə göstərəcəyinə ümid etdiyini söylədi, onun cənazəsini lazımi şərəf və ixlaskarlıqla götürməyin vacibliyini rahiblərə başa saldı. Kilsə başçısı və sadəlövh rahiblər buna razı oldular. Axşam ser Çappellettonun meyiti olan yerə getdilər, bütün geçəni təntənəli ölü duası oxudular, səhər də, ayinlərində cübbə və hərmani, əllərində kitab və xaç, dua oxuya-oxuya cənazənin ardınca getdilər, böyük hörmət və təntənə ilə onu kilsəyə apardılar. Şəhər əhalisi də, – kişilər və qadınlar, – onların ardınca gedirdi. Cənazəni kilsəyə qoyanda, ser Çappellettonun öz günahlarını etiraf etdiyi müqəddəs ata mehrabın qabağında durub, ser Çappellettonun həyatından qəribə şeylər danışdı, onun pəhriz saxlamasından, bakirliyindən, sadəliyindən, məsumluğundan, müqəddəsliyindən vəz etməyə başladı, eyni zamanda dedi ki, ser Çappelletto tövbə edə-edə, göz yaşı tökə-tökə ən böyük günahının nədən ibarət olduğunu etiraf etdi, mən də güclə onu başa saldım ki, allah onun günahını bağışlar. Sonra müqəddəs ata onu dinləyənlərə müraciət edərək, məzəmmətlə dedi: «Amma siz allahın lənətinə gəlmişlər, allahı, onun anasını və bütün cənnət mələklərini heç nə üstündə pisləyirsiniz!» O, ser Çappellettonun yaxşı və təmizqəlbli bir adam olmasından daha çox şeylər danışdı. Kənd camaatı onun sözlərinə tamamilə inanırdı, o öz moizəsi ilə ora yığışan adamların başını elə ixlaskarlıq fikirləri ilə doldurdu ki, dua mərasimi qurtaran kimi hamı dəhşətli halda bir-birini basa-basa meyitin üstünə cumub, onun əllərini, ayaqlarını öpməyə başladı; əynindəki paltarını tikə-tikə eləyib götürdülər; kimin əlinə paltarın xırdaca bir parçası keçmişdisə, o özünü xoşbəxt sayırdı, hamının onu öz gözü ilə görməsi, ona baxması üçün cənazəni bütün günü elə o vəziyyətdə saxlamalı oldular. Qaranlıq düşəndən sonra onu təkiyələrdən birində, mərmər məqbərədə ehtişamla dəfn etdilər. Ertəsi gün camaat yavaş-yavaş ora gəlməyə, şam qoymağa, ibadət etməyə, nəzir deməyə, arzularının yerinə yetirilməsi üçün mumdan qayırılmış şeylər asmağa başladı. Onun müqəddəsliyi haqqında söz-söhbət hər yerə yayıldı, müsibətə düşən bir adam daha başqa müqəddəs şəxslərin deyil, onun üstünə gəlirdi. Ona San Ciappelletto adı verdilər. İddia edirdilər ki, allah onun xatiri üçün möcüzələr yaratmışdır, ixlaskarlıqla onun yanına gələnlər üçün də hər gün möcüzə göstərir.

Bax, pratolu ser Çappelletto belə yaşamış, belə də ölmüşdür, necə ki siz eşitdiniz, elə də müqəddəs olmuşdur. Mən onun allah qarşı-sında xoşbəxt ola bilməsi və buna layiq görülməsi imkanını inkar etmirəm, çünki o, cinayətkar və yaramaz bir həyat keçirmiş olsa da, axırda elə tövbə etmişdir ki, bəlkə allahın ona rəhmi gəlmiş, onu öz cənnətinə qəbul etmişdir. Ancaq bu bizim üçün sirdir. Gözümüzlə gördüklərimizi nəzərə alanda, mən iddia edirəm ki, o, gərək cənnətə getməyəydi, lənətə gəlib iblisin caynağına düşəydi. Bu məsələdə biz, allahın bizə olan böyük mərhəmətini dərk edə bilərik, çünki allah bizim səhvlərimizi deyil, etiqadımızın təmizliyini nəzərə alır, dost sandığımız düşmənini onun mərhəməti qarşısında vasitəçi etsək də, bizi gözdən qoymur, sanki bizim götürdüyümüz bu vasitəçi həqi-qətən müqəddəs adamdır. Buna görə, onun mərhəmətinin bizi bu şən cəmiyyətdə indiki müsibət içində sağ-salamat saxlaması üçün ona şükürlər edək, çünki onun naminə biz bura yığışmışıq; ona pərəstiş edək, öz ehtiyaclarımızı ona həvalə edək, möhkəm əmin olaq ki, o bizim sözümüzü eşidəcəkdir. – Pamfilo bunu deyib susdu.

İKİNCİ HEKAYƏ

Yəhudi Avraam, Cuannotto di Çivinyinin nəsihətindən sonra Roma sarayına gedir, orada kilsə xadimlərinin əxlaqsızlığını görüb, Parisə qayıdır, xristian olur

Pamfilonun hekayəsi, bəzən xanımları güldürsə də, ümumiyyətlə bəyənildi. Ona diqqətlə qulaq asdılar. Hekayə qurtardıqdan sonra kraliça, Pamfilonun yanında oturan Neifilaya dedi ki, müəyyən edilən əyləncə qaydalarına görə, öz hekayəni danış. Xoşrəftarlığı qədər də gözəlliyi ilə fərqlənən Neifila buna məmnuniyyətlə əməl edəcəyini həvəslə bildirib, sözə başladı:

– Pamfilo öz hekayəsində göstərdi ki, əgər bizim səhvlərimiz bizdən asılı olmayan səbəblərə görə meydana gəlirsə, allah öz mərhəməti üzündən bu səhvləri nəzərə almır. Amma mən öz hekayəmdə göstərmək istəyirəm ki, öz əməlləri və sözləri ilə bu mərhəmətin olduğunu sübut etmək əvəzinə, onun əksini edən adamların səhvlərinə allah, mərhəmətli olduğundan, səbirlə dözür, bununla da öz tədbiri ilə sübut edir ki, biz inandığımız şeyə daha möhkəm etiqad edək.

Sevimli xanımlar, mənə danışıblar ki, Parisdə Ciannotto di Çivinyi adlı dövlətli bir tacir və yaxşı adam yaşayırmış, özü də böyük mahud alveri edirmiş. O, Avraam adlı çox varlı, çox vicdanlı, açıqürəkli bir yəhudi tacirlə yaxın dost imiş. Ciannotto onun vic-danlı, açıqürəkli olduğunu bildiyindən, belə ləyaqətli, ağıllı, yaxşı adamın nöqsanlı bir dinə qulluq etdiyi üçün ruhunun əzab çəkəcəyini bilir, bundan yaman kədərlənirmiş. Buna görə, Ciannotto ondan yəhudi dininin yanlış yolundan çıxıb, həqiqi xristian dinini qəbul etməsini dostcasına xahiş edirdi. Deyirdi ki, özün görürsən, xristian dini müqəddəs və kamil bir din olduğundan, həmişə müvəffəqiyyət qazanır, xristianlar da artır, amma yəhudi dini, bunun əksinə olaraq, get-gedə tənəzzülə uğrayır, dağılır, bunu özün təsdiq edə bilərsən. Yəhudi də ona cavab verirdi: məncə yəhudi dinindən kamil, müqəddəs din yoxdur, mən bu dində doğulmuşam, bu dində də ölmək niyyətindəyəm, heç bir şey məni bu niyyətdən döndərə bilməz. Lakin Cian-notto ondan əl çəkmirdi. Bir neçə gündən sonra yenə də həmin sözlə ona müraciət etdi, xristian dininin yəhudi dinindən yaxşı olduğunu bir tacir dili ilə, sadəcə sübut etməyə başladı. Avraam, yəhudi dini qanunlarını çox gözəl bilsə də, – Ciannottoya bəslədiyi böyük dostluq hissindənmi, ya müqəddəs ruhun adi bir adamın dilinə verdiyi sözlərin təsirindənmi, – Ciannot-tonun dəlilləri onun çox xoşuna gəldi, lakin öz dinindən əl çəkmədi, xristianlığı qəbul etmədi. Yəhudi öz sözündə inad etdikcə, Ciannotto da ondan əl çəkmədi. Axırda yəhudi onun inadı qarşısında məğlub olaraq, dedi: «Yaxşı, Ciainotto, sən istəyirsən ki, mən xristian olum, razıyam, ancaq əvvəl gərək Romaya gedəm. Gedib orada, allahın yer üzündə canişini dediyin adamı, onun xasiyyətimi, həyat tərzini, həm də kardinal qardaşlarını görüm. Əgər onların hərəkətindən, həm də sənin sözlərindən əmin olsam ki, sənin dinin, sübut etməyə çalışdığın kimi, mənim dinimdən üstündür, onda dediyim kimi də edərəm; belə olmasa, onda necə vardımsa, elə də yəhudi olub qalaram».

Ciannotto bu sözləri eşidəndə çox qəmgin olub, öz-özünə dedi: «Zəhmətim boşa getdi, amma mən bu zəhmətimdən fayda götürmək istəyirdim, elə zənn edirdim ki, onu yolundan döndərib xristian eləmişəm. O, doğrudan da, Roma sarayına getsə, ruhanilərin yaramaz həyatına, dinə müğayir olan hərəkətlərinə diqqət yetirsə, daha yəhudilikdən dönüb xristian olmaz, xristianlığı qəbul etmiş olsa da, yəqin, təzədən yəhudiliyə qayıdar». Ciannotto Avraama dedi: «Dostum, niyə sən özünü belə əziyyətə salırsan, xərc çəkib Romaya getmək istəyirsən? Hələ burasını demirəm ki, sənin kimi dövlətli bir adamın dənizlə ya quru ilə səfərə çıxması təhlükəlidir. Yoxsa elə zənn edirsən ki, səni burada xaçlayan adam tapılmaz? Sənə izah etdiyim dinə şübhən varsa, bunu sənə istədiyin kimi başa salan, suallarına cavab verən buradakı kimi böyük alim və filosofu haradan tapa bilərsən? Buna görə də, mənim fik-rimcə, sənin bu səfərin artıqdır. Təsəvvür elə ki, oradakı yüksək rütbəli ruhanilər burada gördüyün yüksək rütbəli ruhanilər kimidir, hətta daha da yaxşıdır, çünki onlar ən yüksək ruhaniyə yaxındırlar. Mənim məsləhətim budur: bu zəhməti başqa bir vaxtda müqəddəs yerlərdən birinə get-mək üçün sərf etmək lazımdır; onda bəlkə mən özüm də sənə yol yoldaşı oldum». Yəhudi bunun qabağında dedi: «Ciannotto, bunların hamısı sən deyən kimidir, ancaq uzun sözün qısası, sənə deyim ki (əgər istəyirsənsə xahişini yerinə yetirim), ora getməyi qəti həll etmişəm. Getməsəm, heç bir şey eləməyəcəyəm», Ciannotto onun qəti qərara gəldiyini görüb dedi: «Yaxşı da, get». Eyni zamanda öz-özünə düşündü: «Roma sarayını görsə, xristian olmayacaq». Bununla da sakitləşdi, çünki o başqa bir şey edə bilməyəcəkdi.

Yəhudi ata minib, tez-tələsik yola düşdü. Romaya çatanda, oradakı yəhudilər onu hörmətlə qəbul etdilər. O nə üçün gəldiyini heç kəsə demədi, orada qalıb, papanın, kardinalların, başqa prelat-ların və bütün saray adamlarının həyat tərzini ehtiyatla müşahidə etməyə başladı. Onun yaxşı müşahidəçilik qabiliyyəti vardı; gördüklərindən, eşitdiklərindən belə bir nəticəyə gəldi: onlar, ümumiyyətlə şəhvət düşgünüdürlər, özü də vicdan əzabı çəkmədən, utanmadan bunun həm təbii, həm də qeyri-təbii şəklindən istifadə edirlər; buna görə onların mərhəmətini qazanmaq məsələsində yüngül əxlaqlı qadınların və uşaqların təsiri böyük qüvvədir. O eyni zamanda lap aydınca gördü ki, bu yüksək rütbəli ruhanilərin hamısı qarınquludur, özgənin hesabına içirlər, əyyaşdırlar, heyvan kimi ancaq şəhvətlərinə deyil, qarınlarına da qulluq edirlər. Yaxından diqqət edərək, bir şeyə əmin oldu: onlar elə tamahkardırlar, pula elə hərisdirlər ki, insanı, hətta xristian qanını, dinə aid olan müqəddəs şeyləri ya kilsə vəzifələrini də alıb-satırlar. Onlar bu şeylərlə daha çox alver edirdilər, bunların dəllalı Parisdəki mahud ya başqa şey-lərin dəllalından çox idi. Simoniyaya, yəni gəlir məqsədi ilə kilsə vəzifələrini açıqca alıb-satmağa onlar himayə etmək deyirdilər, qarınqululuğu qarnı bərkitmə adlandırırdılar, sanki allaha, sözün mənasını demirəm, pozğun adamların niyyəti məlum deyildi, guya allahı da, insanlar kimi, əşyaya verilən ad ilə aldatmaq olardı. Yəhudi mötədil və təvazökar adam olduğundan, bunlar və bir çox başqa şeylər (bu barədə susmaq lazımdır) onun heç xoşuna gəlmədi; gördüyü şeyləri də kifayət hesab edib, Parisə qayıtmaq qərarına gəldi; qayıtdı da.

Ciannotto yəhudinin qayıtdığını eşidən kimi yanına getdi: onun xristian olacağına indi o daha az inanırdı. Onlar bir-birini sevinclə salamladılar. Yəhudi bir neçə gün dincəldikdən sonra Çiannotto ondan müqəddəs ata, kardinallar və başqa saray adamları haqqında nə fikirdə olduğunu soruşdu. Yəhudi dərhal ona belə cavab verdi: «Pis fikirdəyəm, allah onlara bəla versin! Əgər mənim müşahidələ-rim doğru isə, orada mən heç bir kilsə ruhanisindən nə müqəddəslik, nə möminlik, nə xeyirxahlıq, nə həyat ya da başqa bir iş üçün nümunə ola biləcək şey görmədim; lakin şəhvətpərəstlik, qarınqu-luluq, pulpərəstlik, yalan, paxıllıq, xudpəsəndlik və bu kimi, bundan da pis (əgər bundan da pis şey varsa) şeylər o adamların elə xoşuna gələn şeylərdir ki, Roma mənə allaha aid işlərin başlanğıc yeri deyil, iblisanə əməllərin məskəni kimi göründü. Mənim anladığıma görə, sizin papa, eyni zamanda o biri ruhanilər, hər cür əməlləri ilə, uydur-maları ilə, hiylələri ilə xristianlıq dinini puça çıxartmaq və dünyadan rədd etmək istəyirlər. Əslində onlar bu dinin əsası və istinadgahı olmalıdırlar. Lakin mən görürəm ki, onların can atdığı məsələdən bu şey çıxmır, sizin dininiz getdikcə yayılır, daha çox ehtişam və şöhrət qazanır, mənə aydın olur ki, müqəddəs ruh – bütün dinlərdən daha həqiqi, daha müqəddəs olan bu dinin əsasını və dayağını təşkil edir. Əvvəllər sənin nəsihətlərinə müqavimət göstərib, xristian olmaq istə-mirdim, indi açıq deyirəm: xristianlığı qəbul etmək məsələsində heç bir şey mənə mane ola bilməz. Buna görə də kilsəyə gedək, sizin dininizin qayda-qanununa əsasən məni xaçla». Ciannotto bu işin başqa cür nəticələnəcəyini gözləyirdi, lakin yəhudinin sözlərini eşidib çox razı qaldı; o heç ömründə belə razılıq hissi duymamışdı. Yəhudi isə Notrdam kilsəsinə gedib, orada kilsə xadimlərindən Avraamı xaçlamağı xahiş etdi. Onlar xahişi eşidib, dərhal onu yerinə yetirdilər. Ciannotto onun kirvəsi oldu, yəhudiyə Covanni adı ver-dilər. Sonra Ciannotto xristian dinindən başı çıxan adamlara tapşırdı ki, Çovannini bizim din ilə yaxşı tanış etsinlər, Covanni də bunu tez bir zamanda mənimsədi, sonra da xeyirxah, ləyaqətli və müqəddəs bir adam oldu.

ÜÇÜNCÜ HEKAYƏ

Yəhudi Məlhisedek üç üzük haqqında söylədiyi hekayə ilə, Səlahəddin tərəfindən hazırlanmış böyük bir təhlükədən qurtarır

Neifila sözünü qurtarıb susdu, hamı onun hekayəsini təriflədi. Sonra Filomena kraliçanın ar-zusu üzrə sözə başladı: – Neifilanın hekayəsi bir yəhudinin başına gələn təhlükəli hadisəni mənim yadı-ma saldı. Allahdan və bizim dinimizin həqiqi bir din olmasından çox gözəl sözlər danışıldı. İndi də insanlar arasında baş verən hadisə-lərdən, insanların tutduğu işlərdən bəhs etmək ləyaqətsiz görünməz. İndi mən bir hekayə söyləyəcəyəm, bunu eşitdikdən sonra sizə veriləcək suallara cavab verirkən ehtiyatlı olacaqsınız. Əziz dostlar, bilməlisiniz ki, axmaqlıq çox vaxt insanları yaxşı vəziyyətdən çıxarıb, çox ağır müsibətə salır, ağıl da ağıllı adamları ən dəhşətli təhlükədən qurtarır, onlara böyük xatircəmlik verir. Ağılsız hərəkət insanın var-yoxunu əlindən, alır, onu fəlakətə sürükləyir, bu doğ-rudur, bir çox hadisələr bunu sübut edir, lakin indi biz elə şeylərdən danışmaq fikrində deyilik, çünki hər gün min-min belə hadisə olur. Lakin ağlın insana təskinlik gətirdiyini mən sizə, verdiyimiz vədə əsasən, qısa bir hekayədə təsvir edəcəyəm.

Səlahəddin kiçik adam ikən, öz igidliyi sayəsində Babilin sultanı oldu, həm də sarasin və xristian krallarına dəfələrlə qalib gəldi; ancaq müxtəlif müharibələr və böyük xərclər nəticəsində xəzinəsi boşaldı. Bu arada təsadüf elə gətirdi ki, ona çoxlu pul lazım oldu, bilmədi ki, bu pulu tez vaxtda haradan tapsın, birdən onun yadına, İsgəndəriyyədə müamilə ilə pul verən Məlhisedek adlı dövlətli bir yəhudi düşdü. Fikirləşdi ki, bu adam istəsə mənə kömək edə bilər. Ancaq o yəhudi xəsis idi, özxoşuna pul verməzdi, Səlahəddin də zor işlətmək istəmirdi. O, zərurət qarşısında qalaraq çox düşündü: necə bir yol tapsın ki, yəhudi ona kömək etsin. Nəhayət, ağıllı bir tədbir pərdəsi altında zorakılığa əl atmaq fikrinə gəldi. Yəhudini çağırtdırıb, dostcasına qəbul etdi, yanında oturdub dedi: «Hörmətli adam, mən bir çoxlarından eşitmişəm ki, sən çox ağıllı və dini məsələlərdə çox dərin adamsan, buna görə də bilmək istərdim ki, sən üç dindən – yəhudi, sarasin, ya xristian dinindən hansını həqiqi din hesab edirsən?..» Yəhudi doğrudan da ağıllı adamdı, başa düşdü ki, Səlahəddin onu sözdə tutmaq, kələyə salmaq üçün bəhanə axtarır, fikirləşdi ki, mən gərək bu üç dindən heç birini o birisindən üstün tutmayım, Səlahəddin də öz məqsədinə nail olmasın. O elə bir cavab verməli idi ki, əngələ düşməsin. Ağlını işə salıb götür-qoy elədi, nə cavab verəcəyini tez müəyyənləşdirdi, dedi ki: «Hökmdarım, sizin verdiyiniz sual çox gözəl sualdır; bu barədə mənim nə düşündüyümü izah etmək üçün sizə gərək kiçik bir hekayə söyləyim. Əgər yanıl-mıramsa (yadımdadır, bu barədə mən az eşitməmişəm), bir zamanlar adlı-sanlı, dövlətli bir adam yaşayırmış, onun xəzinəsində, başqa qiymətli şeylərlə bərabər, çox gözəl, çox qiymətli bir üzük də varmış. Üzüyü keyfiyyətinə və gözəlliyinə görə qiymətləndirmək, onu həmişəlik öz nəslində saxlamaq üçün o belə bir qərara gəlir, deyir ki: oğlanlarımdan hansına bu üzüyü versəm, o mənim varisim hesab edilsin, ona başqaları da hörmət etsinlər, onu bir başçı kimi tanı-sınlar. Sonra üzük kimə düşsə, o da öz nəsli haqqında bu qaydaya əməl edirdi, o da öz sələfi kimi edirdi. Az vaxtda bu üzük əldən-ələ keçib, ;bir çox varislərə qismət oldu, nəhayət, elə bir adamın əlinə düşdü ki, onun üç gözəl, şanlı, qətiyyən atasının sözündən çıxmayan oğlu vardı, o, oğlanlarının üçünü də eyni dərəcədə sevirdi. Uşaqlar bu üzüklə əlaqədar olan qaydanı bilirdilər, buna görə onlardan hər biri üstün tutulmaq üçün, qocalmış atasından xahiş edirdi ki, öləndə üzüyü ona versin. Oğlunun üçünü də eyni dərəcədə sevən bu hör-mətli adam özü də bilmirdi ki, onlardan hansını seçsin, hər üçünə vəd etdiyi üzüyü hansına versin. Nəhayət, üçünün də arzusunu yerinə yetirmək qərarına gəldi: gizlincə yaxşı bir ustaya tapşırdı ki, bu üzükdən iki dənəsini qayırsın; «Onlar gərək birinci üzüyə elə oxşasın ki, mən özüm də onlardan hansının əsil üzük olduğunu bilməyim». Öləndə oğlanlarının, hərəsinə gizlincə bir üzük verdi. Ataları öləndən sonra onlar varis və başçı olmaq iddiasına düşdülər. Biri o birisinin varislik haqqını inkar edəndə, hər biri bu haqqa malik olduğunu sübut etmək üçün öz üzüyünü göstərdi. Üzüklər bir-birinə elə oxşayırdı ki, hansının əsil üzük olduğunu aydınlaşdırmaq mümkün deyildi; buna görə onlardan hansının varis olduğu aydın olmadı, indi də aydın deyil, hökmdarım, sizin verdiyiniz suala cavab olaraq, mən də allahın üç xalqa verdiyi üç qanun haqqında bu sözləri deyərəm: hər xalq elə güman edir ki, varis odur, həqiqi qanun onun qanunudur, bu qanunun hökmünə tabe olur, onu yerinə yetirir. Lakin onların əməl etdiyi qanunun hansı həqiqi qanundur – bu da o üç üzük haqqında olan sual kimi bir sualdır». Səlahəddin gördü ki, yəhudi, qarşısında qurulan tələdən canını çox məharətlə qurtardı, buna görə öz fikrini açıb ona söyləmək qərarına gəldi görsün yəhudi ona kömək etmək istəyəcəkmi? Belə də elədi. Yəhudi suala belə ağıllı cavab verməsəydi ona qarşı nə fikirdə olduğunu da söylədi. Yəhudi tələb olunduğu qədər pul verib, Səlahəddinə məmnuniyyətlə öz xidmətini göstərdi, Səlahəddin do sonralar bu pulu tamam-kamal ona qaytardı, bundan başqa böyük hədiyyələr də verdi, öz yanında ona mühüm və hörmətli bir vəzifə tapşırdı, həmişə onunla dostluq elədi.

DÖRDÜNCÜ HEKAYƏ

Bir rahib ağır cəzaya layiq olan günah iş tutur, öz abbatını məharətlə belə bir günaha salaraq, cəzadan canını qurtarır

Filomena öz hekayəsini qurtarıb susduqdan sonra, onun yanında oturan Dioneo, qoyulmuş qaydanı bildiyindən, kraliçanın xüsusi əmrini gözləmədən sözə başladı: – Sevimli xanımlar, əkər mən sizin fikrinizi düzgün başa düşmüşəmsə, biz bura ona görə yığışmışıq ki, söylədiyimiz hekayə ilə bir-birimizi əyləndirək. Bunun üçün mən güman edirəm ki, qoyduğumuz qaydanın əleyhinə getməmək şərti ilə, bizə icazə verilmişdir, – bunu kraliça özü bizə dedi, – elə bir hekayə danışaq ki, bu, hekayə söyləyənin rəyincə, bizi daha çox əyləndirsin. Biz Ciannotto di Çivinyinin gözəl məsləhəti ilə Avra-amın öz ruhunu necə xilas etdiyini, Məlhisedekin özünü itirməyərək, dövlətini Səlahəddinin hiyləsindən qoruduğunu eşitdik. Mən də, məzəmmət ediləcəyimi gözləmədiyim üçün, bir rahibin bicliklə özünü ağır cəzadan necə qurtardığını sizə qısaca danışmaq istəyirəm.

Lunicyanda, buradan çox da uzaq olmayan bir vilayətdə, bir monastır vardı. Bu monastır müqəddəs şeyləri və rahiblərinin sayı ilə indikindən daha zəngin idi. Monastırda o biri rahiblərlə bərabər cavan bir rahib da yaşayırdı. Nə pəhrizlər, nə ibadətdə keçən yuxu-suz gecələr onun qüvvəsini azalda bilmirdi, təravətini soldurmurdu. Bir gün günorta vaxtı bütün rahiblər yatanda, o öz kilsəsinin ətrafında, tənha bir yerdə gəzirdi. Birdən çox gözəl bir qız gördü. Bəlkə də o, bir kəndlinin qızı idi, çölü gəzə-gəzə yemlik yığırdı. Elə o saat rahibi şiddətli ehtiras hissi bürüdü, yaxınlaşıb qızla söhbətə başladı. Oradan-buradan danışa-danışa axırda gizlincə razılığa gəl-dilər, rahib qızı öz hücrəsinə apardı, heç kəs də bunu, görmədi. O, şiddətli ehtirasa qapılaraq, çox da ehtiyat, göstərmədən qızla kef edirdi; bu zaman abbat yuxudan ayılıb, səssizcə hücrələrin qabağın-dan keçirdi, rahiblə qızın içəridən gələn səsini eşitdi. Səsi daha yaxşı eşitmək üçün yavaşca hüçrənin qapısına yanaşıb, qulaq asmağa başladı. İçəridə qadın olduğunu aydına başa düşdü. O da həvəsə gəldi, qapını açdırmaq istədi, sonra ağlına başqa şey gəldi, otağına qayıdıb, rahibin hücrədən çıxmasını gözlədi. Rahib da o qızla böyük kef və ləzzətə qapılsa da, ehtiyatını əldən qoymurdu; dəhlizdən gələn ayaq səsini eşidib, qapının deşiyindən baxdı, abbatın durub qulaq asdığını gördü, hiss elədi ki, hücrədə qız olduğunu o duya bilər. Rahib bu iş üstündə ona böyük cəza veriləcəyini başa düşdüyündən, çox qəmgin oldu, lakin dərdini qıza bildirmədi, bu işdən xilas olmaq üçün elə o saat düşünməyə başladı. Birdən onun ağlına qəribə bir biclik gəldi, bu da onu birbaş istədiyi məqsədə aparıb çıxartdı. Özünü qıza elə göstərdi ki, guya onunla kifayət qədər əylənmişdir. Ona dedi: «Gedim baxım görüm, sən buradan necə çıxasan ki, heç kəs görməsin; mən qayıdana kimi sakit otur». Rahib hücrədən çıxıb qapını bağladı, birbaş abbatın otağına getdi, bütün rahiblər kimi, açarı ona verib, sakitçə dedi: «Messere, mənim tapşırığımla doğranan odunların hamısını bu gün səhər macal tapıb daşıtdıra bilməmişəm, ona görə, sizin icazənizlə, meşəyə gedib odunu daşıtdırmaq istəyirəm». Abbat rahibin işindən düzgün xəbər tutmaq üçün hələ də onun hərəkətindən rahibin xəbəri olmadığını güman edərək, belə bir təsadüfə sevindi, açarı məmnuniyyətlə ondan alıb, getməsinə icazə verdi. Rahib gedəndən sonra fikirləşdi ki, necə hərəkət etsəm daha yaxşı olar: gedib bütün rahiblərin yanında hücrəni açıb, onu ifşa edimmi, – sonra elə olmasın ki, rahibi cəzalandıranda mənim tədbirimdən narazı qalsınlar, ya da əvvəlcə qızdan işin necə olduğunu öyrənimmi? O elə arvad, ya elə adamın qızı ola bilər ki, onu bütün rahiblərə göstərib utandırmaq yaxşı düşməz. O belə bir qərara gəldi: əvvəl gedib görüm o kimdir, sonra da müəyyən bir nəticəyə gəlim. Yavaş-yavaş hücrəyə sarı gedib qapını açdı, içəri girib yenə də qapını bağladı. Qız abbatı görüb yaman təşvişə düşdü, biabır olacağından qorxaraq, ağlamağa başladı. Abbat ata da onun cavan, gözəl bir qız olduğunu görüb, qocalığına baxmayaraq, cavan rahib kimi vəcdə gəldi, öz-özünə düşündü: «Niyə mən, əlimə fürsət düşdüyü halda, bu şeydən dadmayım? Adam istəsə, dilxorluq, qan-qaralığı həmişə onun üçün hazırdır. Bu, gözəl qızdır, dünyada heç kəs onun burada olduğunu bilmir; mənə kef vermək üçün onu yola gətirə bilsəm, başa düşmürəm, niyə axı bunu eləməyim? Bunu kim biləcək? heç kəs heç vaxt bunu bilməyəcək. Gizlin günahın da ki, yarısı bağışlanır. Belə fürsət bəlkə də bundan sonra heç əlimə düşməyəcək, allah ki bir adama nemət göndərdi, ondan istifadə etməkdə, mənim zənnimcə, böyük hikmət vardır». O öz-özünə belə deyib, bura nə niyyətlə gəldiyini tamam unudaraq, qıza yaxınlaşdı, yavaşca ona təsəlli verməyə başladı, xahiş etdi ki, ağlamasın. Danışa-danışa o yerə gəlib çatdı ki, öz arzusunu açıb qıza dedi; qız da dəmirdən, daşdan deyildi, çox asanlıqla abbatın təklifinə razı oldu. Abbat qızı qucaqlayıb çox-çox öpdükdən sonra rahibin yatağına qalxdı, öz mübarək vücudunun köklük məziyyətini, həm də qızın çox cavan olduğunu nəzərə alıb, ya bəlkə də çox ağır olduğundan qıza ziyan yetirə biləcəyindən qorxub, qızın üstündə uzanmadı, onu öz üstünə qoyub, xeyli vaxt onunla kefə baxdı.

Rahib meşəyə getməmişdi, dəhlizdə gizlənmişdi. Abbatın hüc-rəyə girdiyini görən kimi ürəyi sakit oldu, güman etdi ki, onun nəzərə aldığı məsələ baş tutacaqdır. Sonra abbatın içəridən qapını bağladığını görüb, qət etdi ki, iş onun düşündüyü kimi olacaqdır. Gizləndiyi yerdən çıxıb, yavaşca hücrəyə yaxınlaşdı, qapının deşiyindən baxaraq, abbatın bütün dediklərini eşitdi, nələr etdiyini gördü. Nəhayət, abbat qızla kifayət qədər əyləndiyini nəzərə alıb, hücrədən çıxdı, qızı içəridə qoyub, qapını bağladı, öz otağına getdi. Bir az keçəndən sonra rahibin ayaq səsini eşitdi, meşədən qayıt-dığını zənn edərək, qərara gəldi ki, onu bərk danlasın, dama saldırsın, ələ keçən ova ancaq özü sahib olsun. Rahibi çağırtdırıb, onu acıqlı-acıqlı bərk danladı, əmr etdi ki, onu aparıb dama salsınlar. Rahib elə o saat etiraz etdi, dedi ki: «Messere, mən müqəddəs Benedikt cəmiy-yətində hələ təzəyəm, onun bütün xüsusiyyətlərini öyrənə bilməmi-şəm, siz də hələ macal tapıb mənə anlada bilməmisiniz ki, rahib gərək arvada pəhriz kimi, gecə ibadəti kimi baxsın. İndi bunu mənə deyəndən sonra, sizə söz verirəm ki, bu dəfə məni bağışlasanız, daha belə günah iş tutmaram, həmişə sizin elədiyiniz kimi, necə ki görmü-şəm, elə də edərəm». Abbat arif adamdı, o saat başa düşdü ki, rahib məsələni duymuşdur, hətta onun etdiklərini də gözü ilə görmüşdür. Tutduğu işdən vicdan əzabı çəkərək, rahibə cəza verməyə utandı, çünki belə cəzaya rahib kimi, o özü də layiqdi. Onun günahından keçdi, özünə də bərk tapşırdı ki, gördüklərini heç kəsə deməsin. Rahiblə bərabər qızı ehtiyatla hücrədən çıxarıb, yola saldı. Sonra onların qızı dəfələrlə hücrəyə gətirdiyini də güman etmək olar.