І ты выйшла мне насустрач, твае зіхатлівыя вочы – нарэшце я зазірнуў у іх па-сапраўднаму. Потым быў вудар і ўпэўненасць, якая доўжылася сотыя долі секунды, маўляў, усё, што адбываецца зараз надзвычай сур'ёзна, усё маё ўшчэнт хісткае цела, гук, які растае, свіст увушшу, раптоўнасць асфальту – усё гэта так сур’ёзна.

А потым твае вочы надышлі назаўжды.

Japanesque

І вось нібы існуе такі верш,

што, яго прачытаўшы

прамрэш,

як міне сем дзён.

Прыйдзе па цябе

мокрая Ёка Она,

страшная, чарнаволосая, асляпляльная

голенькая,

загорнутая толькі ў брытанскі сцяг

душагубка-квайданша.

Яна забярэ цябе на той бок,

там будзе стаяць зарумзаны

Джым Морысан і скавытаць: “I wanna get back,

back, back to the previous side, please!”.

І зоймецца табой,

страшная

мокрая

чарнакрылася Ёко

с непрыветным

трохгаловым Джонам

на шворку.

І пачнецца пекла.

Як міне сем дзён, помні.

Існуе такі верш,

што, яго прачытаўшы

прамрэш,

як міне сем дзён.

Ты толькі што

прачытаў(-ла) яго.

Шалік і рэвальвер

У краіне непрынесеных падарункаў жыў-быў Рэвальвер. Межы гэтай краіны ахоўвалі вельмі сувора.

Рэдка-рэдка, але падарункі ўсё-ткі перападалі адрасату.

Толькі раз на год. У дзень адчыненых дзвярэй, разяўленых ратоў, пустых гаманцоў, толькі ў гэты дзень.

Рэвальвер вельмі сябраваў з Шалікам, яны часта гутарылі пра сваю, падарункаваю сутнасць, сваю відавую парадыгматыку, а яшчэ яны шалёна мроілі вырвацца з краіны. Вырвацца за мяжу і пачаць усё нанова.

У іх атрымалася. Шалік трапіў да жанчыны з імем Айседора, а рэвальвер – да рослага мужчыны на імя Уладзімір.

У той жа дзень мае прадзед і прабабуля падарылі адно аднаму заручальныя пярсцёнкі.

Motorcyclists

(З вершаў Дзіны Мележ)

Няхай

Цябе палоняць

Адважныя матацыклісты

Узарвуць прасторнасць плошчы

Маторы

Паўстануць

Скрадуць

Знікнуць

Несапраўдныя матацыклісты

Пер’ем зачэпяць сапраўднасць

Паўстануць

Прапархнуць

Скончаць

Ты нават не заўважыш

Нічога

Рыжык

Раніцай у чацвер ён прынёс ёй у спальню тэпці і ружу. Проста прынёс тэпці і даўжэзную чырвоную ружу ў зубах, аддана гледзячы ў вочы. Яна пасміхнулася і паляпала яго па галаве.

– Добрай раніцы, любая.

– Добрай раніцы, Рыжык.

Ён сеў на падлогу побач з ложкам і доўга абглядаў яе, з нявінным, чыстым, нейкім дзіцячым выразам захаплення на твары.

Рыжык, любы рыжы Рыжык.

– Сёння нейкі адметны дзень, Рыжык? Прабач, я яшчэ не зусім прачнулася.

– Кожны дзень побач з табой, любая, адметны.

– Ты такі харошы, Рыжык, я так бы цябе і з’ела.

– І ты, дарагая. І я.

Ён лізнуў ейную шчаку. Яна зморшчылася.

– Схадзі пачысці зубы, дарагі.

Потым яны любіліся і ўвесь гэты час на твары яго панаваў выраз захаплення і багомлення.

Яна спазнілася на працу на паўгадзіны.

Увечары ён сустрэў яе на парозе з цюльпанам у зубах і тэпцямі.

– Рыжык, Рыжык, ты такі мілы, – казала яна, а ён усё зіхцеў сваёй бясконцай усмешкай, і вось яна глядзела фільм, а Рыжык усё гэтак жа разглядаў яе, і вось яна выходзіла згатаваць гарбаты на кухню і ён ішоў за ёй.

– Рыжык, Рыжык, хвасток ты мой…

На досвітку яна прачнулася, Рыжык ляжаў у яе ў нагах, скруціўшыся ў клубок і па-шчанюковаму павіскваючы.

Ён усміхаўся ў сне.

У пятніцу яна прыбірала ложак і знайшла жмут іржавай сабачай поўсці. Рыжык вінавата паглядзеў на яе і апусціў галаву. Потым памчаўся ў калідор і вярнуўся ўжо з тэпцямі, уцешна танчачы вакол яе і зазіраючы лісліва ў вочы.

У суботу Рыжык перастаў размаўляць. Дакладней, ён казаў цяпер толькі “я цябе кахаю” і “любая” і “дарагая”, а замест усяго астатняга з рота яго чулася толькі няўцямна-невыразнае скавытанне.

Яна пыласосіла ўжо двойчы, але ўсё адно сабачая поўсць была паўсюль.

У нядзелю яна паехала на рынак і купіла ланцужок, аброжак і сабачы корм.

Увесь дзень яны шпацыравалі ў парку, ён прыносіў ёй палку, круціўся вакол – рыжы закаханы сэтар Рыжык. Сабака, з сумнымі зялёнымі, пакуль яшчэ чалавечымі вачыма.

І з таго дня яны жылі доўга і шчасліва, і толькі трэцяя сусветная вайна і сабачая чумка маглі разлучыць іх.

падали глаза

(З альбому “Себякин грядёт”, 2019)

падали глаза

широко смотрящие

выпученные

такие настоящие

падали глаза

с дурной буйной головы

летели глаза

там где ступням не пройти

падали глаза

как в дурном сне снег

почерневшие

не говорящие

упали глаза

взошли человеками

пугливыми но

непостижимыми

выросли глаза

вместе с человеками

направляли бритву в

почерневшем зеркале

смотрели глаза

на глаза в глазах своих

на глаза в глазах глазов

глазов в глазах своих

глаза

падали глаза

вечно падали глаза

Скрыжаванне

Мы стаім на скрыжаванні, толькі што тут знянацку і безадказна скрыжаваліся нашыя жыцці.

І ты кажаш, паглядзі направа, а я гляджу налева, у мяне гэтак шыя ўладкаваная, што я гляджу заўсёды налева.

Мы стаім на скрыжаванні, мы ёсць неадрэчны двухгаловы сцярвятнік, мы ёсць дзяржаўны герб нашай сустрэчы.

Вось было жыццё і яшчэ адно жыццё, і зрабілася скрыжаванне, зрабіўся прыцэл, зрабіўся крыжык.

І далей мы не пойдзем, далей не паедзем, далей будзем стаяць, агаломшаныя – я буду глядзець налева, а ты направа.

Укрыжаваныя на скрыжаванні нашай з табой сустрэчы.

Зялёны швэдар

У мяне тады быў зялёны швэдар. Я ўвогуле дрэнна памятаю мінулае, але гэты зялёны швэдар і выцяганыя рукавы, тое, як я здымаў яго праз галаву і як наэлектрызаваныя валасы дыбіліся, і пляму ад вішнёвага сочыва, што ніяк не адмываецца, – гэта я памятаю добра. І яшчэ памятаю, як мой кот Кузя пакідаў на ім зацяжкі, і як гэта злавала маму, і як я ўпершыню ў гэтым швэдры слухаў Gloomy Sunday, і была якраз нядзеля, і якраз панурая, і як мая сяброўка потым адмывала гэты швэдар ад крыві і цыравала яго ў нейкім інтэрнаце пасля таго, як нас адлупцавалі ў цэнтры за тое, што мы былі валасатыя і апраналіся не як усе.

Але адкуль ён у мяне тады ўзяўся, я не памятаю. І куды ён потым запраторыўся, я таксама не памятаю.

Я потым убачыў падобны зялёны швэдар, праз шмат гадоў, у Італіі, у Рыміні і, вядома, купіў ва ўсмешлівага афрыканца за нейкія шалёныя еўры. І я сядзеў уначы ў-гэтым-не-гэтым швэдры на пляжы і глядзеў на мора, але не было сочыва і стаяла нейкая субота, умоўна нават добры і паспяховы аўторак, і сяброўка мая даўно выйшла замуж за іншага, і нават ката ў мяне не было. І ніхто мяне больш не хацеў адлупцаваць, і я ўжо пачынаў лысець, і выглядаў як усе.

І я распрануўся і пайшоў у мора. І ў моры былі і сяброўка, і сочыва, і нядзеля, і мае даўгія валасы, і мама, і кот Кузя, і процьма ўсяго яшчэ, ужо не памятаю, чаго – я ж дрэнна памятаю мінулае. І я не памятаю, колькі я там плаваў, у тым моры. Можа, сто гадоў, а можа, і тысячу.

Але куды гэты-не-гэты, другі швэдар падзеўся, я памятаю.

Я яго так і пакінуў ляжаць на белым пяску на начным пляжы ў Рыміні.

Свіран

І калі мы так трымаемся за рукі, здавалася б, узнікае перамычка. Усё – у адно.

Але не-не.

Нашы рукі гэта сляпыя краты, што сустрэліся глыбока пад зямлёю. Нашы рукі – гэта дзве спалоханыя мышкі, што сустрэліся нос у нос, калі ўначы гарэў іх велізарны свіран.

Заходзіць сонца.

Гарыць наш велізарны свіран.

І калі мы гэтак глядзім адно аднаму ў вочы, здавалася б, працуюць нашы злучныя пасудзіны. Усё – у адно.

Але не-не.

Нашы позіркі як скрыжаваныя шпагі, як ашчэраныя штыхі. Нашы позіркі – гэта ваўкі, якія стаяць усімі чатырма лапамі ў пастках.

Расцякаецца кроў па снезе.

Заходзіць сонца.

Гарыць наш велізарны свіран

Гарыць наш велізарны свіран.

Па-над папялішчам узыдзе поўня.

Падмануць сябе і промневокіх дзяўчатак са свечкамі

(З вершаў Дзіны Мележ)

Падмануць сябе і промневокіх дзяўчатак са свечкамі

Што з усмешкай чакалі ў вітальні

Занурыцца ў падман як у край ацалення

Як у бамбасховішча

Да канца вайны бляклаю краскай мадзець

У зыбкіх абрысах сноў

Падмануць сябе і промневокіх святлістых

Дзяўчат што з надзеяй чакалі ў вітальні

Хапянуць поўныя грудзі падману

Каб парваўся трыбух ад сытасці

Маною і каб

Упасці на пацёрты дыван ля дзвярэй

І ляжаць на ім да канца жыцця

І потым устаць

Адкрыць дзверы ў вітальню

Там будуць стаяць

Пуставокія мёртвыя старыя

У руках сціскаючы

Агаркі свечак

Чалавек і птушкі

– Я перажыву вас, птушкі, – крычаў ён з даху ў кастрычніцкую цямрэчу, у дождж, у бясстрасныя жураўліныя кліны, якія белым крэслілі неба.

Кожную вясну птушкі прыляталі і птушкамі ж адляталі, кожную вясну ён, чамусьці шторазу з большай палёгкай і радасцю, сустракаў сабой іх і кожную восень сабою ж з большым і большым смуткам праводзіў.

І аднойчы птушкі прыляцелі птушкамі ж. А яго ўжо не было, ён сустрэў іх не сабою.

Жыхары Ампетыяніі кажуць: жыць, як чалавек з птушкамі, гэта значыць жыць па несправядлівасці.

У цёмнае

(З вершаў Дзіны Мележ)

Прадоўжанымі рукамі

У непрадоўжаную тваю доўжу

У недабачанную тваю

Цёмную тваю

Доўжу

Усяведнымі халоднымі рукамі

У твае агні ў твае ночы

Цёмныя твае

Ночы

Панібрацкімі світанкавымі усміхнёнёмі рукамі

У твае святліцы твае цвердзі

Дзіўныя даўнія непрыступныя цвердзі

Цёмныя твае

Цвердзі

Цягнуся

Да выключальніка

Каб

Уключыць

Нас

Выпрабаванне

Ужо невядомыя караблі застываюць пасярод лагуны, але мы надта позна разумеем, што ўсе яны – “Лятучыя галандцы”. Разумеем, апынуўшыся ўжо далёка ад берага, гэтак далёка боўтаючыся ў вадзе, дзе ўсё рухі – з вадкага шкла, празрыстай патакі, мы хочам аддаліць той момант, калі з палубы нам усміхнуцца шкілеты і ўпадуць у ваду вянкі. Чаканне і штыль, гурбы часоў і кіламетры бяздзейнасці, літры лагодных цягліц, што мараць аб напрузе.

Дык няхай жа памчыцца па-над гэтай воднай роўняддзю падзея, здольная працяць нас да самага дна зрэнак, каб засмылелі плечы, рукі размахнуліся, увабраліся вусны і задыхалі мазгі, а мы, кінуўшыся да люстэркаў, сябе там не заспелі.

І панеслася па ўхабе, ды так, што ты ўжо і не памятаеш сябе. І напаўжывыя ўцекачы-думкі хворым крывяхаркалым натоўпам увальваюцца ў вітальню твайго розуму, за панібрата цалуючы і абдымаючы цябе ўсё і адразу. Выпацканымі сценкі зацвэганымі целагрэйкамі, яны ўвойдуць і ў гасцёўню. Вечар навылёт яны будуць здзіўляць цябе сваімі прамовамі і калі яны стануць развітвацца, тыкаючы, шморгаючы носам і смаркаючыся ў вопратку, што вісела ў вітальні, ты расчулішся і скажаш:

– Трасца, а чаму б і не?

А яны неяк адразу знікнуць, як не было іх. І ты падумаеш, што Хтосьці Хітры, мабыць, зноў пасмяяўся з цябе. Ты вернешся ў гасцёўню і будзеш чапаць кубкі, з якіх яны пілі, абмацваць крэслы, на якіх яны сядзелі, і казаць сабе:

– Не, яны ж былі! Сапраўдныя, сумленныя, самі!

І Хтосьці Хітры скажа:

– Яно, можа і так, але ж ты сам…

І ты зразумееш, што гэта ні што іншае, як яшчэ адно выпрабаванне.

Таго ж

(З вершаў Дзіны Мележ)

Такім жа

Як і я

Вытворцам нічога

Маркотным,

Мізэрным

Слепаглуханямым —

Чамучкам

Такім жа

Як і я

Каторым узоры —

Аргазмамі

Каторым

Раніцы

Колам

Якім утраты

Кулём —

Некаторым

Такім жа

Як і я

Што прачнуліся

Ў левым чаравіку

На правай назе

(Як цісне як цісне – Як! —

Пакуль скачам на адной ножцы ў свае

Трыклятыя пякарні

Па хлебушак) —

Ветрагонам

Такім жа

Як і я

Што ўжо ладна так

Не пажылі,

Але так невынішчальна ўжыліся —

Змардаванцам

Такім жа

Як і я —

Без страху глядзець у вочы —

Тыя ж

І працягваць чакаць —

Таго ж

Noel

і чаўны

даплываюць

і кветкам

не баліць

і магілам самотна

і дамы пыласосяць смерчам

і любоўю любяць

і шабляй жнуць

каласы

і тут пакуль

колер крыві невядомы

і рэха

Слова

яшчэ чуваць

тытанік і аўрора

толькі-толькі

ажаніліся

і няма яшчэ

момантаў

і кіладжоўляў

і конскіх сіл

і свет

малюсенькі —

яму ўсяго тыдзень

без пупавіны

без закону

без клёпак

у вавілонскай вежы

ужо з лёсам

ужо

з вялізнай цыцкай

смокча свой космас

і спіць

і бачыць

што дзень восьмы

нібы

не надышоў

У акіянарыуме

і шчупальцам малітвы

упірацца ў неба

нягеглы

васьміножак чалавека

не стоміцца

абсмоктваць прысоскамі

свядомасці

гранічнасць

не абрыдне

і хлопчык па шкле

з таго боку стукае

глядзі, глядзі,

які смешны

праўда ж, тата?

так, адказвае тата,

і праўда

смешны

Пра сыр і поўню

Чалавек псуецца, як сыр. Спярша плесня яшчэ прывабная, але потым яна ўжо проста прылада гніцця. І трах-бум! І сыр перасек тую амаль невідочную рысу паміж ядомым і неядомым. Бум! І чалавек перасякае нейкую нябачную рысу і робіцца мярзотай. Хтосьці раптам скеміў, што канчаткова спіўся, чыясьці мілая цудоўная звычка перарасла ў пачварны шалёны рытуал, нечыя вочы ўпершыню і ў апошні раз паглядзелі ў пісталетную рулю. А нехта націснуў на курок гэтага пісталета – упершыню. Пісягі на асобе ўжо не загойваюцца. Чалавек са шнарам яшчэ можа быць прывабны, але вось чалавек-шнар – ані. Вось ты кажаш – чалавек не можа раскаяцца, гэтаксама як пагнілы сыр не можа зрабіцца свежым. Але відавочным абвяржэннем тваім словам узыходзіць у небе круглая сырная старая поўня. Сыр можа толькі старэць. А поўня ўмее яшчэ і нараджацца.

У Ампетыяніі прынята казаць пра штосьці немінучае: “Няварты чалавек жыве як сыр і памірае як сыр, а варты жыве як поўня і памірае як поўня”

дым

(З альбому “Будет не будет”, 2018)

несу

поникших дней

и спящих

вечеров

букет

не радо зеркало

и окна

мне не рады

иду по улицам

чужим

иду устало

в руке букет

и календарь

у сердца

горят костры

а в сердце

тлеют

сны

как тяжело

не отражать

лучи

как тяжело

ходить так

невесомо

и сон не сон

и сын не сын

уже

букет кладу

на тёмный

лоб портала

костры горят

всё дым

всё только

дым

Аперацыя “Крогх”

Я пераехаў на вуліцу Чорную з вуліцы Бляклай у пачатку восені. Мне як раз споўнілася сорак.

Вуліца Чорная была зусім кароткая: яна пачыналася ля набярэжнай, ледзьве паспявала крыху падняцца ўверх, да горада, як адразу ж упіралася ў бетонную безваконнасць падножжа цытадэлі Імперскага Інстытута Праўды. Па сутнасці, вуліца Чорная была куртатым несамавітым тупіком з парачкай касабокіх будынкаў.

Першым домам на вуліцы Чорнай ля самай набярэжнай стаяла былая купецкая сядзіба, у сутарэнні якой месцілася кавярня “Пад праўдай”. З вільготных, набрынялых кіслым пітвом і цвіллю скляпенных казематаў улетку на вуліцу выносілі столікі, і калі ў верасні я заехаў у свой новы пакой у даходным доме, столікі ўсё яшчэ стаялі на ходніку. Седзячы за адным з іх можна было глядзець альбо на брудную раку Нонан у даліне злева, альбо на сямідзесяціпавярховы гмах Інстытута Праўды справа, у канцы тупіка. Я пражыў у сталіцы ўсё жыццё, і будынак Інстытута заўжды мільгаў дзесьці там, бачны адусюль, з’яўляючыся арыенцірам і непазбежнай дэталлю гарадскога краявіду, аднак я па збегу акалічнасцяў Інстытута зблізку ніколі не бачыў.

Цяпер жа, пасяліўшыся ля самога яго падножжа, я пачуваўся вельмі незвычайна. Гэта было нават не тое адчуванне, якое часам узнікае, калі апынаешся побач з гіганцкім вадаспадам, гарой, манументам – адчуванне ўласнай нязначнасці і глыбокай павагі перад велічнай структурай. Глядзець на корпус Інстытута, што шарэў у вераснёўскай непагадзі, было ўсё роўна як разглядаць зблізку смерч – за секунды захаплення можна заплаціць цэлым жыццём. Я чытаў недзе пра від жаб, што селіцца ў тарантулавай нары і жыве з павуком у дзіўным сімбіёзе – той абараняе жабу ад пагроз, а жаба знішчае дробных інсектаў, якія могуць чыніць шкоду кладцы павучыхі.

Дык вось, я быў менавіта такой жабай-навасёлам і, лыкаючы каву, разглядаў свайго тарантула, асвойваючыся ў новым становішчы.

Трэба сказаць, што з вуліцы Бляклай я з’ехаў спехам, і да гэтага спрычынілася нязначнае для іншых, але жахлівае для мяне здарэнне.

Рэч у тым, што я заўжды панічна баяўся пэўнага саматычнага тыпу людзей. Людзі наагул жудасна падобныя адно да аднаго, і калі жывеш дастаткова доўга, пачынаеш адрозніваць і заўважаць гэтыя розныя тыпы, каталагізаваць іх. Вось, скажам, сінявокія кірпатыя бландыны з кароткай верхняй губой і буйнымі пярэднімі зубамі, з іх усясветнай любоўю ў гэтых самых сініх вачах – я пабачыў такіх шмат у розных краінах і гарадах, і заўсёды была гэтая неадменная кірпатасць і бялявасць, і вочы іх глядзелі з выразам усясветнай любові на ўсё запар – ад порцыі шакаладнага марозіва да асуджанага на смерць злачынца і лужыны ванітаў на асфальце. Або рабаціністыя людзі-карпы з кароткім, амаль няісным падбароддзем і драбнюткім заўсёды вільготным чырвоным ратком. Або людзі-анёлы з вялікімі сінімі вачыма і нібыта ўзятымі з візантыйскага абраза абліччамі. Яны былі быццам сямейнікамі ў вялізнай сям’і, хоць і не ведалі адно аднаго і не былі ніяк звязаныя.

Такіх тыпажоў за сваё жыццё я навызначаў для сябе сотні, але заўсёды хутчэй інтуітыўна, я нават не спрабаваў сур’ёзна да гэтага падыходзіць; здавалася, што калі я пачну, то гэта стане першым крокам да беззваротнай вар’яцтва. Мне так і бачылася, як я з растрапанымі валасамі ў расхрыстаным хатнім халаце сяджу за пісьмовым сталом з вытарашчанымі вачыма і занатоўваю ў грувасткі сшытак-гросбух: “Тып нумар чатыры тысячы дваццаць пяць, падклас нумар семдзесят два, падгрупа сто восем", – і вакол мяне спісаныя дробным почыркам іншыя сшыткі – усюды, спрэс, яны займаюць усё сваё жытло, і ўсё маё жыццё, і я гібею ў тым пакоі, і потым мяне забіраюць у дом для вар’ятаў. Не, я хоць і адзначаў пра сябе існаванне шматлікіх відаў, але не сістэматызаваў і не называў іх, за выняткам, мабыць, самых любімых і нялюбых.

Мае першыя пяць жонак былі падобныя адна да адной як пяць кропель вады. Мой найлепшы сябар патануў падчас школьнага паходу, але мой наступны найлепшы сябар быў ягонай копіяй. Я ўсміхаўся незнаёмкам і незнаёмцам на вуліцы, калі яны былі падобныя да маіх асноўных любімых тыпаў. Я называў іх на сваёй унутранай мове іва, свама і свома. Гэтыя словы не мелі абсалютна ніякага значэння, але гучалі для мяне менавіта так, як гэтыя людзі выглядалі. Свамы і свомы і яшчэ івы. Гэта былі мае самыя любімыя тыпы.

Былі, аднак, і нялюбыя. Я не стану пералічваць і апісваць іх і зноўку ў сваёй памяці, цярэбіцца праз нетры гідлівасці, агіды і метафізічнага адпрэчвання. Я апішу толькі адзін з іх, самы жудасны і, на шчасце, не пашыраны сярод людзей. На сваёй уласнай мове я называў гэты тып крогх. Яны не былі выродлівыя, хутчэй, наадварот, у іх была д’ябальская хваравітая прывабнасць. Высокія густыя бровы, тонкі доўгі нос і кплівыя вусны разам з дапытлівым, пранізлівым позіркам вылучалі крогхаў з натоўпу. Варта было крогху ў мужчынскай або жаночай іпастасі сустрэцца са мной позіркам, як знянацку падавалася, што мы знаёмыя цэлую вечнасць, і хацелася даверыцца крогху, і пайсці за крогхам на край свету, як за богам, як за сонцам. Позірк крогха прымушаў мяне сумнявацца ў маёй чалавечнасці, я сам сабе здаваўся звяглівым генетычным непаразуменнем, хацелася проста расплакацца і памерці. І не важна, ці быў крогх усяго школьнай прыбіральніцай або дырэктарам уліковага аддзелу, крогхі сустракаліся ўсякіх сацыяльных статусаў, і важным у іх было тое, што яны заўсёды былі крогхамі. Яны паўставалі найдасканалейшым каталізатарам маіх жахаў, сумневаў у маёй моцы, у мэтазгоднасці жыцця. Я пазбягаў іх як мог, і як я ўжо згадваў, хоць яны сустракаліся не так каб часта, кожная сустрэча з імі была памятная і фатальная, што падточвала маю і без таго хісткую душэўную раўнавагу.