Czcionka:Mniejsze АаWiększe Aa
(III) Кызларга улган нәсыйхәтләр, вәгъәзләр бәйане
Блүгъә[1027] йитешәчәк җан,
Фәуахиш[1028] итмә һәм тогъйан[1029],
Сакыйн, һич әйләмә гъисйан,
Сакыйн һәм кыйлмагыл әшрар.
Гизүбән йөрмәгел, и рух[1030],
Җиһанда улубән сән шух,
Ямандыр ки шәкъәуәт, бух, –
Фәсадәтләр[1031] хале изһар[1032].
Йөремә чыкубән илә,
Фәсадәт эстәйүб бөйлә,
Һәммә гомрең виреп йилә,
Зи-хөсран[1033] үлмә соң, и йар!
Фасикълар[1034] катына килмә,
Фәуахиш эстәйүб йилмә,
Ки сөкран улубән йөрмә,
Шаярып улма һәм сәййар.
Сакыйн, дуст әйләмә әшрар
Һәм итмә юлына әдбар,
Ки анлар тәбгыдин[1035] күп-күп
Күрәсән соңындин әзрар.
Фәсадәтдән атың шаигъ[1036],
Һодадин[1037] карныңыз җаигъ (?).
Кил, итмә гомреңи заигъ
Һәлякәтдә тәмам дәр-хар.
Кичә-көндез гизеп юлдин,
Сәгадәт вирмәгел кулдин,
Ки улма соң фасикъ колдин,
Ерак китеп мин-әл-әбрар[1038].
Бу сүзгә саласән, җан, гүш[1039],
Газиз гомреңне вирмә буш;
Соңы – гъәмләргәдер сән туш[1040], –
Сәне гъәбн идәчәк[1041] гъәддар[1042].
Колак сал та ниһайәти,
Ки бер сабый хәкяйәти,
Ничек идәр шәкяйати,
Ки бер мөштәридин[1043], и йар!
Тофулийәт[1044] заманымда,
Сабыйлык үзә данымда,
Ки атам ошбу анымда[1045]
Алып вирде ләүхе дәфтәр[1046].
Дәхи алтын йөзек, һиммәт[1047],
Бәһасе дәхи зи-кыйммәт,
Алубән вирде һәм, әлбәт,
Мәхәббәт улынып дәркяр[1048].
Зәмани мин-әл-әзмани[1049]
Виреп бер хөрмә вә алмани,
Алып бер мөштәри ани,
Сатуда гъәбн итеп бәрдар[1050].
Боның дикен сәне мәлгунь,
Сакыйн, әйләмәсен мәгъбүн[1051],
Мәкер вә хәйләсе әфзүн[1052],
Сакыйн, лилхафиз саттар[1053].
Шәйатин үзрә кем бака,
Ходауәндә аңа кака[1054]:
Баканларны уда яка[1055], –
Белерсең кәндүзең[1056], и йар!
Халыкдин улубән мәстүр[1057],
Үзен кемлек белән пәс тор[1058],
Имәстер гъәксенә[1059] дәстүр[1060],
Ки мәхрүм әйләйүб изһар.
Ки шамдин ятма та собхи[1061]
Ойып гафләтдә, басып хи[1062],
Тора бакып хи ба-кобхи[1063], –
Хәйа берлән шәрм[1064] бисйар!
Гөлстани җинан садрең[1065],
Бөйләдер, беләсең, кадрең,
У мәнзилдә[1066] ике бәдрең[1067], –
Алардин йуймагыл әкърар[1068]!
Кадерсез кыйлма, ки белсәң,
Ике күксеңне[1069], чөн күк сән,
Соңы тугъры бәһа күрсәң,
Әлемдин күп әләмләр вар[1070].
Якыныңа килеп шәйтан,
Идә сәңа комар бахтән[1071],
Сакыйн, әйләмәсен тахтән[1072],
Килеп галиб мәгъә-л-әгъйар[1073].
Үтеп сөк-ран, итеп сөкран[1074],
Кабарга уладер фикран,
Мәгәр саклайа зи-л-гофран[1075],
Идеп үз фазлене иншар[1076].
Идеп шәбхун[1077], түгеп шәб хун[1078],
Йөрер әтрафыңа мәлгунь,
Таба та аздырып фәрхун[1079], –
Сакыйн, мәкр итмәсен мәккяр!
Бәшир бөшри бәшәр[1080] булгыл,
Мөшире[1081] Хакъ, би-шәрр[1082] улгыл,
Шәкъәуәтне нәшер кыйлгыл[1083],
Сәгадәткә куйып әкъдам[1084].
Сәгадәт багыны багый[1085]
Улубән булмагыл багый,
Шәкъәуәтне улып рагый[1086],
Ки гомрең әйләмә инзам[1087].
Кыйлыр инша нә кем иншаэ.
Лик әфша кыйлмайә хәйф шаһ[1088];
Вәли изгеләргә охша,
Дели җаның белән бул тамм[1089].
(IV) Тәләттыйфлык[1090] белән сөйләмәк бәйане!
Тәләттыйф берлә сүз әйлә,
Ишедән дили суз әйлә[1091],
Шөйлә ки йинҗү риз әйлә[1092], –
Тәмам рәнҗү бетә әттам[1093].
Дилең миһри – делең лөтъфи[1094]
Белән сүз әйләп би-зәгъфи[1095],
Миһербанлык идеп зөлфи,
Дигел йомшак ләгъилә рам[1096].
Сүәксез дел яратды Хакъ,
Сүзи та кыйладыр йомшак.
Җәрахәт дел белән кыйлмак
Яман әз-нәйзаи Бәһрам[1097].
Җәрәхәт гәр кыйлыр нәйза,
Уңалыр[1098] тиз сагъәт үзә,
Уңалмас, китмәйү мадәм
Вәли дел җәрхе чөн[1099] нәйза.
Яман тел һич кемә вирмә,
Дәхи гайбәт кыйлып йөрмә,
Бу форсатны йилә вирмә,
Шәйатин салмайа та дам[1100].
Сүзи сөйлә сарих-ачык,
Йибәрмә тел къәбихә чук,
Сүзеңдә ул тәуазигълык[1101]
Фәуаиддин[1102] идеп тәмам.
Нәмимә[1103] гайбәти сүзләп,
Йөремә һич [дә] шабезләп,
Ки улмагыл хәйасез һәп[1104],
Бу эшләр улмайа ихсан[1105].
Делең бу сүзгә фәкк итмә[1106],
Булып нәммам[1107], бөтек[1108] итмә,
Кеше гайбен һәтек итмә[1109],
Хәрәм эш уласән, и җан!
Шаярып йөрмәгел сәййах,
Ки шухлыкда улып шәййах,
Нә ятырсән: хоруслар сах[1110], –
Әгәр наим[1111] исәң уйган!
(V) Ирлек вакытындагы нәсыйхәтләр, вәгъәзләр
Улыр иршад[1112] белән ир шад,
Шәкъидин кача бад чөн бад[1113],
Идәр хәйфе сәмамда әфсад
Ки тәгьвиз әйлә[1114] бәр йәздан[1115].
Белерсең кәндүзең ир дип,
Ахыр урыны, белең, зир[1116] дип,
Фирашыңи[1117] – кара йир дип,
Торабеңи[1118] дәхи – юрган.
Гъәбәс[1119] вирмә дәваздәһи[1120],
Кичермә улубән ляһи[1121],
Нәгяһан йитешеп раһи[1122], –
Сәфәрдер даре дөнйадан.
Гамәлдә иҗтиһад әйлә,
Барасы юлый йад әйлә.
Сәфәргә заде зад әйлә[1123],
Ахыр тапмайасән ибкаэ[1124].
Һидайәт әйләгел дәр-пиш[1125],
Рийадин буш улубән хиш[1126],
Ки шәйтан салмасын тәшвиш,
Рийа гъәҗбә идеп әгъраэ[1127].
Рийа улса гамәлдә чук,
Зыйасы[1128] һич мәхәллдә[1129] юк,
Кә-әннә фи-л-мәсәлдә юк[1130]:
Кәмәгъдум ләйсә мин әшйаэ.
Танып белгел урынларны,
Ки безләрдин борынларны,
Виреп йилгә корунларны[1131],
Къәмусы[1132] кичәсәр зи-инҗа[1133].
Кемә бу йәнә горур тукый?
Әҗәл укы килеп укый,
Белерсән форсатың юкый, –
Нимә алданасың, әй-ва?!
(VI) Хәмийәтсез[1134] ирләрнең вә чапәк[1135] хатынларның нәсыйхәте
Гаҗәб гъәсри хәлаикълар[1136]
Тәмам мөрдәгә[1137] лаикълар:
Эче тулы гъәляикълар[1138], –
Фәсадатдан дәхи тогъйан.
Би-гайрәт кеше кем дәййүс[1139],
Тәмугъга уладыр мәэнүс[1140],
Җинан[1141] андин ула мәгъбус[1142], –
Ки зәррә күрмәйә руйан[1143].
Гаҗәб бу хиндәге[1144] гъәүрәт[1145],
Үзене сала ба-гъәүрәт,
Һәммә гомре мәгънә-е-сүрат
Идүбән фискъ-у-гъисйан.
Гаҗәб бу хиндәге ирләр,
Бу дөнйаны «Безем!» дирләр.
Хосусән Болгари йирләр
Җиһанә хирсъ улып дәр-зән.
Улубән әһлә би-гайрәт,
Кичәләр вакъты ба-хәйрәт[1146],
Ивидә ивлеге гъәүрәт
Заляләтдә вирер дөр-ан.
Кичүбән ошбу халәтдә
У[1147] гъәүрәти фәсадәтдә.
Һаман рузи кыйамәтдә
Ки рисвай ула ул инсан.
Әгәр әһлең фәсидә буд[1148],
Күрәчәк дөнбалә дәр-зуд[1149].
Төшермәйә сәни бәр-худ,
Һәлякәткә идеп хәйран.
Дигел: Зән[1150], йөрмә ба-шухи[1151],
Фәсадәтлек идеп бу хи;
Нәчек зәне Лутъи, Нухи
Иденерләр иде көфран.
Ки булма күчләри рәү-зән[1152],
Аңа һәм бакма зи-рәүзән[1153];
Карышып бакъдисә ру-зән[1154]
Нәсыйхәтләр белән бер ан.
Аның чөн бәндәи дәййүс,
Биһештең[1155] исидән мәэйүс,
Җинан андин ула мәхнүс[1156],
Имәс бакъдырмака имкян.
Хәмийәт риштәсен пиш-дар[1157],
Йөретмә әһлеңи мишвар[1158],
Юк ирсә эш ула дишвар[1159],
Идисәр сәне дәр-хәҗлян.
Улырсың аңа би-гайрәт,
Зәнең ирдер ки, сән – гъәүрәт,
Мәляик[1160] иде сәр-ләгънәт[1161],
Сәңа дип йад дәхи бер ан.
Догадин улмагыл хали[1162],
Йад әйлә әһли һәм ани,
Сөаль ит боны әз-гали,
Иляһи вир нәдер бә-ан.
Иляһи ошбу сөалем:
Аләм әшраредин[1163] алыйм.
Диле салим[1164] үзә салим
Улалар та гъәля-л-ихсан[1165].
Голяма[1166] юлларын азмыш,
Тәрикъы мөстәкъим[1167] язмыш,
Шәкъәүәткә халык басмыш,
Дөшебдер фетнәгә заман.
Голямага халык бакмыш,
Дәйүрләр: «Ошбу сүз хакмыш», –
Әгәр хакъдин улачак тыш,
Ки тәрк әйләр иде кем ан.
Гөнаһдин мөддәти мөддәт[1168]
Тәмам азгылуга мәддәт[1169],
Кил, и җан, әйлә сән рәүүәт,
Фәсадәтдин дулып бу ан.
(VII) Хатынларга улган нәсыйхәтләр бәйане
Гажәб бу хиндәге гъәүрәт,
Ачып гъәүрәт, салып гулат,
Гизәрләр салубән шурәт
Никъабсыз хәр[1170] кеби бәд-нам.
Җиһан тәркенә[1171] кыйл гайрәт,
Сакыйн, һич әйләмә рәгъбәт[1172].
Нә улса адәмә гыйбрәт:
Кирәк ник шәй[1173], кирәк бәд-кям[1174].
Ки улма чапкучы чапәк,
Фигъали идубән нә-пакь,
Ки ахыр күрәсән бер бакъ[1175] –
Үкенечләр белән әкъсам[1176].
На-мәшругъ[1177] фигълә – на-мәшругъ[1178]
Улубән, булыңыз мәмнугъ[1179],
Вә иллә[1180] уласән мәсругъ[1181],
Тәмам зәхмәт[1182] белән мадәм[1183].
Уйын-көлке мәкяненә[1184]
Вара күрмә дәр-ан инә[1185],
Шәтем[1186] вир анда ханына[1187],
Нәсыйхәт-лә идеп әгъзам[1188].
Кайадур рәнди[1189] мәҗлеси,
Ки тәргъиб[1190] идә иблиси:
«Вара күр, табак кәҗ лиси[1191]», –
Дәйүбән, хасиди залям[1192].
Дәйүр: «Зән, юла әкъдәм зән[1193],
Имәс күр сән[1194] – варып күр сән.
Урам кем кичә күрәсән,
Тәмам зиннәт белән инзам[1195]».
Дотып зиннәт, идеп нәкъши,
Вара бер мәҗлеси фәхши,
Ауази дузе вә кәфши
Вирисәр салачак әкъдәм.
Бу саутә[1196] әйләмә рәгъбәт[1197]
Ауази фигъл иде ләгънәт;
«Сәңа ләгънәт ки, ә гъәүрәт!» –
Дәйүбән вирәдер дөшнам[1198].
Кеше дәф[1199] орса һәм – танбур[1200],
Кидәсән сохбәтендин дур[1201];
Вә иллә күрисәр сән зур[1202],
Орыр зәнбур кеби алям[1203].
Фасикъдин дотмагыл дустан,
Заляләт далидер у сетан[1204],
Хәзәр күп әйлә[1205]: бу дастан
Сәңа һәм бу ирер игълям[1206].
Ерак бакма, якындин күр,
Фасикъларның хален сән сур[1207],
Фәсакъәтдә вирүбән дур[1208],
Заляләтдә куйыблар нам.
Һода[1209] дәүрани дур ани,
Йибәрмә, дота күр ани,
Бу күрәни зи-кү рани,
Идүбән хурлыкка алям.
Делеңне әйләмә ачигъ,
Дилең һәм аңадыр раҗигъ[1210];
Әгәр вәгъзым исә наҗигъ
Сакыйн, дил әйләмә бәд-кям[1211].
Сакыйнгыл, зиште зән[1212] улма,
Къәһер-лән моште зән улма[1213],
Кешигә суэи-зъән[1214] кыйлма, –
Ки бәгьзе-л-зъәнн фискъ гъисйан[1215]!
(VIII) Яман хатынларның бәйане вә ирен рәнҗеткүчеләр
Кил, и талиб, кил, и гакыйль,
Яман зәндин хәзәр күп кыйл,
Яман хатыни зиндан бел,
Әгәрчә маһи[1216], и инсан!
Яман хатын, яман гъәүрәт
Сиҗендә кичерә дәүрәт[1217],
Кичә-көндез идеп җәүрәт[1218],
Идәр әгъмареңи[1219] зиндан.
Әгәрчә ай ула күрке,
Аны бел дөнйаның кәрке[1220], –
Кирәкдер әйләмәк тәрке,
Иллә алмаганың бэһ ан[1221]!
Яман зән агъзи вә ирне
Азар әйләдисә[1222] ирне,
Итисәр агъзилә тирне[1223], –
Зәбани зәхм һәм дәндан[1224].
Сөчеклек ләфзы[1225] берлән чүн
Ирен шад әйләсә хатын,
Бәкъадарны алып сатын,
Фәнадин әйләмеш һиҗран[1226].
Йөзендә күрки вә рәнги[1227],
Әгәрчә бәччәи зән ки[1228], –
Көнәш һәм ай дикен зән ки[1229],
Бу нардан кем эрер, и җан!
Яман хатын ки ул мәзкүр,
На-мәхрәм у на-мәстүр[1230],
Иредин улса би-дәстүр[1231],
Ирер дәхи зи-тогъйан.
Никү[1232] хатын, ки кыйлдык йад,
Ирене әйләдисә шад,
Һәзар[ан][1233] афәринләр бад[1234], –
Ки ул хатын үзә һәр ан.
Заһир идән бә-на-мәхрәм
Исә күркәм дә сән күр кәм,
Делинең очы зәһәр-сәм[1235]
Исә улдыр сөке ниран[1236].
(IX) Бу җиһанның тиз үткәне вә аңа мәгърур улмаслык
Вәфаны[1237] дотмайур фани,
Йилә вирмә тәләф[1238] ани,
Йөрәк каны белән къәни[1239]
Бөкя кыйлмак[1240]? Къәни хөсран[1241]?!
Къәни гөнаһенә ташып,
Къәни ник-әндишә талып[1242],
Къәни ник-къәлебә[1243] калып,
Сәгадәтдә үтеп әзман?
Къәни Әхмәд, хәбибе Хакъ?
Къәни чарйари, кани ракъ (?)?
Әйдиләр катыйле фөссакъ[1244],
Къәни һәм газый[1245], ник-мәрдан[1246]?
Бу дөнйа дәхи бу дари[1247],
Һалякәт йарида бари,
Ки шәйтан җар[1248] улып җари,
Йөрер әтрафыңа һәр ан.
Гизүбән ошбу дөнйани
Мәшәкъкатьләр белән ани,
Ки хөсыль идәсән[1249] нани
Тәмам михнәт үзә, и җан!
Хәйердин ул дисә гәр буш,
Фикер кыйл гәр сәнен вар хуш,
Нә вар алмакда дәр-агуш[1250]
Фәуаид[1251] эстәйүб әз-фан[1252]?
Җиһанда килдеңез ирсә,
Базар дигән мәҗалисә[1253],
Тушә чүн алубән кисә[1254], –
Җәһед кыйл мәкъсадә, и җан!
Килеп алга гъәдү әхнас[1255],
Идеп тәлбис[1256], салыр вәсвас[1257],
Тәмам дилләр уладыр къас[1258],
Горурында улып һәр ан.
Агяһе улачак гяһи[1259]
Ләгъин Иблис ора раһи[1260],
Дәйүр: «Йа сәүдаме хаһи[1261]?
Ашыкма», – дир ләгъин шәйтан.
«Кичерер кич ирер әкнүн[1262], –
Дәйүбән сезне көн-дәр-көн, –
Ки сәүда таңда кыйлгайсән,
Ашыкма!» – дир ләгъин шәйтан.
Адәм гъәфләт үзә ятып,
Үлем киләдер уятып.
Әҗәл йайдин укый атып[1263],
Һәмандәм къәсд итеп бәр-җан[1264].
Үлем килеп уладыр туш[1265],
Фигъани[1266] адәм идә гуш[1267].
Фигъан судсыз[1268] уладыр буш,
Кичәдер би-түшә гъөрйан[1269].
Бөйлә хәлеңдер, и адәм,
Җиһан базарыйдыр гъәләм;
Ки ахыр күрәсән мадәм[1270], –
Гъәрәт улдың[1271] ки сән дәр-ан[1272].
Качан гъәфләтдә гъәф ләттә[1273]
Табылгай эстәсә, әлбәттә,
Вәләкин ләттәи бәттә[1274] (?)
Никабын өртенеп һәр бан[1275].
Җиһанә йөрмә, мәръгүб[1276] йар,
Йөз әвер аңа – мәргъүб вар,
Сәнеңдик мәгъбүни[1277] күп вар,
Соңыйда улисәр пошман.
Йилә вирмә газиз әгъмар,
Ки шәйтан – мар[1278] кебидер мар,
Сәңа зәһәр салып, и йар,
Соңыйда уладыр хөсран[1279].
Фәсадәтдә виреп рузгяр[1280],
Гөнаһдин кыйлма шәб рузкяр[1281],
Сәнеңдик бонда явызкяр,
Соңыйда улисәр гөрйан[1282].
Бу дөнйа хәйредин гарый[1283],
Эчидә тулы абзарый[1284],
Һәзар егълата[1285] ба-зарый, –
Юк ирер качмакка имкян.
Имәс бу дөнйа на-дамәт[1286],
Нийәт идүбән икамәт[1287],
Дота күрмә риҗа-дамәт[1288],
Горурын әйләйүб һәр ан.
Әҗәлдә өнсе җан[1289], җани,
Ки пәймани бэһ пәймани[1290],
Ба-мани көҗа мани[1291], –
Мәкаме идүбән, и җан?
Җиһан ташдин хәзәф[1292], белсәң,
Дилең бәрсәң, өзә бирсәң,
Җиһанны дотмака йөрсәң,
Имәс күркәм бу рай[1293], и җан!
Җиһан бәд[1294], җифәсендин[1295] туй,
Яңача гиз, сәйер[1296] сән куй;
Бакып күр: үре, сәрләр[1297], күй[1298]
Кичеп – кидә йөрер кәрван.
Беләм дирсәң бу дөнйани,
Хәкъикәтдә ирер фани,
Фани сә, эстәмә ани,
Үзеңнең ахирың һәм фан[1299].
Шәйатиндер хәсәд рани[1300],
Йар, андин тотма йар, ани.
Дәхи һәм кыйлма җар[1301] ани, –
Мәкам әйлә аңа зиндан.
(X) Шәйтан адәмине үзенә мәгърур әйләгәне
Килеп алга гъөдү хасид[1302],
Сиңа әфсад белән касыйд[1303],
Сакыйн, алдамасын фасид,
Сәгадәтдин идеп гъөрйан[1304].
Ки Иблис мари, чөн мари[1305]
Аны, дуст, әйләсәң йари,
Ахир зәһәр салыр бари, –
Белерсәң, сахибе гъөрфан[1306].
Гъәзазил салмага тигъы[1307]
Йөрер, ба-хәрбе катыйгы[1308],
Өмидең әйлә катыйгы
Ки тәгъвиз[1309] идү бәр-йәздан[1310].
Кичә-көндез ләгъин Иблис,
Идеп вәсвас, салып тәлбис[1311],
Горурда төземә мәҗлис,
Мәкам итмәк өчен дәр-ан[1312].
Сагъәтең кичсә сагъәти,
Теләсәң фигъл тагъәти,
Кыйла та ул итагъәти,
Хакъ әмренә сонып гәрдан[1313].
Шәйатин җәһд итеп кидә,
Идеп хәйлә, салып хәйлә,
Буйыныңа идеп сайдә[1314],
Нийәтең итәдер ибталь[1315].
Никүсә[1316] нийәте инсан,
Идә ибталь аны шәйтан,
Дәйүр: «Ашыкмагыл бу ан,
Һәнүз вакыт ула фи-л-халь[1317]».
Бу сүзләри идеп тәзкир[1318],
Горурә әйләйә тәсхир[1319],
Тагъәтдин идүбән тәзхир[1320],
Идисәр гъәфләтә икъбаль[1321].
Яман әфгале ул садә
Дөшергәй дәм-бә-дәм[1322] йадә,
Дәйүр: «И адәми-задә,
Зәһи ник дидекем әгъмаль[1323]!
Кыйлачак ачыла делләр,
Бөтә дилләр үзә гөлләр[1324],
Нәчек гөл бөтерә[1325] чүлләр[1326]!»
Дәйүбән идисәр дурталь.
Йаман фикри күрүбән хуб,
Дилең аздырма, и мәхбүб!
Шәкъәуәт фикри салма күб, –
Әмәлларгә гамәлләр – гъаль[1327].
Гыйбадәт әйлә ба-ихлас,
Дога ит улубән кол-хасс[1328],
Укыгыл фатихә ихлас,
Тагъәтдә идүбән икъбаль[1329].
Шәйатинга күңел якма,
Аның хәйләсенә бакма,
Дамендин[1330] үзеңи сакла,
Делеңгә әйләмә иҗмаль[1331].
Һуш илә хәмли забтъ итмәк[1332] –
Үзеңгә иртибат[1333] итмәк,
Нәчек ирер сыйрат үтмәк, –
Аның хәмлен идеп әхмаль[1334]?
Ләгъү-л-ләһү[1335] салып къәлбә[1336],
Ләгъбдин дөшәсән ләгъбә[1337].
Дөшәсән бер ахыр тәгъбә[1338],
Улырсың дөнйада дәр-заль[1339].
Шәкъәуәт бадә[1340] сатасән,
Беләсән: зәхем дадәсән[1341],
Мәбадә, калма бадә сән[1342],
Итеп салып гъәля-л-әзлаль[1343].
Ки шәйтан адәмә хөссад,
Сәне аздырмасын фәссад.
Ки гомрең вирмәгел бәр-бад[1344],
Сәне алдамайа та ан[1345].
Шәкъи афәтигә өфтад[1346]
Улубән, улмагыл мөгътад[1347],
Ходага йадны кыйлгыл йад[1348],
Аны үз белмәгел йаддан[1349].
Улырсың къәдреңи дана[1350],
Һәлякәт салма сән җана,
Газиз дот җаныңи җанә,
Ничек къәумә газиз солтан
Дилеңи салмагыл баля[1351],
Ки шәйтан килеп ул халя,
Һәлякәткә сәне сала,
Ки шәйтан дилеңезгә хан.
Гъөдүгә[1352] сери баз итмә[1353],
Шәйатин үзә раз итмә[1354],
Гъөдүгә сер дираз итмә, –
Сәни җәзб идә[1355] бәр тогъйан[1356].
Бу җиһан нәҗес мордардыр,
Эчидә фетнә пөрдардыр[1357],
Әгәр ул фетнәле дардыр[1358],
Сакыйн сән, дөшмәгел бәр-ан.
И җан, егъла Хакъка зар-зар,
Ки та күздин ака, йар, җар;
Фәнане куй, бәкадер[1359] дар, –
Кыйласән ахыры һиҗран.
Нә ятырсән бу гъәфләтдә,
Бәнем дик әшрари сохбәтдә[1360]?
Кидәрсән ахры рихләтдә[1361]
Бу җиһан даредин, и җан!
(XI) Хода юлында дуст дотмак әхәббә фи-ллаһи вә әл-бәгъзу фи-ллаһи
Мәхәббәт әһленә тәргъиб[1362]
Идәсән нәфсеңи тәртиб,
Ки анлар сохбәте тәркиб[1363],
Улыбдыр ник белән иршад[1364].
Никүләр[1365] сохбәте рухә[1366],
Гъәзадыр[1367] җөмлә мәҗрухә[1368];
Җәрәхәтләр китә тухә[1369],
Идәрсән сохбәтен мөгътад[1370].
Мәхәббәт әһленә сохбәт
Идә күр айларга рәгъбәт[1371];
Дин әһле бонда күп, әлбәт, –
Дотисәр[1372] яхшыдин дустан.
Рәндәи һәмнәшинне[1373] куй,
Кил, ултыр, кил, әйлән хуб руй[1374];
Сәңа тәэсир идә хуб буй[1375], –
Кирәк әгьйан[1376], кирәк әлуан[1377].
Фасикъә әйләмә рәгъбәт,
Заляләткә идә дәгъвәт[1378].
Ки, зинһар, салмасын зәхмәт,
Шәйатиндик ирер дошман.
Гизәрди берәгү чүлләр
Юлыкды буйи хуш[1379] гөлләр.
Диде соң ул гөлә ул әр[1380]:
«Мөшек[1381] сән, йаки гөл-рәйхан?
Сәнең буйиң күреп дәр-ан[1382],
Димагымга[1383] кереп бер ан,
Аның хушбуй нәсимендән[1384]
Улып китдем тәмам сөкран[1385]».
Диде: «Гөл ирмәзем – туфрак,
Вәли вар хушбуем дәр-хакъ[1386],
Гөл илән ултырып анчак,
Бәңа тәэсир идеп дәр-ан».
Никүләри улың хастә[1387]
Идәрләр юлыңи растә[1388].
Әгәр дилең исә хәстә,
Шифадыр сохбәте бер ан.
Кубачакдан къийамәтдә
Җәмигъе ошбу халәтдә,
Кубар мәгъә-л-муалятдә[1389]
Кирәк иршад, кирәк тогъйан.
Нәчек зәне[1390] Лутъи, Нухи,
Бәдандин[1391] йар дотып шухи,
Тигеп дим агына кухи[1392],
Иденер улдылар көфран.
Зәне Нух һәм зәне Лутъи
Шәйатиннең иде сәутый[1393],
Җәһәннәмнең дотып утый,
Тәмугъ эчрә мәгъә-ш-шәйтан[1394].
(XII) Явызлар берлә сохбәт итмәслек әл-бәгъзы фи-ллаһ тәрикынча
Кил, и мәхбүб, кил, и садикъ[1395],
Бәди[1396] күрмә йара лаикъ,
Мозыйлль[1397] ула сәни баикъ[1398]
Идәрсәң анлари әсхаб[1399].
Җиһанда күп шәкъи әҗсад[1400],
Әйде сәрникләри әфсад[1401],
Дәхи күп вәҗәдалар[1402] шад,
Ки мослихләр[1403] улып әсбаб.
Сәгъидләрә рәфикъ[1404] улгыл,
Йәтимләрә шәфикъ[1405] улгыл,
Аларның хатирен[1406] соргыл,
Идүбән шәфкъәт, и әфтаб[1407]!
Рәндәи һәмнәшинин куй,
Кил, ултыр, гөл илән хуб буй,
Сәңа тәэсир идә хуб буй,
Ничек тәэсир идә гөляб[1408]?
Йөремә рәндәләргә күп,
Алардин дури киткән[1409] хуб,
Килүрсә, башыйа ор чүп,
Вәли худ[1410] чикмәсен бәр-наб (?).
И җаным, дыңла әз-әүбаш[1411]
Кача күр, качмакыңда – баш,
Башыңа ормасын та таш,
Сакыйнгыл, гәр уласың шаб[1412].
Ул әүбаш хәйлә дәр-пиш[1413],
Улып дәрвиш, салып сәр-пиш[1414],
Күрәлмаз лик сөляси хиш[1415],
Вәли салмак деләйүр наб[1416].
Ишедеп кач боны, и йар,
Алардин бары китеп вар.
Барыдин качасән, зинһар, –
Барының юлына әз-баб[1417].
Мөнаҗат кыйлмакка ба-дир,
Дигел: «Йа һәрнийә кадыйр[1418],
Ерак кыйл әһле әфсад ир,
Дигел, һәм кыйлма, дип, әхбаб[1419].
Явызлардин улың фаригъ[1420],
Ишикен улма һәм къаригъ[1421],
Никүләр юлына шаригъ[1422]
Уласән, тарехе әтраб»[1423].
(XIII) Нәфес артындин йөрмәк вә тәмгъ[1424] дотмак бәйане вә җиһани диләмәк
Тәмгъ кыйлма кешедин, дуст,
Берәгү тәмгъ кыйлса уст[1425],
Кыйамәтдә кубар би-пуст[1426],
Улубән халкъ ара рисвай.
Тәмгънең хәрфе вардыр сәһ[1427],
Фәуаиддин өчи дә тәһ[1428],
Бәс аны тәрек кыйлмак бәһ,
Дәхи табигъенә күб вай[1429].
Һәуага улубән табигъ[1430]
Ки зәррә дотмагыл тамигъ[1431],
Хакъың вирдекенә канигъ
Улыр ирсәң, уласән бай.
Гидадер[1432] кемки хирсъ итсә,
Күңел зәһб-у-физза[1433] итсә,
Әгәрчә фәлси[1434] хирсъ итсә,
Хирсълыкда салыпдыр пай[1435].
Тәмгъдин улынан нани[1436],
Әгәрчә әз-у[1437] йимәни;
Вәли күп ула ямани
Соңыдин кем пәдид[1438] улгай.
Нәфес берлән рәуан улма[1439]
Һәм артындин дәуан кыйлма[1440],
Вәкадә[1441] дип гөман кыйлма, –
Әгәр сәндә исә хуб рай[1442].
Нәфес этдер, белең аны,
Йоларсың ничә ел аны.
Нәфес – дошман, ки бел аны,
Гъөдуләрдин нәфес – шәйтан.
Нәфс нәфсе артыдин йөрсә,
Йимәк-эчмәк-лә симерсә,
«Ари[1443]!» – дир һәрнәи күрсә,
Ки һәргиз улмайа шәбган[1444].
Симертсәң аны, димешләр,
Котырып, күп фәссад эшләр.
Яман тешләр белән тешләр,
Килеп сөкран[1445], килеп сәг ран[1446].
Кеше гәр ихтийар салгай,
Зәмамин[1447] үзе эт алгай.
Котырып котылып варгай,
Фәсадәтдә улып фәрхан[1448].
Нәфесең халенә гүш сал[1449],
Симертерсәң дәйүр: Хушхаль;
Әгәр син вирәсән күш[1450] мал,
Халем тиң, дир, бә-дәр-зиндан[1451].
Ойып бу нәфеснең чәңгә[1452],
Дәйүр тәңкә, төшеп тиңгә[1453].
Дәригъ[1454]! Гомре газизеңгә,
Ки заигъ уладыр әзман.
Гъәҗүзи зән[1455] ки бу дари[1456],
Бизәнеп зиннәти дари,
У къари[1457] һәркеми карый, –
Һәлякәтдә виресәр җан.
Къарилыкда бизәнүбән,
Җәуан[1458] кеби дөзәнүбән,
Йөрер сәни күзәдүбән,
Һәляк итмәк өчен бер ан.
Деләр бер көндә бер ирне,
Деләйүр таңда – дигәрне[1459],
Юк идә, сачу зәһәрне, –
Кичәрдер даре дөнйадан[1460].
(ХIV) Ходаның рәхмәтендин өмид итмәк вә газабындин курыкмак, фи-бәйани риҗаэ вә гафу мин-Аллаһи
Хода рәхмәтедин, йаран[1461],
Уласызлар риҗадаран[1462],
Ходаның хәүфилә күздин
Дүгәсез аби чү баран[1463].
Ширеклек[1464] кыйлма дәр-синнә[1465],
Күнел сабак дәресенә,
Йөкерлек (?) дотма һич кинә,
Хөседлек кыйлма һәм, и җан!
Уян гъәфләтидин шәбе хиз[1466],
Сәхәрләрдә дога кыйл низ[1467],
Фәсадәт куй, улып тәбриз[1468], –
Ничек баран идәр сәйлян[1469].
Хода хәүфилә дүк йәшләр,
Ничек ташлар сулар ташлар,
Ки ахир бу гъәриб башлар
Рөҗүгъ идә[1470] Хакъка, и җан!
Ходаның хөкеменә маша[1471],
Риза ул, әмри дот баша;
Ахир кол уласән хаша[1472],
Имәссән фагъиле әкүан (?).
Кичә-көндез хәтәрләрдә,
Дога әйлә сәхәрләрдә,
Хәтәр күпдер бәшәрләрдә[1473],
Мәгәр хифз идә[1474] ул йәздан[1475].
Догада егълагыл Хакъа,
Күзеңдин та сулар ака,
Шайәд Хакъ рәхимдә бака,
Ки У зө-л-гъизз вә-л-гъифран[1476].
Мөнаҗәт даимән сән ар[1477], –
Ходага егълагыл зар-зар,
Күзеңдин йәш идеп иншар[1478],
Нитә кем дүкелә баран[1479].
Идеп тәүбә мин-әл-батыйль[1480],
Ки егълап аб[1481] ула та сил[1482],
Ничек ягъмур ула һатил[1483],
Әбр[1484] дәр-фасле бәһаран[1485].
Идәсән тәүбә бәр-йәздан,
Рөҗүгъ ит, җөмлә яуыздан,
Ки гыйбрәт ал бу гаҗиздән, –
Кичә-көндез улып тогъйан.
1027. Блүгъ – балигълык.
1028. Фәуахиш – фәхеш, бозык эшләр.
1029. Тогъйан – фетнә, бунт.
1030. Рух – җан; җан иясе.
1031. Фәсадәт – бозыклык.
1032. Изһар – ачык, анык.
1033. Зи-хөсран – хәсрәттән.
1034. Фасикъ – бозык, азгын.
1035. Тәбгъ – билгеле бер төркем иярчене.
1036. Шаигъ – даның чыккан.
1037. Һода – хак юл, дөреслек юлы.
1038. Мин-әл-әбрар – изгеләрдән.
1039. Гүш – колак.
1040. Гъәмләргәдер сән туш – хәсрәт-бәлаләргә очрарсың.
1041. Гъәбн итү – алдау.
1042. Гъәддар – хыянәтче.
1043. Мөштәри – сатып алучы, сәүдәгәр.
1044. Тофулийәт – сабыйлык, үсмерлек.
1045. Ан – кыска вакыт, мизгел.
1046. Ләүхе дәфтәр – язу дәфтәре.
1047. Һиммәт – бүләк.
1048. Дәркяр – кирәкле, яраклы.
1049. Зәмани мин-әл-әзмани – заманнардан бер заманны.
1050. Бәрдар итү – йөкле итү.
1051. Мәгъбүн әйләү – алдау.
1052. Әфзүн – чиксез.
1053. Лилхафиз саттар – саклаучы, гафу итүче (Алла).
1054. Кака – кага.
1055. Уда яка – утка яга.
1056. Кәндүзең – син үзең.
1057. Мәстүр – яшерен.
1058. Пәс тор – башкалардан артта, түбәндә тор.
1059. Гъәкс – бер нәрсәнең киресе.
1060. Дәстүр – рөхсәт.
1061. Шамдин ятма та собхи – кичтән иртәгәчә ятма.
1062. Хи – арт сан.
1063. Ба-кобхи – кабахәтлек белән; оятсызлык белән.
1064. Хәйа берлән шәрм – оят белән намус.
1065. Гөлстани җинан садрең – җәннәт гөлстаны күкрәгең.
1066. У мәнзилдә – шул урында.
1067. Бәдрең – тулган аең (имиең).
1068. Әкърар йуйу – ныклыкны җую, йомшару.
1069. Ике күксеңне – ике имиеңне.
1070. Әлемдин күп әләмләр вар – кулымнан күп бәлаләр бар.
1071. Комар бахтән – комар уйнау.
1072. Тахтән – һөҗүм итү, өскә ташлану.
1073. Килеп галиб мәгъә-л-әгъйар – башкалар белән бергә җиңеп.
1074. Үтеп сөк-ран, итеп сөкран – рәхәтләр үтеп, исереп.
1075. Зи-л-гофран – гафу итүче Алла.
1076. Идеп үз фазлене иншар – өстенлеген мәгълүм итеп.
1077. Шәбхун – төнге һөҗүм.
1078. Шәб хун – төнлә кан.
1079. Фәрхун – шатлыгын.
1080. Бәшир бөшри бәшәр – кешелекле, сөендерүче кеше.
1081. Мөшир – киңәшче.
1082. Би-шәрр – зарарсыз, усал түгел.
1083. Шәкъәуәтне нәшер кыйлгыл – бәла-казаларны туздырып ташла.
1084. Әкъдам – адымнар.
1085. Багый – баш тартучы, гыйсъянчы.
1086. Рагый – көтүче, җыеп торучы.
1087. Инзам әйләү – кысып тоту.
1088. Лик әфша кыйлмайә хәйф шаһ – ләкин Алла гына үкенечне фаш итми.
1089. Дели җаның белән бул тамм – телне җаның белән бер ит.
1090. Тәләттыйф – матур, күркәм.
1091. Ишедән дили суз әйлә – ишеткән күңелне көйдер.
1092. Йинҗү риз әйлә – энҗе итеп сип.
1093. Әттам – бөтенләй.
1094. Дилең миһри – делең лөтъфи – күңелең мәхәббәте ул – телең (сүзең) нәфислеге.
1095. Би-зәгъфи – көчсезлек.
1096. Ләгъилә рам – сүз белән күндерү.
1097. Әз-нәйзаи Бәһрам – Бәһрам сөңгесеннән.
1098. Уңалыр – төзәлер.
1099. Чөн – кебек.
1100. Дам – тозак, капкын.
1101. Тәуазигълык – түбәнчелек.
1102. Фәуаиддин – файдалардан.
1103. Нәмимә – ике кеше арасын бозар өчен сүз әйтү.
1104. Һәп – бөтенләй, баштанаяк.
1105. Ихсан – яхшылык.
1106. Делең… фәкк итү – телеңне чишү.
1107. Нәммам – әләкче.
1108. Бөтек – язу.
1109. Һәтек итү – тарату, хурлау.
1110. Хоруслар сах – әтәчләр сак.
1111. Наим – йоклаучы.
1112. Иршад – юнәлеш.
1113. Шәкъидин кача бад чөн бад – бәхетсездән җилдәй кача.
1114. Тәгъвиз әйлә – әҗер бир.
1115. Йәздан – Хода, Тәңре.
1116. Зир – аст (җир асты).
1117. Фираш – ятар урын, түшәк.
1118. Тораб – кабер туфрагы.
1119. Гъәбәс – юкка; мәгънәсезгә.
1120. Дәваздәһи – унике (ай).
1121. Ляһи – кәеф-сафа сөрүче.
1122. Раһи – юлы.
1123. Заде зад әйлә – юл азыгын артыгы белән әзерлә.
1124. Ибкаэ – калдырып китәр нәрсә; елаучы.
1125. Һидайәт әйләгел дәр-пиш – киләчәккә тугры юнәлеш ал.
1126. Хиш – үзең.
1127. Рийа гъәҗбә идеп әгъраэ – рияга, тәкәбберлеккә кызыктырып.
1128. Зыйасы – нуры.
1129. Мәхәлл – урын; җир.
1130. Кә-әннә фи-л-мәсәлдә юк – гүяки нәкъ мәкальдә юк.
1131. Корунлар – гасырлар; монда: чордашлар, гасырдашлар.
1132. Къәмусы – һәммәсе.
1133. Зи-инҗа – моннан, бу урыннан.
1134. Хәмийәтсез – булдыксыз, рухсыз, намуссыз.
1135. Чапәк – өлгер, җитез.
1136. Гъәсри хәлаикълар – гасырдаш халыклар.
1137. Мөрдә – үлек, мәет.
1138. Гъәляикъ – болганчык.
1139. Дәййүс – үз хатыны белән сату итүче.
1140. Мәэнүс – күнеккән.
1141. Җинан – җәннәт.
1142. Мәгъбус улу – лаек булмау.
1143. Руйан – йөзләр (кеше йөзе).
1144. Хин – вакыт, заман.
1145. Гъәүрәт – хатыннар (хатын-кыз һәм җенси әгъза).
1146. Ба-хәйрәт – гаҗәпләнү белән.
1147. У – ул.
1148. Фәсидә буд (фәсидә булса) – бозык булса; усал, явыз булса.
1149. Күрәчәк дөнбалә дәр-зуд – артын тиз генә күргәч.
1150. Зән – хатын.
1151. Ба-шухи – шаярып.
1152. Күчләри рәү-зән – урамнарда йөрүче хатын («рәфтән зән» гыйбарәсеннән).
1153. Зи-рәүзән – форточкадан, тәрәзәдән.
1154. Ру-зән – йөзенә бәр («ру задән» гыйбарәсеннән).
1155. Биһештең – җәннәтнең.
1156. Мәхнүс – йөз чөерү.
1157. Хәмийәт риштәсен пиш-дар – намуслылык җебен алда тотучы.
1158. Мишвар – базар (сату урыны).
1159. Дишвар – кыен, авыр.
1160. Мәляик – мәләкләр; фәрештәләр.
1161. Сәр-ләгънәт – ләгънәт башы, баш ләгънәт.
1162. Хали – буш, өлешсез.
1163. Аләм әшраре – явызлык кайгысы.
1164. Диле салим – сәламәт күңел.
1165. Гъәля-л-ихсан – ихсан (яхшылык) өстенә.
1166. Голяма – галимнәр.
1167. Тәрикъы мөстәкъим – туры юл.
1168. Мөддәти мөддәт – вакыт артыннан вакыт (узды).
1169. Мәддәт – артты.
1170. Никъабсыз хәр – ябынгычы юк, иярсез ишәк.
1171. Җиһан тәрке – дөнья ташлау.
1172. Рәгъбәт – омтылыш.
1173. Ник шәй – яхшы нәрсә.
1174. Бәд-кям – начар уй, начар омтылыш.
1175. Бакъ – курку.
1176. Әкъсам – ант бирү, ант эчү.
1177. Мәшругъ – закон кушкан, шәригатьчә дөрес.
1178. На-мәшругъ – шәригатьчә түгел.
1179. Мәмнугъ – тыелган.
1180. Вә иллә – югыйсә.
1181. Мәсругъ – ауган, аударылган.
1182. Зәхмәт – хезмәт, азап.
1183. Мадәм – мәңгегә.
1184. Мәкян – урын.
1185. Ин – шул, шушы, бу.
1186. Шәтем – орышу, сүгү, шелтәләү.
1187. Хан – табын өстәле.
1188. Әгъзам – бик нык итеп.
1189. Рәнди – азгынлык, типтерү, кәеф-сафа.
1190. Тәргъиб – куркыту.
1191. Табак кәҗ лиси – кыйшык табак яла.
1192. Хасиди залям – кара көнчелек.
1193. Әкъдәм зән – юлга бас, атла.
1194. Имәс күр сән – сукыр түгел син.
1195. Инзам – монда: бизәлгән, тезелгән.
1196. Саут – аваз, тавыш.
1197. Рәгъбәт – теләк, омтылыш.
1198. Дөшнам – тиргәү, сүгү.
1199. Дәф – шөлдерле барабан.
1200. Танбур – кыллы уен коралы.
1201. Дур – ерак.
1202. Күрисәр сән зур – көч күрәчәксең.
1203. Орыр зәнбур кеби алям – мәгънәсе: рәнҗүләр (чирләр) туптан аткан кебек сугар.
1204. Заляләт далидер у сетан – мәгънәсе: адашу бөркетедер ул аздыргыч.
1205. Хәзәр… әйлә – саклан, сак бул.
1206. Ирер игълям – мәгълүм булыр.
1207. Сур – сора.
1208. Фәсакъәтдә вирүбән дур – мәгънәсе: бозыклыкта ерак китү белән.
1209. Һода – хак юл, дөреслек юлы.
1210. Дилең һәм аңадыр раҗигъ – күңелең һәм аңар (телеңә) бәйледер.
1211. Дил әйләмә бәд-кям – күңелгә начар теләк алма.
1212. Зиште зән – начар хатын, әшәке хатын.
1213. Къәһер-лән моште зән улма – каһәр (ачу) белән йодрык булма.
1214. Суэи-зъән (зъәни) – яман уй, начар ният.
1215. Бәгъзе-л-зъәнн фискъ гъисйан – кайбер ниятләр бозыклык һәм башбаштаклыктан гыйбарәт.
1216. Әгәрчә маһи – ай кебек (булса да).
1217. Сиҗендә кичерә дәүрәт – мәгънәсе: төрмәдә эшләгәнен кабатлый.
1218. Җәүрәт (җәүр) – җәбер, гаделсезлек.
1219. Әгъмар – гомерләр.
1220. Кәрк (гәрк) – ана бүре.
1221. Бэһ ан – яхшырак.
1222. Азар әйләү – рәнжетү; көендерү.
1223. Тир – ату, ук.
1224. Зәбани зәхм һәм дәндан – сүз ярасы һәм тешләү.
1225. Сөчеклек ләфзы – тәмле тел (сүз).
1226. Фәнадин әйләмеш һиҗран – мәгънәсе: мәңгелек йортны сатып алып, бетә торганыннан аерылыр.
1227. Рәнг – төс, нур.
1228. Бәччәи зән ки – баладай хатын.
1229. Көнәш һәм ай дикен зән ки – кояш һәм ай диярлек хатын ки.
1230. На-мәхрәм у на-мәстүр – намәхрәм ул, намуслы түгел.
1231. Би-дәстүр – рөхсәтсез.
1232. Никү – яхшы.
1233. Һәзар [ан] – меңнәрчә.
1234. Бад – булсын.
1235. Сәм – агу.
1236. Сөке ниран – утлы кайгы (таяк).
1237. Вәфа – тугрылык, ныклык.
1238. Тәләф – әрәм-шәрәм.
1239. Къәни – кайда.
1240. Бөкя кыйлу – кайгыру, үксеп елау.
1241. Хөсран – югалту, һәлак булу.
1242. Ник-әндишә талып – яхшы уй, изге теләккә чумып.
1243. Ник-къәлеб – яхшы күңел, изге рух.
1244. Катыйле фөссакъ – гөнаһлы, намуссыз үтерүчеләр.
1245. Газый – дин өчен сугышучы.
1246. Ник-мәрдан – яхшы ирләр, игелекле затлар.
1247. Дар – торган йорт-җир; ил, дәүләт.
1248. Җар – күрше, иш.
1249. Хөсыль идү – эзләү, теләү.
1250. Дәр-агуш алмакда – кочакка алуда.
1251. Фәуаид – файдалар.
1252. Әз-фан (әз-фани) – фани (дөнья)дан.
1253. Мәҗалис – мәҗлесләр; җыелу урыны.
1254. Кисә – капчык, букча.
1255. Гъәдү әхнас – ант бозган дошманнар.
1256. Тәлбис идеп – алдап, хәйләләп.
1257. Вәсвас – аздыручы, вәсвәсәләүче.
1258. Къас (каси) – рәхимсез, каты күңелле.
1259. Агяһе улачак гяһи – кайчак хәбәр булачак.
1260. Раһ ору – юл салу.
1261. Сәүдаме хаһи? – Сәүдәме телисең?
1262. Әкнүн – бүген.
1263. Йайдин укый атып – җәядән укны атып.
1264. Къәсд итеп бәр-җан – җанга явыз ният белән.
1265. Туш улу – очрашу.
1266. Фигъан – ыңгырашу, кычкыру, үкереп елау.
1267. Гуш итү – ишетү, тыңлау.
1268. Судсыз – файдасыз.
1269. Кичәдер би-түшә гъөрйан – гәүдәгә ялангачлык килә.
1270. Мадәм – монда: чик, ахыр.
1271. Гъәрәт улдың – таландың, бөлдең (беттең).
1272. Дәр-ан – шул вакытта.
1273. Гъәф ләттә – буш сүздә.
1274. Ләттәи бәттә – мәгънәсез сүзләр.
1275. Һәр бан – һәр күзәтүче, һәр сакчы.
1276. Мәргъүб – теләүче, үтенүче.
1277. Мәгъбүн – алданган.
1278. Мар – елан; азгын.
1279. Уладыр хөсран – һәлак булыр.
1280. Рузгяр – чор, вакыт, язмыш.
1281. Кыйлма шәб рузкяр – көндезне төн итмә.
1282. Гөрйан – елаучы.
1283. Гарый – буш; ялангач.
1284. Абзарый – тәмле нәрсәләр.
1285. Һәзар егълата – мең кат елата.
1286. На-дамәт имәс – үкенерлек, кызганырлык түгел.
1287. Икамәт – тору, яшәү; торган җир.
1288. Риҗа-дамәт – өмет-үтенеч.
1289. Әҗәлдә өнсе җан – әҗәлдә җанның кыскалыгы.
1290. Ки пәймани бэһ пәймани – кайсы гамәл башка гамәлдән яхшырак.
1291. Ба-мани көҗа мани – арып кайда туктарсың.
1292. Хәзәф – чүлмәк; монда: катырак.
1293. Рай – фикер, уй-исәп.
1294. Бәд – әшәке, начар.
1295. Җифә – үләксә, мәет.
1296. Сәйер – йөрү, хәрәкәт.
1297. Сәр – тау башы.
1298. Күй – юллар.
1299. Фан – чикле, бетә торган.
1300. Хәсәд рани – көнчелекнең аягы.
1301. Җар – күрше.
1302. Гъөдү хасид – көнче дошман.
1303. Әфсад белән касыйд – бозыклык белән үчлек итүче.
1304. Гъөрйан – ялангач, шәрә.
1305. Мар – елан.
1306. Гъөрфан – акыл иясе.
1307. Тигъ – кылыч, хәнҗәр.
1308. Ба-хәрбе катыйгы – каты сугыш белән.
1309. Тәгъвиз – бөти, сихер кайтару чарасы.
1310. Бәр-йәздан – Аллада.
1311. Тәлбис – алдау, хәйлә.
1312. Дәр-ан – шул заман ук.
1313. Гәрдан – муен.
1314. Сайд – ау (элмәк).
1315. Ибталь итү – юк итү, бетерү.
1316. Никүсә (никү исә) – яхшы исә, игелекле исә.
1317. Фи-л-халь – шул ук хәлдә.
1318. Тәзкир итү – искәртү, кисәтү.
1319. Тәсхир – сихерләү.
1320. Тәзхир – кичегү.
1321. Идисәр гъәфләтә икъбаль – ваемсызлыкка таба юнәлер.
1322. Дәм-бә-дәм – әледән-әле.
1323. Зәһи ник дидекем әгъмаль – кылырга мин әйткән гамәлләр бик шәп.
1324. Бөтә дилләр үзә гөлләр – күңелләргә гөлләр үсә.
1325. Бөтерә – үстерә.
1326. Чүл – дала.
1327. Әмәлларгә гамәлләр гъаль – гамәлләр – өмет-теләкләргә чокыр ул.
1328. Кол-хасс – чын күңелдән Ходай колы.
1329. Идүбән икъбаль – бәхет итеп.
1330. Дам – тозак.
1331. Делеңгә әйләмә иҗмаль – телеңне кыскартма (?).
1332. Һуш илә хәмли забтъ итмәк – йөкне акыл белән саклау.
1333. Иртибат – якын итү.
1334. Аның хәмлен идеп әхмаль – аның йөген үзеңә йөкләп.
1335. Ләгъү-л-ләһү – мәгънәсез сүзләр, уен-көлке.
1336. Къәлб – күңел, йөрәк.
1337. Ләгъбдин дөшәсән ләгьбә – уеннан уймак чыгу.
1338. Тәгъб – михнәт.
1339. Дәр-заль – адашучы, юлдан язучы.
1340. Шәкъәуәт бадә(се) – бәхетсезлек шәрабы.
1341. Зәхем дадәсән – авыру, чир бирәсең.
1342. Мәбадә, калма бадә сән – мәгънәсе: зинһар, калма җилдә (бушлыкта) син.
1343. Гъәля-л-әзлаль – үзе өчен тирән ялгышу.
1344. Бәр-бад – җилгә.
1345. Та ан – шул чакта.
1346. Өфтад улу – хәтәр хәлгә эләгү.
1347. Мөгътад улу – күнү, ияләшү.
1348. Йад кыйлу – искә алу, зикер итү.
1349. Йаддан үз белмәү – хәтердән аерым дип уйламау.
1350. Дана – белүче.
1351. Баля – югарыга, өскә.
1352. Гъөдү – дошман.
1353. Баз итмә – ачып бирмә.
1354. Раз итмә – сереңне ирештермә.
1355. Җәзб итү – җәлеп итү, тарту.
1356. Тогъйан – фетнә, башбаштаклык.
1357. Пөрдар – күп, тулы.
1358. Дардыр – тулы йорттыр.
1359. Бәкадер – мәңгелек йорты, теге дөнья.
1360. Әшрари сохбәтдә – бозыклар белән гәптәшлектә.
1361. Рихләт – күчү, үлү.
1362. Тәръгиб – омтылу, әсәрләндерү.
1363. Тәркиб – төзү, билгеле максатка яраклы итеп төзү.
1364. Иршад – туры юл.
1365. Никүләр – яхшылыклар, изгелекләр.
1366. Рухә – рухка, җанга.
1367. Гъәза – азык.
1368. Мәҗрухә – яралыларга.
1369. Китә тухә – бетә, төзәлә.
1370. Мөгътад – ияләшү, күнегү.
1371. Рәгъбәт – теләү, ашкыну.
1372. Дотисәр – тотар.
1373. Рәндәи һәмнәшин – бозык әңгәмәдәш, азгын юлдаш.
1374. Хуб руй – яхшы чырайлы.
1375. Хуб буй – яхшы ис, хушбуй.
1376. Әгъйан – аксөякләр, затлылар.
1377. Әлуан – төрле төсләр.
1378. Дәгъвәт – чакыру, өндәү.
1379. Буйи хуш – хуш исле.
1380. Әр – ир, ир кеше.
1381. Мөшек – мисек (мускус).
1382. Дәр-ан – шунда, шул вакытта.
1383. Димагъ – борын, сулыш юлы.
1384. Нәсим – йомшак җил.
1385. Сөкран улу – исерү.
1386. Дәр-хакъ – хакыйкатьтә.
1387. Никүләри улың хастә – яхшыларны теләүче булыгыз.
1388. Растә – дөрес.
1389. Мәгъә-л-муалятдә – дуслыкта, бергә-бергә.
1390. Зән – ир хатыны.
1391. Бәдан – яманнар.
1392. Кухи – сасы ис.
1393. Сәут – камчы.
1394. Мәгъә-ш-шәйтан – шайтан белән.
1395. Садикъ – тугры кеше; турылыклы (Аллага).
1396. Бәди – явызны.
1397. Мозыйлль – юлдан яздыручы.
1398. Баикъ – ачык, анык.
1399. Әсхаб – шәкерт, дус.
1400. Шәкъи әҗсад – азгын кешеләр.
1401. Әйде сәрникләри әфсад – яхшы башларын бозык итте.
1402. Вәҗәда – вөҗдан.
1403. Мослих – үзгәртү, яхшырту.
1404. Сәгъидләрә рәфикъ – бәхетлеләргә иптәш, иш, дус.
1405. Шәфикъ – шәфкатьле.
1406. Хатир – хәтер.
1407. Әфтаб – кояш, кояш нуры.
1408. Гөляб – гөл суы.
1409. Дури киткән – ерак киткән.
1410. Вәли худ – яки үзе.
1411. Әз-әүбаш – сукбайдан, хулиганнан.
1412. Шаб уласың – егет булырсың.
1413. Дәр-пиш – алдында, алда.
1414. Сәр-пиш салып – башны түбән салып.
1415. Лик сөляси хиш – мәгънәсе: ләкин үзе өч кешегә тора.
1416. Наб салмак – теш салу, тешләү.
1417. Әз-баб – ишектән, капкадан.
1418. Кадыйр – көчле, кодрәтле.
1419. Әхбаб – дуслар, сөйгәннәр.
1420. Фаригъ – азат.
1421. Къаригъ – сугучы, шакучы.
1422. Шаригъ улу – башлаучы булу.
1423. Тарехе әтраб – мәгънәсе: шатлык бирүче (башкаларга шатлык өләшүче).
1424. Тәмгъ – ачкүзлелек, комсызлык.
1425. Уст (у әст) – улдыр.
1426. Би-пуст – тиресез, шәрә.
1427. Сәһ – өч.
1428. Фәуаиддин өчи дә тәһ – файдадан өчесе дә түбән.
1429. Табигъенә күб вай – буйсынучыларына (тәмгъ колларына) күп ай-вай булыр.
1430. Һәуага табигъ – тәкәбберлеккә буйсынучы.
1431. Тамигъ – ачкүз, комсыз кеше.
1432. Гидадер – гидайдыр; ярлыдыр.
1433. Зәһб-у-физза – алтын һәм байлык.
1434. Фәлс – тәңкә, вак металл акча берәмлеге.
1435. Хирсълыкда салыпдыр пай – хирыслыкта мәңге калыр.
1436. Нани – нанны, ипине.
1437. Әз-у – аннан, аңардан.
1438. Пәдид – ачык, күренеп тору.
1439. Рәуан улма – юл башлама.
1440. Дәуан кыйлма – йөгереп барма.
1441. Вәкадә – монда: дәртлелек (якты йолдыз).
1442. Рай – уй, фикер.
1443. Ари – әйе.
1444. Шәбган улмау – туймау, артыгы белән ашау.
1445. Сөкран – исерек; котырган.
1446. Сәг ран – этнең боттан тешләве.
1447. Зәмам – тезген.
1448. Фәрхан улу – сөенү, шатлану.
1449. Гүш салу – колак салу.
1450. Күш – күч (куча – русча).
1451. Халем тиң, дир, бә-дәр-зиндан – хәлем зиндандагы белән тиң, дияр.
1452. Чәңг – тәпи, бармакларын тырпайткан кул; монда: тырнаклар.
1453. Төшеп тиңгә – тарлыкка төшеп.
1454. Дәригъ – аяныч, үкенеч.
1455. Гъәҗүзи зән – карт хатын, кортка, убырлы карчык.
1456. Дар – дөнья.
1457. У къари – ул карт.
1458. Җәуан – яшь кеше, егет.
1459. Дигәр – бүтән, икенче.
1460. Даре дөнйадан – бу дөньялыктан.
1461. Йаран – дуслар.
1462. Риҗадаран – үтенүче, сораучы.
1463. Дүгәсез аби чү баран – суны (күз яшен) яңгыр кебек түгәсез.
1464. Ширеклек – күп аллалык, күп аллага ышану.
1465. Дәр-синнә – яшьлектә.
1466. Шәбе хиз – сикереп тор; йокыдан тор.
1467. Низ – шулай ук.
1468. Фәсадәт куй, улып тәбриз – бозыклыкны ташла, юып чыгар.
1469. Ничек баран идәр сәйлян – яңгыр ташкындай юган кебек.
1470. Рөҗүгъ идә – мөрәҗәгать итә.
1471. Маша – шөкер; яхшы.
1472. Хаша – Алла саклап.
1473. Бәшәрләр – адәм балалары.
1474. Хифз идә – саклый, яклый.
1475. Йәздан – Алла, Тәңре.
1476. Ки у зө-л-гъизз вә-л-гъифран – Ул кодрәт иясе һәм кичерүчән (гафу итүчән).
1477. Ар (ауәр) – башкару.
1478. Иншар итү – сиптерү.
1479. Баран – яңгыр.
1480. Мин-әл-батыйль – ихлассызлыктан, ялганнан.
1481. Аб – су.
1482. Сил – ташкын.
1483. Һатил – көчле яңгыр, коеп яуган яңгыр.
1484. Әбр – болыт.
1485. Бәһаран – яз көне.
Popularne
Na komputery
Na urządzenia
Pliki zostały wysłane na adres