Za darmo

A Gothic Grammar

Tekst
Autorzy:,
0
Recenzje
iOSAndroidWindows Phone
Gdzie wysłać link do aplikacji?
Nie zamykaj tego okna, dopóki nie wprowadzisz kodu na urządzeniu mobilnym
Ponów próbęLink został wysłany

Na prośbę właściciela praw autorskich ta książka nie jest dostępna do pobrania jako plik.

Można ją jednak przeczytać w naszych aplikacjach mobilnych (nawet bez połączenia z internetem) oraz online w witrynie LitRes.

Oznacz jako przeczytane
Czcionka:Mniejsze АаWiększe Aa

4. FROM THE SECOND EPISTL TO THE CORINTHIANS.
(CHAPS. I-V IN CODEX AMBR. B; I, 8-IV, 10 AND V ALSO IN CODEX AMBR. A).
DU KAURINÞAIUM ANÞARA DUSTODEIÞ

Chap. I.25 1 Pawlus apaustaulus Iesuis Xristaus þairh wiljan guþs jah Teimauþaius broþar aikklesjon guþs þizai wisandein in Kaurinþon miþ allaim þaim weiham þaim wisandam in allai Akaïjai. 2 ansts izwis jah gawairþi fram guþa attin unsaramma jah fraujin Iesu Xristau.

3 Þiuþiþs guþ jah atta fraujins unsaris Iesuis Xristaus, atta bleiþeino jah guþ allaizo gaþlaihte, 4 saei gaþrafstida uns ana allai aglon unsarai, ei mageima weis gaþrafstjan þans in allaim aglom þairh þo gaþlaiht þizaiei gaþrafstidai sijum silbans fram guþa. 5 unte swaswe ufarassus ist þulaine Xristaus in uns, swa jah þairh Xristu ufar filu ist jah gaþrafsteins unsara. 6 aþþan jaþþe þreihanda, in izwaraizos gaþlaihtais jah naseinais þizos waurstweigons in stiwitja þizo samono þulaine, þozei jah weis winnam, jah wens unsara gatulgida faur izwis; jaþþe gaþrafstjanda in izwaraizos gaþlaihtais jah naseinais, 7 witandans þatei swaswe gadailans þulaine sijuþ, jah gaþlaihtais wairþiþ. 8 unte ni wileima izwis unweisans, broþrjus, bi aglon unsara þo waurþanon uns in Asiai, unte ufarassau kauridai wesum ufar maht, swaswe26 skamaidedeima uns jah liban. 9 akei silbans in uns silbam andahaft dauþaus habaidedum, ei ni sijaima trauandans du uns silbam, ak du guþa þamma urraisjandin dauþans, 10 izei us swaleikaim dauþum uns galausida jah galauseiþ, du þammei wenidedum ei galauseiþ, 11 at hilpandam jah izwis bi uns bidai, ei in managamma andwairþja so in uns giba þairh managans awiliudodau faur uns. 12 unte ƕoftuli unsara so ist, weitwodei miþwisseins unsaraizos, þatei in ainfalþein jah hlutrein guþs, ni in handugein leikeinai, ak in anstai guþs usmeitum27 in þamma fairƕau, iþ ufarassau at izwis. 13 unte ni alja meljam izwis, alja þoei anakunnaiþ aiþþau jah ufkunnaiþ; aþþan wenja ei und andi ufkunnaiþ, 14 swaswe gakunnaideduþ uns bi sumata, unte ƕoftuli izwara sijum, swaswe jah jus unsara in daga fraujins Iesuis Xristaus28.

15 Jah þizai trauainai wilda faurþis qiman at izwis, ei anþara anst habaidedeiþ, 16 jah29 þairh izwis galeiþan in Makidonja30 jah aftra af Makidonjai qiman at izwis, jah fram izwis gasandjan mik in Iudaia. 17 þatuþ-þan nu mitonds, ibai aufto leihtis bruhta? aiþþau þatei mito, bi leika þagkjau, ei sijai31 at mis þata ja ja jah þata ne ne? 18 aþþan triggws guþ, ei þata waurd unsar þata du izwis nist ja jah32 ne. 19 unte guþs sunus Iesus Xristus, saei in izwis þairh uns wailamerjada33, þairh mik jah Silbanu jah Teimauþaiu, nih34 warþ ja jah35 ne, ak ja in imma warþ. 20 ƕaiwa managa gahaita guþs, in imma þata ja, duþþe jah36 þairh ina amen, guþa du wulþau þairh uns. 21 aþþan sa gaþwastjands unsis37 miþ izwis in Xristau jah salbonds38 uns guþ, 22 jah sigljands uns jah gibands wadi ahman in hairtona unsara. 23 aþþan ik weitwod guþ anahaita ana meinai saiwalai, ei freidjands izwara þanaseiþs ni qam in Kaurinþon; 24 ni þatei fraujinoma39 izwarai galaubeinai, ak gawaurstwans sijum anstais izwaraizos; unte galaubeinai gastoþuþ.

Chap. II.40 1 Aþþan gastauida þata silbo at mis, ei aftra in saurgai ni qimau at izwis. 2 unte jabai ik gaurja izwis, jah ƕas ist saei gailjai mik, niba41 sa gaurida us mis? 3 jaþþata42 silbo gamelida izwis, ei qimands saurga ni habau fram þaimei skulda faginon, gatrauands in allaim izwis þatei meina faheþs43 allaize izwara ist. 4 aþþan us managai aglon jah aggwiþai hairtins gamelida izwis þairh managa tagra, ni þeei saurgaiþ, ak ei frijaþwa44 kunneiþ þoei haba ufarassau du izwis. 5 aþþan jabai ƕas gaurida, ni mik gaurida, ak bi sumata45, ei ni anakaurjau allans izwis. 6 ganah þamma swaleikamma andabet46 þata fram managizam, 7 swaei þata andaneiþo izwis mais fragiban jag-47gaþlaihan, ibai aufto managizein saurgai gasiggqai sa swaleiks. 8 inuþ-48þis bidja izwis tulgjan in imma friaþwa. 9 duþþe gamelida, ei ufkunnau kustu izwarana, sijaidu in allamma ufhausjandans. 10 aþþan þammei ƕa fragibiþ, jah ik; jah þan ik, jabai ƕa fragaf, fragaf49 in izwara in andwairþja Xristaus, 11 ei ni gaaiginondau50 fram Satanin; unte ni sijum unwitandans munins is.

 

12 Aþþan qimands in Trauadai in aiwaggeljons51 Xristaus jah at haurdai mis uslukanai in fraujin, 13 ni habaida gaƕeilain ahmin meinamma, in þammei ni bigat Teitaun broþar meinana; ak twisstandands im52 galaiþ in Makaidonja53. 14 aþþan guþa awiliuþ54 þamma sinteino ustaiknjandin hroþeigans uns in Xristau jah daun kunþjis seinis gabairhtjandin þairh uns in allaim stadim55; 15 unte Xristaus56 dauns sijum woþi guþa in þaim ganisandam jah in þaim fraqistnandam57: 16 sumaim dauns us dauþau58 du dauþau, sumaimuþ-þan dauns us libainai du libainai; jad-59du þamma ƕas wairþs? 17 unte ni sium swe60 sumai maidjandans waurd guþs, ak us hlutriþai, ak swaswe us guþa in andwairþja guþs in Xristau rodjam.

Chap. III. 1 Duginnam aftra uns silbans anafilhan? aiþþau ibai þaurbum swe sumai anafilhis boko du izwis, aiþþau us izwis anafilhis? 2 aipistaule unsara jus siuþ61, gamelida in hairtam unsaraim, kunþa jah anakunnaida fram allaim mannam. 3 swikunþai62 þatei siuþ63 aipistaule Xristaus, andbahtida fram uns, inn64 gamelida ni swartiza65, ak ahmin guþs libandins, ni in spildom staineinaim, ak in spildom hairtane leikeinaim.

4 Aþþan trauain swaleika habam þairh Xristu du guþa, 5 ni þatei wairþai sijaima þagkjan ƕa af uns silbam, swaswe af uns silbam66, ak so wairþida unsara us guþa ist, 6 izei jah wairþans brahta uns andbahtans niujaizos triggwos, ni bokos, ak ahmins; unte boka usqimiþ, iþ ahma gaqiujiþ. 7 aþþan jabai andbahti dauþaus in gameleinim gafrisahtiþ in stainam warþ wulþag, swaei ni mahtedeina67 sunjus Israelis fairweitjan du wlita Mosezis in wulþaus wlitis is þis gataurnandins, 8 ƕaiwa nei mais andbahti ahmins wairþai in wulþau? 9 jabai auk andbahtja68 wargiþos wulþus, und filu mais ufarist andbahti garaihteins in69 wulþau. 10 unte ni was wulþag þata wulþago in þizai halbai in ufarassaus wulþaus; 11 jabai auk þata gataurnando þairh wulþu, und filu mais þata wisando in wulþau.

12 Habandans nu swaleika wen managaizos balþeins brukjaima, 13 janni70 swaswe Mosez71 lagida hulistr ana andawleizn, duþe ei ni fairweitidedeina sunjus Israelis in andi þis gataurnandins; 14 ak afdaubnodedun72 fraþja ize, unte und hina dag þata samo hulistr in anakunnainai þizos fairnjons triggwos wisiþ unandhuliþ, unte in Xristau gatairada. 15 akei und hina dag miþþanei siggwada Moses, hulistr ligiþ ana hairtin ize. 16 aþþan miþþanei gawandeiþ du fraujin, afnimada þata hulistr. 17 aþþan frauja ahma ist; aþþan þarei ahma fraujins, þaruh freihals73 ist. 18 aþþan weis allai andhulidamma andwairþja wulþu fraujins þairhsaiƕandans, þo samon frisaht ingaleikonda af wulþau in wulþu74, swaswe af fraujins ahmin.

Chap. IV.75 1 Duþþe habandans þata andbahti76, swaswe gaarmaidai waurþum, ni wairþaima77 usgrudjans, 2 ak afstoþum þaim analaugnjam aiwiskjis, ni gaggandans in warein nih galiug taujandans waurd guþs, ak bairhtein sunjos78 ustaiknjandans uns silbans du allaim miþwisseim manne in andwairþja guþs. 3 aþþan jabai ist gahulida aiwaggeljo unsara, in þaim fralusnandam ist gahulida, 4 in þaimei guþ þis aiwis gablindida fraþja þize ungalaubjandane, ei ni liuhtjai im liuhadeins79 aiwaggeljons wulþaus Xristaus, saei ist frisahts guþs ungasaiƕanins80. 5 aþþan ni uns silbans merjam, ak Iesu Xristu fraujan, iþ uns skalkans81 izwarans in Iesuis. 6 unte guþ saei qaþ ur-riqiza liuhaþ skeinan, saei jah liuhtida in hairtam unsaraim du liuhadein kunþjis wulþaus guþs in andwairþja Iesuis Xristaus.

 

7 Aþþan habandans þata huzd in airþeinaim kasam, ei ufarassus sijai mahtais guþs jah ni us unsis. 8 in allamma þraihanai, akei ni gaaggwidai; andbitanai, akei ni afslauþidai; 9 wrikanai, akei ni biliþanai; gadrausidai, akei ni fraqistidai, 10 sinteino dauþein fraujins Iesuis ana leika unsaramma82 bairandans, ei jah libains, Iesuis ana leika unsaramma83 uskunþa sijai. 11 sinteino weis libandans in dauþu atgibanda in Iesuis, ei jah libains Iesuis swikunþa wairþai in riurjamma leika unsaramma. 12 swaei nu dauþus in uns waurkeiþ, iþ libains in izwis. 13 habandans nu þana saman ahman galaubeinais bi þamma gamelidin: galaubida, in þizei jah rodida, jah weis galaubjam, in þizei jah rodjam, 14 witandans þatei sa urraisjands fraujan Iesu jah unsis þairh Iesu urraiseiþ jah fauragasatjiþ miþ izwis. 15 þatuh þan allata in izwara, ei ansts managnandei þairh managizans awiliud ufarassjai du wulþau guþa. 16 inuh þis ni wairþam usgrudjans, ak þauhjabai sa utana unsar manna frawardjada, aiþþau sa innuma ananiujada daga jah daga. 17 unte þata andwairþo ƕeilaƕairb jah leiht84 aglons unsaraizos bi ufarassau aiweinis wulþaus kaurei waurkjada unsis. 18 ni fairweitjandam þizei gasaiƕanane, ak þizei ungasaiƕanane; unte þo gasaiƕanona riurja sind, iþ þo ungasaiƕanona aiweina.

Chap. V. 1 Witum auk þatei, jabai sa airþeina unsar gards þizos hleiþros gatairada, ei gatimrjon us85 guþa habam, gard unhanduwaurhtana aiweinana in himinam. 2 unte jah in þamma swogatjam, bauainai unsarai þizai us himina ufarhamon gairnjandans, 3 jabai sweþauh jah86 gawasidai, ni naqadai bigitaindau. 4 jah auk wisandans in þizai hleiþrai swogatjam kauridai, ana þammei ni wileima afhamon, ak anahamon, ei fraslindaidau þata diwano fram libainai. 5 aþþan saei jah87 gamanwida uns du þamma guþ, saei jah gaf uns88 wadi ahman. 6 gatrauandans nu sinteino jah witandans þatei wisandans in þamma leika afhaimjai sijum fram fraujin; 7 unte þairh galaubein gaggam, ni þairh siun. 8 aþþan gatrauam jah waljam mais usleiþan us þamma leika jah anahaimjaim wisan at fraujin. 9 inuh89 þis usdaudjam, jaþþe anahaimjai jaþþe afhaimjai, waila galeikan imma. 10 unte allai weis ataugjan skuldai sijum faura stauastola Xristaus, ei ganimai ƕarjizuh þo swesona leikis, afar þaimei gatawida, jaþþe þiuþ jaþþe unþiuþ.

11 Witandans nu agis fraujins mannans fullaweisjam, iþ guþa swikunþai sijum. aþþan wenja jah in miþwisseim izwaraim swikunþans wisan uns. 12 ni ei aftra uns silbans uskannjaima90 izwis, ak lew gibandans izwis ƕoftuljos fram uns91, ei habaiþ wiþra þans in andwairþja ƕopandans jah ni hairtin92. 13 unte jaþþe usgeisnodedum, guþa, jaþþe fullafraþjam, izwis. 14 unte friaþwa Xristaus dishabaiþ uns, 15 domjandans þata þatei ains faur allans gaswalt, þannu allai gaswultun, jah faur allans gaswalt, ei þai libandans ni þanaseiþs sis93 silbam libaina94, ak þamma faur sik gaswiltandin jah urreisandin. 16 swaei weis fram þamma nu ni ainnohun kunnum bi leika; iþ jabai ufkunþedum bi leika Xristu, akei nu ni þanaseiþs ni kunnum ina95. 17 swaei jabai ƕo in Xristau niuja gaskafts, þo alþjona usliþun; sai, waurþun niuja alla. 18 aþþan alla us guþa, þamma gafriþondin uns sis96 þairh Xristu jah97 gibandin uns98 andbahti gafriþonais. 19 unte sweþauh guþ was in Xristau manaseþ gafriþonds sis, ni rahnjands im missadedins ize, jah lagjands in uns waurd gafriþonais. 20 faur Xristu nu airinom, swe at guþa gaþlaihandin þairh uns; bidjam99 faur Xristu gagawairþnan guþa. 21 unte þana izei100 ni kunþa frawaurht, faur uns gatawida frawaurht, ei weis waurþeima garaihtei guþs in imma.

5. FROM THE SKEIREINS.
(LEAF VII. – ABOUT JOHN VI, 9-13.) 101

(a 49) – ahun kunnandins fraujins maht jah andþaggkjandins sik is waldufneis. nih Stains ains102, ak jah Andraias, saei qaþ: ist magula ains her, saei habaiþ ·e· hlaibans barizeinans jah twans fiskans, analeiko swe Filippus gasakada, ni waiht mikilis hugjands nih wairþidos laisareis andþaggkjands, þairh þoei usbar qiþands: akei þata ƕa ist du swa managaim? iþ frauja andtilonds ize niuklahein (b) qaþ: waurkeiþ þans mans anakumbjan. iþ eis, at hauja managamma wisandin in þamma stada, þo filusna anakumbjan gatawidedun, fimf þusundjos waire inuh qinons jah barna. swe at mikilamma nahtamata anakumbjandans wesun103 at ni wisandein104 aljai waihtai ufar þans fimf hlaibans jah twans fiskans, þanzei nimands jah awiliudonds gaþiuþida, jah swa managai ganohjands ins wailawiznai ni þatainei ganauhan þaurftais im fra-(c 50)gaf, ak filaus maizo; afar þatei matida so managei, bigitan was þizei hlaibe ·ib· tainjons fullos, þatei aflifnoda. samaleikoh þan jah þize fiske, swa filu swe wildedun. nih þan ana þaim hlaibam ainaim seinaizos mahtais filusna ustaiknida, ak jah in þaim fiskam; swa filu auk105 gamanwida ins wairþan, swaei ainƕarjammeh swa filu swe wilda andniman is106, tawida; jah ni in waihtai waninassu þizai filusnai wairþan gatawida. akei (d) nauh us þamma filu mais siponjans fullafahida jah anþarans gamaudida gaumjan, þatei is was sa sama, saei in auþidai ·m· jere attans ize fodida. þanuh, biþe sadai waurþun, qaþ siponjam seinaim: galisiþ þos aflifnandeins drausnos, ei waihtai ni fraqistnai. þanuh galesun jah gafullidedun ·ib· tainjons gabruko us þaim ·e· hlaibam barizeinam jah ·b· fiskam, þatei aflifnoda at þaim —

EXPLANATORY NOTES

[The figures in parentheses refer to paragrafs of the syntax of my 'First Germanic Bible', when preceded by S.; to paragrafs of this grammar, when preceded by Gr.]

I. FROM THE GOSPEL OF ST. MATTHEW

Chap. V, 17. ni hugjaiþ; prohibitiv optativ (S., 91, (2)). —qêmjau; opt. in a final object clause (S., 93). —gataíran, to tear or break completely, destroy; usfulljan, to fulfil. Both gat. and usf. ar infinitivs of purpose (S., 114), the prefixes ga and us being intensiv. 18. usleiþiþ himins jah aírþa; two subj. nominativs with a sg. v. (S., 5, n. 1). 19. saei; rel. prn. (Gr., 157; S., 60). —þizô; dem. prn., not art. (S., 63). —gataíriþ (prs. ind.) …laisjai (prs. opt.); the first denoting a fact, the second a possibility (S., 99, c): whosoever breaks and 'should' teach. —minnista; an exceptional case of a weak adj. without the art. —þiudangardjai himinê; without the art. (in the Grk. text τῇ…τῶν).

20. managizô (n. compar. uzed as sb.) izwaraizôs garaíhteins, more of your righteousness than of [the righteousness of] the scribes. —þau (conj.), than …þau (adv.), in any case; ni þau, in no case. —qimiþ in þiudangardjai; the dativ after qiman in and similar vs. of 'motion towards' is distinctivly Gothic (S., 55). 21. qiþan ist; stands for the Grk. aor. (S., 87, n., c) = imperf. in English. —maúrþrjais; the hort. opt. for the second pers. fut. in Grk. —waírþiþ; the prs. for the Grk. fut. (S., 86, (3)). —skula w. dat., a detter or subject to (S., 35, (2)). 22. ik; the personal prn. is uzed with a v. for the sake of emfasis (S., 2, n. 1). —ƕazuh môdags; for πᾶς ὁ w. a ptc. —brôþr seinamma; dat. after môdags: angry with (lit. 'to'; S., 36, (3)). —gaqumþai, council, from gaqiman, to cum together. —dwala (voc.); weak adj. uzed as sb. —skula in gaíaínnan; in denoting 'direction' 'in regard to'; the expression seems to be an imitation of the corresponding Grk. passage: ἔνοχος ἔσται εὶς τὴν γέενναν.

23. jabai nu baírais…gamuneis (Gr., 200, n. 1; and 196); a conditional sentence, the vs. of the protasis being in the opt., those of the apodosis in the imper. (S., 102, e). —aibr; s. 'Vocabulary'. —þeins; attributes generally follow their sb. (S., 10, n. 2). —ƕa; here indef. (Gr., 162, n. 2; S., 78, n. 2). 24. Here the apodosis begins. —þô; the art. is uzed, because the sacrifice (aibr) is again mentiond (as giba) (S., 67). —þeina; for its strong inflection, s. Gr. 122, n. 1. —brôþr þeinamma; dat. after gasibjôn (S., 43). 25. andastauin þeinamma; dat. after waíla hugjands (S., 41). —ibai, lest, lit. perhaps, which sense is also exprest by the opt. atgibai. —stauin; from staua, m. (Gr., 108; not f.; Gr., 97). —in karkara gal.; gal. in w. acc., more frequently w. dat.; see qimiþ in, abuv; jah galagjaza, and [then] thou wilt be cast. 26. usgaggis..usgibis; the first prs. expresses the first, the second the past future. —minnistan; this word does not exactly answer ἔσχατον (which Wulfila in other places renders by aftuma, aftumists, spêdiza, spêdists, spêdumists). It is not impossibl, however, that kintus ment not one particular coin (or mezure), but any coin (or mezure) of litl value.

27. For the tenses and opt. mood, see 21, abuv. 28. saei saíƕiþ; ind. in a rel. clause for a Grk. ptc. (S., 99). —du lustôn; inf. of purpose after du (S., 144). —izôs; gen. after lustôn (S., 26). —gahôrinôda (For the Grk. aor.; S., 87, (3)) izai; instrumental dat. of association (S., 52, (1), c). 29. marzjai; opt. necessitated by the sense, not by the conj. jabai (S., 102). —usstigg ita jah waírp; the order of words is Grk.; in Engl. we repeat the object 'it' after the second v. (waírp). —gadriusai in gaíaínnan; gadr. in w. acc.; onse (Lu. 8, 7) it takes the dat.; comp. qiman in, chap. V, 20, abuv. 30. taíhswô þeina handus; comp. the sequence of words (without the art.) with the similar expression (with the art.) in 29, abuv. —þô, this, that; but αὐτήν in Grk. —batizô ist þus ei, etc.; the dependent clause after batizô ist is sumtimes an acc. w. inf. (S., 113); þus is dat. of advantage (S., 36, (4)). —fraqistnai…gadriusai; both optativs imply possibility (S., 103). 31. -uh þan; both particls (= þan alone) ar here continuativ: but farther, also. —saei aflêtai qên; opt. in a rel. clause which does not contain a statement of the speaker, but of sum one else (cp. verse 32, below); qên is less definit here than in the following verse, where seina is emfatic, and qên seina means as much as 'his legitimate wife'. —gibai; hort. opt. (S., 91, (2)). —afstassais bôkôs, a writing (lit. letters; cp. the Latin 'littera': 'litterae') of divorcement (lit. 'standing off'; cp. the G. 'abstand' in the sense of 'desistence'). 32. saei aflêtiþ…taujiþ; the vs. ar in the ind. mood, because they contain the speaker's statements (as opposed to the preceding ones). —izê; for izei (Gr., 157, n. 3). 33. ufarswarais…usgibais; hort. opt. (S., 91, (2)). —fraujin; without the articl, when signifying God (S., 68, n. 2. The Grk. text has τῷ). 34. swaran; objectiv inf. after qiþan, to say, with the sense of 'commanding' (S., 110). —guþs; gen. in its abbreviated form (Gr., 94, n. 3). 35. baúrgs; without the art., as in Grk. 36. tagl, a singl hair; skuft, the hairs collectivly. 37. sijaiþ-þan (for sijaih þan, for sijai-uh þan; see Gr., 62, n. 3), but … shall be. —þata (art.) managizô; n. compar. uzed as sb.: lit. 'the more', i. e. what is more. —þaim; dat. as abl. (S., 54, 3), after the compar. managizô (= þau w. nom.; cp. the Grk. gen. and the Lt. abl. in such cases). —ubilin; dat. of the n. sg. ubilô uzed as sb. 38. und, for, in return for, w. dat.; in other senses, and more frequently, w. acc. 39. andstandan; inf., as in verse 34. —allis; adverbial gen., from the adj. alls, at all, without equivalent in the Grk. text. Wulfila probably inserted it according to verse 34, where the Grk. text shows ὅλως. —þamma unsêljin; weak adj. n. uzed as sb.; see ubilin in 37, abuv. —ƕas; here indef., as in 23, abuv. —stautai; opt., as in 29, abuv; likewise the imper. wandei in the apodosis. —jah, also. 40. jah, and. —þamma wiljandin; a participial construction, as in Grk. (τῷ θέλοντι). —niman; complimentary inf. after wiljandin (as in 42, below; S., 109). 41. ananauþjai..gaggais; the prs. opt. in protasis and apodosis (S., 102, a). —rasta aina; acc. expressing extent of space (S., 15, (2), β); rasta (for μίλιον, the Roman mile), lit. 'rest', place of resting, a stage or station, also the distance between two stages. 42. þamma wiljandin; dat. as abl. after uswandjais (S., 54, (1), where us should be inserted after af). —leiƕan (complementary inf.; S., 109) sis, to borrow; leiƕan, to lend. 43. frijôs…fiais fiand…frijôþ fijands; these words and several others ar found both with and without j (Gr., 10, n. 4); fiand (fijand), acc. of fiands (fijands), enemy, lit. hating, prsp. of fi(j)an, to hate (Gr., 115). 44. þiuþjaiþ þans wrikandans; bless ye (= treat wel; for the dat. after þiuþjan, s. S., 45, page 246, below). —bi, concerning, for. —usþriutandans; acc. of the prs. ptc. (Gr., 133) of usþriutan, the us- being intensiv; -þriutan = '-trude' in 'obtrude'. 45. ei waírþaiþ sunjus; ei, that, in order that; waírþaiþ, prs. opt. in a final clause (S., 96, a). —in himinam; adv. frase uzed substantivly after the art. (þis). —urranneiþ; ur- from us; Gr., 24, n. 2; 78, n. 4. —rigneiþ; from rignjan, factitiv of rign, n., rain. 46. ƕô mizdônô; the interr. ƕô agrees with the following gen. in gender. —niu (i. e. ni-u); interr. particl. —þai þiudô, the (= those) of the Gentiles, = the Gentiles; þiudô is gen. pl. of þiuda, peple. 47. þans frijônds izwarans, the frends (of) yours, = your frends; frijônds is sb. in form (Gr., 115) and meaning, while þans frijôndans stil has its verbal force; izwarans is a poss. prn. acc. pl. agreeing with frijônds, but izwis is a personal prn. acc. pl. guvernd by frijôndans. —ƕê; instr. case of ƕa, n. of ƕas (Gr., 159; S., 51). —managizô; compar. after ƕê (S., 51). 48. jus; for the personal prn. with a vb., see verse 22, abuv. —swaswê atta izwar sa in himinam is the subject, not sa, sa in himinam being an attribute of atta izwar, and may be renderd by a rel. clause in English.

Chap. VI. 1. taujan; complimentary inf. after atsaíƕiþ (2nd pers. pl. imper.). —du saíƕan im prop. a gerundiv construction, to be seen by them, lit. 'for them to see'. The activ inf. in Gothic often has a passiv force (S., 106, n. 3, end). —aiþþau, or else, otherwise. 2. þan, when. —taujais; opt. in a temporal clause (S., 100). —haúrnjais; hort. opt. (S., 91, (2)). —þai liutans; the art. denotes a class of peple (S., 68, (6), n.). —háuhjaindau; prs. opt. pass. in a final clause (S., 96, a, α). —fram, by. —qiþa; without ik; see V, 22, abuv. —andnêmun; pret. expressing completion (= our prs. perf.): they hav receivd (Cp. 5, below). 3. þuk taujandan armaiôn ni witi hleidumei þeina, ƕa taujiþ taíhswô þeina; a puzling construction, indeed! (Cp. O. Luecke, 'Absolute Participia im Gotischen, etc.'; and E. Bernhardt, 'Gotische Grammatik', p. 116). Sum Latin manuscripts hav 'te facientem'. But þuk taujandan probably depends on witi: Let not thy left hand know thee doing alms, what thy right hand doeth (= when thou doest alms, let not thy left hand know what thy right hand doeth.) 4. sijai; prs. opt. in a final clause (S., 96, a). —saíƕiþ; ind. in a rel. clause expressing a fact (S., 99). —usgibiþ; prs. ind. for the Grk. fut. (S., 86, (3)). 5. ei gaumjaindau mannam; dat. after gaumjan in the pass. ('to be seen by' = 'to appear' or 'show one's self to'). —þatei haband, etc.; cp. andnêmun, etc., in 2, abuv. 6. haúrdai þeinai; instr. dativ after galûkands (S., 52, (4), note). 7. bidjandansuþ; s before the enclitic -uh (-uþ; Gr., 62, n. 3) generally becums z (Gr., 78, c). —þai þiudô; gen. after the art. in the nom.; see V, 46. —im; dat. (of the pers. prn. is) after the impers. þugkeiþ (S., 42, n.). —andhausjaindau; prs. opt. pass. expressing probability (S., 91, (3)). 8. þaim (dem. prn. S., 63); instr. dat. after galeikôþ (S., 51 and 52). —þizei jus þaúrbuþ, of what you ar in need; þizei is gen. of attraction (= þata þizei; S., 70, n. 1; 72); for the inflection of þaúrbuþ, s. Gr., 196. —bidjaiþ; opt. in a temporal clause. 9. bidjaiþ; hort. opt. (S., 91, (2)). —atta unsar þu; voc. accumpanied by þu (for the Greek art. S., 14, ns. 1 and 2). – (9 … 13) weihnai.. qimai..waírþai…briggais; opts. expressing a wish, while the imperativs gif…aflêt…lausei imply what the speaker desires to be done now (S., 91, n. 1). 11. hlaif unsarana þana sinteinan, our bred, the daily = our daily bred; sinteins, continual (= daily) is undoutedly ment to express the 'cotidianum' of the Itala, for the Grk. τὸν ἐπιούσιον means the following [ἡ ἐπιοῦσα (whense ἐπιούσιος), sc. ἡμέρα, the following day]. —himma daga; loc. dat. (S., 53, (2)): to day. (For the dem. himma, s. Gr., 155). 12. uns; dat. of the indir. object, as in 14, below. —þatei; acc. after skulans sijaima (S., 15, n. 5). 13. in fraistubnjai; dat. after in, where we should expect the acc., as in V, 20. —þeina ist; the predicate is in the sg., altho it belongs to three coordinate subjects (S., 5, n. 1), the gender of þeina being that of the first subject (S., 9, n. 3). —in aiwins (acc. pl. of the i-declension; see Gr., 91, n. 5), for ages, for ever. 14. aflêtiþ (2nd pers. pl. prs. ind.) …aflêtiþ (3d pers. sing. prs. ind., for the Grk. future); the ind. in both clauses regarded as statements implying facts (S., 102). —izê, of them = their (S., 60). 15. þau; adv.; see V, 20. —missadêdins; acc. pl. of -dêþs (-dêds; s. Gr., 74, n. 2). 18. mannam; dat., as in 5, abuv. —usgibiþ þus; cp. verse 6, end. 19. frawardeiþ; sg., altho belonging to two subjects connected by jah (S., 5, n. 1). 21. ist; for the Grk. future. —jah, also. 22. lukarn leikis ist augô; the subject is augô; in the Grk. text the art. occurs with each noun. —waírþiþ; for ἔσται. 23. ƕan filu; supply ist from the protasis. 24. twaim fraujam; dat. of the relation of one person towards another (S., 37 and 45); so after the following vbs., ufhauseiþ and frakunnan (S., 41). —jabai; as if for εἰ, but the Grk. text has ἤ; hense the follg. jah means also. 25. duþþê; for du-h-þê (see 'Vocabulary'). —saiwalai…leika; dats. of the thing towards which the action of the vb., maúrnaiþ, is directed (S., 40): for your life. —matjaiþ ..drigkaiþ..wasjaiþ; opt. in indir. questions (S., 95). —ƕê; instr. case (Gr., 153 and 159; S., 52, (2)). —fôdeinai..wastjôm; abl. dats. after mais (S., 54, (3)). 26. þei ni saiand, etc.; an object clause depending on insaíƕiþ; þei is conj. (Gr., 218). —mais wulþrizans; a pleonastic use of the compar. degree (S., 57. n.). —þaim; abl. dat., as fôdeinai in 25. 29. qiþuh; for qiþa-uh (Gr., 4, n. 1). 30. himma daga; s. verse 11. —gistradagis, to-morrow; the corresponding word of the cognate dialects means yesterday. See 'Vocabulary'. —wisandô; prs. ptc. n. (weak infl.; Gr., 133) …galagiþ; pp. n. (strong infl.; Gr., 134). —guþ; subject. 31. matjam..drigkam; ind.: what shal we eat … drink [now] ..wasjaima [sc. uns]; opt. (for the Grk. fut.): wherewith shal [= may (S., 91, (3))] we clothe ourselvs [hereafter]? 32. waituh; for wait-uh.

25According to codex B; from verse 8, onward, with the various readings of A.
26In A: swaswe afswaggwidai weseima jal liban, and the additional marginal gloss skamaidedeima.
27usmetum A.
28Xristaus wanting in A.
29jaþ A.
30Makaidonja, Makaidonjai A.
31ei ni sijai B.
32jan A.
33merjada A.
34Timaiþaiu ni A.
35jan A.
36jaþ A.
37uns A.
38salbonsd A.
39fraujoma B.
40Chaps. II. III. according to A, with the various readings of B.
41nibai B.
42jah B.
43faheds B.
44friaþwa B.
45bi sumata» bi sum ain B.
46andabeit B.
47jah B.
48inuh B.
49For fragaf in both cases fragiba B.
50marginal gloss ni gafaihondau in A.
51aiwaggeljon B.
52twistandands imma B.
53in in Makidonja B.
54awiliud B.
55þairh uns after stadim B.
56Xristaus wanting in A.
57gloss fralusnandam in A.
58sumaim auk dauns dauþaus B.
59jah B.
60sijum B, swe wanting in B.
61jus siuþ» jusijuþ B.
62swikunþ B.
63sijuþ B.
64inna B.
65swartizla B.
66swaswe af uns silbam wanting in A.
67mahtededeina B.
68andbahti B.
69us B.
70jah B.
71Moses B.
72gloss afdaubnodedun in A.
73freijhals A.
74wulþau B.
75Chaps. IV. V. according to B, with the various readings of A.
76andbahtei A.
77wairþam A.
78sunjus A.
79liuhadein B.
80ungas. wanting in A.
81unskalkans A.
82unsaram —A stops here.
83The words put in Italics are wanting in the manuscript, they are interpolated translations from the Greek original.
84ƕeiht MS.
85Here A begins again.
86jah wanting in A.
87jag A.
88unsis A.
89inuþ A.
90gloss anafilhaima in A.
91unsis A.
92jan-ni in hairtin A.
93sis wanting in A.
94libainai B.
95ina wanting in A.
96uns sis» unsis AB.
97jag A.
98unsis A.
99bidjandans A.
100ize A.
101John VI, 9-13 according to Codex Argenteus: 9. ist magula ains her, saei habaiþ ·e· hlaibans barizeinans jah ·b· fiskans; akei þata ƕa ist du swa managaim? 20. iþ Iesus qaþ: waurkeiþ þans mans anakumbjan. wasuh þan hawi manag ana þamma stada. þaruh anakumbidedun wairos raþjon swaswe fimf þusundjos. 11. namuh þan þans hlaibans Iesus jah awiliudonds gadailida þaim anakumbjandam; samaleiko jah þize fiske, swa filu swe wildedun. 12. þanuh, biþe sadai waurþun, qaþ du siponjam seinaim: galisiþ þos aflifnandeins drauhsnos, þei waihtai ni fraqistnai. 13. þanuh galesun jah gafullidedun ·ib· tainjons gabruko us fimf hlaibam þaim barizeinam, þatei aflifnoda þaim matjandam.
102ains interpolated by Uppström.
103wesun interpolated by Vollmer.
104wisandin MS.
105swe after auk in MS.
106ist MS.