Пастэга

© Яўген Аснарэўскі, 2024

ISBN 978-5-0060-2788-6

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero

Пастэга

Глава 1

Цёплая, залатая восень… Мужчына і дзяўчына стаялі побач з высокім, шэрым мастом, ля берага даволі шырокай ракі. Злева ад іх, на некаторай адлегласці, хаваўся ў пералівістай, блакітнаватай смузе, горад, у панараме якога вылучаліся два замкі на высокіх пагорках, хупавыя званіцы хрысціянскіх цэркваў, і сумныя, нязграбныя прамавугольнікі бетонных гмахаў. Перад іх тварамі, пасярод хвалістага воднага шоўку, знаходзіўся невялікі, зялёны астравок, здольны цалкам патануць у дні разводдзяў. Двое назіральнікаў былі апрануты ва ўмерана цёплыя курткі, сімпатычныя шапкі і пальчаткі, цёмныя штаны. Адным з гэтых назіральнікаў быў я – Магістра Тэт (Magistro Tet). Спадарожніцу маю звалі Альфа Саванта (Alfa Savanto). Мы глядзелі на астравок, а там з'яўляліся хуткія, як маланка, выдры.

– Пойдзем, Тэт, – сказала яна, гледзячы на мяне выразнымі і трохі смяшлівымі вачыма, у якіх амаль кожны мог бы прачытаць толькі злёгку затоеную пяшчоту. – Прыйшла пара для нашых урокаў.

«Што можа быць лепш за ўрокі, – падумалася мне, – калі ты настаўнік, а не вучань».

Аднак Альфа любiла быць вучаніцай. І вось мы ўжо сядзелі ў маёй хаце. Інтэр'ер у стылі лофт і ашаламляльны сад за старымі вокнамі… Тут у мяне былі яблыні, і бэз, і грушы, і таполі, і вішні, і агрэст, і зялёная траўка з кветкамі. На самых высокіх дрэвах – цэлая куча амелы. Часам яе вечна зялёныя шчупальцы падалі на дарожкі саду… Вырваныя ветрам, яны былі асуджаны на смерць, але яшчэ неверагодна доўга супраціўляліся ёй, нават калі зямлю пакрываў белы, хрумсткі снег.

Аказваецца, у амелы ёсць ягады. Пакуль яна вісіць на дрэве разгледзець іх вельмі складана.

– Люблю тваю самаробную мэблю, – шапнула Аля і засмяялася.

Мілка зручна ўладкавалася на канапе. Побач красаваліся самыя розныя падушкі: некаторыя з даволі складаным гафтам, а іншыя з гладкай, прыгожай тканіны. Усе гэтыя мяккія штуковіны стварылі гаспадары дома.

– Згуляем у шахматы, Аля? – спытаў я і пасміхнуўся.

– Вядома! – хутка пагадзілася яна і рэзка нахіліла галаву на бок, пры гэтым яе валасы саслізнулі на грудзі.

Я – вельмі пасрэдны шахматыст. Вельмі нават маламайстэрскі. Але ўсё ж змог навучыць Алю. Яна выдатна разумела гульню і адгражвалася ўжо ў хуткім часе перасягнуць настаўніка. Думаю, усе шанцы ў яе сапраўды былі. Вучыць яе – неверагоднае шчасце. Што можа быць больш пацягальным, чым задуменная жанчына, якая сядзіць на тваім ложку, схіліўшыся над дошкай з маленькімі, бліскучымі фігуркамі, гладкімі, такімі прыемнымі навобмацак… Гладкія фігуркі, шурпатая дошка са старым, сцертым лакам, маладая дзяўчына… Іх так і хочацца пагладзіць!

Хэй, што вы там гаворыце? Ніколі не думаючая, голая жанчына, без усялякіх фігур, акрамя яе ўласнай, значна панадлівей за тую, што я цяпер апісаў? Хм… Так сапраўды скажуць многія мужчыны, калі, зразумела, раптам вырашаць разрадзіцца шчырасцю. «Я верны табе, дарагая, таму што кахаю», – стандартны варыянт псеўдапраўды. Падаюць, як высакароднае і ўзвышанае прызнанне. Аднак калі б казачнік быў шчыры, то сказаў наступнае: «Я верны табе, супружнiца, бо галівудская акторка мне не дастанецца. Нават твая больш сэксуальная сяброўка Дана мяне бартанула, і вось мы ў шлюбе, чмок-чмок. Але варта нечаму значна лепшаму стаць для мяне даступным, і ты атрымаеш адстаўку».

Амаль усе хоць раз думалі, што не вытрымаюць нейкай суровай праўды. Але амаль усе яе вытрымлівалі, і лепш за ўсiх, звычайна, тыя, хто прывык да непазбежных выпрабаванняў з дзяцінства. Што наогул значыць ходкая фраза: «Я гэтага не вытрымаю». Наўрад цi ў цябе спыніцца сэрца ад інфармацыі аб тым, што муж уварваўся ў арганізм іншай жанчыны, нават калі ты ўсё яшчэ кахаеш здрадніка. Ты напэўна вытрымаеш тое, што нібы не вытрымаеш – не хлусі сабе, каб пацешыць неўроз. Выпрабаванне, звычайна, страшней перад яго пачаткам, чым у самім працэсе, хоць, пасадка на паль, па-за ўсякім сумневам, складае адно з выключэнняў для дадзенага правіла.

Пасля гэтага выдатнага, кропельку хаатычнага, адступлення, вернемся, нарэшце, да маіх слоў і густаў. Я заўсёды быў перверсіўным: жанчыны з магутным мозгам уяўляюцца мне гарачымі. Асабліва ў тым выпадку, калі пры магутным інтэлекце ў іх яшчэ і анёльская знешнасць. Хто, зрэшты, скажа, што ёсць анёльская знешнасць? Гэта калі дама падобная на адну са скульптур у нашым галоўным касцёле? Ці на ляльку? У яе модныя сёння вусны, якія як быццам доўга білі ракеткай для пінг-понга, пакуль тыя не набылі патрэбную форму? Пам-пам-пам. Але хто такі гэты Магістра Тэт, каб судзіць. Ён, гэта значыць я, якраз ніколі не забывае: густы бываюць рознымі. Можна не казаць: фільм глупства, кніжыца тупая, дзяўчына страшная, а замест гэтага карэктна паведамляць: «не ў маім гусце».

Урэшце, вернемся да гульні!

– Дзіцячы мат ужо не пройдзе, так? – спытаў я і рэзка прыўзняў бровы.

– Гэта факт! – упэўнена заявіла Аля, кусаючы губкі і паціраючы свае далонькі.

– Ну што ж, – адказаў я дзяўчыне. – Паспрабую паказаць іспанскую партыю, хоць я, шчыра кажучы, трымаю ў памяці толькі назву, што вось, маўляў, нешта там іспанскае ў гэтых шахматных дэбютах навостранае.

– Я магла б быць іспанкай, – прамовіла мая вясёлая партнёрка па шахматах.

– Іспанкі часцяком нейкія занадта шумныя, па меншай меры, на мой густ. Я хутчэй аматар цішыні, чым ляманту без прычыны. Ёсць час для шумных спраў, калі можна паслухаць метал, пастукаць ложкам, ці пакрычаць у лесе мянушку, прылепленую шэфу. Але цішыня, абсалютна дакладна, адна з выдатных рэчаў, дадзеных насельнікам гэтага дурнога мірка, – заявіў я, здымаючы з дошкі слана, якога не абараніла Альфа.

– М-м-м-м, ну-у-у-у вось, – жаласна прамычала дзяўчына і зрабіла сумную грымаску.

– Я не магу вяртаць фігуры. Я ж выбудоўваў нейкую камбінацыю, каб ты пазяхнула свайго слоніка. Ды і наогул, як можна выйграць, калі вечна паддавацца.

– Ну, дзеля мяне-е-е-е, – прашаптала Аля і склала ручкі на грудзях. – Я зраблю ўсё, што ты хочаш!

– З'еш пры мне банан? – спытаў я абсалютна сур'ёзна і крыху ўзвышана, як быццам чытаў пропаведзь у храме.

– Ты вось толькі гэтага хочаш? Рэальна? – удакладніла шахматыстка.

– На кухні ёсць звязак бананаў, – прабасіў я. – Па банане за вернутую фігуру. Пешкі не лічацца.

– Дамовіліся! – тут жа пагадзілася апанентка.

Неўзабаве я прайграў, а пераможцы трэба было з'есці тры бананы.

– Дык чаму ты магла б быць іспанкай? – спытаў я, уважліва гледзячы на сваю музу, якая рыхтавалася з'есці пругкую, даўгаватую садавіну.

– Ты нарэшце навучыш мяне пісаць кнігі, «аль» не? – весела пацікавілася дзяўчына.

Я выдаў смяшок. Літаратура – сок жыцця, асабліва неабходны асобным юным розумам. Цяпер, калі нават смешны чалавечак, з адной звілінай у галаве, мае магчымасць даносіць светлыя думкі да шырокай аўдыторыі, асветніцкая функцыя літаратуры некалькі размыта. У другім тысячагоддзі знайсці добры новы раман, прыкладна, як знайсці сапраўдную пярлінку сярод пластмасавай біжутэрыі. Чуеце? Гэта ўсё тое ж самае – пра часы, пра норавы. Раней было лепей. Старадаўняя, смешная песенька. Паўтор з пакалення ў пакаленне. І ўсё ж, ніколі раней прыток літаратурных неафітаў, якія спакушаюць чытача хронікай паходу шаблонных да болю дам і кавалераў (ментальных блізнят кухняных літаратараў) не быў такім вялікiм. Масы пісак, якія захламляюць эфір цяжкаважнымі, як рухавік самазвала, вырабамі… Тыя масы крыэйтараў і прадукты іх творчай жыццядзейнасці апанавалі інтэрнэт. I гэта, канешне, гістарычная падзея!

– Ну так, – вымавіў я ціха, далікатным голасам. – Напішам разам кнігу, пра якое-небудзь падарожжа ў іншую рэальнасць, куды можна адправіцца праз гарадскія парталы. Ну, карацей кажучы, нешта накшталт гарадскога фэнтэзі. Не суперарыгінальны сюжэт, але згадзіцца.

– Я баюся аб'есціся трыма бананамі, я ж паснедала, – раптам абвясціў мой цудоўны гросмайстар.

Мне прыйшлося манерна ўздыхнуць і пляснуць у ладкі.

– Ну што ж, не буду ж я пхаць у цябе бананы сілком. Можаш з'есці ўсяго адзін. Пачынайце, паненка.

З гэтымі словамі я падпёр падбародак кулаком і пільна ўгледзеўся ў твар смяшлівай кампаньёнкі.

Глава 2

Вясёлае цурчанне вады ў невялікіх вадаспадзіках… Даліна ручая нейкім дзіўным чынам апынулася ў самым цэнтры даволі вялікага горада (ва ўсякім разе большага, чым сталіца Швейцарыі). Людзі ўладкавалі гэтае зямное заглыбленне. Дарожкі, выбрукаваныя шурпатай пліткай, ажурныя борцікі парэнчаў, абцяжараныя «сямейнымі» замкамі (Марыя плюс Марэк = Разам назаўжды). Бронзавыя статуі. Палац васемнаццатага стагоддзя, з высокім, чарапічным дахам. Будынак размясціўся непадалёк ад правалу даліны. Паміж палацам і адной з цэнтральных гарадскіх плошчаў – мост з вялікай аркай, якая як бы ўсмоктвала ў сябе ручай, пясчаныя беражочкі, звілістую дарожку, пакрытую той самай пліткай з шорсткага бетону.

Ісці. Шамацець каляровым лісцем. Старацца не аблізваць вусны. Часцінкі мазаікі шчодра рассыпаюць клёны, якія высяцца па краях даліны, як гіганцкія брокалі. Газон – геаграфічная мапа. Незлічоныя, разнастайныя па форме і колеру, лятаючыя вандроўнікі. Дзеці дрэўнай кроны закрылі сабой паверхню зямлі, стварыўшы стракатую коўдру. Бракуе толькі мерыдыянаў з экватарам.

Затое тут ёсць заспакаяльнае, нізкае неба. Яркае, халаднаватае свяціла. Натуральны прастор паміж каменнымі куфэркамі асабнякоў. Свежы вецер з лёгкім пахам гніення… Парачка з дзіцём, веласіпедыст… Ціха, спакойна. Але недзе ў гэты час адбываюцца драматычныя падзеі. Хома сапіенсы забіваюць. Спрабуюць забіць. Спальваюць дамы са скверамі. Б'юцца, каб выратаваць іх ад агню. Я ж проста іду. Чую ў вушах музыку армяна-амерыканскага гурта. Побач са мной рухаецца Аля. Мы падыходзім да згаданага раней маста. За ім будзе яшчэ адзін масток – больш стары. Нас цікавіць першы. Ён даволі шырокі. Увайшоўшы ў яго таямнічую арку, можна ўбачыць мноства «дугавых рэбраў». Бетонныя костачкі надзейна трымаюць нязграбны, масіўны мост на сваіх выгнутых, натруджаных спінах. Злева ад нас, паміж гэтымі рэбрамі, дванаццаць прасветаў, справа – восем. Мы праходзім пад мастом, затым нейкі час сядзім на размаляванай маркерам, цёмна-карычневай лавачцы. Стукаю косткамі па драўлянай спінцы, там, дзе былая хвоя злёгку нагрэлася ад сонца. Расла сабе год, два, пяць. Кола быцця! Пад скрыгат пілы, працаўнiчок сканчае цыкл вырастання іглічнай грацыі. Потым рабочыя камунальнай гаспадаркі робяць з сушаных касцей, у якіх некалі беглі сокі, тлела жыццё, нешта адносна зручнае для чалавечай задніцы. Дрэва памерла. Але я крыху жывейшы за лаўку. Таму рады, што зараз на мёртвым сядзенні прымасціліся спакушальныя ягадзіцы маёй спадарожніцы, абцягнутыя тугiмі, шэрымі штонікамі, а акрамя таго, значна менш цікавая, мужчынская задніца – мая.

– Як тут усё ж файна, – уздыхае Аля.

– Гэта так, – згаджаюся я, а потым, нечакана для суразмоўніцы, дадаю. – Ты б хацела памерці менавіта цяпер? Вось менавіта ў гэты канкрэтны момант, калі табе цудоўна, спакойна? Проста зачыніць вочы, каб больш ніколі не адчыняць? Відавочна, што далей нас, як усіх на свеце, чакае яшчэ шмат сумных падзей, дык ці не лепш перабіць сімфонію на адным радасным, мажорным акордзе?

Аля моўчкі глядзіць мне ў вочы. Яна падцягнула нагу ўверх і цісне каленкай на драўняны хрыбет мёртвай лавачкі. Злёгку закусіла ніжнюю губу (люблю, калі яна так робіць), паправіла, злёгку дрыготкімі пальчыкамі, пасмачку валасоў.

– Тады я ніколі не вазьму на рукі сваё дзіця, – нарэшце адказвае яна, – і, хоць яго трэба прывесцi на свет у пакутлівых родах, усё ж, я хацела б выпрабаваць гэта.

– Трэба яшчэ і зачаць, – удакладняю я.

– Я чамусьці мяркую, што з гэтым вельмі вялікіх праблем не будзе, – адказвае Аля, гледзячы на мяне смяшлiвымi вачыма, пры гэтым какетліва паднімаючы бровы.

– Нарадзіць дзіця значыць выракчы яго на смерць, – Тэт апавясціў дзяўчыну на мёртвай лавачцы. – Так, пра гэта дакладна думае не кожная маці. Ты дорыш жыццё, але зусім ясна тое, што жыццё твайго дзіцяці скончыцца. Калі не адмахвацца ад статыстыкі, то можна даволі ўпэўнена заявіць, што наўрад яно скончыцца ва ўзросце ста двух гадоў, падчас найглыбокага сну. Вельмі верагодна, што смерць гэтая будзе звязана з пакутамі. Ды і само жыццё дзіцяці, трэба думаць, будзе звязана з пакутамі. Можна быць нават мільярдэрам, мець поўную ўпэўненасць, што ты ўжо дакладна зможаш даць сваёй крывіначцы неабходны дабрабыт, але дзіця, раптоўна, можа захварэць на нешта такое, што не вылечаць нават шарлатаны-лекары, за ўсе назапашаныя, праклятыя мільярды. Дзіця можа патрапіць пад машыну, застацца інвалідам, напрыклад. Ва ўсіх такіх выпадках адказнасць будут несці тыя, хто далi гэтае выдатнае жыццё – бацькi. А можа роды – своеасаблівая эстафета помсты? Бацькі выцягнулі ў гэты ідыёцкі свет цябе, а ты адыгрываешся на сваіх дзецях, падумваючы аб тым, што неабходзен той, хто транспартуе шклянку вадкасці да падгалоўя ложка, калі ногі ўжо не дазволяць дабрацца на кухню. Выстрэльваеш дзіця ў свет граху, быццам корак ад шампанскага. Матывацыя зразумелая. Але корку ад гэтага не лягчэй. Так, вядома, дзіця чакаюць радасныя моманты. Я сам быў практычна абсалютна шчаслівы ў раннім дзяцінстве. Толькі наступны боль наўрад цi загасне ад прыемных момантаў, ці, прынамсі, я цяпер не зусім у гэтым упэўнены.

Мая спадарожніца даволі доўга маўчала. Яе далікатная ўсмешка таксама, як быццам, была ціхай і лагоднай.

– Ты маеш рацыю, маеш рацыю збольшага, – Аля глыбока ўздыхнула. – Але я проста хачу гэта выпрабаваць. Логіка тут, мабыць, бяссільная.

– Што ж, калі камусьці патрэбна мэта жыцця, то можна жыць хаця б дзеля таго, каб паглядзець, чым канкрэтна скончыцца гэты забег. Ясна, што чакае ў канцы, але некаторыя дэталі спаборніцтва невядомыя, а можа ж быць цікава даведацца, – я казаў так, быццам мяне прасілі не шумець у пакоі спячага дзіцяці.

Пасля гэтых слоў мы ўстаем і вяртаемся назад. Цяпер дванаццаць прасветаў справа ад нас. Я адлічваю шэсць з боку лаўкі, на якой мы толькі што сядзелі. Нам патрэбен шосты прасвет…

– Значыць, – ціха сказала дзяўчына, – нам трэба перабрацца праз гэты ручаёк.

– Проста пераскочым, Аля! – пазначыў я нашу задачу.

– Ты ўпэўнены? – адказала мне спадарожніца, скептычна паглядзеўшы на жвавыя патокі раўчука, якія беглi ў бок вялікай ракі, дзе мы нядаўна аглядалі зялёны астравок выдр.

«Скачок на пусты беражок».

– Там ёсць месца, дзе адлегласць зусім маленькая. У зусім крайнім выпадку, ты проста прамочыш ногі, захварэеш на прастатыт і памрэш.

– Ты цвёрда ўпэўнены, што я магу захварэць на прастатыт? – удакладніла дзяўчына.

– Верагоднасць прыкладна такая ж, як верагоднасць таго, што ты прамочыш ногі, – важным тонам адказаў я і паправіў уяўны вус.

Аля засмяялася. Мы накіраваліся да самага вузкага месца, дзе зялёную ваду можна было пераскочыць вельмі лёгка.

– Я першая! – крыкнула дзяўчына.

Яе вясёлы голас пранёсся па даліне, халоднай маланкай стралы, якую спусцілі са звонкага, крыштальнага, паветранага лука, прама над галовамі парачкі з дзіцём і веласіпедыста.

Аля сапраўды лёгка пераскочыла ручаёк… Я меў рацыю. Наўрад цi ёй пагражае прастатыт. Плясь! Тэт ужо побач са скакухай. Яна іранічна пляскае ў ладкі майму скачку, таму атрымлівае ад мяне грацыёзны паклон, на які адказвае рэверансам. Мы ідзём… Трэба яшчэ метраў дваццаць. Ён! Шосты прасвет.

– Ну, Тэт, навошта ты прывёў мяне сюды? – пытаецца Аля.

Я задумліва гляджу на яе.

«Яшчэ не позна проста пайсці адсюль…»

– Зараз ты ўбачыш Пастэга, – гучна і чамусьці злёгку спалохана кажу я.

– Што гэта яшчэ такое? – кідае мне пытанне Аля і робіць падступны выгляд.

– Пастэга лепш убачыць, чым чуць апісанне, – кажу я. – Мы зойдзем у шосты праём, я двойчы пстрыкну пальцамі і скажу: «Пастэга», тады, калі я гэтага варты, а я ўжо ведаю, што так, перад намі з'явіцца бронзавая львіная галава, а з ноздраў ільва паваліць густы, чорны дым. Цэленькая дымная заслона. Крок у яе і Пастэга перанясе цябе ў тваё мінулае. Ты зноў будзеш, напрыклад, у школе, у целе вучня дзевятага класа, але захаваўшы сваю памяць, то бок увесь досвед, назапашаны за гады. Цяжка напоўніцу кіраваць Пастэга. Гэта яно выбірае куды закіне цябе, і калі верне назад. Звычайна, ты знаходзішся ў сваім мінулым не больш за некалькі гадзін.