Müşfiqli günlərim

– Cəmil, vallah sən də elə bizim kimi yazırsan… – dedi.

O, həmişə mənə – Cəmil – deyə müraciət edirdi.

Ayrılanda qələm, kağız çıxarıb ev ünvanını yazıb verdi və ürəkdən gələn bir səmimiyyətlə: – Sabah istirahət günüdür. Saat 12-də bizə gəl, – dedi. – Sabah da mən sənin üçün şeir oxuyacağam, ancaq gəlməmiş olma! – deyə dönə-dönə tapşırdı.

Ertəsi gün dediyi vaxtda getdim. Qapını özü açdı. Məni həyat yoldaşı ilə tanış etdi. Müşfiqin çox böyük olmayan bir otağı var idi. Otaq bütün Şərq evləri kimi çox təmiz, səliqəli və sahmanlı idi.

Müşfiq klassik Azərbaycan şeirini, aşıq poeziyasını və Şərq ədəbiyyatını çox yaxşı bilirdi. Onun gözəl hafizəsi vardı. Füzuli və Nəsimidən başlamış Vaqifə, Ağa Məsih Şirvaniyə qədər bütün Azərbaycan şairlərinin şeirlərini, Tufarqanlı Abbasdan tutmuş Ələsgərə qədər bütün aşıqlarımızın qoşmalarını əzbərdən bilirdi.

Həmin illərdə Müşfiq rus şairlərindən Puşkin və Lermontovun yaradıcılığını yaxından öyrənir və Azərbaycan dilinə tərcümə etməyə başlayırdı. O günü Müşfiq mənə Puşkinin “Qaraçılar” poemasından bir parça oxudu. Puşkin poeziyasının gözəlliyindən böyük bir məhəbbətlə danışdı. Ona qulaq asdıqca mən bir daha yəqin etdim ki, Müşfiq ancaq şeir üçün, şeirin işıqlı, nəhayətsiz göylərində uçmaq üçün doğulubdur…

Müşfiq Şərq ədəbiyyatına da maraq göstərirdi. O, Xəyyamdan tərcümə etdiyi bir neçə rübai də oxudu. Bunlar böyük ilham və ustalıqla edilmiş gözəl tərcümələr idi.

O, sonra mənim təzə nə yazdığımı və nə üzərində işlədiyimi xəbər aldı. Mən ayağa duranda xahiş elədi ki, cümə günü öz şeirlərimi də götürüb gündüz saat 2-də onlara gəlim. “Yəni, şeirlərini gətir… Şeirlərinə qulaq asmaq istəyirəm”, – dedi.

Müşfiqgildən çıxıb Əzizbəyov küçəsilə indiki Nizami muzeyinə tərəf gedirdim. Sabir kitabxanasının qabağına çatanda dalımca “Cəmil! Cəmil!” deyib yüyürən bir adamın ayaq səslərini eşitdim.

Geriyə döndüm. Dalımca təngnəfəs yüyürən Müşfiq idi. O tövşüyə-tövşüyə: – Cəmil, bağışla, mən düz deməmişəm… Səndən sonra cədvələ baxdım, cümə günü saat 2-də təzə məktəbdə dərsim var. Dedim gəlib məni evdə tapmazsan, yaxşı düşməz… Cümə günü səni saat 2-də yox, saat 4-də gözləyəcəm… – dedi.

Mən onun bu nəcib insaniyyəti qarşısında quruyub qaldım.

Müşfiq belə adam idi!”

1931-ci ildə Müşfiqi Bayıldakı mədəniyyət evində təşkil olunmuş ədəbiyyat dərnəyinə rəhbər göndərmişdilər. inqilabi mübarizə, döyüş və əmək ənənələri ilə məşhur olan bu rayonun zəhmətkeşləri, Müşfiqin şair qəlbini coşdurmaya bilməzdi. Müşfiq bu rayonun hər işi ilə yaxından tanış olub, bir sıra bədii əsərlər yazmışdı. Bunlardan “Neft – İliç buxtası”, “Posyolka”, “İşçi qız” şeirlərini, “Buruqlar arasında” poemasını göstərmək olar.

Bir dəfə Müşfiqlə Zevin (indiki Əziz Əliyev – red.) küçəsi ilə gedirdim. Ucaboylu, mədəni geyimli bir nəfərlə Müşfiq görüşdü. Mən dayanıb ağır addımlarla getdim. Müşfiq həmin adamla danışdıqdan sonra iri addımlarla gəlib mənə çatdı.

– Dilbər, mənimlə görüşən həmin şəxs hörmətli bəstəkarımız Müslüm Maqomayev idi. Onun “Şah İsmayıl” operasının librettosunu mənim atam yazıb. O bizi tamaşaya baxmağa dəvət edir.

Bu barədə Müşfiqin yaxın dostu Əkrəm Cəfər 14 fevral 1961-ci ildə “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində belə yazır:

“Azərbaycan SSR EA Respublika Əlyazmalar Fondunda saxlanılan arxivlər içərisində görkəmli yazıçı, artist və digər ziyalılarımızın məlum sənədləri ilə yanaşı bəzən kiçik və demək olar ki, zahirən həmin arxivə heç bir dəxli olmayan sənədlərə də rast gəlmək olar. Məsələn, görkəmli yazıçımız Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin 30-cu illərin əvvəllərində Azərbaycan Dram Cəmiyyətinə verilən ərizə və göndərilən təliqələrin bir qismi ədibin şəxsi arxivində mühafizə olunmuşdur. Həmin sənədlər içərisində şair M.Müşfiqin avtoqrafı olan bir ərizə 17 dekabr 1931-ci ildə qırmızı mürəkkəblə yazılmışdır. Vərəqin ikinci üzündə yenə M.Müşfiqin bənövşəyi karandaşla yazdığı eyni məzmunlu ərizə vardır. Həmin ərizələrdən məlum olur ki, “Şah İsmayıl” operasının mətnini M.Müşfiqin atası Mirzə Əbdülqədir İsmayılzadə yazmışdır. Bir çox ziyalılarımıza şübhəsiz ki, məlum olan bu fakt geniş oxucu, tamaşaçı kütləsinə məlum deyildir. Bunun da əsas səbəbi proqramlarımıza bir qayda olaraq mətn (libretto) müəllifinin adının yazılmamasıdır”.

1931-ci ilin axırıncı ayı idi. Mən imtahanlara hazırlaşdığım üçün Müşfiqlə az-az görüşürdüm. Bu isə Müşfiqin narahatlığına səbəb olurdu. O, rəfiqələrimlə mənə tez-tez məktub göndərirdi. Hər məktuba yeni bir şeir əlavə edirdi. Təəssüf ki, o şeirləri xatırlaya bilmirəm.

Sonrakı görüşlərimizin birində mən ona Gəncəyə gedəcəyimi bildirdim. Tutuldu. Üzünə kövrək təbəssüm qondu. Elə oradaca “Ayrılıq” şeirini dedi:

 
O gün ki, hicrana uğradı yolum.
Qırıldı qanadım, qırıldı qolum.
Fələkdən bac verib, bac alan könlüm,
İndi uşaq kimi ağlar səninçün.
 
 
Gül-gülü çağırır, çiçək-çiçəyi,
Gülər aşiqlərin qönçə diləyi.
Sən neçin yıxırsan bu şux ürəyi? –
Qəlbimin çeşməsi çağlar səninçün.
 

Müşfiqin bu həyəcanlı və kövrək halı mənə elə təsir etdi ki, gözlərimdən qeyri-ixtiyari yaş axdı. Müşfiq mənim bu halıma dözmədi. Elə oradaca bu şeiri də dedi:

 
Bir qara buludam uca göylərdə,
Bu qara baxtımla bizim ellərdə.
Sən neçin ağlarsan mən duran yerdə,
Nərgiz gözlərinin yaşına qurban.
 

Mən dedim:

– İstəyirsən heç getməyim, daha bundan ötəri niyə belə narahat olursan.

Müşfiq yenə də şeirlə cavab verdi:

 
Deyirsən yanında qalacağam mən,
Çox gözəl fikirdir, qal sənə qurban!
Nə zaman istəsən əziz canımı,
Qumral gözlərinlə al, sənə qurban!
Gəlmiş hüzuruna bir qara dağlı,
Bir qara qulundur, qolları bağlı.
Gəl çəkmə sinəmə sən hicran dağı,
Gümüş topuğunda xal, sənə qurban.
 

– Ay Müşfiq, bu gözəl şeirdir. Bəs o qara qul sözü nədir? – deyə soruşdum. – Heç sənin kimi vüqarlı şairə də qul sözü yaraşarmı?

Müşfiq bu dəfə nəsrlə cavab verdi. Nizamidən misal çəkdi:

– Hər şey incəliyindən sınsa da, insan qalınlığından sınar. Mən öz məhəbbətimin qulu olmağımla fəxr edirəm, – dedi.

Xeyli söz-söhbətdən sonra Müşfiq Gəncəyə getməyimə razı oldu.

Gəncə dağlarını – qəlbimi özünə qırılmaz tellərlə bağlayan bu yerləri hər dəfə xatırlayanda, xəyalım istər-istəməz o günlərə – gəncliyimin ən dadlı, ən pak, ən unudulmaz çağlarına qayıdır, bu dağların yaşıl qoynunda pıçıldaşan bulaqlar, qayğısız ötən quşlar və burada ömür sürən insanlar yada düşür.

Biz hər səhər, günəşin şəfəqləri göy otların üstünə düşən şehləri qurutmamış alaçıqdan çıxıb çiyələk, moruq yığmağa gedərdik. Yaylaqlar öz nadir nemətlərini çəmən süfrələrinə düzər, kolların boynundan asardı. Biz səhərin təmiz havasından uda-uda bu nemətlərdən dərib yeyər, günəş boyunu dağların çiynindən göstərəndə geri dönərdik.

Bakıda olanda, Xəzərin sahil daşlarına çırpınıb çiliklənən ayna sularını görəndə elə bil nagahan bir səs qulağıma pıçıldayıb deyir:

“Yenə o bağ olaydı, Dilbər, səni dil-dil ötən suların, saçın kimi qıvrılan dalğaların əlindən alaydım”. Elə ki, qoynunda doğulub boy atdığım qədim Gəncəyə gəlirəm, Müşfiqin bu yerlərin təbiətinə olan sonsuz məhəbbəti yadıma düşür. Bu yerlər Müşfiqin ruhunu çox oxşardı. Onun könlünü elə qanadlandırardı ki, hətta şəhərdə belə o, xəyalən bu yerlərdə gəzib dolanardı. Müşfiq bu yerlərdə gəzmək, Kəpəzin nadir incisi olan Göygölün sahilində dayanıb onun büllur sularına tamaşa etmək istərdi. Mən Müşfiqin bu əhvalını yaxşı başa düşürdüm. Başı göylərə dəyən uca dağlar, yaşıl meşələr, zümrüd sular şair üçün təkcə istirahət və ilham mənbəyi deyildi. O, bu yerlərə layiq nadir sənət inciləri yaratmaq istəyirdi.

Müşfiqlə tanış olduqdan sonra, onu Bakıda qoyub buraya gəldiyim yay əvvəlki yaylara bənzəmirdi. Mən suların zümzüməsini, yarpaqların pıçıltısını eşitdikcə Müşfiqi xatırlayırdım. O deyərdi: “Dilbər, kaş mən yatanda başım üstə axar sular çağlaya idi”. Müşfiqlə tanış olandan bəri mən təbiəti daha çox sevməyə başlamışdım. O, mənə təbiətdə bu vaxtacan duyub görmədiyim gözəllikləri duymağı öyrətmişdi. Axı, o özü də təbiətin, işığın, günəşin, bu cəh-cəhli gülüstanın bir parçası idi…

Müşfiqin hər xasiyyətini, hərəkətini yada salıb yaylaqda onun xəyalı ilə əylənirdim. Ayağımı hara qoyurdumsa, onun baxışları məni müşayiət edir, surəti gözlərimin önündə canlanırdı. Sanki o küskün, mənalı və qaynar baxışlar mənsiz darıxdığını söyləyirdi.

O mənə həmişə deyərdi:

– Dilbər, sənsiz mən cənnətdə olsam da darıxacağam. Səninlə zindanda olsam oranı cənnət bilərəm.

Bu münasibətlə “Söylə” şeirini yazmışdı:

 
Günlərim axışır bir uyqu kimi –
Dərədən-dərəyə axan su kimi,
Dilbərim hərcayi bir ahu kimi,
Hicran dağlarını aşarmı, söylə?..
 

Mən bütün günü xəyalımda onu anar, gözlərimi axşamlar onun fikri ilə yumar, səhərlər onu görmək arzusu ilə açardım.

 
Qoşa gəzdiyimiz o yerlərə mən,
Üz tutub gəlmişəm bu gün yenidən.
Boynu bükük durub güllər, çiçəklər,
Burdan qəmli keçir sərin küləklər.
Bulaq pıçıldayır, şəlalə dinir.
Quşlar dəstə-dəstə oxur, səslənir.
Gözüm nəyi görsə sənsən, sanıram.
Sənin xəyalınla sənsiz yanıram.
Bürünüb arzuna bu doğma çöllər,
Eşqinlə göyərib açılır güllər.
Təbiət söyləyir ürək sözümü,
Gözlərim axtarır sənin özünü.
 

Ürəyimə dammışdı ki, o gələcək, mənə özü ilə sevinc və fərəh gətirəcək…

Bir səhər yenə də dağların ətəyinə çiyələk, moruq yığmağa çıxmışdıq. Yoldaşlarım yığdıqları moruğu, çiyələyi yeyir, mən isə səbətimə toplayırdım. Bunu görən Ələkbər (bəstəkar Ələkbər Tağıyev uşaqlıqda Gəncədə bizim yaylaq qonşumuz olubdur) məndən xəbər aldı:

– Dilbər bacı, sən niyə yığdığını yeməyib sonraya saxlayırsan?

Ələkbər yaşca məndən kiçik olsa da, onun xətrini çox istəyirdim. Ürəyimdən keçənləri ondan gizlətmədim:

– Bu gün bizə qonaq gələcək, – dedim.

– Hardan?

– Bakıdan.

– Kim gələcək?

– Şair Mikayıl Müşfiq, eşidibsən?

– Əlbəttə, hələ şeirlərindən də əzbər bilirəm. İstəyirsən deyim?

– De!

Ələkbər ciddi bir vəziyyət alıb Müşfiqin “Ana” şeirini əzbərdən dedi.

Müşfiqin dağlara qonaq gələcəyi gümanımı Ələkbər gerçək bir hadisə kimi hamıya yaydı. Bu xəbəri eşidən yoldaşlarım sevindilər, yığdıqları moruq və çiyələkləri yeməyib mənim səbətimə tökməyə başladılar.

Bir azdan deyə-gülə geri qayıtdıq. Alaçığa çatanda gözlərimə inanmadım. Mənim gümanım doğru çıxmışdı. Müşfiq Səməd Vurğunla Gəncəyə, oradan da dağlara qonaq gəlmişdi.

Mən özümü itirdim, nə edəcəyimi bilmədim. Şairlərin gəlişinə sevinən adamlar hər tərəfdən onları əhatə etmişdi.

Məni görən kimi hər ikisi yanaşıb salam verdi, hal-əhval tutdu. Mən razılıq elədim.

Səməd Vurğun ətrafa mənalı nəzər salıb günəşin şəfəqləri ilə gülümsünən zümrüd donlu dağları qəribə bir məftunluqla süzdü, şeir dedi. Həmin şeirin aşağıdakı misraları yadımdadır.

 
Dəymə, dəymə mənə, darıxdım yenə,
Qoy çıxım dağlara, deyim: yar hanı?
Fələk möhür basdı düşmən deyənə,
Bəs mənim verdiyim yadigar hanı?
 

Ailəmiz və qohumlar onların şərəfinə böyük qonaqlıq verdilər. Ertəsi gün mən, adətim üzrə səhər tezdən alaçığımızın yaxınlığındakı moruqluğa getdim. Müşfiq yuxudan oyananda məni evdə görməyib harda olduğumu soruşur, yerimi öyrənib dalımca gəlir.

Mən şairlər yuxudan durunca onlara moruq yığmaq fikrində idim. Birdən yanımda Müşfiqin mehriban səsini eşidib diksindim.

– Sabahın xeyir olsun, Dilbər… Dünənki moruğun dadı hələ də damağımdan getməyib. Yenə də bizə moruq yığırsan?

Utana-utana: “Bəli”, – dedim. O mənə yaxınlaşıb hörüklərimi əlinə aldı və bir şeir dedi. Yadımda aşağıdakı misralar qalıb:

 
Qaçma, qaçma məndən, boyunu göstər,
Könlüm ay üzünü hey görmək istər.
Saçın gül suyunda yıxanmış məgər?
Ətrindən dimağım, beynim mey çəkər.
 

Müşfiq şeiri yenicə deyib qurtarmışdı ki, yaxın kollarda bir quş oxudu. Müşfiq susdu, boylandı, həyəcanlandı: – Bax, sanki şeyda bülbül də mənim səsimə səs verir. Aşiq aşiqi gendən tanıyar, – dedi. – Həyatımın nə gözəl dəqiqələridir…

Kaş o, bir rəssam olaydı. Bu mənzərəni çəkib verəydi mənə, əbədi qalmaq üçün…

– Müşfiq, – dedim, – bizim bir-birimizi sevdiyimizi evdə bilmirlər. Bizi bir yerdə görsələr şübhələnərlər.

Müşfiq bir mənə, bir moruq kollarına, bir də buludlu zirvələrə çılğın nəzər salıb bu şeiri dedi:

 
Görəsən, bu dağ bizi qoynuna alacaqmı,
Ağaclar üstümüzə kölgə salacaqmı?
Qoşa gəzəcəyikmi bu döşdə, bu çəməndə?
Evə dönəcəyikmi günəş qürub edəndə?
 

O mənə: “Yaxşı, mən getdim, sən də tez qayıt”, – deyib uzaqlaşdı.

Evimizə gəlib-gedənin arası kəsilmirdi. Elə bil Səmədlə Müşfiq bu dağlara özləri ilə bol-bol sevinc, fərəh gətirmişdilər. Hər kəs onların yanında daha çox oturmağa, sözünü-söhbətini eşitməyə çalışırdı. Səmədlə Müşfiqin özləri də gəlib-gedənin sözündən, ixtilatından doymurdu.

Biz axşamüstü yenə dağların ətəyinə gəzməyə çıxdıq. Çiyələk yığarkən adətimiz üzrə hər kəs özünə çiyələk məskəni seçərdi. Bu məqsədlə mən rəfiqələrimdən ayrıldım. Bir də gördüm Səmədlə Müşfiq mənə tərəf gəlirlər. Onları görəndə ürəyim uçunmağa başladı. Səməd mənə mehriban bir nəzər salıb gülümsündü:

– Dilbər bacı, bizim bu dağlara gəlməyimizin, – dedi, – bir səbəbi var. O da Müşfiqin aşıq Kərəmə dönməsidir. Müşfiqi Kərəmdən ayıran cəhət odur ki, o, Əslinin dalınca hər yana tək gedərdi, bu isə utandığından məni özü ilə gətirib.

Mən dinmədim. Səməd sözünə davam etdi:

– Bilmirəm, siz bunu necə ovsunlayıbsınız ki, şəhərdə nə gecəsi, nə də gündüzü var. Özü orada, fikir-xəyalı isə burada. Gördüm bu gedişlə o, Kərəmi keçib Məcnun olacaqdır, axırda dözməyib dedim ki, gedək Gəncə dağlarına, bəlkə ürəyin orda təskinlik tapdı. Elə bil Müşfiq mənim bu sözümə bənd imiş. Söz ağzımdan çıxan kimi durub düşdü qabağıma. Bütün yolu şeir deyə-deyə gəlmişik.

Sonra o, üzünü Mikayıla tutdu:

– Xahiş edirəm, yolda dediyin şeirlərdən birini de.

Müşfiq qığılcım saçan baxışlarını mənə dikib uzun bir şeir dedi. Təəssüflər olsun ki, o şeirdən ancaq aşağıdakı misralar yadımdadır.

 
O süzgün gözlərə əsir olalı,
Silindi könlümün dərdi, məlalı.
Ay nazlı Gəncənin nazlı maralı, –
Ovçuyam, ardınca qaçmaq istərəm.
Sən aşan dağları aşmaq istərəm.
 

Səməd və mən Müşfiqi böyük məftunluqla dinlədik. Səməd zarafatla dedi:

– Dilbər bacı, qorxum bir bu Müşfiqdəndir. Məni ötsə, ancaq bu ötəcəkdir.

Mən dedim:

– Müşfiq də elə həmişə sizi tərifləyib deyir ki, gənclikdə çoxunun şeirə-sənətə həvəsi olur. Müəyyən vaxtdan sonra ilhamı sönüb gedir. Ola bilsin mənim də ilhamım sönsün. Ancaq Səməd həmişə yazıb-yaradacaq.

Yanımızda dağ başından şəlalə axırdı. Səməd gülümsəyərək şəlaləyə baxıb dedi:

– Bax, Müşfiqin ürəyi bu dağ şəlaləsi kimi çağlayır. O, vətən eşqilə həmişə coşub-daşacaq.

Mən Səmədin ürəyinin vəcdə gəldiyini gördüm. O mənə səmimi bir nəzər salıb, sonra üzünü Müşfiqə tutdu, bir şeir dedi:

 
Sən gələndə bizim ellər yaz olur,
Aramızda söhbət olur, saz olur.
Hicran dərdi əvvəlkindən az olur,
Tərlan könlüm dolandıqca başına.
Nə bağım var, nə bağçam var, nə gülüm,
Qoy bir az da bu dünyada mən gülüm.
Alçalarsan el içində, sevgilim, –
Gözü yaşlı bir gün çıxsam qarşına.
 

Ertəsi gün Səmədlə Müşfiq Gəncədə öz şeirləri ilə çıxış etdilər. Camaat onları böyük hörmət və məhəbbətlə qarşıladı. Hər şeirdən sonra alqış sədalarının ardı-arası kəsilmək bilmirdi. Qohumlarımız və tanışlar onları hörmətlə Bakıya yola saldılar. Bir müddətdən sonra biz də Bakıya qayıtdıq.

Bakıya gəldiyim günün səhərisi Sabir kitabxanasına gedirdim. Bir də gördüm Müşfiq bizim evin qabağında gəzinir. Görüşüb söhbət edə-edə M.F.Axundov bağına tərəf gəldik. Biz bağa çatanda Müşfiq əli ilə qarşıdakı binanı göstərib dedi:

– Mənim yazıçı dostum Mehdi Hüseyn bu evdə yaşayır. O, təzəcə evlənib, yoldaşının adı Fatmadır, mənim xətrimi çox istəyirlər. Onlara sənin barəndə də demişəm. İstəyirsən gedək səni onlarla tanış edim.

Etiraz etmədim. Mehdi ilə Fatma xanım bizi çox səmimi qarşıladılar. Söhbət zamanı gördüm ki, Müşfiqin bunlardan heç bir gizli sözü yoxdur. Müşfiqin mənə həsr etdiyi şeirlərin çoxunu Fatma xanım əzbər bilirmiş. Fatmanın onun şeirlərinə olan məhəbbəti 1956-cı ildə mənə kömək etdi. O vaxt “Azərnəşr” Müşfiqin ikicildlik seçilmiş əsərlərini çapa hazırlayırdı. Müşfiqin öz dəsti-xətti ilə yazdığı “Dilbərnamə” şeirlər məcmuəsi və bir çox başqa əsərləri də var idi. Müşfiqin 1956-cı ildə çapdan çıxan “Seçilmiş əsərlər”inin birinci cildində həmin məcmuədə olan lirik şeirlərin bir neçəsini Fatma xanımın dilindən yazıb nəşriyyata təqdim etdim.

Xoşbəxtlikdən bir çox lirik parçaları yadımda qalmışdı. Çox təəssüf ki, “Yaşa könül”, “Küsmərəm” və bu kimi şeirlərin bir sıra gözəl bəndləri yadımdan çıxmışdır. “Yaşa könül” şeiri altı bənddən, “Küsmərəm” şeiri isə beş bənddən ibarət idi. Yadımdan çıxan “Dilbər” şeirinin bir bəndini mənə Fatma xanım xatırlatdı:

 
Ah, o bulaq kimi qaynayan gözlər,
Gözəl təbiətin şeiriyyətimi?!
Axı sən bilmirsən, bilənlər bilir –
O gözlərə olan məhəbbətimi.
 

Fatma xanım ilk görüşümüzdə söhbət zamanı mənə dedi:

– Dilbər, mən Müşfiqi doğma qardaşım kimi sevirəm. Ona görə Müşfiqin sənə həsr etdiyi şeirləri oxuduqca səni görməyə marağım artırdı. Bu gün arzuma çatdım.

Sonra Mehdi Hüseyn Müşfiqdən təzə şeirlərini oxumasını xahiş etdi. Müşfiq təzə şeirlərini oxuduqdan sonra Mehdi gözəl mülahizələr söylədi. O gündən sonra mən Fatma xanımla yaxından dost oldum. Birlikdə şəkil də çəkdirdik. O şəkil indi də durur.

Növbəti görüşlərimizin birində Dağüstü parka çıxmışdıq. Hündürdən Bakının füsunkar işıqlarını seyr edirdik. Nədənsə Müşfiq qayğılı, fikirli görünürdü.

– Nə düşünürsən? – dedim.

O, üzünü mənə çevirdi.

– Dilbər, – dedi, – bizim bu görüşlər mənim aləmimdə artıq mənəvi bir ehtiyaca çevrilib. Amma nə vaxtacan biz çəkinə-çəkinə, qorxa-qorxa görüşəcəyik?! Mən istəyirəm sən mənim könlümün bağbanı olasan. Biz bir-birimizə ömür boyu vəfalı olaq. Qəlbim-sənətim sənə bağlı olsun. İstəyirəm sizə elçi göndərim. Razılıq alan kimi nişan taxaq. Ondan sonra ürəyimiz istəyən vaxt görüşə bilərik. Sən də görüşə gələndə ayağının birini qaçaq qoymazsan.

Mən fikrə getdim. Cavab verməkdə çətinlik çəkir, tərəddüd edirdim.

Müşfiq sözünə davam etdi:

– Əgər nişanlansaq, mən də ürəyim istəyən vaxt gəlib səni evinizdə görərəm. Gecələr küçənizdən keçərkən sizin evdə işıq gəldiyini görəndə sevinirəm. Evinizin qabağında dayanıb xəyala dalıram. Hələ sən yatan otağa da bir şeir yazmışam.

 
Ey altun şəfəqli bəxtiyar otaq,
De, nurlu qoynunda sənin kim yaşar?
Ellər dolaşarkən açıq havada,
Səni Dilbərinmi nəfəsi oxşar?
 

Yenə ona cavab vermədim. Fikrimdə Müşfiqin sözlərini götür-qoy edirdim. “Elçi göndərim, razılıq alım, nişan taxım…”.

Mən boynumu büküb fikrə daldım. Müşfiq dilə gəldi:

 
Sevirəm
Bənövşə tək
Boynun bükərək
O məhzun duruşlarını.