– О, у вас дзяўчынка. Віншую! – убачыўшы адценні ружовага ў захутаным адзенні, ён ціха вымавіў, баючыся пабудзіць дзіця.
– Дзякуй. – адказала Каця.
– Як назвалі дзяўчынку?
– Анастасія. Насця. – у адказ пачуў ён.
– Прыгожае імя.
Размова перапынілася, таксі прыехала, даставіла Кацю да патрэбнага адрасу. Апошніх грошай хапіла даехаць да пад'езду.
– Ну вось мы і прыехалі. – сказаў таксіст. – Пастойце, я дапамагу вам!
Спяшаючыся дапамагчы Каці, кіроўца мітусіўся. Ён выйшаў з машыны, адчыніў дзверы і дапамог спакойна выйсці Каці.
– Дзякуй. – падзякавала яго яна.
Каця хацела ўжо сыходзіць, як кіроўца загаварыў.
– Прабачце.
Каця павярнулася.
– Мяне завуць Міша. Вось мая візітоўка, калі нешта спатрэбіцца тэлефануйце. – хлопец смела паклаў візітоўку Каці ў правую кішэню.
Каця міла ўсміхнулася і злёгку кіўнула галавой. Пасля павярнулася ў бок дзвярэй пад'езда і сышла. Яна не магла стаяць у такое надвор'е з дзіцём на вуліцы і працягваць размову з ім. Хлопец пару секунд стаяў і глядзеў, як сыходзіць Каця.
– Давайце я дапамагу вам, падтрымаю дзверы пад'езда. – ласкава прамовіў Міхаіл, падбегшы да Каці.
– Так, дзякуй. – адказала яна.
Бескарысліва дапамагаў хлопец.
– Да пабачэння! – развітваўся Міша.
– Пака… – у адказ сказала Каця.
Яна ўвайшла ў пад'езд і ціха паднялася па невялікіх прыступках да ліфта.
“Гэты хлопец сёння зрабіў больш, чым зрабіў для мяне Толя ў гэты дзень. Нейкі чужы чалавек, ставіўся да мяне з дабрынёй і аказаў мне дапамогу, сам прапанаваў дапамогу, а мой муж нават незнайшоў час патэлефанаваць ці адказаць на мой званок." – разважала Каця, паднімаючыся на ліфце ў кватэру.
Каця прыйшла дадому, у кватэры было пуста і ціха. Яна адразу ж кінула пакет каля дзвярэй, побач з абудкам і ўвайшла ў пакой, дзе стаяў ложачак Насценькі. Каця пераклала дачку ў ложачак і паспяшалася пераапрануцца. Настачка заплакала. Каця зноў яе ўзяла на рукі, стала яе карміць, закалыхваць. Дачка заснула на руках, маладая мама акуратна паклала дачку зноў у ложачак. На гэты раз малая салодка спала. Каця ўзялася за сябе і за кватэру.
Каця была шчаслівая вярнуцца да сваіх кніжак, яна разумела, што для чытання іх можа не застацца часу. Ёй прыемна было проста глядзець, любавацца імі, трымаць іх у руках. Кнігі яе супакойвалі.
Каці не было на каго разлічваць у гэты дзень, але яна справілася. Яна не ганарылася гэтым, бо бескарыснае стаўленне Толі да яе і яго дачкі, было вышэй гонару. Добрае сэрца Каці было ў адчаі.
У вечары адчыніліся дзверы кватэры, хтосьці ўвайшоў.
– Гэта ты, Толь? – хвалююча і з надзеяй спытала Каця.
– Так!! – цвёрда адказаў муж.
Толя, не здымаючы абутку, увайшоў у пакой, дзе знаходзілася яго жонка. Каця сядзела на ложку складвала яго вопратку. Яна адклала рэчы, устала і ўсміхнулася яму. Захацела нешта сказаць.
Толя злосна паглядзеў на Кацю. У гэтую секунду, без усялякіх сумненняў, ён ударыў Кацю па шчацэ далонню. Яна ўпала на ложак. У шоку, Каця трымалася рукой за шчаку і вадзянымі вачыма паглядзела на мужа. Толя быў цвярозы, вочы яго гарэлі незадаволенасцю. Не зірнуўшы на дзіця, ён, бурча сабе пад нос, спяшаўся пакінуць кватэру. Толя нічога не патлумачыўшы, хутка пайшоў, як быццам хаваючыся ад сям'і, гучна пляснуўшы за сабой дзвярыма. Каця была бледная, слёзы цяклі вельмі хутка. Яна не магла ўявіць такую сустрэчу, яна не магла зразумець, што прымусіла мужа стукнуць яе. Каця ніколі не забудзе яго страшнага погляду. Яна адчувала, што яе як быццам нешта ўдарыла ў самае сэрца.
Праз некалькі гадзін, Толя зноў вярнуўся дадому. Але на гэты раз ён быў больш спакойным і ўпэўненым.
Каця не хацела бачыць яго, не хацела гаварыць з ім. Яна чула набліжаючыя крокі мужа, Толя сам падышоў да яе. Каця сядзела ля ложачка дачкі і ціха спявала ёй песеньку.
– Ці так гэта, Каць? – спытаў Толя. – Наша дзіця хворае?
Каця з здзіўленнем ускочыла. Яна ўсім сваім выглядам паказвала, як жа яна злуецца на яго. Моўчкі і са злосцю, яна падышла да камоды, дастала з яго дакументы дзіцяці і хутка працягнула іх мужу. Толя ўзяў іх і павольна ўсё перачытваў.
– Божа мой, што з табою?! – не чакаючы адказу, спытала Каця.
Невялікі страх абхапіў яе цела, Каця баялася блізка набліжацца да мужа.
У гэтую хвіліну, у Толі нешта пераламалася. Ён павольна пайшоў назад, да кухні, чытаючы ўсе медыцынскія паперы дзіцяці.
Для яго ўсё вырашылася, гэтыя паперы пераконвалі яго, што яго дачка зусім здаровая. Што ўсе гэтыя выдумкі аб нездаровай дачцэ – хлусня. Толя кінуў дакументы на стол, быццам гарачы камень і адышоў трохі назад. Злосць да сабе, што ён памыліўся, шкрэбла яго душу. Ён хутка астыў, палічыўшы сябе ахвярай падману. Толя ніколі не ўсведамляў сваю няправасць, заўсёды шукаў вінаватых сярод сваіх. Тое, што ён не прыязджаў у радзільню, ударыў Кацю – ён не вінаваціў сябе за гэта. Сам сябе супакоіў і пачаў адчуваць, быццам паміж ім і Кацяй не было ніякіх крыўдаў. Адсунуўшы дакументы на далёкі край стала, ён вырашыў заварыць сабе каву і пашукаць у халадзільніку нешта паесці. Спачатку, ён зазірнуў у халадзільнік, нічога не ўзяўшы, зачыніў яго і падышоў да пліты. На ёй стаяла пару рондаляў, Толя па чарзе праверыў кожную. Ён знайшоў грэчку ў адной з іх, злёгку ўсміхнуўся, наклаў сабе ў талерку. Зноў адкрыў халадзільнік і дастаў адтуль кетчуп. Сеў за стол і прыемна супакойваў свой голад. У гэты момант ён нават не думаў: пра Кацю, пра дзіця, пра тое, якая ў яго дзіўная жонка.
Каця працягвала знаходзіцца ў пакоі, чакаючы, калі ж вернецца Толя і папросіць прабачэння. Але яго не было. Ледзь толькі розныя гукі даносіліся з кухні.
Каця ўсё больш разважала, не спыняла свае думкі. Яна хацела даведацца ў Толі, хто яго надавуміў паверыць у хваробу і адвярнуцца ад сям'і, ударыць яе. Дачка спала. Не гледзячы на сваю крыўду да мужа, Каця вырашае даведацца, чаму ён так паступіў. Без сумненняў Каця падазравала, што за гэтым усім можа стаяць Таццяна Андрэеўна, але яна хацела пачуць ад Толі тлумачэнні з нагоды таго, што здарылася. Каця падышла да мужа і паглядзела на яго халодным, сталёвым поглядам, яна была поўная рашучасці спытаць у яго і дачакацца адказу, якім бы ён не быў.
– Гэта ўсё твая маці? – успыхнула Каця.
Толя перастаў есці і зрабіў незразумелы твар.
– Што? Ты аб чым? – у здзіўленні спытаўся Толя.
Задаўшы пытанні, Толя зноў узяўся за ежу. Быццам нічога не ведае і не разумее, што ад яго хоча Каця.
Каця падышла да стала, узяла і кінула дакументы перад ім, Толя павярнуўся да яе. Пасля, моўчкі апусціў галаву, каб не глядзець Каці ў вочы, працягваючы пазбягаць размову. Толя не пераносіў прызнання сваёй паразы, таму яму было прасцей маўчаць. Бо спыніць у сабе голад, для яго было важней і ён працягваў есці.
– Яна нешта выдумала і ты ў гэта, вядома ж, адразу паверыў?! – спытала Каця трохі хрыплым голасам.
– Хто? Яна тут не прычым!? – уздымаў голас муж, ён не гатовы быў адказваць на пытанні.
– Ды ну?! – рашуча сказала Каця. – Навошта ж ты мяне ўдарыў?
– Хопіць! Я табе кажу. Спыніся! – запальна, у шалёнстве сказаў Толя.
Каця была не ў сілах вымавіць якія-небудзь словы, холад прабегся па ўсім яе целе. Страх, што Толя можа зноў яе ўдарыць, ахапіў яе. Муж быў зласлівы, устрывожаны, тым як размаўляла і глядзела на яго Каця.
– Чаго ты глядзіш!? Мне сказалі, што наша дачка нарадзілася хвораю! – аднавіў размову Толя. – Што я мог зрабіць!? Мяне падманулі!
Толя зусім не заўважаў, як пачаў апраўдвацца перад Кацяй.
– Хто, твая матуля? Значыць, ты верыш камусьці там, а не ўласнай жонцы? І ты мяне вінаваціш у гэтым? Наша дачка здаровая! Ты б ведаў, калі б цікавіўся намі!
– Заткніся! – крыкнуў ён. – Думай што хочаш!
Толя ўстаў з-за стала.
Каця яшчэ ні разу не бачыла Толю такім жахлівым, яна была напалохана.
– А ведаеш што? – працягнуў ён. – Гэтыя паперы, якія ты мне сунула, напэўна несапраўдныя! Можаш не працягваць мяне пераконваць. Заўтра пойдзем у паліклініку, усе ўтрох і праверым нашага дзіцяці! Зразумела?!
Гэты напал размовы, змяніў рашэнне Толі, ён вярнуўся зноў да тых думак, якія малявалі яму Настачку з нейкай незразумелай хваробай. Толя размахваў рукамі і ўсё больш палохаў Кацю.
З спальні пачуўся плач дзіцяці. Каця моўчкі адвярнулася і ціха сышла з кухні, каб спыніць гэта ўсё і супакоіць дачку. Яна была здзіўленая. Перад тым, як зайсці да дачкі, яна злёгку спынілася і ў паўабароце паглядзела ў бок кухні. Яна ўбачыла, як Толя стаяў спіной да яе і браў са стала дакументы.
Праз некалькі хвілін Каці стала лягчэй. Яна сядзела перад ложкам і суцяшала сябе, гледзячы на цудоўнае тварэнне.
Наступала ноч. Каця легла ў спальні. Толя ж хацеў вырвацца, уцячы куды-небудзь, ад усяго, што адбывалася сёння. Ён застаўся ў кватэры, лёг на канапе ў гасцінай.
Урэшце, Каці не адразу ўдалося заснуць: ці ад знярвовасці, ці ад новых уражанняў, яна не змыкала вачэй.
Раніцай, Каця вазілася з Насценькай, а Толя ўжо быў на працы. Калі Насця ляжала ў ложачку, Каця спрабавала заняцца чымсьці іншым, але ў яе ўсё валілася з рук: не тым была поўная яе галава.
Пасля таго, як Толя вярнуўся з працы, сям'я села ў машыну і накіравалася ў паліклініку. Настойлівасць Толі не мела межаў, ён гатовы быў заплаціць, каб хутчэй даведацца стан здароўя дзіцяці. Каця ж, у той момант, была ўпэўненая ў сабе і ў дачцы. Яна проста крочыла за мужам, не перашкаджала яму. Абышоўшы некалькі кабінетаў, Толя ўсё ўсвядоміў. Лекары, адзін за адным, паўтаралі яму, наколькі ён быў няправы. Настачка выдатна сябе адчувала, яна цалкам здаровае дзіця. Толя трымаў усе вынікі, даведкі, у сваіх руках.
Сям'я вярталася з дзіцячай паліклініцы ў поўнай цішыні. На твары Толі была процьма абурэнняў. Ён быў падмануты, ён не меў рацыю ў дачыненні да сям'і. Усё гэта ламала яго знутры. Толя не папрасіў прабачэння ў Каці, яго гонар быў вышэй за гэта. А Каця моўчкі сядзела на заднім сядзенні аўтамабіля. Адчуваючы нейкі гонар, перамогу і ў той жа час адчай мужа. Стомленая дачка, салодка спала на яе руках.
Іх маўчанне было доўгім.
Цяжка было жыць у такой атмасферы: дзе няма побач разумеючага мужа, падтрымкі, дзе няма больш той гармоніі, шчасця закаханых.
Нараджэнне дачкі канчаткова змяніла жыццё ў сям'і. Гэтыя ўсе клопаты па дзіцяці былі толькі на Каці. Толя не выяўляў старання, клопату ў дапамозе жонцы з дзіцём. Ён уцякаў ад гэтага.
Трошкі, аднак, сям'я спрабавала аб'яднаць нешта агульнае, нешта былое паміж імі. Але ўся гісторыя сканчалася не так прыгожа, як яны хацелі вярнуць. Неразуменне ў размовах і мэтах, марах, далёка не заўсёды знаходзіўся кампраміс.
Такімі размовамі была таксама зачынена размова аб курорце. Раней Толя абяцаў злятаць адпачыць ёй, пасля нараджэння дачкі, але яго погляды змяніліся і ўспаміны пра гэта прыводзілі яшчэ большы шквал у сям'ю. Каця ніколі не падарожнічала, яна марыла ўбачыць новы свет. Але ў выразе Толі было зразумела, што з ім яна дакладна не ўбачыць ні мора, ні горы.
Каханне ў іх сям'і пераставала быць крыніцай шчасця.
Глава III
Толя працягваў працаваць у чыгуначным дэпо. Здаровы, буйны мужчына. Часу для сваёй сям'і ён амаль не шукаў. Цяпер жа ён працягваў жыць у сваім свеце, паступова аддаляючыся ўсё далей і далей ад сям'і. Пасля вячэры, ён клаўся спаць ці сыходзіў па справах, да сяброў, часта зазіраў да сваёй мамы, якая жыла з імі ў адным мястэчку. Толя стаў запальчывым па характары, няздольным да сур'ёзных разважанняў.
Час таксама змяніў Кацю. Яна стала больш строгай, але ўсё ж, засталася той добрай дзяўчынай. Жадае добрага заўсёды, з шкуры вон лезе, каб дапамагчы камусьці. Даверлівая, праўда, з-за чаго ўзнікаюць у яе праблемы. З цягам часу, гэта адбівалася на яе жыцці. Яна хадзіла нясмелай і вінаватай. Яна злавалася толькі на сябе.
У такія хвіліны, ёй дапамагала яе сяброўка Святлана, якая заходзіла да яе па асаблівых выпадках або калі была ў яе магчымасць. Раней сяброўку немагчыма было ўявіць у сябе дома, Толя забараняў Каці сустракацца з ёй у кватэры. Зараз жа ўсё змянілася, Толю стала ўсё роўна. У большасці выпадкаў, ён нават і не ведаў, што ў яго кватэры гасцявала Света, і таму ён працягваў думаць, што яна не прыходзіць да іх дадому.
Святлана сёння прыехала ў гадзіну. Ліфт у доме зноў не працаваў і ёй давялося падымацца па лесвіцы наверх. Увайшоўшы ў кватэру, Святлана перавяла дух, яна нават злёгку збялела. Каця стаяла насупраць яе. Каця была апранутая ў бел-шэрае, цёмныя валасы былі звязаны ззаду густым вузлом. Сяброўкі абняліся.
– Можа вады? – спытала Каця.
– Ну так…можна нават гарбаты, толькі крыху пазней, калі сядзем. – адказала сяброўка.
– Дзякуй, што прыйшла. – сказала Каця.
Як толькі цела Светы трохі астыла пасля ўздыму па лесвіцы, Каця наліла ёй гарбаты. Яны селі амаль насупраць адзін да аднаго. Казалі аб сваіх сем'ях.
Сэрца Каці ўсё больш білася, калі яна казала аб сваім мужы. Яна хацела падзяліцца з ёй усім. Яна казала пра тое, як моцна змяніўся Толя, якім цяпер ён стаў у яе вачах і як ён абыякава ставіцца да дачкі. Паводле яе слоў, Толя рэдка выказваў жаданне пагуляць, патрымаць дзіця на руках, абгрунтоўваючыся на тым, што ён занадта заняты справамі, працай. Сёння Каці было цяжка працягваць размову на такую тэму. Святлана са смуткам глядзела на яе, сяброўка паднялася з стулу і абняла яе. З вачэй Каці ціха скацілася сляза.
Света вярнулася назад за стол.
– І што цяпер ты будзеш рабіць? Як паступіш? – пацікавілася Святлана.
– Не ведаю…я, мабыць, проста яшчэ кахаю яго… – прашаптала Каця. – Можа ён яшчэ зменіцца.
Можа, перад сустрэчай, Каця адказала б ёй па-іншаму, але цяпер жа яна адказала менавіта так.
Яны працягвалі гаварыць. Каці, пасля доўгага размовы, стала нашмат лягчэй. Яна выгаварыла ўсю сваю боль і не забеспячэнне ў душы.
Пасля сыходу сяброўкі, Каця суцешыла свае пакуты і знервовасці, такія вячоркі з сяброўкай ёй заўсёды дапамагалі. Яна адчувала, што справіцца з усім далей, з тым, што ёсць. Дзяліцца са сваімі бацькамі, непрыемнымі навінамі, Каця не жадала. У зносінах з імі, яна казала толькі добрае пра мужа і дзялілася сваімі маленькімі радасцямі. Усё больш яна закранала тэму дачкі, каб аддаліцца ад слоў пра Толю.
Толя працягваў усё часцей гуляць ролю мужа і таты, рабіў выгляд і зразумела, яму не ўдавалася быць добрым акцёрам. Каханне Каці не ўяўляла, не прыносіла яму новых задавальненняў, ён толькі карыстаўся тым, што Каця яшчэ адчувае да яго нейкую энергію.
Прайшло некалькі месяцаў. Цяпер жа Каця стала яшчэ больш пабойвацца свайго мужа. Які цяпер думаў толькі пра сябе і часта патакаў жонку тым, што дзякуючы яму, яны жывуць тут у кватэры, дзякуючы яго грошай, ёсць ежа ў халадзільніку.
Так і сёння, было палова сёмага, калі гэтая размова зноў вярнулася да іх.
– Ведаеш? Ды калі б не я, ты б зноў вярнулася ў свае трушчобы ці дзе ты там жыла!? Дзякуючы мне ты яшчэ тут! – крыкнуў ён.
– Так, кватэра на цябе. – спакойная адказала Каця. – А за чые грошы я апранаю дзіця, кармлю яго?! Што ты купляеш Насці? Скажы?
– Оооо…выдатна! У цябе ёсць грошы! Дык можа ты і кватэру сабе купіш?
Каця паглядзела на яго з шырока расплюшчанымі вачыма.
– Што? – здзіўлена ўскрыкнула яна і трохі скрывіла бровы.
Толя спрабаваў абараніць сябе і нібы адключаў свой розум, уносячы ўсё больш дурных фраз. Тон яго прамоваў не станавіўся цішэй, наадварот, ён усё пранізлівей палохаў Кацю. Яна больш не адважвалася яму адказваць, яна бачыла перад сабой гнеў і злосць мужа, які вінавачваў яе ва ўсім. У гэты вечар, Толя ўдарыў па стале і сышоў з дому. Ён пакінуў сваю жонку ў слязах і ў роспачы.
“Куды ж ён мог пайсці? Не! Мне ўсё роўна…” – выціраючы слёзы, на хвілінку задумалася Каця.
У гэтую ноч Каця зноў плакала. Яна зрэдку падымалася і падыходзіла да дзіцяці па начах, у Насценькі быў добры сон, а вось днём яна буяніла, не магла ўсядзецца на месцы. Нават, калі Каця чытала ёй казкі, дачка не занадта спяшалася ў невялікі дзённы сон.
Непрыемнасці ў сям'і зараджаліся тым, што каханне Толі да жонкі памірала, Каця станавілася яму не цікавай. У адрозненні ад яго, Каця ўсё ж яшчэ адчувала, увасабляла нейкую прыхільнасць, паддаючыся абаянню мужа ў гэтак спакойныя гадзіны. Каця ўсё яшчэ даравала яму яго выхадкі, а сама пакутавала. Колькі ён ужо яе крыўдзіў…ніхто не лічыў.
Каця часта цешыла сябе добрымі ўспамінамі, як усё было раней з імі, як было ўсё па-іншаму. Ёй здавалася, што тады было іншае жыццё, дзе яе муж быў зусім іншым чалавекам, чым цяпер. Калі яны любілі адзін аднаго, праводзілі шмат часу разам, рэдка сварыліся. А цяпер што? Ёй застаецца ўспамінаць толькі лепшыя падзеі, калі наганяе яе душу туга і смутак. Яна не хацела заставацца адзінокай, самотнай жанчынай з дзіцём.
Глава IV
Так праносіліся і ляцелі гады.
Патроху Анатоль стаў прывыкаць да сям'і, да дачкі. У кватэры не чутны плач дзіцяці, Насценька ўжо ходзіць у дзіцячы садок, Каця вярнулася на працу. Ад гэтага Толю стала спакайней. Па настаўленні сваёй мамы, Толя, усё што тычылася дапамогі для Насценькі, стараўся аплачваць патрэбы да дзіцячага садку. А вось з нагоды адзення, ён з сумневам, зрэдку даваў грошы жонцы на іх куплю, пазбягаючы ўсякай адказнасці і растання з грашыма. Толя часам нават забіраў сваю дачку з садка, ідучы да машыны, браў яе за руку. Гаварыў з ёй у добрым настроі, пакуль яны ехалі дарогаю да дому. Дачка яму распавядала аб праведзеным дне, аб сябрах і гульнях. Настачка балбатала ўсю дарогу, праведзены час з татам для яе быў лепей усялякіх цукерак. Толя рабіў гэта з малой шчырасцю, часам, каб не быць дрэнным бацькам у вачах знаёмых.
Такіх момантаў было вельмі мала, Каця ўсё больш старалася накіраваць Толю, каб той забіраў дачку з садка. Гэтак жа, Толя працягваў мала часу надаваць дачушцы дома. Кожны дзень, Насці вельмі не хапала вялікай бацькоўскай увагі. Яна часта задавала пытанні маме пра тату, для Каці гэтыя пытанні былі чымсьці балючымі, бо яна не магла паўплываць на рашэнне і паводзіны мужа.
Толя быў перакананы тым, што ў абавязкі Каці ўваходзіць усё выхаванне Насці, бо яму было камфортней заставацца больш свабодным.
І нават цяпер, праз некалькі гадоў, калі Каця стала задумвацца аб школе, Толя па-ранейшаму не цікавіўся Насцяй, пра тое, як будзе праходзіць яе першыя дні ў школе. Дачка ўжо дасягала патрэбнага ўзросту.
У суботу, Каця ляжала на сваёй любімай канапе, яна працягвала балбатаць па тэлефоне з сяброўкай. Агульныя тэмы былі даволі ажыўлёнымі. Тым не менш, яна не ведала, як паведаміць мужу аб тым, што яна зноў цяжарная. Каця шукала адказу ў сяброўкі, але добрага савету яна так і не пачула. Успамінаючы мінулую цяжарнасць, Каця хацела і далей хаваць сваё становішча, але куды ўжо было далей, калі жывот стаў вылучацца на яе таліі.
У нядзелю, Толя хадзіў па кватэры, у яго быў выхадны. Ён не заўважаў прысутнасці Каці. Муж шукаў нешта страчанае, зазіраючы ў розныя куты кватэры. У рэшце рэшт, Каця набралася смеласці. Паклікаўшы Толю звярнуць на яе ўвагу, цвёрдым голасам распавяла яму пра цяжарнасць.
– Навошта ты гэта мне гаворыш? – сказаў, засмуціўшыся Толя. – Гэта твоё дзіця, толькі твоё! Ад каго ты там зацяжарыла мне не важна! Ці ты цяпер хочаш на мяне гэта прывязаць! Не атрымаецца! Ведаю я твае ўсе штучкі.
Толя дастаў з паліцы нейкія лісты, скамячыў іх і кінуў назад.
– Клянуся табе, ён твой! – усклікнула Каця. – Твой!
– Не! Ну ўжо не…хопіць мне дачкі! – насмешліва прамовіў муж.
Толя стаў адыходзіць ад Каці, працягваючы нешта шукаць. Каця была ў парыве зносін, хадзіла ў след за мужам.
– Памятаеш, той дзень, калі ты хадзіў на дзень нараджэння да Лёшы, а потым прыйшоў дадому вясёлянькі, з кветкамі і мармытаў пра тое, якая я прыгожая!? Раніцу ты дакладна памятаеш! Дык вось тады мы і правялі ноч разам! У мяне акрамя цябе нікога не было!
– Добрая гісторыя. Я, з кветкамі, да цябе? На дзень нараджэння я хадзіў. Ведаеш, можа хто і паверыць табе, павядзецца на тваю гісторыю, але не я! – адказаў Толя. – Я такога не памятаю, у той дзень можа да цябе нехта іншы прыходзіў і дарыў кветкі. А тое, што я прачнуўся з табой…дык гэта ты раніцай сама магла легчы да мяне, у той момант, калі я прыйшоў дадому і заснуў. Прыгожа ўсё падладзіла.
Толя ўпэўнена прамаўляў словы. Не ўяўляючы нічога, акрамя таго, што Каця кажа яму хлусню.
– Які ж ты дурань і эгаіст! – працягвала Каця. – Чэрствы і гідкі чалавек.
“Што ж ёй адказаць, каб яна адстала ад мяне?” – думаў, хадзіў па кватэры Толя, быццам зусім забыўся што шукаў.
– Ох, які ж я плахі! У Цябе ўсё? – знайшоў словы муж. – Калі так, то пакінь мяне ў спакоі са сваёй выдумкай. Не бачыш, я заняты!
У яго быў даволі нядрэнны настрой і ён хацеў захаваць яго ў размове з Кацяй. Ён не быў суровым і злосным, хоць крыху засмуціўся ад абразаў.
Каця заплакала і адышла ад мужа. Яна была раздражнёная. Яна ўяўляла такую рэакцыю Толі, але ў рэальнасці ўсё апынулася для яе куды цяжэй. Перажыванні ліліся ракою, бушавалі.
Толя знайшоў тыя патрэбныя паперы, якія шукаў. Ён проста прайшоў міма жонкі, не звяртаючы ўвагі на яе слёзы. Сыходзячы, ён зазірнуў да дачкі, падміргнуў ёй з-за захаплення знойдзеных папер.
– Паводзь сябе добра! Не будзь, як мама. – сказаў ён.
Насця радасна ўсміхнулася, яна хацела б падбегчы да таты, але той адвярнуўся і пайшоў з дому.
У той хмарны і спакойны дзень, Толя накіраваўся да мамы, якая запрашала яго на блінцы.
Толя прыйшоў да бацькоў са свежымі навінамі. Аповяд сына, Таццяну Андрэеўну здзівіў. Яна зусім згаджалася з сынам, верыла ў тое, што чула ад яго. Сын ва ўсю маляваў сваё незадавальненне, засмучэнне, негатоўнасць да такой падзеі. У дадатак, ён стаў па-сапраўднаму блізкі да мамы за ўвесь гэты час, што быў жанаты. Таццяну Андрэеўну засмучала навіна, але цешыла яе ўзаемнае разуменне з сынам.
Хто б сумняваўся!?
– У мяне адна дачка, мне другой не трэба! – паўтараў Анатоль.
Таццяна Андрэеўна пачала таксама тлумачыць свае думкі, усё тое, што было ў яе на розуме аб Каці. Яна не вагаючыся доўга, казала, падобна вулкану, яе цярпенне і жаданне вырывалася вонку. Тым самым яшчэ больш настройвала сына супраць яго жонкі. Для яе, гэта быў выдатны шанец, яна не магла такое ўпусціць, але асцярожнічала, жадаючы каб Толя сам усвядоміў свае памылкі ажаніўшыся на ёй.
– Можа вам развесціся!? – падштурхоўвала мама сына.
– Ведаеш, мам?! Я думаў пра гэта…нават шукаў патрэбныя паперы… – ціха сказаў Толя.
– Ну вось!
– Але…не ведаю яшчэ… – засумняваўся ён. – Не хачу быць для Насці ў будучыні такім бацькам, які кінуў іх з мамай.
Толя з дабрынёй успомніў пра дачку. На самай справе Таццяна Андрэеўна разумела, які ён дрэнны тата для Насценькі цяпер. Але каб не адыходзіць ад свайго плана, яна не стала завастраць на гэтым увагу.
– А як жа другі дзіця? – спытала Таццяна Андрэеўна.
– Паглядзім…я яшчэ падумаю над гэтым. – адказаў сын. – Я заблытаўся…
Толя спыніўся ў сваіх рашэннях і прамовах, імгненна змяніў сваё бачанне. Ён апустэчыў сваю душу, выказаў маме ўсё, што хацелася яму сказаць. Супакоіўся.
Мама ж, працягвала навязваць усякія думкі. Яна жадала ўсё больш засцерагчы Толю ад Каці.
– Толь, Каці б не перашкаджала зрабіць аборт. Дзіця нікому не патрэбнае з вас. Ну паглядзі, як вы жывяце…адзін разлад з гэтай Кацяй! Дзіця не патрэбнае!
– Мам!? Што ты такое кажаш? – з вялікім здзіўленнем успыхнуў Толя.
– Я проста прапанавала… Вам было б так лепш. Гэта патрэбнае рашэнне для вас.
Працягвала пераконваць мама сына. Гэтыя ўсе дзеці, якія тычыліся яе сына, былі для яе чужымі. Негатыўнае стаўленне да Каці адбівалася на Насцю. Таццяна Андрэеўна баялася таго, што другое дзіця, можа прымусіць Толю затрымацца ў сям'і. Двое нялюбых унукаў, якія будуць закранаць яе зносіны з сынам, было страшным бачаннем Таццяны Андрэеўны.
– Ты падумай сынок! Аборт – гэта добры спосаб рухацца далей! – не супакойвалася яна. – Ты не спрачайся нават са мной, а лепш падумай над гэтым, як след! Я бачу, як цябе мучыць гэтая навіна. А што будзе далей?
– Хопіць гаварыць пра гэта! – сказаў Толя і пацёр далонню вусны.
Яго голад рос з кожнай хвілінай гутаркі з мамай.
– Давайце ўжо паядзім тваіх фірмовых блінцоў. – дадаў ён.
– Так, вядома, цяпер накрыю на стол. Але мы яшчэ не дагаварылі з табой наконт Каці! – адыходзячы ад сына, неспакойным голасам адказала мама.
Бацькі Толі не было дома. Ён ад'ехаў па сваіх справах.
Сонца працягвала рухацца да гарызонту. Дні сталі карацей, усё больш аблокаў сталі зачыняць сіняе неба.
Вечарам, Каця сядзела каля стала, шыла і вырабляла цацкі. Нейкія мяккія цацкі ішлі на продаж, нейкія заставаліся ў сям'і. Шасцігадовая дачка гуляла побач, на канапе.
– Мам, а якую цацку ты робіш? Хто гэта будзе? – пыталася дачка Насця.
Дачка цягнулася і ўглядвалася ў рукі мамы, спрабуючы зразумець.
– Сабачку…браціку твайму. – адказала мама.
– Як думаеш, яму спадабаецца? – няўседлівая дачка хвалююча задала пытанне.
– Вядома! Табе ж спадабаліся ўсе мае цацкі!?!
– Так!
У гэты час у дзверах пачуўся паварот ключа, тата прыйшоў дадому. Ён зірнуў на дзяўчынак засмучаным поглядам. Каця паглядзела на Насцю, трымаючы ў адной руцэ цацку, а другая рука ў гэты момант легла на жывот.
– Тата прыйшоў! Пагуляеш са мной сёння? – пытаецца і злазіць з канапы дачка.
Каця працягвала працаваць, не аглядаючыся ў ягоны бок.
Толя з боку зірнуў на жонку і раззлавана пайшоў у спальню. Дачка, не дагнаўшы тату, вярнулася на канапу. Каця разумела, што падыходзіць да мужу не варта, так як ён можа нервова адгыркнуцца ў адказ.
– Тата стаміўся. – адказвае і супакойвае мама дачку.
Насценька апусціла цацку, якую трымала ў руцэ, яе маленькія шэра-зялёныя вочы былі поўныя цікаўнасці.
– А калі ён пагуляе са мной? – працягвала задаваць пытанні дачка.
Каця не магла знайсці добрага адказу.
– Пагуляй пакуль з цацкай. – сказала мама.
Толя ўсім сваім выглядам стараўся паказаць, што ён незадаволены тым, што Каця зноў чакае дзіця. Ён лічыў, што другое дзіця, якога носіць у жываце яго жонка, не ад яго.
Каця бачыла, што перамены ў Толі працягваюць расці.
Калі Толя знікаў з дому, Каця перабірала ў розуме ўсе адносіны паміж імі і ўспамінала, што ж зрабіў для яе муж, што робіць ён для сям'і цяпер. Як змянілася іх жыццё з таго часу, як нарадзілася Настачка, і што будзе з імі далей. Каця ні на хвілінку не вінаваціла цяжарнасць, з'яўленне Насці на свет, дачка адкрыла ўсе патаемныя бакі яе мужа.
Сямейнае жыццё трашчала.
Сярод усіх Каціных трывог, вылучалася адна вельмі непрыемная. Званок ад Таццяны Андрэеўны быў вельмі непрымальны для Каці. Мама Толі ў пачатковай размове была злёгку фальшывай і складанай. Яна павольна казала, быццам спрабавала наладзіць адносіны, але гэта было не так. Званок стаў заблытаным для Каці, яна ніяк не магла зразумець: навошта тэлефануе ёй Таццяна Андрэеўна, што яна хоча ад яе. Паступова размова пераходзіла на важную, галоўную частку. Яны загаварылі пра дзяцей. Цяпер свякроў звярталася да больш вострых тэм. Спачатку яна туманна спрабавала пераканаць Кацю ў тым, што другое дзіця гэта занадта адказна і бязглуздна. Такім чынам, свякроў працягвала пераходзіць да пераканання зрабіць аборт, шукаючы ўсё больш патрэбных прычын для гэтага. Каця гаварыла з ёй ужо ў больш высокай інтанацыі, сціскала пальцы ў кулак. Каці было непрыемна працягваць размову, яна пярэчыла Таццяне Андрэеўне і ў рэшце рэшт кінула слухаўку.
Каця ні на секунду не задумвалася аб аборце. Яна не хацела забіраць жыццё яшчэ не нарадзіўшыйся дзіцяці. Знаходзячыся ў злосці і ў нейкай турбоце за дзіцяці, Каця пасьпяшалася заняцца чымсьці важным. Хоць яна яшчэ доўга разважала і заціскала пальцы, нянавісць да свякрухі не знікала.
Пасля гэтага, Таццяна Андрэеўна яшчэ некалькі разоў тэлефанавала Каці. Спрабавала дастукацца да яе і да сына. Яна пераконвала сябе ў правільнасці свайго рашэння і спрабавала пераканаць іх.
З кожным днём надвор'е ў гарадку мянялася, яно ўплывала на настрой жыхароў. Часам сонца было халодным, а часам занадта цёпла сагравала людзей. Аблокі па-ранейшаму лёталі вялікімі зграямі над галовамі задумлінных людзей.
Сёння Толя прыйшоў дадому ў ускудлачаным стане, ён моўчкі шукаў жонку па кватэры, знайшоў яе ў ваннай. Каця глядзела ўніз, нібы баялася зірнуць на Толю. Яна перабірала памытыя рэчы. Толя крануў яе за руку, каб Каця глядзела на яго.
– Каць, паслухай. – казаў ён разгубленым голасам.
Каця не глядзела на яго, адштурхнуўшы яго, прабіраючыся, яна выйшла з ванны з чыстым і сухім адзеннем дачкі. Увайшла ў спальню да яе. Толе не падабалася, як паводзіць сябе Каця, ён ішоў за ёй і чакаў, калі ж яна спыніцца.
– Чуеш?! – працягнуў ён.
Каця спынілася, павярнулася і зірнула на яго.
– Цяпер кажы! Што ты хочаш мне сказаць? – з турботай спытала яна.
– Ведаеш Каць!? Мне ўжо гэта ўсё надакучыла! Усё гэтае наша жыццё. Я падаю на развод! – прагаварыў Толя. – Я цвёрда вырашыў!
– Дык што стаіш? Ідзі, давай! – сказала яна і тут жа адвярнулася.
Яго словы быццам чымсьці паранілі, мучалі яе і ў той жа час вызвалялі. Каця як быццам абдумвала нешта.
Толя ў гэтую хвіліну выйшаў з пакоя. Холад разбіў усё яго цярпенне і сумневы ў вырашэнні падаць на развод.
Нягледзячы на ўсе пачуцці, якія засталіся прывязаныя да Толі, Каця была вымушана пагадзіцца на развод. Яны ўжо даўно не жылі сям'ёй, а нібы гулялі ў яе. Усё, што іх трымала ўсе гэтыя гады, гэта іх шасцігадовая дачка Насця, якая хоча бачыць сваіх бацькоў разам.
Такімі падзеямі скончылася лета.
У гэтым годзе, Настачка ідзе ў першы клас. На адкрыцці школьнай лінейкі прысутнічала і Каця. Яна была шчаслівая бачыць сваю дачку, а вось Толя не прысутнічаў на першым афіцыйным дні дачкі ў школе. Новы этап жыцця палохаў маленькую, худзенькую Насценьку. Каця ж назірала, як хутка вырасла яе дачка, якая яна прыгожая ў чорна-белай школьнай форме, з белым бантам на валасах. Шчаслівыя слязінкі мамы, пацяклі з вачэй.
Увечары панядзелка, Насця сядзела ў сваім пакоі ў сіняй сукеначцы, перабірала сшыткі, рыхтавалася да школы. Таты не было дома, ён ужо паспеў сысці кудысьці, так і не пагаварыўшы з дачкой. Каця спакойна зайшла ў пакой, каб дапамагчы Насці з яе справамі і паклікаць яе есці.
Дачка зірнуўшы на маму трохі нахмурылася і пацікавілася.
– Вы чаму перасталі мець зносіны з татам? Вы вядзеце сябе як не знаёмыя. – сказала Насця. – Чаму таты не было ў школе? Чаму ты мне не адказала? А тата дзе цяпер, чаму яго няма дома?
– Занадта шмат ты задаеш пытанняў…– сказала Каця. – Давай збірайся, ідзем есці.
Насця паглядзела на сшытак, а потым зноў павярнулася да мамы.
– Мам…?! Адкажы хоць на адно пытанне.
Каця прысела на ложак. Хацела сказаць пра сябе, не ўслых, але словы самі вырваліся.
– Мы разводзімся… – прашаптала яна.
– Што? Я не зразумела, што ты сказала!
– Я больш не магу гэта трываць дачурка. – сказала мама. – Ты бачыш, як дрэнна ставіцца да мяне тата і з табой не гуляе. Я не хачу быць яго жонкай, я проста хачу быць мамай для цябе.