Czytaj książkę: «На семнадцати языках. Переводы произведений Ахадова»

Czcionka:

ISBN 978-5-0050-6260-4

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero

На семнадцати языках

В книге представлены поэтические и прозаические произведения Эльдара Ахадова в переводах на азербайджанский, английский, болгарский, испанский, итальянский, тувинский, китайский, арабский, греческий, иврит, польский, литовский, белорусский, украинский, таджикский, эсперанто – на шестнадцати иностранных языках и на языке написания – русском. Каждый перевод предваряется текстом оригинала. Над переводами текстов трудились Алвиз Алиев, Надя Коваль, Цветан Диковски, Паоло Руффилли, Брайн Томлинсон, Тэранэ Маммэд, Иса Ахадов, Татяна Любенова (Духлинска), Мария Шандуркова, Георги Ангелов, Сретен Вуйович, Эмиля Кыргыс, Сунь Хэнань, Ван Линь, Фуркат Холйигитов, Рустам Карапетьян, Нина Прокопович, Ольга Визница, Вера Иванова, Светлана Вельковская, Жанна Девикова, Браха Кабра, Оауди и Салим. Всего над переводами произведений Эльдара Ахадова работали 24 переводчика.

Автор глубоко признателен каждому из них, но не имеет морального права не отметить тех, кто внёс наибольший вклад в переводы произведений Ахадова. Это, безусловно: Надя Коваль (испанский язык), неутомимый Алвиз Алиев (азербайджанский язык), замечательные болгары Цветан Диковски, Татяна Любенова (Духлинска) и Георги Ангелов, черногорец Сретен Вуйович и, конечно, лауреат итальянской Нобелевской премии Монтале маэстро Паоло Руффилли! Благодарю Фернандо Рендона и Маргариту Аль за то, что чувство поэзии помогает им проводить великолепные фестивали, на которых поэты разных стран и народов, разных языков и культур находят единомышленников и новых друзей – поэтов, которые потом переводят друг друга и поддерживают общий огонь поэзии, невзирая на расстояния!

Об авторе

На русском, английском, испанском и азербайджанском языках

Эльдар Ахадов

Родился в Баку в 1960. Проживает в Красноярске. Член Союза писателей России и других писательских организаций России, Украины и Азербайджана, член Русского географического общества, член Ассамблеи народов Евразии, член международного писательского ПЕН-клуба (англ. PEN International). Автор 60 книг поэзии и прозы. Лауреат государственной литературной премии губернатора Ямало-Ненецкого автономного округа, лауреат национальных премий «Серебряное перо Руси», «На благо мира» (дважды), «Север – страна без границ» (дважды), серебряная медаль IV Всероссийского литературного фестиваля фестивалей, серебряная медаль IV Евразийского литературного фестиваля фестивалей.

Eldar Akhadov

Was born in Baku in 1960. He lives in Krasnoyarsk. A member of the Union of Writers of Russia and other writers ’organizations of Russia, Ukraine and Azerbaijan, a member of the Russian Geographical Society, a member of the Eurasian Peoples’ Assembly, a member of the PEN International Writing Club. The author of 60 books of poetry and prose. Laureate of the State Literary Prize of the Governor of the Yamal-Nenets Autonomous district, laureate of the National Prize «Silver Feather of Russia», «For the Good of the World», «North is a Country Without Borders», silver medal of the IV All-Russian Literary Festival of Festivals. Silver medal of the IV Eurasia Literary Festival of Festivals.

Eldar Akhadov

Nació en Bakú en 1960. Vive en Krasnoyarsk. Es el miembro de la Unión de Escritores de Rusia, de la Unión de Escritores del Siglo XXI, de la Unión de Escritores del Sur de Rusia (Ucrania), de la asociación literaria y creativa Luch (Azerbaiyán). Es el miembro de la Sociedad Geográfica Rusa, miembro de la Asamblea de los Pueblos de Eurasia, miembro del Club Internacional PEN (Eng. PEN Internacional). Es el autor de los 59 libros de poesía y prosa. Es laureado del Premio Literario del Estado del Gobernador de la Okrug Autónoma Yamal-Nenets, galardonado con los Premios Nacionales «Pluma de plata de Rusia», «Por el bien del mundo», Premio ruso-sueco «El norte es un país sin fronteras», Premio de la editorial ZA-ZA Verlag (Alemania), Premios Homer (Grecia), medalla de plata del «IV Festival de Festivales Literarios de toda Rusia», medalla de plata del «IV Festival de Festivales Literarios de toda Evrasia».

Eldar Əhədov

Əhədov Eldar Əlixas oğlu 1960-cı il iyulun 19-da Bakıda anadan olub. 1986-cı ildən Krasnoyarskda yaşayır. 10 il ərzində (2000—2010) Krasnoyarsk Diyar Xalq Yaradıcılığı Dövlət Mərkəzi Ədəbiyyat Birliyinin və korlar və zəif görənlər üçün «Bılina» ədəbiyyat studiyasına rəhbərlik edib. Rusiya Yazıçıları İttifaqı üzvü. Rusiya Coğrafiya Cəmiyyətinin üzvü, Avrasiya Xalqları Məclisinin üzvü, PEN Beynəlxalq Yazı Klubunun üzvüdür. 60 şeir və nəsr kitabının müəllifidir. Yamal-Nenets Muxtar Dairəsi Qubernatorunun Dövlət Ədəbi Mükafatı laureatı, «Rusiyanın gümüş lələyi», «Dünyanın xeyirinə» milli mükafatları laureatı, «Şimal sərhədsiz bir ölkədir», Ümumrusiya ədəbi festival festivalının gümüş medalı. Avrasiya ədəbi festival festivalının gümüş medalı. Sibirin Sayan bölgəsində Tyoplaya çayının iki qoluna E. Əhədovun adı verilib.

Переводы на азербайджанский язык

Когда тебя оставит каждый

Когда тебя оставит каждый,

И каждый кинет камень вслед,

Объятый судорожной жаждой

В тебе угаснет прежний свет,

И никуда уже не деться,

И ни к чему любая речь,

И голос матери из детства

Уже не в силах уберечь…

Не веря никакому звуку,

Не чуя неба и земли,

Прими мою живую руку,

К тебе простёртую вдали…

Bir gün səndən hamı dönsə

Bir gün səndən hamı dönsə,

Desə «Getsin, dalınca daş»,

Qəlbindəki atəş sönsə,

Tənha qalsan, gözündə yaş…

Dünya sənə dar gələndə,

Özün də bilmədən nədən…

Hamı səni yad biləndə,

Bağrın yarılsa hikkədən…

Uzaq qaçsan təsəllidən,

Ögey bilsən hər nəfəsi,

Unudulsa körpəlikdən

Yadda qalan ana səsi…

Başın üstən qaçsa səma,

Ayaq altdan qaçsa da yer,

Bil ki, varam, uzatdığım,

Əllərimə əlini ver!…

Əllərimə əlini ver!..

Как учит нетленная мудрость веков

Как учит нетленная мудрость веков,

Нельзя никому обижать стариков:

Сегодня ты молод и зол на язык,

А завтра и сам – беззащитный старик.

Иным перенять бы у диких зверей

Священный обычай любить матерей…

В младенчестве все мы зовёмся детьми,

Дай Бог, и потом оставаться людьми!

Инсан олаг!

«Qocalara hörmət elə!»

Məsəl qalıb aqillərdən.

Bu müdriklik bizə çatıb,

Əsrlərdən, nəsillərdən.

Qocalara hörmət elə,

Kömək eylə, yolun gözlə

Ürəkləri kövrək olur

Gəl incitmə acı sözlə.

Öyünmə ki, sən cavansan,

Fələkdən də «bac» alarsn,

Vaxt ötüşər, zaman keçər,

Axır sən də qocalarsan.

Bəlkə biz də ibrət alaq,

Baxıb vəhşi təbiətə,

Bala, ana arasında

O, müqəddəs məhəbbətə.

Canlıların ünsiyyəti

Heyran edər hər bir kəsi,

Balaların anaları

Sevib, sevmək ən’ənəsiı.

Çalışaq ki, uşaqlıqdan

Yaşlılara həyan olaq,

Böyüyəndə cəmiyyətə

Biz layiq bir insan olaq!

İnsan olaq!!!

ОЖИДАНИЕ ЧУДА

Вся жизнь – ожидание чуда,

Того, что ещё не сбылось,

Но скоро случится повсюду

Внезапно, как русский «авось».

И хлынут хорошие вести,

И всё обойдётся, дружок,

И счастливы будем мы вместе

С тобою глядеть за порог,

Туда, где сбывается чудо

Само по себе, как всегда:

Явившееся ниоткуда,

Не девшееся никуда.

Möcüzə

Bütün həyat ümidlərin əlində,

Gözləyirik, olmayanlar olacaq.

Qəfil gələr möcüzələr, gələndə

Qapımızdan, bacamızdan dolacaq.

Şad xəbərlər qarşısında qaçar şər,

Yaman günün ömrü azdı, şübhəsiz

Darıxma, dost, yaman günlər ötüşər,

Birgə gülüb, sevinərik onda biz.

Sevinc gələr bu məkana, bu elə,

Nur ələnər çölə, düzə, səmaya,

Qədəm qoyaq onda verib əl-ələ,

Möcüzələr baş verdiyi dünyaya.

Möcüzələr yaradacaq yaradan,

Öz-özünə yetişəndə zamanı.

Soruşma ki, axır gəldi haradan?

Çünki olmur möcüzənin ünvanı.

ЮНОСТЬ И СТАРОСТЬ

Под этим небом дымно-голубым
Я был когда-то дивно молодым.
Мелодией пронзительно-случайной
Казался мне весь мир необычайный.
Но каждый миг без лишних слёз и слов
Я был легко расстаться с ним готов.
А ныне, жалкий суетный старик,
Цепляюсь я за каждый взгляд и миг.
И понимаю: слаще прежних лет
На целом свете не было и нет.

Gənclik və qocalıq

Çılğın gəncliyimi salıram yada.
Göy səma altında, bu gen dünyada,
Necə də qayğısız bir cavan idim,
Aləmə, dünyaya mən heyran idim.
Həzin bir ahəngi vardı zamanın,
Qədrini bilməzdim onda hər anın.
Qorxmadan heç nədən, sanki, nə dərdim?
Göz yaşı tökmədən köçüb gedərdim…
Indi əldən salıb qocalıq məni,
Düşünüb, anıram olub, kecəni.
Həyatın mənası nə dərin imiş,
O, keçən illərim nə şirin imiş.
Hər baxış, hər bir an mənə təsəlli,
Tuturam həyatdan indi cüt əlli.

БУМАЖНЫЙ ПАПА

Не лежит на полке шляпа,
Не включается камин…
«А когда вернётся папа?»
Вопрошает маму сын.
На дворе глухая осень.
По ночам стоит мороз…
Этим каверзным вопросом
Он довёл её до слёз.
На ресницах капли влаги,
В сердце – детский голосок.
«Сделай папу из бумаги» —
Попросил её сынок.
«Ничего, что он – бумажный.
Мы не скажем никому.
Он ведь сильный и отважный.
Я с собой его возьму».

Kağızdan ata

Rəfdə nə papaq var, nə də ki, əlcək,
Çoxdandı yanmayır buxarı ocaq.
«Ay ana, bəs atam nə vaxt gələcək?»
Soruşur anadan bu körpə uşaq.
Bayırda payızın nəfəsi gəlir,
Gecələr şaxtalar andırır qışı,
Nə desin?…Ananın qəlbi kövrəlir,
Boğur qəhər ilə onu göz yaşı…
Sükutu uşağın təkidi pozur:
«Gəl mənə kağızdan ata düzəldək,
(Ananın halını o, özü yozur)
Amma bunu heç kim bilməsin gərək.
Hər yerdə özümlə gəzdirəcəyəm,
Onu gəzdirmək də çünki asandır.
Nə olsun, kağızdan olanda, bəyəm?
O ki, həm cəsurdur, həm pəhləvandır.»

Можно вызвать врача

Можно вызвать врача, на работу и слуг,
Можно вызвать такси, на дуэль или дрожь,
Можно вызвать истерику, смех и испуг,
Можно вызвать полицию, гнев или дождь,
Но какие молитвы для них ни готовь:
Не приходят по вызову Бог и любовь.

Həkim çağırmaq

Həkim çağırmaq olar,
Təcili yardım gələr.
Qulluqçu çağırarsan,
Köməyin ola bilər.
Duyelə çağırarsan
Qəzəblənib kimsəni…
Taksi çağırsan əgər,
Gəlib aparar səni.
Yağış da çağırarsan,
Təbiətə can verər,
Polis də çağırarsan,
Qoymaz çəkəsən zərər.
Istədiklərin olar,
Çağırmağına baxır,
Gülüş, qəzəb, ya qorxu,
Nə istəyirsən çağır.
Nə desən çağırarsan,
Sən belə vərdiş ilə,
Bir Tanrı, bir məhəbbət,
Gəlməz sifariş ilə!

КОГДА ПОЙМЁШЬ…

Когда поймёшь на самом деле,
Что правды может и не быть,
Что хрупок дух в здоровом теле
От недомолвок и обид,
А между прошлым и грядущим
Нет абсолютно ничего,
И грех печалиться о сущем,
Когда по сути нет его,
Живи и радуйся, как чуду,
Морщинке времени любой,
Поскольку мы с тобой повсюду,
И всё на свете – в нас с тобой.

Anlarsan…

Bir gün anlayarsan, həqiqətən də
Haqqı, ədaləti çox olar danan.
Kövrək bir könül var güclü bədəndə,
Incidərlər, sındırarlar nagahan.
Keçmişlə gələcək arasında sən
Boşluqlar görsən də, tanrı pənahdı.
Çalış ki, uzaq ol qəmdən, qüssədən,
Boş şeyin dərdini çəkmə, günahdı.
Dünyanın sehrini duy, sevinc ilə,
Aləm bizimlədir, bizimlə inan.
Keçək gülə-gülə, verib əl-ələ,
Zamanın bu eniş, yoxuşlarından…

КРОМЕ ТЕБЯ…

Я порвал все твои фотографии. Но это не помогло. Я помнил тебя.

Я уехал за тридевять земель и больше не возвращался.

Но это не помогло. Я помнил тебя.

Я встречался с другими, и меня любили. Но это не помогло. Я помнил тебя.

Я напивался – вусмерть, как сапожник, как бич, как последняя тварь.

Но это не помогло. Я помнил тебя.

Я женился, обзавелся детьми, стал домовитым. Но это не помогло. Я помнил тебя.

Я старею. Всё выветривается из памяти. Всё.

Кроме тебя.

Səndən savayı…

Butün şəkillərini bir-bir cırıb tulladım,

Bu olmadı imdadım… Sənı unudammadım.

Acı şərabdan, meydən içdim, içənə kimi,

huşum itənə kimi. Küçədə sərxoş yatan

yazıq pinəçi kimi, Nə bilim nəçi kimi,

nə bilim nəçi kimi. Bu olmadı imdadım,

Səni unudammadım. Evləndim, həyatıma

ailə, uşaq doldu, vim, eşiyim oldu.

Bu olmadı imdadım, Səni unudammadım.

Indi mən qocalıram… Çalışsam da havayı

Hər şey yadımdan çıxır, Hər şey,

Səndən savayı…

Азан

Спит земля во тьме глубокой ночи.

Вечность и безмолвие вокруг.

Словно свет сквозь сомкнутые очи,

В небо проникает первый звук.

И оно, как дрогнувшее веко,

Стряхивает звездную пыльцу…

Одинокий голос человека

Вьется и возносится к Творцу.

Azan

Zülmət qaranlıqda uyuyur torpaq,

Әtrafda bir sükut, bir əbədiyyət,

Işıq tək gecənin köksün yararaq,

Ilk səs asimana qalxır nəhayət.

O, sanki diksinən gözün pərdəsi,

Silkib ulduzların tozunu silir…

Ucalır tək, tənha bir insan səsi,

Qalxıb, Yaradana doğru yüksəlir.

Снег идёт

Не помню в день какой и год

Из детства раннего, в котором

«А снег идёт! А снег идёт!» —

Мы у окна кричали хором:

Шёл снег, стояли холода,

От ветра что-то дребезжало.

Ты на руках меня тогда

С улыбкой бережно держала.

И мы кричали: «Снег идёт!»

Так радостно и простодушно,

Что он с тех пор который год

Всё так же падает послушно.

И всякий раз в канун зимы

Едва ветра затянут вьюгу,

Мне снова чудится, что мы

Кричим с тобой на всю округу…

Был тихим нынешний рассвет,

Лишь сердце с полночи щемило…

«Её на свете больше нет,» —

Сестра мне утром сообщила.

Но только телефон умолк,

Как снег пошёл повсюду снова.

…Хотел я крикнуть… и не смог.

И выдохнуть не смог ни слова!

Летит, летит весёлый снег,

Кружит и падает, как эхо…

Неправда, что тебя здесь нет.

Смотри, родная: сколько снега!

Qar yağır

Yadımda dəqiq deyil,
Hansı il, hansı gündə,
«Qar yağır» qışqırardıq,
Pəncərənin önündə.
Külək nəsə qopardı,
Qar yağırdı ahəstə.
Gülə-gülə tutardın,
Məni qolların üstə.
Qışqırardıq «qar yağır»,
Uşaq sevinci ilə.
Qarsa sakit yağardı,
Beləcə, ildən ilə.
Hər il qış ərəfəsi,
Baxıb qara, borana,
Mənə elə gəlir ki,
Səs salırıq hər yana.
Bir gün, bir sakit səhər
Ürək sancdı bir təhər.
Sən dünyadan köçmüsən,
Bacım çatdırdı xəbər.
Telefon susan andan,
Yenə də qar yağırdı,
Qışqırmaq istəyirdim,
Səsimsə çıxmayırdı…
Qış gəldi, qara baxsan,
Ürəyim səni andı.
Kim deyir ki, sən yoxsan,
Yox, yox, bu ki, yalandı.
Qəlbimdə, canımdasan,
Sən mənimləsən axır,
Әzizim, yanımdasan,
Bax, gör necə qar yağır…

Ruscadan tərcümə Әlviz Әliyev

Сколько воды в реке?..

Сколько воды в реке?..
Сколько – в твоей руке?..
Та, что в реке, – как лед.
Та, что в руке, – как мед.
С заутра до темна
Пил бы ее до дна.
Пил бы с твоей руки,
Словно со дна реки,
Сутками напролет —
Сладкую, словно мед…

Çayda nəqədər su var?

Çayda nəqədər su var?
Ovcundaki nəqədər?
Çayın suyu buz kimi,
Ovcundakı bal kimi.
Ovcundan içərdim suyu
Səhərdən axşama kimi.
İçərdim saatlarla o suyu bal kimi.

У КАЖДОЙ РЕКИ

У каждой реки свой плеск.
У каждой души свой дождь.
Ты веришь не в то, что есть,
А в то, чего вечно ждёшь.

Ты в гору, а там – овраг,
Ты замуж, а там – гарем.
И каждый твой раз не так,
И каждый твой шаг не к тем.

А рядом играют гимн
И ставят вопрос ребром…
У каждой трубы свой дым.
У каждой судьбы свой дом.

Hər bir çayın

Hər çayın öz məcrası,
Hər ruhun öz yağışı var.
İnsanı hər an yaşadır uzaq, əlçatmaz arzular.
Sən dağa çıxırsan, dərə görürsən,
Sən ərə gedirsən, hərəm görürsən.
Hər dəfə, hər addım sən səhv edirsən.
Sənin yanındasa himn səslənir,
Qoyulan sualın həlli gözlənir.
Hər borunun öz tüstüsü,
Hər talein öz evi var.
Bu dünyada hər bir şeyin
Öz bölgüsü, öz yeri var.

Ruscadan тərcümə Təranə Məmməd

Харам

Однажды мои стихи спасли меня от рабства, а может быть, и сохранили жизнь… Это было очень давно, в предгорьях Памира, в Таджикистане, где только что отгремела гражданская война. Я случайно оказался в руках вооружённых моджахедов, собиравшихся перейти реку Пяндж и доставить контрабандные товары в Афганистан. Они чрезвычайно обрадовались своей удаче в моём лице.

Их переводчик объяснил мне, что меня собираются завернуть в ковёр и перевезти через Московскую погранзаставу на реке Пяндж, чтобы выгодно продать в рабство в Кандагаре.

Что я мог? Ничего. От безысходности и отчаяния я начал читать свои стихи. На русском, разумеется. Конечно, они, кроме переводчика, не понимали ни слова. Но догадались, что это не обычная речь. Переводчик спросил меня, чьи это стихи, и я ответил, что мои. Следом всё вдруг изменилось в их поведении. Меня в итоге отпустили, да не просто отпустили, а прежде того расстелили передо мной дастархан (подобие скатерти-самобранки, расстилаемой на полу) с пловом, чаем и восточными яствами. И проводили, как уважаемого человека, до того дома, где я перед этим находился…

Долгое, очень долгое время я не мог ни понять, ни объяснить себе столь странного изменения в поведении моих «тюремщиков». Пока не обнаружил аналогичного случая, изучая историю жизни Лермонтова на Кавказе. Говорят, на Востоке, в горах, легенды живут долго. Гораздо дольше людей. Всем известно, что Лермонтова сослали на Кавказ за правдивые, обжигающие душу строки стихов о смерти Пушкина. Его отправили на войну с горцами, надеясь, что живым с войны он уже не вернётся. И Лермонтов тоже понимал, для чего его отправляют. Но он был не из тех, кто кланяется пулям в бою или прячется за спины солдат, он и в сражении оставался самим собой, втайне полагая, что однажды его действительно убьёт меткий противник. Может быть, поэтому у него столько печальных стихов о неизбежной смерти в бою. Лермонтов был фаталистом.

Перед боем он надевал красную рубашку и, как фаталист, искал смерти. Но каким-то образом горцам заранее стало известно, кто перед ними. Врага на Востоке ненавидят, но поэтов чтят за их живое слово, за голос народа, звучащий в их голосах, чтят в особенности тех, кто пострадал за правду. Лермонтов бросался в самую гущу боя и, конечно, не подозревал, что в это самое время командиры горских отрядов кричали своим стрелкам: «Видите вон того русского офицера в ярко-красной рубахе? Того, кто впереди, на виду? Не стреляйте в него. Это – поэт!»

«Харам!» – кричали они своим бойцам, и те намеренно стреляли мимо Лермонтова. «Харам» – означает «табу», запрет, смертный грех перед Богом.

В представлении горцев Лермонтов был ашугом, так называли на Кавказе странствующих поэтов и менестрелей. Ни одна пуля так и не задела Михаила Юрьевича ни в одном сражении, ни в одной стычке. Поэтов на Востоке не убивают, даже во время войны. Этот мудрый восточный обычай, вероятно, сохранился до нашего времени у некоторых афганских племён: ни при каких обстоятельствах нельзя трогать дервишей и поэтов, ибо Аллах накажет. Именно это правило и спасло меня при встрече с отрядом моджахедов. Поэтов трогать нельзя. Харам!

Кстати, именно это слово повторял своим мучителям перед смертью Муаммар Каддафи. Но это не возымело на них никакого действия. То ли в Ливии было уже иное время и прежние обычаи порядком забылись, то ли Каддафи не признали поэтом…

Haram

Bir gün şeirlərim məni qul olmaqdan xilas etdi. Bəlkə də «o gün şeirlərim həyatımı xilas etdi», desəm daha haqlı olaram.

Bu hadisə lap çoxdan Pamir dağlarının ətəyində, Tacikistanda baş verib. Burada vətəndaş müharibəsi təzəcə sovuşmuşdu.

Mən Pənc çayını keçib Əfqanıstana qaçaqmal aparan müccəhidlərin əlinə düşdüm. Onlar məni tutduqlarına çox sevindilər. Tərcüməcilərinin dediyinə görə, onlar məni palaza büküb Pənc cayındaki Moskva sərhəddindən keçirib Kandaqarda qul kimi baha qiymətə satmaq fikrində idirlər.

Əlacsiz qalmışdım. Nə edə bilərdim? Heç nə! Çarəsizlikdən başladım şeirlərimi oxumağa. Təbii ki, rus dilində. Tərcüməçidən başqa heç kim bir kəlmə də anlamırdı. Ancaq, gördülər ki, bu adi danışıq dili deyil.

Tərcüməçi məndən bu şeirlərin kimə məxsuz olduğunu soruşdu. Mən dedim ki, bu mənim şeirlərimdir.

Qəfildən, hər şey dəyişdi. Məni nəinki buraxdılar, hətta qarşımda iri bir dəstərxan açdılar. Plov, çay və başqa şərq ləzizləri gətirdilər.Sonra məni hörmətlə əvvəl olduğum yerə ötürdülər. Çox uzun müddət bu insanların fikrinin qəfil dəyişməsinin səbəbini anlaya bilmirdim.

Sonralar Lermontovun həyat və yaradıcılığını öyrənərkən onun Qafqazda başına gəlmiş oxşar bir hadisəylə rastlaşdım.

Deyirlər ki, dağlarda əfsanələrin ömrü uzun olur. İnsanların ömründən daha uzun. Çoxları bilir ki, Lermontovu Qafqaza onun Puşkinin ölümü haqda həqiqət dolu ürək ağrıdan misralarına görə sürgün etmişdilər. Onu dağlara, müharibəyə yollamışdılar və əmin idilər ki, o sağ qayıtmayacaq. Lermontov bu göndərişin məqsədini özü də bilirdi. Lakin, Lermontov güllə qarşısında da əyilmədi və bir gün hansı sa düşmən əsgərinin gülləsindən öləcəyini bilərək, özünə və əqidəsinə sadiq qaldı.

Bəlkə ona görə onun yaradıcılığında döyüşlərdə qaçılmaz ölümə həsr olunmuş bir çox şeirlər var. Lermontov fatalist idi. O həmişə döyüşə getdikdə qırmızı köynək geyinib fatalist kimi ölümün qarşısına çıxırdı.Lakin, dağ döyüşçülərinə qarşılarındakı insanın kim olduğu məlum olur.

Şərqdə düşmənə qarşı amansız olurlar, lakin, şairlərə xüsusi hörmət edirlər. Onların səsində xalqın haqq səsi səsləndiyinə görə onlara xüsusi münasibət göstərilir.

Xüsusilə haqq yolunda əziyyətə məruz qalan şairlərə.

Lermontov döyüşlərin lap önünə atılırdı, lakin, bilmirdi ki, dəstələrinin başçıları döyüşçülərə belə bir əmr verirdilər.

«Baxın, o qırmızı köynəkli rus zabitini görürsünüz? Ona güllə atmayın. O şairdir!» Haram! – deyə bağırırdılar onlar. Və atıcılar qəsdən gülləni Lermontodan yan keçirdirdilər. Haram – «olmaz», «qadağandır», «Allah qarşısında günah» deməkdir. Dağ adamlarının təsəvvüründə Lermontov aşıq idi. Şərqdə səyyar şairlərə aşıq deyirlər. Heç bir döyüşdə, heç bir qarşıdurmada Mixail Yuriyevıçə bir güllə də dəymədi. Şərqdə şairləri hətta müharibədə belə öldürmürlər. Bu müdrik şərq adətidir.

Və görünür ki, bu adət bəzi Əfqan qəbilələrində indi də qüvvədədir. Şairə və dərvişə toxunan Allah cəzasına məhkumdur!

Məhz bu qayda məni müccəhidlərlə görüş zamanı xilas etdi. Şairlərə toxunmaq haramdır!

Yeri gəlmişkən, məhz bu sözü Müəmmər Qəddafi ona işkəncə verənlərə ölməzdən qabaq təkrar edirdi. Lakin, onu heç kim eşitmədi. Ya Liviyada zəmanə dəyişmişdi və keçmiş adətlər unudulmuşdu, ya da Qəddafini şair kimi qəbul etmədilər…