Krajobrazy biograficzne Rafała Lemkina

Rafał Lemkin, polski prawnik żydowskiego pochodzenia, urodził się w 1900 roku w niewielkiej wsi Bezwodne koło Wołkowyska na terenie dzisiejszej Białorusi. Niespełna 50 lat później na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ została uchwalona Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, do której powstania Lemkin ogromnie się przyczynił. To on sformułował termin „genocyd”, który wszedł potem do prawa międzynarodowego, przez co możliwe stało się karanie zbrodni dotychczas na taką skalę niewyobrażalnej i nienazwanej.

Jak doszło do tego, że Lemkin całe swoje dojrzałe życie poświęcił walce o Konwencję, dążąc z taką determinacją do jej spisania, następnie uchwalenia i ratyfikacji? Skąd u niego zainteresowanie tematyką zbrodni ludobójstwa? Co go ukształtowało? Jaki wpływ na jego światopogląd i życiowe cele miało dzieciństwo, jaki studia i kariera zawodowa w przedwojennej Polsce, a jaki koszmar wojny i lata tułaczki, a wreszcie losy samotnego emigranta? Przez wiele lat postać Rafała Lemkina, mimo doniosłości jego dziedzictwa, była zapomniana. Dziś coraz częściej docenia się rolę, jaką odegrał w rozwoju współczesnego prawa międzynarodowego, odkrywa się też go jako człowieka. Piotr Madajczyk szuka odpowiedzi na stawiane tu pytania i zaprasza w podróż, która pozwoli nam przyjrzeć się krajobrazom biograficznym Rafała Lemkina.

Rozprawa stanowi bardzo udaną próbę spojrzenia na życie i dokonania Rafała Lemkina jako człowieka żyjącego w konkretnym miejscu, w konkretnym czasie i w konkretnym, szeroko opisanym środowisku. Autor dzięki takiemu podejściu znacznie uzupełnia dotychczasową literaturę i rzuca szersze światło na działania twórcy pojęcia „ludobójstwo”, szczególnie przed 1939 rokiem.

dr hab. Adam Redzik, prof. UW