8.9.14. Ниже этой грудобрюшной перегородки лежит и желудок, и кишечник, и сама печень, о которой он говорит в этом месте.
8.9.15. Он продолжает: «Творившие наш род знали заранее, какая безудержность в еде и питье будет обуревать нас; они предвидели, что по своей жадности мы станем поглощать и того и другого больше, чем велят умеренность и необходимость.
8.9.16. Опасаясь поэтому, как бы не разразился свирепый мор и род смертных не исчез бы навсегда, они предусмотрительно соорудили для приема излишков питья и еды ту кладовую, что именуют нижней полостью»[174].
8.9.17. И далее в том же сочинении он пишет вот что: «Если мы это будем иметь в виду применительно к нашей брюшной полости, обнаружится следующее: когда в нее входит пища и питье, они там и остаются, но воздух и огонь не могут быть ею удержаны, поскольку имеют меньшие сравнительно с нею частицы»[175].
8.9.18. Так вот, здесь он опять ясно говорит, что и пища, и питье попадают в наш желудок, а в следующем предложении он называет процесс передачи в вены сока, который образуется в желудке при смешении пищи и питья, «оттоком влаги»: «К этим веществам и прибег бог, вознамерившись наладить отток влаги из брюшной полости в вены»[176].
8.9.19. И немного далее он говорит так: «Ибо всякий раз, когда дыхание совершает свой путь внутрь и наружу, сопряженный с ним внутренний огонь следует за ним и, паря, вновь и вновь проходит через брюшную полость, охватывает находящиеся там пищу и питье, разрушает их, расщепляя на малые доли, затем гонит по тем порам, сквозь которые проходит сам, направляя их в вены, как воду из родника направляют в протоки, и таким образом понуждает струиться через тело, словно по водоносному рву, струи, текущие по венам»[177].
8.9.20. Кажется, и далее он придерживается того же мнения, когда говорит о дыхании и пищеварении; следовательно, он далек от этого нелепого мнения, и необходимо уличить в ошибке тех, кто думает, что он так глуп, что утверждает, будто влага переносится в легкие целиком.
8.9.21. А кто хочет, может сам на опыте узнать, что немного влаги попадает в легкие по внутренней оболочке гортани и трахеи, если стоя наберет полный рот воды, а затем ляжет навзничь и станет слегка приоткрывать и закрывать отверстие гортани.
8.9.22. Он почувствует, что немного воды стекает изо рта в гортань, а едва ее станет больше, она начинает щекотать и раздражать горло.
8.9.23. Но можно подавить приступ навязчивого кашля, так что он тотчас прекратится, если то, что вызывает щекотку, незначительно.
8.9.24. Порою даже небольшое покашливание устраняет то, что вызывает щекотку, без всякого сплевывания. Из этого ясно, что большой глоток, которого достаточно, чтобы заполнить дыхательные пути, побуждает животное к кашлю, а влага, столь скудная, чтобы стекать по внутренней оболочке гортани и трахеи, наподобие росы, не только не вызывает раздражения, но вообще не ощущается, когда спускается по трахее.
8.9.25. Но если, выбрав какое-нибудь животное, ты доведешь его до такой жажды, что оно согласится пить окрашенную воду, а затем дашь ему питье, окрашенное в синий или красный цвет, и после этого, немедленно зарезав, рассечешь его, ты увидишь, что легкие его окрасились. Это свидетельствует о том, что небольшое количество жидкости в них все-таки попадает.
ΒΙΒΛΙΟΝ ΕΝΑΤΟΝ[178]
9.1.1. Ἐπειδὴ περì πάντων ὧν ἀµφότεροι λέγουσιν ὁ Ἱπποκράτης καì ὁ Πλάτων ἐπισκέψεσθαι προὔκειτο, λέλεκται δ’ ἤδη περì τῶν µεγίστην δύναµιν ἐχόντων εἰς ἰατρικήν τε καί φιλοσοφίαν, καιρός ἂν εἲη τραπέσθαι πρὸς τἆλλα.
9.1.2. φαίνεται δ’ ἐν αὐτοῖς οὐ σµικρὰν δύναµιν ἔχον επίστασθαι διακρὶνειν ἀπ’ ἀλλήλων τὰ ὀµοιότατα· οὐ µόνον γὰρ ὅπου κοινωνοῦσιν ἐπίσταστθαι χρήσιµον, ἀλλὰ πολὺ µᾶλλον ἐν οἶς διαφέρονται.
9.1.3. τὴν αρχὴν οὖν ἀπò τούτων ποιεσόµεθα, δεικνύντες ὅτι τε καθόλου περì αὐτῶν ὡσαύτως ἀπεφήνεναντο, διά τε τῶν ἐν εἴδεσι παραδειγµάτων ὁ µὲν τῆς ἰατρικῆς τέχνης ὁ δὲ τῆς φιλοσφὶας ἑγύµασαν ἡµᾶς, καὶ τρίτον, ὅτι διὰ αὐτῶν ὧν ἑγύµασαν ἐδίδαξαν ὁδὸν ᾗ προϊοντες ἐπὶ τὸ προκείµενον ἀφιξόµεθα.
9.1.4. Καθόλου ὁ ῾Ιπποκράτης ἀπεφήνατο περὶ <αὐτ>ῶν, <ὡς> πλάνας καὶ διαπορίας καὶ τοῖς ἀγαθοῖς ἰατροῖς παρέχει, ὁ δὲ Πλάτων ὧδε· “δεῖ ἄρα τὸν µέλλοντα ἀπατήσειν µὲν ἄλλον, αὐτὸν δὲ µὴ ἀπατηθήσεσθαι, τὴν ὁµοιότητα τῶν ὄντων καὶ ἀνοµοιότητα ἀκριβῶς εἰδέναι.”
9.1.5. ὅπως δ’ ἄν τῳ περιγένοιτο τοῦτο, ὁ Πλάτων σε διδάξει λέγων· “ἆρ’ οὖν οἷός τέ ἐστιν ἀλήθειαν ἀγνοῶν τις ἑκάστου τὴν <τοῦ> ἀγνοουµένου ὁµοιότητα σµικράν τε καὶ µεγάλην ἐν τοῖς ἄλλοις διαγιγνώσκειν; ἀδύνατον.”
9.1.6. ὅπως δ’ <ἂν> τὴν ἀλήθειαν ἑκάστου τῶν ζητουµένων εὑρίσκοι τις, ἄκουσον ἐµοῦ πρότερον διηγησαµένου σαφῶς τε καὶ διὰ συντόµων, ἃ δ’ ἂν ἀκούσῃς, τῇ µνήµῃ παραθέµενος ἐπὶ τὰς ἐκείνων ἧκε ῥήσεις.
9.1.7. ἐγὼ δή σοί φηµι τὴν τῶν ζητουµένων ἀλήθειαν εὑρεθήσεσθαι πρῶτον µὲν γνόντι τὴν ἀρχὴν τῆς ἐπ’ αὐτὴν ὁδοῦ· ταύτης γὰρ ἁµαρτὼν εἰς πολλὴν ἄλην τε καὶ πλάνην ἀφίξῃ λόγων.
9.1.8. διὰ τῶν αὐτῶν δὲ κριτηρίων δι’ ὧν τὴν ἀρχὴν εὗρες, εὑρήσεις καὶ τὸ µετὰ τὴν ἀρχὴν δεύτερον, εἶθ’ ὁµοίως τὸ τρίτον καὶ ἕκαστον τῶν ἐφεξῆς.
9.1.9. πῶς οὖν ἐστι τὴν ἀρχὴν εὑρίσκειν; ἐπειδὴ καὶ ὁ Πλάτων ἐπαινέσας τὴν παροιµίαν ἐν ᾗ λέγοµεν, “ἀρχὴ δέ τοι ἥµισυ παντός,” αὐτὸς προσέθηκε τὸ “µέγιστον,” εἰπὼν ἀρχὴν παντὸς ἔργου µέγιστον εἶναι, ὥσπερ καὶ ἄλλοι τινὲς οἱ µὲν οὐ µόνον τὸ ἥµισυ τοῦ παντὸς εἶναι τὴν ἀρχὴν ἔφασαν, ἀλλὰ καὶ “πλέον ἢ τὸ ἥµισυ”, τινὲς δὲ καὶ τὸ πᾶν δυνάµει.
9.1.10. δείξοµεν οὖν ἤδη πῶς ἄν τις εὑρίσκοι τὴν ἀρχὴν τῆς τῶν ζητουµένων εὑρέσεως, ἀναµνήσαντες ἃ διὰ µακρῶν ἔν τε τῇ περὶ τῆς ἀποδείξεως πραγµατείᾳ λέλεκται καὶ κατ’ ἄλλας τινάς. εἰ µὲν γὰρ οὐδὲν ἡµῖν ἐστι φυσικὸν κριτήριον, οὐδὲ τεχνικὸν οὐδὲν εὑρεῖν δυνησόµεθα· φυσικὰ δ’ ἔχοντες εὕροιµεν ἄν τι καὶ τεχνικόν.
9.1.11. ἆρ’ οὖν ἔχοµέν τινα φυσικὰ κριτήρια κοινὰ πάντες ἄνθρωποι; οὐδὲ γὰρ ἐνδέχεται φυσικὰ λέγειν [αὐτὰ] τὰ µὴ κοινὰ πάντων ὄντα· χρὴ γὰρ δήπου τὰ φυσικὰ πρὸς τῷ πάντων εἶναι κοινὰ καὶ τὴν φύσιν ἔχειν κοινήν.
9.1.12. ἐγὼ µὲν ἔχειν φηµὶ πάντας ὑµᾶς φυσικὰ κριτήρια καὶ τοῦτ’ ἀναµιµνήσκων οὐ διδάσκων οὐδ’ ἀποδεικνὺς οὐδ’ ὡς αὐτὸς εἰρηκὼς λέγω.
9.1.13. τίνα δὲ [ἐστὶ] ταῦτα; τοὺς κατὰ φύσιν ἔχοντας τῶν ὀφθαλµῶν ὁρῶντας τὰ ὁρατὰ καὶ <τὰ> κατὰ φύσιν ἔχοντα[ς] τῶν ὤτων ἀκούοντα[ς] τὰ ἀκουστὰ καὶ γλῶτταν γευοµένην χυµῶν καὶ ῥῖνας ὀσµῶν καὶ σύµπαν τὸ δέρµα τῶν ἁπτῶν, ἐπὶ δὲ τούτοις τὴν γνώµην ἢ ἔννοιαν ἢ ὅ τί ποτ’ ἂν ἐθέλῃ τις ὀνοµάζειν, ᾧ διαγιγνώσκοµεν ἀκόλουθόν τε καὶ µαχόµενον καὶ ἄλλα ἃ καταπέπτωκε τούτοις, ἐν οἷς ἐστι καὶ διαίρεσις καὶ σύνθεσις ὁµοιότης τε καὶ ἀνοµοιότης, ἀφ’ ὧν ὁ παρὼν ὡρµήθη λόγος.
9.1.14. Ὁ µὲν οὖν ῾Ιπποκράτης οὕτως ἔγραψε περὶ αὐτῶν· “ἢ ὅµοια ἢ ἀνόµοια, ἐξ ἀρχῆς ἀπὸ τῶν µεγίστων καὶ ῥηΐστων, ἀπὸ τῶν πάντως πάντη γιγνωσκοµένων, ἃ καὶ ἰδεῖν καὶ ἀκοῦσαί ἐστιν, ἃ καὶ τῇ ὄψει καὶ τῇ ῥινὶ καὶ τῇ γλώσσῃ καὶ τῇ γνώµῃ ἐστὶν αἰσθέσθαι, οἷς γιγνώσκοµεν ἃ πᾶσίν ἐστι γνῶναι.”
9.1.15. ταύτην τὴν ῥῆσιν ἐξηγησάµενος τελέως ἐν τῷ πρώτῳ τῶν εἰς τὸ κατ’ ἰητρεῖον ὑποµνηµάτων οὐδὲν ἔτι δέοµαι διέρχεσθαι νῦν, ἀλλ’ ἀρκέσει τὰ κεφάλαια µόνον αὐτῆς εἰπεῖν, ὅτι πρὸς τὴν τῶν ὁµοίων τε καὶ ἀνοµοίων ἀκριβῆ διάγνωσιν ἀφικνεῖσθαι χρὴ τὴν ἀρχὴν τῆς εὑρέσεως αὐτῶν ποιούµενον ἀπὸ τῶν φυσικῶν κριτηρίων, ἅπερ ἐστὶν αἴσθησίς τε καὶ γνώµη· καλεῖν δ’ ἔξεστί σοι, ὡς πολλάκις εἴρηταί µοι πολλαχόθι, καὶ διάνοιαν καὶ νοῦν καὶ λογισµὸν ἢ ὅπως ἄν τις ἐθέλῃ φυλάττων τὴν ἔννοιαν ὡς ῾Ιπποκράτης βούλεται.
9.1.16. ὡς γὰρ τῶν αἰσθητῶν αἴσθησίς ἐστι τὸ κριτήριον, οὕτω τῶν νοητῶν ἑτέρα τις δύναµις, ἣν ὅπως ἄν τις ὀνοµάζειν βούληται, συγχωροῦµεν αὐτῷ, µή πως ἡµῖν τὸ πάρεργον τοῦ ἔργου µεῖζον γένηται.
9.1.17. χρώµεθα γὰρ ὀνόµασι καὶ ὅλως τῇ πρὸς ἀλλήλους διαλέκτῳ χάριν τοῦ δηλῶσαι τὰς κατὰ τὴν ψυχὴν δόξας ἃς ἐκ τοῦ σκοπεῖσθαι τὴν τῶν πραγµάτων φύσιν ἐκτησάµεθα.
9.1.18. γελοῖον οὖν ἐστι καταλιπόντας τοῦτο περὶ τῶν ὀνοµάτων ἁµιλλᾶσθαι.
9.1.19. Πῶς δέ φησιν ὁ ῾Ιπποκράτης τὴν τῶν πραγµάτων εὑρίσκεσθαι φύσιν; ἐὰν ἀπὸ τῶν µεγίστων καὶ ῥῄστων ἀρξώµεθα· µεγίστων µὲν κατὰ τὴν χρείαν, ῥᾴστων δὲ κατὰ τὴν ἡµετέραν γνῶσιν.
9.1.20. ἡ γάρ τοι φύσις ἄµφω ταῦθ’ ἡµῖν ἔδωκεν, αὐτά τε τὰ κριτήρια καὶ τὸ πιστεύειν αὐτοῖς ἀδιδάκτως.
9.1.21. αὐτὰ µὲν οὖν τὰ κριτήρια τά τε ὄργανα τῶν αἰσθήσεών ἐστι καὶ αἱ χρώµεναι τοῖς ὀργάνοις δυνάµεις· ἡ δὲ πίστις αὐτῶν ἀδίδακτός τε καὶ φύσει οὐκ ἀνθρώποις µόνον, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἄλλοις ζῴοις ὑπάρχουσα.
9.1.22. καὶ γὰρ ὁρῶντα τὰ προσιόντα καὶ ἀκούοντα ψόφου τινὸς ἢ φωνῆς ὑποφεύγει µὲν αὐτίκα µείζονος ὀφθέντος ζῴου, µένει δὲ κατὰ χώραν, ἐὰν ἐλάττονός τε καὶ ἀσθενεστέρου τοῦ προσιόντος αἰσθάνηται.
9.1.23. εἰ µὲν οὖν ἀπιστεῖ τις τοῖς δι’ αἰσθήσεως ἢ νοήσεως ἐναργῶς φαινοµένοις, οὐδ’ ἐπιχειρεῖν χρὴ συστάσει τέχνης οὐδεµιᾶς· εἰ δὲ φαίνεται τὰ τῶν τεχνῶν ἔργα τῷ βίῳ τῶν ἀνθρώπων χρήσιµα, πάντως που τοῖς φυσικοῖς κριτηρίοις οἱ πιστεύοντες ἄνθρωποι τὴν κρίσιν αὐτῶν ἐποιήσαντο.
9.1.24. καὶ ἡµεῖς εὐτυχέστεροι κατὰ τοσοῦτον ἐκείνων ἐσµέν, ὅτι τὰ χρήσιµα πολλῷ χρόνῳ µετὰ καµάτων τε καὶ φροντίδων εὑρεθέντα τοῖς πρὸ ἡµῶν αὐτοὶ µανθάνοµεν ὀλίγῳ χρόνῳ.
9.1.25. ἐὰν οὖν τῷ λοιπῷ τοῦ βίου µὴ κατὰ τὸ πάρεργον ἀσκῶµεν τὰς τέχνας, ἀλλὰ περὶ τὴν τῶν ὁµοίων τε καὶ ἀνοµοίων διάγνωσιν ἀεὶ φροντίζωµεν, οὐδὲν κωλύει τῶν ἔµπροσθεν ἡµᾶς γενέσθαι βελτίους.
9.1.26. πῶς οὖν γυµνασόµεθα καὶ ἀσκήσοµεν ἡµᾶς αὐτούς; ἀπὸ τῶν γνωσθῆναι ῥᾴστων ἀρξάµενοι, καθάπερ ὁ ῾Ιπποκράτης εἶπε.
9.1.27. ταῦτα γάρ ἐστι τὰ µεγάλην ἔχοντα τήν τε εἰς ὅλον τὸν βίον χρείαν καὶ τὴν πρὸς ἄλληλα διαφοράν.
9.2.1. ᾿Ερῶ δὲ καὶ παράδειγµά σοι παρ’ ἑκατέρου τῶν ἀνδρῶν ἕνεκα νοήσεως ἐναργεστέρας.
9.2.2. ὁ µὲν οὖν ῾Ιπποκράτης οὕτως φησὶν ἐν Προγνωστικῷ· “σκέπτεσθαι δὲ χρὴ ὧδε ἐν τοῖσιν ὀξέσι νοσήµασι· πρῶτον µὲν τὸ πρόσωπον τοῦ νοσέοντος εἰ ὅµοιόν ἐστι τοῖσι τῶν ὑγιαινόντων, µάλιστα δὲ εἰ αὐτὸ ἑαυτῷ· οὕτως γὰρ ἂν εἴη ἄριστον· τὸ δὲ ἐναντιώτατον τοῦ ὁµοίου δεινότατον· εἴη δ’ ἂν τὸ τοιοῦτον· ῥὶς ὀξεῖα, ὀφθαλµοὶ κοῖλοι,” καὶ τὰ ἄλλα τὰ ἐφεξῆς εἰρηµένα.
9.2.3. φαίνεται γὰρ ἐν τούτοις τὴν ἀρχὴν τῆς διαγνώσεως τῶν προγνωστικῶν χωρίων ἀπὸ τῶν ἐναντιωτάτων τοῖς κατὰ φύσιν ἔχουσι πεποιηµένος, ἅπερ καὶ µέγιστ’ ἐστὶ καὶ πᾶσι γνωσθῆναι ῥᾷστα.
9.2.4. ταῦτα δέ τις προµαθὼν δυνήσεται κατὰ βραχὺ µεταβαίνων ἐπὶ τὰ πλησίον ἀλλήλων ἀφικέσθαι ποτέ, καθάπερ ἐπεδείξαµεν ἐν τῷ Προγνωστικῷ πεποιηκότα τὸν ῾Ιπποκράτην.
9.2.5. ἀλλὰ καὶ ὁ Πλάτων οὕτως ἔγραψε περὶ αὐτῶν, ἡνίκα πεποίηκεν ἐν Πολιτείᾳ παρακαλούµενον Σωκράτην ὑπὸ Γλαύκωνός τε καὶ ᾿Αδειµάντου διελεῖν αὐτοῖς πάντα τὸν περὶ τῆς δικαιοσύνης λόγον.
9.2.6. ἐπειδὴ γὰρ ἠπίστατο δεησόµενος αὐτῶν εἰς τὸ δεῖξαι τὸ προτεθέν, ὡς οὐκ ἔστι µία τῆς ὅλης ἡµῶν ψυχῆς ἡ οὐσία, διὰ τοῦτο πρότερον ἐπὶ πόλεως ἀξιοῖ ποιήσασθαι τὸν λόγον.
9.2.7. ἔχει δ’ ἡ λέξις ὧδε· “εἶπον οὖν ὅπερ µοι ἔδοξεν, ὅτι τὸ ζήτηµα ᾧ ἐπιχειροῦµεν οὐ φαῦλον ἀλλ’ ὀξὺ βλέποντος, ὡς ἐµοὶ φαίνεται.
9.2.8. ἐπειδὴ οὖν ἡµεῖς οὐ δεινοί, δοκῶµοι, ἦν δ’ ἐγώ, τοιαύτην ποιήσασθαι ζήτησιν αὐτοῦ οἵανπερ ἂν εἰ προσέταξέ τις γράµµατα σµικρὰ πόρρωθεν ἀναγνῶναι µὴ πάνυ ὀξὺ βλέπουσιν, ἔπειτά τις ἐνενόησεν ὅτι τὰ αὐτὰ γράµµατα ἔστι που καὶ ἄλλοθι µείζω τε καὶ ἐν µείζονι· ἕρµαιον ἂν ἐφάνη, οἶµαι, ἐκεῖνα πρῶτον ἀναγνόντας οὕτως ἐπισκοπεῖν τὰ ἐλάττω, εἰ τὰ αὐτὰ ὄντα τυγχάνει.
9.2.9. —πάνυ µὲν οὖν, ἔφη ὁ ᾿Αδείµαντος· ἀλλὰ τί τοιοῦτον, ὦ Σώκρατες, ἐν τῇ περὶ δικαίου ζητήσει καθορᾷς;– ἐγώ σοι, ἔφην, ἐρῶ. δικαιοσύνη, φαµέν, ἔστιν ἑνὸς ἀνδρός, ἔστι δέ που πάλιν τῆς ὅλης πόλεως;
9.2.10. —πάνυ γε, ἦ δ’ ὅς.– οὐκοῦν µείζων πόλις ἑνὸς ἀνδρός; µείζων, ἔφη. ἴσως τοίνυν πλείων ἂν δικαιοσύνη ἐν τῷ µείζονι ἐνείη καὶ ῥᾴων καταµαθεῖν.
9.2.11. εἰ οὖν βούλεσθε, πρῶτον ἐν ταῖς πόλεσι ζητήσωµεν ποῖόν τί ἐστιν, ἔπειτα οὕτως ἐπισκεψώµεθα καὶ ἐν ἑνὶ ἑκάστῳ, τὴν τοῦ µείζονος ὁµοιότητα ἐν τῇ τοῦ ἐλάττονος ἰδέᾳ ἐπισκοποῦντες.”
9.2.12. Προγυµνάσας οὖν ἡµᾶς ἐπὶ πόλεως ὁ Πλάτων καὶ δείξας ὅτι ἄλλο µέν τι τὸ ἄρχον, ἄλλο δέ τι τὸ προπολεµοῦν καὶ τρίτον ἄλλο τὸ δηµιουργικὸν ἔθνος ἐν αὐτῇ, µεταβὰς τοὐντεῦθεν ἐπὶ τὴν ψυχὴν καὶ κατ’ αὐτὴν ἐπιδείκνυσιν ἓν µέν τι µέρος εἶναι τὸ ἄρχον, ὅταν εὖ ἔχῃ, ἕτερον δὲ τὸ ὑπηρετοῦν <ἐν> αὐτῇ, καθάπερ ἐν ταῖς πόλεσιν ὑπηρετεῖ τὸ στρατιωτικόν, τρίτον δὲ τὸ λοιπόν, ὃ τοῦ τρέφεσθαι τὸ σῶµα χάριν οἱ δηµιουργοῦντες ἡµᾶς προσέθεσαν, κἂν οἱ ἀγύµναστοι τοῦ διακρίνειν ἀπ’ ἀλλήλων τὰς ὁµοιότητας ἓν εἶναι νοµίζωσιν, οὐ τρία τὰ εἰρηµένα µόρια τῆς ψυχῆς.
9.2.13. ὅπως οὖν χρὴ γυµνάζεσθαι περὶ τὴν διάκρισιν αὐτῶν, ἐδίδαξεν ὁ Πλάτων ἐπί τε τῆς πόλεως διὰ πάσης σχεδόν τι τῆς Πολιτείας ἐπί τε τῆς ψυχῆς τὸ µὲν κυριώτατον, <τὸ> τῆς διανοίας, <διακρίνας> ἐν τῷ τετάρτῳ βιβλίῳ, τὸ δὲ ἑπόµενον αὐτῇ κατὰ τὰ ἄλλα.
9.2.14. καιρὸς οὖν ἤδη καὶ τῶν εἰρηµένων αὐτῷ κατὰ τὸν Φαῖδρον ἀκοῦσαι. “—ἡ ἀπάτη πότερον ἐν πολὺ διαφέρουσι γίγνεται µᾶλλον ἢ ὀλίγον;– ἐν τοῖς ὀλίγον. —ἀλλὰ µὴν κατὰ <σµικρὸν µετα>βαίνων µᾶλλον λήσεις ἐλθὼν ἐπὶ τὸ ἐναντίον ἢ κατὰ µέγα.
9.2.15. —πῶς δ’ οὔ;– δεῖ ἄρα τὸν µέλλοντα ἀπατήσειν µὲν ἄλλον, αὐτὸν δὲ µὴ ἀπατηθήσεσθαι τὴν ὁµοιότητα τῶν ὄντων καὶ ἀνοµοιότητα ἀκριβῶς διιδεῖν. —ἀνάγκη µὲν οὖν.– ἦ οὖν οἷός τ’ ἔσται ἀλήθειαν ἀγνοῶν ἑκάστου τὴν τοῦ ἀγνοουµένου ὁµοιότητα µικράν τε καὶ µεγάλην ἐν τοῖς ἄλλοις διαγιγνώσκειν; —ἀδύνατον.– οὐκοῦν τοῖς παρὰ τὰ ὄντα δοξάζουσι καὶ ἀπα-τωµένοις δῆλον ὡς τὸ πάθος τοῦτο δι’ ὁµοιοτήτων τινῶν εἰσερρύη.
9.2.16. —γίγνεται γοῦν οὕτω.– ἔστιν οὖν ὅπως τεχνικῶς ἔσται µεταβιβάζειν κατὰ σµικρὸν διὰ τῶν ὁµοιοτήτων ἀπὸ τοῦ ὄντος ἑκάστοτε ἐπὶ τοὐναντίον ἀπάγων ἢ αὐτὸς τοῦτο διαφεύγειν ὁ µὴ ἐγνωρικὼς ὅ ἐστιν ἕκαστον τῶν ὄντων; —οὐ µή ποτε.– λόγων ἄρα τέχνην, ὦ ἑταῖρε, ὁ τὴν ἀλήθειαν µὴ εἰδώς, δόξας δὲ τεθηρευκὼς γελοίαν τινά, ὡς ἔοικε, καὶ ἄτεχνον παρέξεται.”
9.2.17. Ὅτι δ’ ὡς ῾Ιπποκράτης ἔλεγε τινὰ µέν ἐστι ῥᾷστα γνωσθῆναι, τινὰ δ’ οὐκ ἔστι, τὴν ἀρχὴν ἀπὸ τῶν ῥᾴστων ποιητέον, ἃ καὶ πᾶσιν ἀνθρώποις ὡµολόγηται διὰ τὴν ἐνάργειαν.
9.2.18. οὕτω καὶ ὁ Πλάτων ἐγίγνωσκεν· µάθοις δ’ ἂν ἐκ τῆσδε τῆς ῥήσεως αὐτοῦ· “—ἆρ’ οὖν οὐ παντὶ δῆλον τό γε τοιόνδε, ὡς περὶ µὲν ἔνια τῶν τοιούτων ὁµονοητικῶς ἔχοµεν, περὶ δ’ ἔνια στασιαστικῶς;– δοκῶ µὲν ὃ λέγεις µανθάνειν, ἔτι δ’ εἰπὲ σαφέστερον. —ὅταν τις ὄνοµα εἴπῃ σιδήρου ἢ ἀργύρου, ἆρ’ οὐ τὸ αὐτὸ πάντες διε[νε]νοήθηµεν;– καὶ µάλα.
9.2.19. —τί δ’, ὅταν δικαίου ἢ ἀγαθοῦ; οὐκ ἄλλος ἄλλῃ φέρεται καὶ ἀµφισβητοῦµεν ἀλλήλοις τε καὶ ἡµῖν αὐτοῖς;– πάνυ µὲν οὖν. —ἐν µὲν ἄρα τοῖς συµφωνοῦµεν, ἐν δὲ τοῖς οὔ.ρακτῆρα ἑκατέρου τοῦ εἴδους, ἐν ᾧ τε ἀνάγκη τὸ πλῆθος πλανᾶσθαι καὶ ἐν ᾧ µή.– καλὸν γοῦν, ὦ Σώκρατες, εἶδος εἴη ἂν κατανενοηκὼς ὁ τοῦτο λαβών.
9.2.21. —ἔπειτά γε οἶµαι πρὸς ἑκάστῳ γιγνόµενον µὴ λανθάνειν, ἀλλ’ ὀξέως αἰσθάνεσθαι περὶ οὗ ἂν µέλλῃ ἐρεῖν, ποτέρου ὂν τοῦ γένους τυγχάνει.
9.2.22. —τί µήν;– τί οὖν; τὸν ἔρωτα πότερον φῶµεν εἶναι τῶν ἀµφισβητησίµων ἢ τῶν µή; —<τῶν> ἀµφισβητησίµων δήπου· ἢ οἴει ἄν σοι συγχωρῆσαι εἰπεῖν ἃ δὴ εἶπες περὶ αὐτοῦ, ὡς βλάβη τέ ἐστι τῷ ἐρωµένῳ καὶ ἐρῶντι καὶ αὖθις ὡς µέγιστον τῶν ἀγαθῶν τυγχάνει;– ἄριστα λέγεις.”
9.2.23. αὕτη µὲν ἡ ῥῆσις ἐν τῷ Φαίδρῳ γέγραπται διδάσκοντος αὐτοῦ µηδεµίαν ἀµφισβήτησιν ἔχειν τὰ τοῖς φυσικοῖς κριτηρίοις ἐναργῶς ὑποπίπτοντα, ἐν οἷς δ’ ἤτοι µηδ’ ὅλως ὑποπίπτει τοῖς κριτηρίοις τούτοις ἢ ἀµυδρῶς ὑποπίπτει, τὴν ἀµφισβήτησιν γίγνεσθαι· καὶ χρὴ γεγυµνάσθαι κατὰ ταῦτα διακρίνοντα τὰς τῶν πραγµάτων ὁµοιότητας.
9.2.24. ἔνια γὰρ οὕτως ἔχει πρὸς ἄλληλα κατὰ τὰς τῶν ἐν αὐτοῖς ὁµοιότητας ἢ τὴν παραλλαγήν, ὡς κατά τι µὲν ὑπάρχειν ὅµοια, κατά τι δ’ ἀνόµοια. καὶ χρὴ τῶν τοιούτων διαγνωστικὸν τὸν τεχνίτην εἶναι, ὡς ἀκριβῶς τε ἅµα καὶ ταχέως δύνασθαι γνωρίζειν εἰ ὅµοιά ἐστιν ἀλλήλοις ἢ ἀνόµοια.
9.2.25. Ὅπερ οὖν ἀεὶ καὶ λέγοντός µου καὶ γράφοντος ἀκούεις, ἀκούσῃ πάντως καὶ νῦν· ἡ καθόλου µέθοδος χωρὶς τοῦ γυµνασθῆναι κατὰ πολλὰ τῶν ἐν µέρει τεχνίτην ἀγαθὸν οὐχ οἵα τέ ἐστιν ἐργάσασθαι.
9.2.26. καὶ τοῦτ’ ἐπὶ πασῶν ἔνεστί σοι θεάσασθαι τῶν τοιούτων· ἐπ’ ἐνίων γε µὴν οὕτως ἰσχυρὰν δύναµιν ἔχον, ὡς τὴν µὲν καθόλου µέθοδον ἐνιαυτῷ µόνῳ δύνασθαι τελεώτατα µαθεῖν, τὴν δ’ ἄσκησιν, εἰ µὴ δι’ ὅλου τοῦ βίου γένοιτο, κολούειν εἰς τὰ τῆς τέχνης ἔργα.
9.2.27. καὶ φαίνεταί γε σαφῶς οὖσα τοιαύτη τέχνη λογιστική τε καὶ ῥητορικὴ καὶ ἡ διὰ τῶν ὀργάνων ἐνεργοῦσα µουσική. τοσαύτης µὲν οὖν ἀσκήσεως ἀποδεικτικὴ µέθοδος οὐ δεῖται, χρῄζει µὴν οὐκ ὀλίγης καὶ αὕτη. γυµνάζεσθαι γοῦν χρὴ γυµνασίαν καθ’ ἑκάστην ἄσκησιν τέχνης ἐν ὕλαις ὧν εἰς τὰς χρησίµους τῷ βίῳ πράξεις δεόµεθα.
9.2.28. κἂν γὰρ ὅτι µάλιστα τὴν φύσιν ἀρίστην τις ἔχων εἰς ὁτιοῦν ἔργον ἀµελήσῃ τῆς ἀσκήσεως, οὐδενὸς τῶν ἀπολειποµένων µὲν τῇ φύσει, πλεονεκτούντων δὲ τῇ κατὰ τὴν ἄσκησιν ἐπιµελείᾳ βελτίων ἐστί.
9.2.29. νόησον γοῦν τινα τῇ τε τῶν σκελῶν κατασκευῇ καὶ τῇ τοῦ παντὸς σώµατος ῥώµῃ κάλλιστα διακείµενον, ἠµεληκότα δὲ τῆς φύσεως εἰς τοσοῦτον ὡς πρὸς τῷ µηδέποτε δραµεῖν ἔτι κἀν τῷ περιπατεῖν ἀεὶ βλακεύοντα διατελεῖν, ὡς ἀδύνατόν ἐστι τοῦτον ᾿Ολυµπιονίκην γενέσθαι χωρὶς τοῦ τὴν ἔµπροσθεν ἀργίαν ἀποθέµενον εἰς ἔθος ἑαυτὸν µεταστῆσαι γυµνασίων τῶν κατὰ φύσιν οὐδὲ τούτων τῶν τυχόντων, ἀλλὰ µάλιστα οἷά ἐστιν οἰκεῖα σκέλεσιν.
9.2.30. ὡς ἐάν γέ τις παραλαβὼν τὸν οὕτως πεφυκότα µεταβαίνειν µὲν ἐπὶ λεπτοῦ σχοινίου διδάξῃ, πρὸς ξύλον δὲ ὄρθιον ἀναρριχᾶσθαι, καθάπερ οἱ θαυµατοποιοὶ διδάσκουσι τοὺς µαθητάς, οὐ µόνον οὐκ ἂν [ἕλοιντο νίκην] ᾿Ολυµπιονίκης, ἀλλ’ οὐδὲ τῶν ἐπιτυχόντων ἀνθρώπων ὠκύτερος ἄν ποτε ὀφθείη.
9.2.31. τοῦτ’ οὖν ῾Ιπποκράτει τε καὶ Πλάτωνι γέγραπται παραδείγµατα γράψασιν εἴς τε τὰς τέχνας καὶ πάσας τὰς κατὰ τὸν βίον πράξεις χρήσιµα. παραθήσοµαι δὲ ὀλίγα χάριν τοῦ συνοφθῆναι τὴν ἰδέαν αὐτῶν.
9.2.32. οὐ µὴν καὶ ἀρκεσθῆναί γε τούτοις ἀξιῶ τοὺς βουλοµένους γενέσθαι τεχνίτας κατὰ τὰς τέχνας ἃς ἂν αὐτοὶ τυγχάνωσιν ἀσκοῦντες, ἀλλὰ γυµνάζεσθαι διὰ παντός, ὥσπερ οἱ ῥητορικοὶ γυµνάζονται καθ’ ἑκάστην ἡµέραν ὑποθέσεις εὑρίσκοντες ἐπιτηδείους εἰς τὴν προκειµένην ἄσκησιν.
9.3.1. Εἰλήφθω δὴ παρὰ Πλάτωνος µὲν πρῶτον ὃ κατὰ τὸ πέµπτον τῆς Πολιτείας ἐδίδαξεν, ἔνθα περὶ τῆς τῶν γυναικῶν φύσεως ἄρχεται τῶν αὐτῶν ἐπιτηδευµάτων τοῖς ἀνδράσιν ἀξιῶν µετέχειν αὐτάς, ὡς ἂν καὶ τὴν αὐτὴν ἐχούσας φύσιν, εἶτ’ αὐτὸς ἀντιλαµβάνεται τοῦ λόγου.
9.3.2. φησὶ δ’ οὐκ ἂν ἴσως συγχωρῆσαί τινα τὴν αὐτὴν εἶναι φύσιν ἄρρενός τε καὶ θήλεος σώµατος ἐπιδείκνυσί τε κατὰ τί τὴν αὐτὴν ἔφη.
9.3.3. ἔχει δ’ ὁ σύµπας λόγος αὐτῷ κατὰ τάδε· “τὰς θηλείας τῶν φυλάκων κυνῶν πότερα ξυµφυλάττειν οἰόµεθα δεῖν ἅπερ ἂν οἱ ἄρρενες φυλάττωσι, καὶ ξυνθηρεύειν καὶ τὰ ἄλλα κοινῇ πράττειν ἢ τὰς µὲν οἰκουρεῖν ἔνδον ὡς ἀδυνάτους διὰ τὸν τῶν σκυλάκων τόκον τε καὶ τροφήν, τοὺς δὲ πονεῖν τε καὶ πᾶσαν ἐπιµέλειαν ἔχειν περὶ τὰ ποίµνια; κοινῇ, ἔφη, πάντα· πλὴν ὡς ἀσθενεστέραις χρώµεθα, τοῖς δ’ ὡς ἰσχυροτέροις.
9.3.4. οἷόν τ’ οὖν, ἔφην ἐγώ, ἐπὶ τὰ αὐτὰ χρῆσθαί τινι ζῴῳ, ἐὰν µὴ τὴν αὐτὴν τροφήν τε καὶ παιδείαν ἀποδιδῷς; οὐχ οἷόν τε. εἰ ἄρα ταῖς γυναιξὶν ἐπὶ τὰ αὐτὰ χρησόµεθα καὶ τοῖς ἀνδράσι, τὰ αὐτὰ καὶ διδακτέον αὐτάς. ναί. µουσικὴ µὲν ἐκείνοις καὶ γυµναστικὴ ἐδόθη. ναί. καὶ ταῖς γυναιξὶν ἄρα τούτω τὼ τέχνα καὶ τὰ περὶ τὸν πόλεµον ἀποδοτέον τε καὶ χρηστέον κατὰ ταὐτά.”
9.3.5. ἐν τούτοις καθόλου προειπὼν ὁ Πλάτων ὅτι τῶν αὐτῶν ἁπάντων ἐστὶ µεταδοτέον τῷ θήλει γένει, µετὰ ταῦτα καὶ περὶ γυµνασίων ὅσα γυµνοὶ γυµναζόµεθα, καὶ περὶ τῆς ἐπὶ τῶν ἵππων ὀχήσεως ὅσα τε πολέµων ἕνεκα διδάσκεται καὶ ἀσκεῖται, µετέχειν ἀξιοῖ καὶ τὰς γυναῖκας, ἐπ’ αὐτῶν δ’ ἀντιλαβόµενος τοῦ λόγου τάδε φησί·
9.3.6. “βούλει οὖν, ἦν δ’ ἐγώ, ἡµεῖς πρὸς ἡµᾶς αὐτοὺς ὑπὲρ τῶν ἄλλων ἀµφισβητήσωµεν, ἵνα µὴ ἔρηµα τὰ τοῦ ἑτέρου λόγου πολιορκῆται;
9.3.7. —οὐδέν, ἔφη, κωλύει.– λέγοµεν δὴ ὑπὲρ αὐτῶν ὅτι ὦ Σώκρατές τε καὶ Γλαύκων, οὐδὲν δεῖ ὑµῖν ἄλλους ἀµφισβητεῖν· αὐτοὶ γὰρ ἐν ἀρχῇ τῆς κατοικίσεως ἣν ᾠκίζετε πόλιν, ὡµολογεῖτε δεῖν κατὰ φύσιν ἕκαστον ἕνα ἓν τὸ αὑτοῦ πράττειν. —ὡµολογήσαµεν, οἶµαι· πῶς γὰρ οὔ;– ἔστιν οὖν ὅπως οὐ πάµπολυ διαφέρει γυνὴ ἀνδρὸς τὴν φύσιν; —πῶς οὐ διαφέρει;– οὐκοῦν ἄλλο καὶ ἔργον ἑκατέρῳ προσήκει προστάττειν τὸ κατὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν;
9.3.8. —τί µήν;– πῶς οὖν οὐχ ἁµαρτάνετε νυνὶ καὶ τἀναντία ὑµῖν αὐτοῖς λέγετε φάσκοντες αὖ τοὺς ἄνδρας καὶ τὰς γυναῖκας δεῖν τὰ αὐτὰ πράττειν πλεῖστον κεχωρισµένην φύσιν ἔχοντας; ἕξεις τι, ὦ θαυµάσιε, πρὸς ταῦτ’ ἀπολογεῖσθαι;”
9.3.9. <ἐπὶ> τούτοις εἰπών τινα περὶ τῆς ἀντιλογικῆς δυνάµεως ἐφεξῆς γράφει τὴν λύσιν τῆς ἀντιλογίας ὧδέ πως·
9.3.10. “κινδυνεύοµεν οὖν ἄκοντες ἀντιλογίας ἅπτεσθαι. πῶς; τὸ <µὴ> τὴν αὐτὴν φύσιν ὅτι οὐ τῶν αὐτῶν δεῖ ἐπιτηδευµάτων τυγχάνειν πάνυ ἀνδρείως τε καὶ ἐριστικῶς κατὰ τὸ ὄνοµα διώκοµεν, ἐπεσκεψάµεθα δὲ οὐδ’ ὁπηοῦν τί εἶδος τὸ τῆς ἑτέρας τε καὶ τῆς αὐτῆς φύσεως καὶ πρὸς τί τεῖνον ὡριζόµεθα τότε, ὅτε τὰ ἐπιτηδεύµατα ἄλλῃ φύσει ἄλλα, τῇ δὲ αὐτῇ τὰ αὐτὰ ἀπεδίδοµεν. —οὐ γὰρ οὖν, ἔφη, ἐπεσκεψάµεθα.
9.3.11. —τοιγάρτοι, εἶπον, ἔξεστιν ἡµῖν ὡς ἔοικεν ἀνερωτᾶν ἡµᾶς αὐτοὺς εἰ ἡ αὐτὴ φύσις φαλακρῶν καὶ κοµητῶν καὶ οὐχ ἡ ἐναντία, καὶ ἐπειδὰν ὁµολογῶµεν ἐναντίαν εἶναι, ἐὰν φαλακροὶ σκυτο<το>µῶσι, µὴ ἐᾶν κοµήτας, ἐὰν δ’ αὖ κοµῆται, µὴ τοὺς ἑτέρους.– γελοῖον µέντ’ ἂν εἴη, ἔφη.
9.3.12. —ἆρα κατ’ ἄλλο τι, εἶπον ἐγώ, γελοῖον ἢ ὅτι τότε οὐ πάντως τὴν αὐτὴν καὶ τὴν ἑτέραν φύσιν ἐτιθέµεθα, ἀλλ’ ἐκεῖνο τὸ εἶδος τῆς ἀλλοιώσεώς τε καὶ ὁµοιώσεως µόνον [ὂν] ἐφυλάττοµεν τὸ πρὸς αὐτὰ τεῖνον τὰ ἐπιτηδεύµατα; οἷον ἰατρικὸν µὲν καὶ ἰατρικὴν τὴν ψυχὴν ὄντα τὴν αὐτὴν φύσιν ἔχειν ἐλέγοµεν· ἢ οὐκ οἴει; ἔγωγε. ἰατρικὸν δέ γε καὶ τεκτονικὸν ἄλλην;– πάντως που.
9.3.13. —οὐκοῦν, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ τὸ τῶν ἀνδρῶν καὶ τὸ τῶν γυναικῶν γένος, ἐὰν µὲν πρὸς τέχνην τινὰ ἢ ἄλλο ἐπιτήδευµα διαφέρον φαίνηται, τοῦτο δὴ φήσοµεν ἑκατέρῳ δεῖν ἀποδιδόναι· ἐὰν δ’ αὐτῷ τούτῳ φαίνηται διαφέρειν, τῷ τὸ µὲν θῆλυ τίκτειν, τὸ δ’ ἄρρεν ὀχεύειν, οὐδέν τί πω φήσοµεν µᾶλλον ἀποδεδεῖχθαι ὡς πρὸς ὃ ἡµεῖς λέγοµεν διαφέρει γυνὴ ἀνδρός, ἀλλ’ ἔτι οἰησόµεθα δεῖν τὰ αὐτὰ ἐπιτηδεύειν τούς τε φύλακας ἡµῶν καὶ τὰς γυναῖκας αὐτῶν.– καὶ ὀρθῶς γ’, ἔφη[ν].
9.3.14. —οὐκοῦν µετὰ τοῦτο κελεύοµεν τὸν τὰ ἐναντία λέγοντα τοῦτο αὐτὸ διδάσκειν ἡµᾶς, πρὸς τίνα τέχνην ἢ τί ἐπιτήδευµα τῶν περὶ πόλεως κατασκευὴν οὐχ ἡ αὐτὴ ἀλλ’ ἑτέρα φύσις γυναικός τε καὶ ἀνδρός;– δίκαιον γοῦν.
9.3.15. —τάχα τοίνυν ἄν, ὅπερ σὺ ὀλίγῳ π<ρ>ότερον ἔλεγες, εἴποι ἂν καὶ ἄλλος ὅτι ἐν µὲν τῷ παραχρῆµα ἱκανῶς εἰπεῖν οὐ ῥᾴδιον, ἐπισκεψαµένῳ δὲ οὐδὲν χαλεπόν.– εἴποι γὰρ ἄν.
9.3.16. —βούλει οὖν δεώµεθα τοῦ τὰ τοιαῦτα ἀντιλέγοντος [µου] ἀκολουθῆσαι ἡµῖν, ἐάν πως ἡµεῖς ἐκεῖνο ἐνδειξώµεθα, ὅτι οὐδέν ἐστιν ἐπιτήδευµα ἴδιον γυναικὶ πρὸς διοίκησιν πόλεως;– πάνυ γε.
9.3.17. —ἴθι δή, φήσοµεν πρὸς αὐτόν, ἀποκρίνου· ἆρ’ οὕτως ἔλεγες τὸν µὲν εὐφυῆ πρός τι εἶναι, τὸν δὲ ἀφυῆ, ἐν ᾧ ὁ µὲν ῥᾳδίως τι µανθάνοι, ὁ δὲ χαλεπῶς; καὶ ὁ µὲν ἀπὸ βραχείας µαθήσεως ἐπὶ πολὺ εὑρετικὸς εἴη οὗ ἔµαθεν, ὁ δὲ πολλῆς µαθήσεως τυχὼν καὶ µελέτης µηδὲ ἃ ἔµαθε σῴζοιτο; καὶ τῷ µὲν τὰ τοῦ σώµατος ἱκανῶς ὑπηρετοῖ τῇ διανοίᾳ, τῷ δ’ ἐναντιοῖτο; ἆρα ἄλλ’ ἄττα ἐστὶν ἢ ταῦτα οἷς τὸν εὐφυῆ πρὸς ἕκαστα καὶ τὸν µὴ ὡρίζου;– οὐδείς, ἦ δ’ ὅς, ἄλλα φήσει.
9.3.18. —οἶσθά τι οὖν ὑπὸ ἀνθρώπων µελετώµενον ἐν ᾧ οὐ πάντα ταῦτα τὸ τῶν ἀνδρῶν γένος διαφερόντως ἔχει τοῦ τῶν γυναικῶν; ἢ µακρολογῶµεν τήν τε ὑφαντικὴν λέγοντες καὶ τὴν τῶν ποµάτων τε καὶ ἑψηµάτων θεραπείαν, ἐν οἷς δή <τι> δοκεῖ τὸ γυναικεῖον γένος εἶναι, οὗ καὶ καταγελαστότατόν ἐστι πάµπολυ ἡττώµενον; ἀληθῆ λέγεις, ἔφη, ὅτι πολὺ κρατεῖται ἐν ἅπασιν, ὡς ἔπος εἰπεῖν, τὸ γένος τοῦ γένους. γυναῖκες µέντοι πολλαὶ πολλῶν ἀνδρῶν βελτίους εἰς πολλά, τὸ δ’ ὅλον ἔχει ὡς σὺ λέγεις.
9.3.19. οὐδέν ἐστιν ἄρα, ὦ φίλε, ἐπιτήδευµα τῶν πόλιν διοικούντων γυναικὸς διότι γυνή, οὐδὲ ἀνδρὸς διότι ἀνήρ, ἀλλ’ ὁµοίως διεσπαρµέναι αἱ φύσεις ἐν ἀµφοῖν τοῖν ζῴοιν καὶ πάντων µὲν µετέχει γυνὴ ἐπιτηδευµάτων κατὰ φύσιν, πάντων δ’ ἀνήρ, ἐπὶ πᾶσι δ’ ἀσθενέστερον γυνὴ ἀνδρός.– πάνυ <γε>.
9.3.20. —τί οὖν; ἀνδράσι πάντα προστάξοµεν, γυναικὶ δ’ οὐδέν; [ἢ] καὶ πῶς; ἀλλ’ ἔστι γάρ, οἶµαι, ὡς φήσοµεν, καὶ γυνὴ ἰατρική, ἡ δ’ οὔ, καὶ µουσική, ἡ δ’ ἄµουσος φύσει. τί µήν; γυµναστικὴ δὲ ἄρ’ οὔ, οὐδὲ πολεµική, ἡ δὲ ἀπόλεµος καὶ οὐ φιλογυµναστική;– οἶµαι ἔγωγε.
9.3.21. —τί δέ; φιλόσοφός τε καὶ θυµοειδής, ἡ δὲ ἄθυµος καὶ µισόσοφος; ἔστι καὶ ταῦτα. ἔστιν ἄρα καὶ φυλακικὴ γυνή, ἡ δ’ οὔ. ἢ οὐ τοιαύτην καὶ τῶν ἀνδρῶν τῶν φυλακικῶν φύσιν ἐξελεξάµεθα; – τοιαύτην µὲν οὖν.
9.3.22. —καὶ γυναικὸς ἄρα καὶ ἀνδρὸς ἡ αὐτὴ φύσις εἰς φυλακὴν πόλεως, πλὴν ὅσα ἡ µὲν ἀσθενεστέρα, ὁ δ’ ἰσχυρότερός ἐστι. φαίνεται. καὶ γυναῖκες ἄρα τοιαῦται τοῖς τοιούτοις ἀνδράσιν ἐκλεκτέαι συνοικεῖν τε καὶ φυλάττειν, ἐπείπερ εἰσὶν ἱκαναὶ καὶ ξυγγενεῖς αὐτοῖς τὴν φύσιν. πάνυ γε. τὰ δ’ ἐπιτηδεύµατα οὐ ταὐτὰ ἀποδοτέα ταῖς αὐταῖς φύσεσι;– ταὐτά.
9.3.23. —ἥκοµεν ἄρα εἰς τὰ πρότερα περιφερόµενοι καὶ ὁµολογοῦµεν µὴ παρὰ φύσιν εἶναι ταῖς τῶν φυλάκων γυναιξὶ µουσικήν τε καὶ γυµναστικὴν ἀποδιδόναι. παντάπασι µὲν οὖν.”
9.3.24. Ἐν τούτοις ἅπασιν ἐφ’ ἑνὸς παραδείγµατος τοῦ τῶν γυναικῶν ἐγύµνασεν ἡµᾶς εὑρετικούς τε καὶ διακριτικοὺς εἶναι, κατὰ τί µὲν ὅµοια[ι] ταῖς φύσεσίν ἐστι, κατὰ τί δ’ ἀνόµοια τὰ παραβαλλόµενα.
9.3.25. γυναῖκες γὰρ ἀνδράσιν ὅµοιαι µέν εἰσιν καθὸ καὶ αὐταὶ ὑπάρχουσι λογικὰ ζῷα, τουτέστιν ἐπιστήµης δεκτικά, καθόσον δὲ τὸ µὲν τῶν ἀνδρῶν γένος ἰσχυρότερον ὑπάρχει καὶ εἰς ἅπαν ἔργον τε καὶ µάθηµα βέλτιον, αἱ γυναῖκες δ’ ἀσθενέστεραί τε καὶ χείρους, ἀνόµοιαί γε κατὰ τοῦτ’ εἰσίν, ὥσπερ γε πάλιν ἐναντίως ἔχουσι καθόσον αὗται µὲν ὑπάρχουσι θήλειαι καὶ διὰ τοῦτο πρὸς κύησιν ἐπιτήδειαι· ταῖς µὲν γὰρ γυναιξίν ἐστι µόρι’ ἄττα τοῦ σώµατος εἰς κύησιν ἀπὸ τῆς φύσεως παρεσκευασµένα, τοῖς δ’ ἄρρεσιν οὐκ ἔστιν.
9.3.26. ὥστ’ ἀληθῶς ἄν τις φαίη κατά τι µὲν ὁµοίως διακεῖσθαι τὰς γυναῖκας τοῖς ἀνδράσι, κατά τι δ’ ἐναντίως.
9.3.27. ἐπειδὰν µὲν οὖν τις κατὰ τὴν ὁµοιότητα τὴν µετάβασιν ἀπὸ θατέρου ποιῆται πρὸς τὸ ἕτερον, ἀληθεύσει, ἐπειδὰν δὲ κατὰ τὴν ἀνοµοιότητα, ψεύσεται καὶ πολὺ µᾶλλον κατὰ τὴν ἐναντίωσιν.
9.3.28. ὡς γὰρ ὁ ῾Ιπποκράτης ἐν τῷ Kατ’ ἰητρεῖον ἔγραψε κελεύων ἡµᾶς “ἐξ ἀρχῆς ἢ ὅµοια ἢ ἀνόµοια” σκοπεῖσθαι, προσέθηκε δὲ ἐν τῷ Προγνωστικῷ καὶ τὸ ἐναντίον οἷς ἔλεγεν ἐπὶ τοῦ προσώπου, “τὸ δ’ ἐναντιώτατον τοῦ ὁµοίου δεινότατον,” οὕτως φαίνεται καὶ ὁ Πλάτων τὴν ἀπόδειξιν πεποιηµένος ἐν τῇ προκειµένῃ ῥήσει.
9.4.1. Προσθῶµεν οὖν ἔτι καὶ ἄλλο τῶν ὑφ’ ῾Ιπποκράτους γεγραµµένων παραδείγµατος ἕνεκα τοῦ διακρίνειν ἐν τοῖς παραβαλλοµένοις καθ’ ὅσον ὅµοιόν ἐστι καὶ <καθ’> ὅσον ἀνόµοιον.
9.4.2. ἔστι δ’ ἡ λέξις ἐκ τοῦ Περὶ ἄρθρων συγγράµµατος ὧδέ πως ἔχουσα· “γιγνώσκειν δ’ εἰ ἐκπέπτωκεν ὁ βραχίων τοισίδε χρὴ τοῖσι σηµείοισι· τοῦτο µέν, ἐπειδὴ δίκαιον ἔχουσι τὸ σῶµα οἱ ἄνθρωποι καὶ τὰς χεῖρας καὶ τὰ σκέλη, παραδείγµατι χρὴ χρῆσθαι τῷ ὑγιεῖ πρὸς τὸ µὴ ὑγιὲς µὴ τἀλλότρια ἄρθρα καθορῶντα, ἄλλοι γὰρ µᾶλλον ἄλλων ἔξαρθροι πεφύκασιν, ἀλλὰ τὰ αὐτοῦ τοῦ κάµνοντος, ἢν ἀνόµοιον τὸ ὑγιὲς τῷ κάµνοντι.
9.4.3. καὶ τοῦτο εἴρηται µὲν ὀρθῶς, παραξύνεσιν δ’ ἔχει πάνυ πολλήν· διὰ τὰ τοιαῦτα καὶ οὐκ ἀρκέει µοῦνον λόγῳ εἰδέναι τὴν τέχνην ταύτην ἀλλὰ καὶ ὁµιλίῃ ὁµιλέειν.
9.4.4. πολλοὶ γὰρ ὑπὸ ὀδύνης ἢ καὶ ὑπὸ ἀλλοίης προφάσιος οὐκ ἐξεστεώτων αὐτοῖσι τῶν ἄρθρων ὅµως οὐ δύνανται εἰς τὰ ὅµοια σχήµατα καθιστάνειν ἐς οἷάπερ τὸ ὑγιεινὸν σῶµα σχηµατίζεται.
9.4.5. προξυνιέναι οὖν καὶ ἐννοεῖν καὶ τὸ τοιόνδε σχῆµα χρή. ἀτὰρ καὶ ἐν τῇ µασχάλῃ ἡ κεφαλὴ τοῦ βραχίονος φαίνεται ἐγκειµένη πολλῷ µᾶλλον τοῦ ἐκπεπτωκότος ἢ τοῦ ὑγιέος.
9.4.6. τοῦτο δ’ ἄνωθεν κατὰ τὴν ἐπωµίδα κοῖλον φαίνεται τὸ χωρίον καὶ τὸ τοῦ ἀκρωµίου ὀστέον ἐξέχον φαίνεται, ἅτε ὑποδεδυκότος ἤδη τοῦ ἄρθρου ἐς τὸ κάτω τοῦ χωρίου.
9.4.7. παραξύνεσιν µὴν κἀν τούτῳ ἔχει τινά, ἀλλ’ ὕστερον περὶ αὐτοῦ γραφήσεται, ἄξιον γὰρ γραφῆς ἐστι.
9.4.8. τούτου δὲ τοῦ ἐκπεπτωκότος ὁ ἀγκὼν φαίνεται ἀφεστεὼς µᾶλλον ἀπὸ τῶν πλευρέων ἢ [ἀπὸ] τοῦ ἑτέρου. εἰ µέντοι τις προσαναγκάζοι, προσάγεται µέν, ἐπιπόνως δέ.
9.4.9. τοῦτο δ’ ἄνω[θεν] τὴν χεῖρα ἆραι εὐθεῖαν παρὰ τὸ οὖς ἐκτεταµένου τοῦ ἀγκῶνος οὐ µάλα δύνα[ν]ται ὥσπερ τὴν ὑγιέα οὐδὲ παράγειν ἔνθα καὶ ἔνθα ὁµοίως.”
9.4.10. Aὕτη µὲν ἡ τοῦ ῾Ιπποκράτους ῥῆσις <ἡ> αὐτὴ τῇ κατὰ τὸ Προγνωστικόν. ὡς γὰρ ἐκεῖ τὸ πρόσωπον ἡµᾶς τοῦ νοσοῦντος ἐκέλευσε σκοπεῖσθαι πότερον ὅµοιόν ἐστιν ἢ ἀνόµοιον <τῷ> τῶν ὑγιαινόντων, µάλιστα δ’ εἰ αὐτὸ ἑαυτῷ, οὕτως νῦν τὸ ἐκπεπτωκὸς ἄρθρον τῷ ὑγιεῖ παραβάλλει τὴν παραβολὴν ποιούµενος ἐπ’ αὐτοῦ τοῦ πεπονθότος ἀνθρώπου· ἀπάτη γὰρ ἣν παραξύνεσιν ὠνόµασε γίγνεται πολλάκις, ἐὰν τοῖς ἀλλοτρίοις ἄρθροις παραβάλλῃς αὐτό.
9.4.11. καὶ µέντοι καὶ ὡς ἐκ τῶν κατὰ µέρος εἰ ὅµοιόν ἐστι τῷ κατὰ φύσιν ἔχοντι τό γε πεπονθός, ἔνεστι διαγνῶναι, καθάπερ ἐν τῷ Προγνωστικῷ διῆλθεν, οὕτως κἀνταῦθα τὰ µὲν ἄλλα γράψας καλῶς, ἐν ᾧ δ’ ἄν τις σφαλείη διὰ τὴν πρὸς τὸ ἐξηρθρηκὸς ὁµοιότητα, τοῦτ’ ἐπισηµηνάµενος ὡς παραξύνεσιν ἔχον καὶ αὐτό.
9.4.12. ταπεινὴ γὰρ ἡ ἐπωµὶς οὐ µόνον ἐπὶ τῶν ἐξηρθρηκότων ἐστὶν ἀλλὰ κἀπὶτῶν ἀπόσπασµα κατὰ τὸ ἀκρώµιον ἐχόντων, ὥστε συγχεῖσθαι κατὰ τοῦτο τὴν διάγνωσιν τῶν ἐξαρθρηµάτων εἰς κοινὸν σηµεῖον ἀφικνουµένην τοῖς ἀπεσπασµένον ἔχουσι τὸ ἀκρώµιον.
9.4.13. ἀλλὰ κἀνταῦθα πάλιν, ὅπερ καθόλου διὰ τοῦ Kκατ’ ἰητρεῖον ἀπεφήνατο, τοῦτο νῦν ἐφ’ ἑνὸς εἴδους ἐποίησεν ἐπιδείξας οὐ µόνον ᾗ ὅµοια τὰ σηµεῖα τῶν δύο παθῶν ἐστιν ἀλλὰ καὶ ᾗ ἀνόµοια.
9.4.14. κοίλη µὲν οὖν ἡ ἐπωµὶς ἐπ’ ἀµφοῖν φαίνεται, τῶν δὲ ἄλλων συµπτωµάτων ὧν τὸν κατάλογον ἔγραψεν ἐπὶ τῶν ἐξηρθρηκότων ὤµων, οὐδὲν συµβαίνει κατὰ τὰ τῶν ἀκρωµίων ἀποσπάσµατα, περὶ ὧν κατὰ τὴν προγεγραµµένην ῥῆσιν οὕτως εἶπε·
9.4.15. “τούτου δὲ τοῦ ἐκπεπτωκότος ὁ ἀγκὼν φαίνεται ἀφεστεὼς µᾶλλον ἀπὸ τῶν πλευρῶν ἢ τοῦ ἑτέρου. εἰ µέντοι τις προσαναγκάζοι, προσάγεται µέν, ἐπιπόνως δέ.
9.4.16. τοῦτο δέ, ἄνω ἀεῖραι τὴν χεῖρα ἰθεῖαν παρὰ τὸ οὖς ἐκτεταµένου τοῦ ἀγκῶνος οὐ µάλα δύναται ὥσπερ τὴν ὑγιέα οὐδὲ παράγειν ἔνθα καὶ ἔνθα ὁµοίως.”
9.4.17. ταῦτα µὲν ἐπὶ τῶν ἐξηρθρηκότων φαίνεται γιγνόµενα µηδὲν τοιοῦτον πασχόντων οἷς ἀπέσπασται τὸ ἀκρώµιον· µόνον γὰρ αὐτοῖς κοινόν ἐστι τὸ τὴν ἐπωµίδα φαίνεσθαι κοίλην.
9.4.18. ἔστι δὲ καὶ κατὰ τοῦτο τὸ κοινὸν οὐ µόνον ὁµοιότης ἀλλὰ καὶ ἀνοµοιότης. φαίνεται γὰρ ὁ τόπος ὢν ταπεινότερος, οὐ µὴν καὶ γεγονώς γε κατὰ ἀλήθειαν ἑαυτοῦ ταπεινότερος, ὡς ἐπὶ τῶν ἐξηρθρηκότων ὤµων.
9.4.19. ἐπ’ ἐκείνων µὲν γὰρ τῆς κεφαλῆς τοῦ βραχίονος εἰς τὴν µασχάλην καταπεσούσης ὁ πρότερον ὑπάρχων ὄγκος ἐν τῷ κατὰ τὴν ἐπωµίδα τόπῳ κατ’ ἀλήθειαν ἀπόλωλεν, ἐν δὲ τοῖς ἀποσπάσµασιν οὗτος µὲν ὁ αὐτὸς διαµένει, µεταστάντος δ’ εἰς ὕψος τοῦ ἀκρωµίου φαντασία ψευδὴς γίγνεται τῆς τοῦ τόπου ταπεινώσεως.
9.4.20. Ἴσως οὖν ἄµεινόν ἐστι καὶ µίαν ἄλλην ἔτι παραγράψαι ῥῆσιν ἐκ τοῦ Περὶ ἄρθρων ἐν ᾗ καθ’ ἓν πάθος ἐπιδείκνυσιν ὁ ῾Ιπποκράτης ὁµοιότητά τε καὶ ἀνοµοιότητα σφάλλουσαν τοὺς πολλοὺς τῶν ἰατρῶν.
9.4.21. ὅταν τις ἐξαρθρήσῃ σπόνδυλος εἰς τὸ πρόσω, ταπεινὸν κατὰ τοῦτο γίγνεταιτὸ χωρίον τῆς ῥάχεως.
9.4.22. ἐνίοτε δὲ περιθραυσθεισῶν τῶν κατὰ τοὺς σπονδύλους ὀπισθίων ἀποφύσεων, ἐξ ὧν ἡ τῆς ῥάχεως ἄκανθα γεννᾶται, κοῖλος καὶ ταπεινὸς ὁ τόπος φαίνεται, καθάπερ ἐπὶ τῶν ἐξηρθρηκότων εἰς τὸ πρόσω τῶν σπονδύλων.
9.4.23. ἔστι δὲ τοῦτο µὲν τὸ πάθος εὐιατότατον, ὀλεθριώτατον δὲ τὸ ἕτερον. ἀγνοοῦντας δὲ τῶν ἰατρῶν ἐνίους τὴν διαφορὰν αὐτῶν ὁ ῾Ιπποκράτης φησὶν οἴεσθαι τεθεραπευκέναι ῥᾳδίως τὴν εἰς τὰ πρόσω τῶν σπονδύλων µετάστασιν.
9.4.24. ὀνοµάζει δὲ τὴν εἰς τὸ πρόσω ταύτην οὐ µόνον οὕτως, ἀλλὰ καὶ ἔσω, καλῶν ἔσω µὲν δηλονότι τὸ βάθος τοῦ σώµατος, ἔξω δὲ τὸ ἐπιπολῆς ὄπισθέν τε καὶ πρόσθεν.