-25%
Spis treści
Karta redakcyjna
Pierwsza godzina myśli
opuszczają cudzoziemcy miasto wuhan
marzenie
dzisiaj
e come quei che con lena affannata...
on i ona
święta panna nad pannami
zdanie
do jutra
wdzięczność
dzieje żydów polskich
krzysztof boczkowski
zmyłka
komórka
stopy
modlitewka bezradna
wierzchołek niedosięgły świętej góry syzyf
porządkując książki julii hartwig z dedykacją
konsekwencje modlitwy
noe pijany
trzeciomajowa rozmowa z nieobecnym
* * * (świat się mną najadł...)
liczba
zdzisiek
godzina myśli
światowy dzień prozy
* * * (nie rób rzeczy w ogniu)
przeklęta stopniowość
niesprzeczność
lekcja metafory
Słodko wraca w aucie tonacja Cyrana
życzenie
chimera (manzoni)
myśl bliska daleka
wariat
stan epidemii
sto lat ale po co
życiowi znajomi
wierność
bezsenność
dzień zwycięstwa
list
okulary
biały kruk
Druga godzina myśli
dukla
ja wam to spróbuję wyjaśnić
faszystowski marsz
wybieraj
nocny zegar
jądro jasności
wspomnienie ojca przy wigilijnym stole
przebudzenie
stopy
zaoczny (pasolini)
po trzech królach
myśl o śmierci
los
drzewo co powraca
telefon od proroka
głowa
boska komedia
hermes
rozdzióbią nas
miałem sen
Opieka redakcyjna: EWELINA KOROSTYŃSKA
Korekta: ANNA DOBOSZ, ANNA RUDNICKA, ANETA TKACZYK
Projekt okładki, stron tytułowych oraz zdjęcie na okładce: ROBERT KLEEMANN
Zdjęcie autora na skrzydle okładki: JACEK POREMBA
Redaktor techniczny: ROBERT GĘBUŚ
© Copyright by Jarosław Mikołajewski
© Copyright by Wydawnictwo Literackie, 2021
Wydanie pierwsze
ISBN 978-83-08-07247-9
Wydawnictwo Literackie Sp. z o.o.
ul. Długa 1, 31-147 Kraków
tel. (+48 12) 619 27 70
fax. (+48 12) 430 00 96
bezpłatna linia telefoniczna: 800 42 10 40
e-mail: ksiegarnia@wydawnictwoliterackie.pl Księgarnia internetowa: www.wydawnictwoliterackie.pl
Konwersja: eLitera s.c.
Pierwsza godzina myśli
.
Dochodziły jakieś wieści o epidemii w Chinach. Potem wiadomość, że cudzoziemcy stamtąd wyjeżdżają. I zrobiło się smutno na myśl o Chińczykach, od których świat uciekał jak od umierającego starca.
opuszczają cudzoziemcy miasto wuhan
opuszczają cudzoziemcy miasto wuhan
wyjeżdżają anglicy
francuzi
i włosi
nie można mieć tego
za złe cudzoziemcom
a przecież
gdyby patrzeć na miasto wuhan
z tajemnicy nieba przez lupę bosmana
widać by było przedwieczorny pejzaż
świateł rozproszenia pod granitem chmury
lub odlot bocianów z jesiennych mazowszy
w innym czasie i miejscu
idą barbarzyńcy
z miasta wuhan
cudzoziemcy odchodzą
mają rację
i święte prawo do odejścia
mieszkańcy wuhanu nie mają pretensji
odchodzą cudzoziemcy i nic w tym dziwnego
a przecież smutno jest temu co patrzy
przez ogromną lupę gościnnego nieba
na cudzoziemski odlot przyspieszony
z gniazda zastygłego nad powolną jangcy
nad piękną i modrą
nad wielką i czystą
jak wstążka błękitna minionych dynastii
.
Z bezsennej nocy wychodzę z ostatnią deską ratunku.
marzenie
nie ma wolnej woli
tylko przymus pieprzony który zbawi
bo skazał
.
Nikt mi się dziś nie odkłania, jak w moim dawnym wierszu nikt mi się dziś nie odkłania.
dzisiaj
zdarza się jak dzisiaj że z chwili na chwilę
codzienna pustka
wchodzi w fazę pustki tylko przeciw tobie
nie zwiastują jej anioły
trąby
ani gromy
nie można jej odmówić
łagodności przypływu
nastaje w uprzejmym
nienatrętnym milczeniu
przypomina chwilę z dawnych górskich wędrówek
kiedy za drzewami czułeś czarną otchłań
zimny wiatr co wypychał z zarośniętej jaskini
a jednocześnie gwałtownie w nią wciągał
ma ta pustka coś wspólnego z solidarną i szczelną
zmową ludzi
i słońca
stworzeń których przyjaźń
cieszy od dzieciństwa lecz nagle ich bliskość
ubiera się w chłodne
mafijne wspólnictwo
omawiające plemienną wendetę
nie wiesz za co ta zemsta
bo wszyscy zamilkli
te dawne głosy
ta czeluść
i wnętrze ziemi w której biło serce
tak musi czuć się król
przed operacją
pacjent przed zamachem
wołasz
nie ma echa
nawet w tej jaskini
jedyne dwie drogi to ziemia
pod tobą
i niebo bez ptaków
wybrałbyś którąś ale nie masz łopaty
ani skrzydeł
nie masz krwi
w ramionach
wołasz by cokolwiek
usłyszeć w tej studni
lecz nikt nie odpowie czy jest wszystko naprawdę
czy ty sam jesteś pustką
i bezdenną ciszą
wszystko rozjaśnić mógłby dzień następny
gdyby mimo wszystko zaczekał
na ciebie
.
Często wierzchołek góry skrywa kolejny wierzchołek tej samej góry. Nie inaczej wierzchołek dołu skrywa kolejny wierzchołek tego samego dołu. U Dantego człowiek wychodzi na brzeg oszalałego morza, i tam dopiero czeka go piekło.
e come quei che con lena affannata...
dobrnąłem do krawędzi nowego czasu
jak się dopływa do bezpiecznego brzegu
i tutaj dopiero
pod pogodnym niebem
na łagodnym piasku
dopadły mnie burze
skatowały pioruny
.
On – wirus. Ona – choroba. Ona – miłość. W innych językach, choćby po włosku, ona to on.
on i ona
lekarz mówi w telewizji że to straszna choroba
że przez nią
która jest nim
lekkie płuca co normalnie
mogłyby unosić się na wodzie jak rybi pęcherz
stają się ciężkie i twarde
buty z cementu
zakute przez mafię
ta przemiana
myślę
to jest ludzka sprawa
podobnie ta
która w innych językach bywa tym
zmienia serce lekkie
jak wnuczka beztroskiej jaskółki
w kamień owinięty szmatą
i przywiązany do szyi
szmata jest po to by się ukryć przed wzrokiem
tych którzy mają własne szmaty
na kanciastych kamieniach
.
Nie mogę przychodzić do mamy, żeby jej nie zarazić. Ma 86 lat. Jeżdżę pod jej dom, staję pod oknem, rozmawiamy przez telefon, widząc się przez podwójną szybę.
święta panna nad pannami
nie przychodź mówi mama ale jak tu
nie przyjść
za mało zostało
za bardzo stopniało
żeby się nie widzieć
jadę więc parkuję pod amboną
okna i dzwonię za szybkę
na jej pierwszym piętrze
mama się pojawia w odblaskach zajączków
niewyraźna
zamglona
trochę prześwietlona
w świętości świętej co na mszę
nie chodzi
z czarnym atrybutem przenośnej
słuchawki
halo jak się czujesz
wysłuchaj mnie pani
bez wstydu że sąsiadki
chodzą między nami
ze śmieciami
i psami
zmiłuj się nad nami
.
Przyśniło się zdanie.
zdanie
będziesz całym sobą przy swej własnej śmierci
.
Jeździliśmy jeszcze do pracy i nagle zwykłe słowa pożegnania w tunelu metra zabrzmiały inaczej.
do jutra
brzmi ładnie dziękuję ale jutra
ma nie być
nie będzie jutra
i nigdy nie było
było wczoraj i pamiętam
że było w nim dzisiaj
zimno suchej wody
i jest ta rzeka
do której nie wchodzę
bo jestem w niej już od wczoraj
przedwczoraj
a ona mi płynie
do źródła
na przekór i skroś
.
Na sześćdziesiąte urodziny, w czasie epidemii, dostałem 222 płyty z muzyką Bacha.
wdzięczność
potrzebna jest nie bogu
lecz nam
spróbujmy napisać wiersz
na samej wdzięczności
będzie piękny
zapatrzony w jej skromne praźródło
nie będą potrzebne
uszy do słuchania
palce do pisania
muzyka i poezja
wessą nas
cali będziemy muzyką
poezją
jej kroplą
.
W telewizji człowiek z żółtym żonkilem i rocznica, w którą byłbym dziś w dzielnicy porośniętej leniwymi blokami.
dzieje żydów polskich
znałem ich
niewielu
już
od podstawówki
z twarzy
i z imienia
o każdym
słyszałem
to
co najważniejsze
że to
żyd
żydówka
niekiedy
żydówa
ale tak mówiono
tylko
o tych starych
i grubych
nie
sądzie najwyższy
o ich córkach
inaczej
chyba
żydóweczka
nie całkiem
pamiętam
.
Na Antologię poetów najbliższych. Od Safony do Sylvii Plath Krzysztofa Boczkowskiego natrafiłem, porządkując książki. Zabrałem do łóżka. Pozostała ze mną na cały ten czas.
krzysztof boczkowski
jesteśmy we dwoje
ja i to maleńkie
oko morza w zatoce
w jego ciepłym oddechu tańczą
ciała wszystkich
którzy kiedykolwiek
weszli do jego przedwieczornej krwi
czuwali na piaskach
jego samotności
z nas dwóch albo dwojga
zostało tylko ono
kiedy go nie widzę
czy ma jeszcze dla mnie
to swoje spojrzenie
powolne jak pies
co przeciąga się w słońcu
.
Być może dowodem na tamten świat jest poczucie, że na tym nie rozstaniemy się z wyrzutami sumienia, wstydem i poczuciem winy.
zmyłka
najpierw myślałem że wyrzuty sumienia
nie starzeją się wcale
że kłują w każdej porze
jak przydrożne osty
a one więdną i wzlatują
jak liście
wysoko aż nikną za bliskimi drzewami
lecz wtedy wchodzą w swoje drugie życie
i wiosną wracają
z soczystą siłą wiecznej zieleni
.
Zosia napisała rano esemesa: „Ja nie chcę przegapić tej wiosny”.
komórka
na cały dzień wyłączyłem telefon
złożyłem do szuflady jak do ciemnej
trumny
myślałem potem jak o człowieku
którego zostawili
tamci żałobnicy
na trzy dni przed pustym świętem
zmartwychwstania
rozkładał mi się w myślach
żył wolnym życiem pokarmu dla ziemi
wieczorem
kiedy wyjąłem go z trumny
w tych moich rękach przemienił się
w łunę
nie było śmierci
tylko niebo i gwiazda
migocąca łagodnie
ja nie chcę przegapić tej wiosny
perskie oko córki
w czasie epidemii
.
Pragnienie jednak przypomina o sobie. Może pod wpływem fresków z Mantui, które oglądałem poprzedniego wieczoru.
stopy
w czasach nowej surowości gdzie moralizm porannych
programów próbuje się z greckim ogniem
chciałbym ciebie poznać od najczystszej strony
usiąść w twoich stopach
wziąć na dłonie olejek
i powoli nacierać twoje odwieczne podstawy
te święte
którymi mierzymy wędrówkę
do ostatecznego celu wędrowania
chciałbym żeby było
to całkiem na miejscu
całkiem upragnione
potem
niekoniecznie
wejść w miejsca rozświetlone tym moim dotykiem
wystarczy że w sobie poczujesz
race mojego oddechu
reszta jest językiem
przecież jestem niemłody
mam tylko usta
i niewiele więcej
mowę szeptaną na granicy
przypływu
wolę nie ugasić ciebie
niż nie zbudzić
tyle może kto skończył
swoje dobre lata
.
Przed snem wyszedłem na spacer z Luną, suczką kochaną. Sama przyszła do głowy modlitewka, przez nogi i przez oczy. Omdlewała, ledwo doniosłem do domu.
modlitewka bezradna
mój aniele stróżu
aniołku stróżeczku
połóż się dziś przy mnie w pachnącym łóżeczku
mój aniele stróżu
aniołku stróżyno
posiedź tu przez chwilę z dobrotliwą miną
mój aniele stróżu
w pościelowych różach
daj mi się ułożyć u twego weznóża
mój aniele stróżu
niołku stróżycielu
upij się dziś ze mną na białym weselu
mój aniele stróżu
aniołku stróżełku
pozwól złożyć głowę na miękkim skrzydełku
mój aniele stróżu
zasnąłeś przede mną
znowu jest mi zimno znowu jest mi ciemno
.
We włoskiej telewizji, na pasku, wiadomość, że pomiędzy Libią a Maltą utonęło kilkadziesiąt, może dwieście osób. Zaczął się nowy sezon.
wierzchołek niedosięgły świętej góry syzyf
znowu
jak mówią
utonęli ludzie
to tak jak gdyby to byli ci sami
niezmordowanie się rodzą
i toną
rodzą się
by tonąć
lub nie żeby tonąć
ale i tak toną
latem
mówi prasa
będzie szczyt utonięć
czy mają pamięć poprzednich
czy jest to dla nich
wciąż nowa przygoda
.
Czas pamięci i czas pamiętającego to dwa różne czasy, jeden nie powinien przypominać o sobie drugiemu.
porządkując książki julii hartwig z dedykacją
Ona: „Nie chcę, żeby ktoś je czytał, i na pewno zniszczę tę korespondencję /.../.
Ja: A może ktoś dowiedziałby się z tych listów czegoś ważnego?
Ona: Chyba tylko tego, jak dwoje ludzi może się kochać.
To jest ciekawe, ale tę wiedzę najlepiej zdobywać na własny rachunek...”.
kiedy julia powiedziała że spali listy
od ksawerego
spytałem dlaczego
na co ona
z delikatną dystynkcją ludzi którzy wiedzą
co najważniejsze
bo przestali kłócić się
z losem
co najwyżej próbowali w nim wytrwać
odpowiedziała więc julia pytaniem
z porządku brzmiących ostatecznie
co miałaby powiedzieć cudza
dawna miłość
tym co po latach ich miłość czytają
ze stronic zapisanych bezimienną ręką
takie jej słowa brzmią mi dzisiaj w domu
pamięci i w mieszkaniu serca
w jej wdzięcznej tonacji
poważnie kresowej
pożegnalnej
skrzypcowej
choć potem w wywiadzie powiedziała inaczej
a i ja zadałem nieco inne pytanie
ale z tego wątku naszej dobrej przyjaźni
pozostała mi zgoda ubrana w muzykę
istotnego głosu
który podłączony był pod boże źródło
przepuszczone przez struny czechowicza
miłosza
arthura
guillaume’a
starych fotografii
kwestia była więc taka czy ktoś z zewnątrz zrozumie
coś co z natury może być jedynie
wewnętrzne
nieprzenośne
niepodpatrywalne
ktoś z zewnątrz czasu
albo z zewnątrz myśli
lecz my sami którzy
nie jesteśmy już sobą
czy my nie jesteśmy dla siebie
kimś z zewnątrz?
po tym wiemy że człowiek nie jest jedną osobą
że oburza się sobą z całkiem innej przygody
czasami wydaje się nie do zniesienia
ten ja który nie jest już mną
ani nikim
albo mną i nikim
i wszystkim we wszystkich
w ludziach
zwierzętach
i wiosennych pąkach
.
Bóg zawsze nas łapie za język.
konsekwencje modlitwy
nie wódź na pokuszenie
i bóg zesłał starość
.
Myślę tylko wierszem, mówię tylko wierszem. To nie jest zasługa. To defekt. Inaczej nie umiem. Trudno powiedzieć, dlaczego myślę o Krzyśku Bednarskim i przeglądam jego katalogi.
noe pijany
od kiedy wyszydziła go młodość
mówił już tylko wierszem
odkrył że mówienie wierszem jest językiem
starości która słyszy
głównie szmery źródła
że mówienie wierszem jest językiem
odwiecznym
skierowanym
do historii bez czasu
tylko jeszcze ta twardość
słowa niepotrzebna
że nie jest wirującym gdzieś pyłem stworzenia
który nie potrafi zakłócić porządku
stąd ta złość na siebie
i synów
to przekleństwo
.
Nie mam nienawiści. Nie znam jej. Ale pokusa nienawiści zakrada się czasem i zagęszcza. Próbuję przetworzyć jej cień na rozmowę.
trzeciomajowa rozmowa z nieobecnym
„koszary, seminarium, dzika plaża, burdel”.
Pier Paolo Pasolini, Do mojego narodu
muszę cię zmartwić lecz nie jesteś mesjaszem
i nie jest chrystusem ten kraj i to imię
zostanie po tobie szczęk słoneczka z blachy
tłoczonej przez sztance wczesnych peerelów
setka doktoratów wokół mrocznej kwestii
jak to się stało że w ogóle byłeś
dwie habilitacje o naturze kota
co ma się za boga obracając myszką
trzy słabe nowele o służalstwie dworu
i kod genetyczny lizusowskiej śliny
będą pomniki które trzeba strącić
lub wymienić na nowe by uniknąć pytań
co kiedyś stało na dawnym cokole
starzy będą szydzić z samozawstydzenia
a młodzi nie wiedzieć z kogo to szyderstwo
będą wielkie torsje na brzęk słów dostojnych
i obły dylemat komu podać rękę
kiedy patrzę na twoje nieżyczliwe miny
myślę że mogłeś kojarzyć się lepiej
choćby z cynicznym lecz mądrym cesarzem
którego spojrzenie co dwa dni rozjaśnia
bardzo kapryśne lecz szczere współczucie
przyznaj nieobecny: wiedziałeś od dawna
kto pierwszy się wzbije ponad wspólne imię
ocierając usta sobą i historią
przyznaj że cię bawi własna przenikliwość
i to że potrafisz odegrać ofiarę
szkoda gadać jest święto trzeba iść na spacer
gdybyś czytał wiersze przesłałbym ci słowa
bluźniercy z kraju dojrzałej cytryny
który swojemu narodowi miał czelność
zalecić by zstąpił do pięknego morza
a ja tobie życzę pogodnej kąpieli
z widokiem na plażę pełną pięknych ludzi
w tęczowych kostiumach na słonecznej skórze
zażyj morskiej piany i wróć afrodytą
jeśli jest możliwe to co niemożliwe
.
Pewność, która atakuje za każdym razem, kiedy ktoś nie odpowiada albo nie jest – w moim odczuciu – dość serdeczny.
* * *
świat się mną najadł
zdradza skłonność do torsji
.
Odzywa się nerwica. Nigdy nie opuszcza. To jest liczbą, to znów dotykiem, spojrzeniem, oddechem. Czasem wszystkim naraz.
liczba
jak jubileusz który dawno minął
ale nie on
jak wpół przecięty znak doskonałości
ale nie ona
jak wiek ojca kiedy poszedł na pierwszą
moją wywiadówkę
lecz nie on
jak wiek mamy w roku morderstwa świętego księdza
ale też nie on
jak na oko liczba ptaków na dzisiejszym drzewie
z tym że nie ona
czym jesteś
liczbo która chodzisz dzisiaj za mną
czemu chodzisz za mną liczbo
dziś ta jutro inna
lub ta sama zawsze
która coś tam znaczysz
.
Przychodzą do mnie zmarli, którym za życia nie spłaciłem długu.
zdzisiek
za którymś razem kiedy do mnie zadzwonił
a ja nie odebrałem
bo byłem w czasie kiedy nie odbieram
(prócz tego mówił szybko
i bardzo nieskładnie)
kolega który żył z tego
że pisał doktoraty dla gorszych od siebie
wysłał esemesa
czy myślisz że ty nigdy nie umrzesz
to nie było pytanie
