Trudny czas dojrzewania

Spis treści

Karta redakcyjna

Dedykacja

Przedmowa. Modele pracy z dziećmi i nastolatkami w nurcie terapii akceptacji i zaangażowania – odważny krok naprzód

Podziękowania

Wstęp

CZĘŚĆ 1. POZIOM PODSTAWOWY: UMIEJĘTNOŚCI DNA-V

Rozdział 1. Co jest potrzebne do rozkwitu

Rozdział 2. Wartości pomagają nam odnaleźć sens i odzyskać witalność

Rozdział 3. Administrator pomaga nam odnaleźć drogę

Rozdział 4. Nawigator pomaga nam doceniać i wybierać

Rozdział 5. Odkrywca pomaga nam rozwijać się i wzrastać

Rozdział 6. Powrót do wartości i zaangażowanie w działanie

Rozdział 7. Wykorzystanie wszystkich umiejętności DNA-V do wyrobienia elastycznej siły

CZĘŚĆ 2. POZIOM ZAAWANSOWANY: ZASTOSOWANIE UMIEJĘTNOŚCI DNA-V W ODNIESIENIU DO JA I ŚRODOWISKA SPOŁECZNEGO

Rozdział 8. Nasze Ja w działaniu

Rozdział 9. Rozwijanie elastycznego postrzegania siebie

Rozdział 10. Od agresji wobec siebie do współczucia dla siebie

Rozdział 11. Przyjaźń i miłość są wpisane w nasze DNA

Rozdział 12. Budowanie silnych sieci społecznych

Rozdział 13. Jak stać się ekspertem od modelu DNA-V – osiem wskazówek

Bibliografia

Przypisy

Tytuł oryginału

The Thriving Adolescent.

Using Acceptance and Commitment Therapy and Positive Psychology

to Help Teens Manage Emotions, Achieve Goals, and Build Connection

Copyright © 2015 by Louise L. Hayes and Joseph Ciarrochi and New Harbinger Publications, 5674 Shattuck Avenue, Oakland, CA 94609.

All Rights Reserved. Authorised translation from the English language edition published by Routledge, a member of the Taylor & Francis Group.

Copyright © for the Polish edition by Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne sp. z o.o., Sopot 2018.

Wszystkie prawa zastrzeżone. Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowywana ani w żaden sposób reprodukowana lub odczytywana w środkach masowego przekazu bez pisemnej zgody Gdańskiego Wydawnictwa Psychologicznego.

Wydanie pierwsze w języku polskim 2019 rok

Przekład: Sylwia Pikiel

Redaktor prowadzący: Patrycja Pacyniak

Redakcja merytoryczna: dr Joanna Dudek, Hubert Czupała

Redakcja i korekta: zespół

Skład: Tojza

Projekt okładki: Monika Pollak

Zdjęcie na okładce: © Getty Images

ISBN 978-83-7489-812-6

Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne Sp. z o.o.

ul. J. Bema 4/1a, 81-753 Sopot

gwp@gwp.pl www.gwp.pl

Konwersja: eLitera s.c.

Dla wszystkich bliskich mi osób na całym świecie, które nie opuściły mnie w najgorszych chwilach – kocham Was. Dla współautora tej książki i mojego przyjaciela Josepha – bez Twojej opieki książka by nie powstała. Niosłeś moje wartości, gdy były dla mnie za ciężkie do udźwignięcia.

L. H.

Na tę książkę złożyło się wiele stresu i cierpienia. Dlatego chciałbym podziękować mojemu ojcu, który mnie zbywał i nigdy nie nauczył radzić sobie z dokuczającymi rówieśnikami, uprawiać sportu ani zawierać przyjaźni; trenerowi, który chwycił mnie za twarz i zelżył w obecności mojej babci, obserwującej wszystko z trybun; nauczycielowi, który poniżył mnie przed kolegami, ponieważ ciągle zapominałem o przyniesieniu ołówka na lekcje; eleganckiej pani, która gwałtownie otworzyła drzwi samochodu, zrzucając mnie z roweru, a potem niewidzącym wzrokiem spojrzała na mnie, leżącego na ulicy, i odeszła bez słowa. Dziękuję, że nauczyliście mnie, jak trudno jest przeżyć dzieciństwo bez dorosłego, który cię wspiera i chroni. Ta książka jest dla tych, którzy chronią.

J. C.

Przedmowa

Modele pracy z dziećmi i nastolatkami w nurcie terapii akceptacji i zaangażowania – odważny krok naprzód

Dzieci i nastolatki są w takim samym sensie małymi dorosłymi, w jakim kiełek jest małym drzewem. Jeśli wszystko pójdzie dobrze, dziecko pewnego dnia stanie się osobą dorosłą, a procesy rozwojowe, jakim podlegało w okresie dzieciństwa, z pewnością znajdą odzwierciedlenie w tym, jak będzie wyglądało jego dorosłe życie. Patrząc na dorosłego, jakim się stało, prawdopodobnie będziemy w stanie dostrzec związek między tym, jak obecnie toczy się jego życie, a tym, jak wyglądało ono wcześniej.

Niestety zrozumienie tych powiązań niekoniecznie wystarcza do tego, żeby właściwie wspierać zdrowy rozwój młodego człowieka. Łatwiej wyobrazić sobie kiełek, widząc drzewo, niż dostrzec przyszłe drzewo (ale nie, powiedzmy, kapustę czy oset) w młodym pędzie.

Innymi słowy, potrzebujemy idei, kategorii i metod dopasowanych do etapu życia, którym chcemy się zająć. Nie możemy po prostu przyłożyć miary dorosłej psychopatologii do dziecka i stwierdzić, że z punktu widzenia psychologii rozwojowej wszystko jest w porządku.

Przez długi czas stosowanie zasad terapii akceptacji i zaangażowania (acceptance and commitment therapy – ACT) w odniesieniu do dzieci i nastolatków było dość trudne. Wiemy, że model ACT ma zastosowanie w tej grupie, ponieważ za pomocą dopasowanych do potrzeb dzieci wyznaczników elastyczności psychologicznej można w ciekawy i spójny sposób przewidzieć trajektorie rozwoju. Unikanie doświadczania jest toksyczne zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych, fuzja poznawcza skutkuje uwikłaniem w myśli u jednych i u drugich, uważność pomaga jednym i drugim – i tak dalej.

Niestety nie jest to równoznaczne z możliwością skutecznej pracy terapeutycznej lub prewencyjnej z dziećmi i nastolatkami. Potrzebujemy koncepcji i metod odpowiednich do etapu rozwoju młodych osób, zapewniających praktykom narzędzie, dzięki któremu będą mogli pomóc dzieciom i nastolatkom zyskać z czasem większą elastyczność psychologiczną.

Wierzę, że ta książka stanowi właśnie ważny krok w tę stronę. Czułem ekscytację, gdy zapoznawałem się z jej pierwszą, wstępną wersją, i zachęcałem autorów, by rozwijali swoje pomysły, odkładając na bok wiele bardziej tradycyjnych opisów terapii akceptacji i zaangażowania. Moim zdaniem model DNA-V ma szanse stać się w pracy z dziećmi tym samym, czym w pracy z dorosłymi jest model heksagonalny. Nie możemy niczego zawyrokować z całą pewnością, gdyż nadal potrzebne są badania interwencji opartych na tym modelu, ale sposób, w jaki DNA-V wpisuje się we wszystko, co wiemy na temat terapii akceptacji i zaangażowania dzieci i nastolatków, budzi wielkie nadzieje, a możliwości otwierające się w ramach tego podejścia są naprawdę warte uwagi. Pozwolę sobie podać jeden przykład.

Tradycyjnie defuzja ma na celu złagodzenie nadmiernej kontroli werbalnej. „Defuzja” nie jest jednak pojęciem przeznaczonym do stosowania w pracy z klientami (jest to określenie dla terapeutów) i niewiele mówi o tym, jak podchodzić do dzieci. Specjalistom może być łatwiej stosować odnoszącą się częściowo do tego samego metaforę administratora. Nietrudno jest wejść w sytuację i wyjść z niej, gdy administrator daje zbyt wiele wskazówek (jest wymagający czy nawet wredny) lub gdy jest przydatny. Bezpośrednie stosowanie tej metafory w terapii dzieci będzie sprzyjać zdrowej defuzji. Możliwe, że związek z konkretnym procesem zmiany zostanie osłabiony – mało prawdopodobne jest określenie zestawu narzędzi pomiaru procesów administratora – ale korzyści terapeutyczne będą zauważalne.

Model DNA-V nie stanowi przełożenia jeden do jednego modelu heksagonalnego na kontekst życia nastolatków. Taki zabieg nie jest konieczny. Mamy tu raczej do czynienia z próbą stworzenia modelu interwencji klinicznej, który odzwierciedla to, co najistotniejsze w kontekstualnej nauce o zachowaniu, terapii akceptacji i zaangażowania oraz elastyczności psychologicznej, a jednocześnie daje terapeutom znacznie więcej bezpośrednich wskazówek co do pracy. Jest to ekscytująca nowa idea. Wydaje się, że nie trzeba eliminować żadnych wartościowych elementów istniejących protokołów interwencji ACT u dzieci, ale wiele z tych metod można przemyśleć na nowo, zrewidować i odświeżyć dzięki modelowi, który jest łatwy do zrozumienia, przedstawienia i zapamiętania. Na przykład związek między elastycznością, wartościami i zaangażowanym działaniem zdaje się naturalnie wynikać z metafory odkrywcy. Nie trzeba element po elemencie rozgryzać modelu heksagonalnego, by potem połączyć wszystkie części w jedną całość. Tu mamy wizję roli – roli odkrywcy – która w naturalny sposób obejmuje wiele kwestii sensownych z punktu widzenia ACT.

Nie sądzę, że jako środowisko mogliśmy zacząć od stosowania modelu DNA-V w terapii akceptacji i zaangażowania dzieci i nastolatków oraz wciąż oczekiwać w tym obszarze rozwoju naukowego, patrząc z punktu widzenia kontekstualnej nauki o zachowaniu. Model DNA-V stanowi zwieńczenie dekad ciężkiej pracy intelektualnej z wykorzystaniem takich koncepcji, jak elastyczność psychologiczna, funkcjonalny kontekstualizm, teoria ram relacyjnych czy teoria ewolucji. Ale sądząc po tym, dokąd zaszliśmy w naszej dziedzinie, jest to poważny krok naprzód – w dodatku model nie zastępuje owych koncepcji czymś innym, lecz jest jednym z licznych narzędzi nauk stosowanych i klinicznych, których jako środowisko potrzebujemy, żeby się rozwijać.

Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednej zalecie tej książki.

Skalowanie koncepcji psychologicznych i uogólnianie ich z jednostki na grupę było od początku znakiem rozpoznawczym analizy zachowania. W celu powrotu do tej pierwotnej wizji kontekstualna nauka o zachowaniu oraz terapia akceptacji i zaangażowania wykorzystały powiązania z ideami ewolucji i ewolucją kultury, a niniejsza książka jest tego dobitnym przykładem. Jesteśmy istotami społecznymi, więc rozpatrywanie problemów dzieci z pominięciem psychologicznego podejścia do tej grupy jest równoznaczne z pominięciem naturalnego kontekstu egzystencji dziecka. Przyjemnie jest obserwować, jak autorzy niniejszej książki w naturalny sposób poruszają się między różnymi poziomami analizy. Myślę, że nastąpił w tej dziedzinie przełom i we wszystkich kolejnych publikacjach poświęconych ACT oraz związanym z nią procesom trzeba już będzie rozważać, jak z powrotem umieścić człowieka w jego kontekście społecznym i kulturowym.

Wyrażam uznanie dla autorów tej książki, z nadzieją czekając na liczne badania i dalsze rozwinięcia przedstawionych w niej idei, które moim zdaniem będą jej pokłosiem. Przedstawiona tu propozycja stanowi w mojej opinii ogromny krok w rozwoju naszej dziedziny. Mam nadzieję, że jako środowisko szybko zmobilizujemy się, żeby sprawdzić, czy faktycznie jest to postęp, a jeśli tak – to jak duży.

Steven C. Hayes

University of Nevada

Reno, lipiec 2015 roku

Podziękowania

Chcielibyśmy podziękować Jasmine Star za wspaniałą pracę redaktorską oraz za jasność umysłu i dopracowanie efektów naszych starań. Dziękujemy pracownikom wydawnictwa New Harbinger, zwłaszcza Catharine Meyers za wskazówki i Sarze Christian za ilustracje. Dziękujemy naszym rodzinom i przyjaciołom za podtrzymywanie nas na duchu, za wsparcie, a przede wszystkim za cierpliwość, jaką wykazywali przez ostatnie trzy lata. Pragniemy też podziękować wszystkim młodym ludziom, z którymi mieliśmy do czynienia, za ich gotowość do pracy z nami i za tolerowanie naszych starań na rzecz nadania ostatecznego kształtu tej książce. Na koniec chcielibyśmy dodać, że nasza książka oczywiście nie powstałaby, gdyby nie wydany w 1999 roku podręcznik terapii akceptacji i zaangażowania, którego autorami są Steven C. Hayes, Kirk D. Strosahl i Kelly G. Wilson, oraz gdyby nie stałe wsparcie i dzielenie się wiedzą w ramach społeczności Association for Contextual Behavioral Science.

Wstęp

Młodość budzi się ku pragnieniom. Ciało się wzmacnia, a niebezpieczny, lecz piękny świat kusi. Tego samego dnia mogą dojść do głosu silne i zupełnie przeciwstawne uczucia: miłość i samotność, poczucie wolności i poczucie ograniczenia, podekscytowanie i lęk, pewność siebie i zwątpienie we własne możliwości.

Najważniejszą przyczyną cierpienia ludzi, bez względu na wiek, jest prawdopodobnie oczekiwanie, że życie przyniesie nam same pozytywy i żadnych negatywów. Pragniemy sukcesów, ale nie chcemy ponosić ryzyka porażki. Pragniemy bliskich relacji, ale nie chcemy ryzykować odrzucenia. Nie uznajemy, że ryzyko jest nieodłącznym elementem zarówno sukcesu, jak i bliskości. Wykluczając negatywy, tracimy szansę na doświadczenie pozytywów.

To samo pragnienie oddzielenia pozytywów od negatywów cechuje nasze relacje z młodymi ludźmi. Uwielbiamy ich żarliwość, ale nie chcemy, żeby byli „zbyt emocjonalni”. Podobają nam się ich kreatywność i ciekawość świata, ale wolelibyśmy, żeby za dużo nie ryzykowali. Chcemy, żeby budowali pozytywne relacje, ale nie akceptujemy tego, że nas od siebie odsuwają i ulegają presji rówieśników. Cóż więc robimy? Próbujemy ich kontrolować, zapobiegając ich emocjom („Nie chcesz się przecież tak czuć”), ograniczając ich możliwości eksplorowania („Nie chcesz tam iść”), zachęcając ich do porzucenia chwili obecnej („Musisz myśleć o swojej przyszłości”) i próbując wywierać na nich wpływ („Słuchaj mnie, a nie swoich przyjaciół”).

Oto podstawowe założenie przyjmowane w tej książce: próby ścisłego kontrolowania młodych ludzi są przyczyną niezgody, buntu i poczucia nieszczęścia wszystkich zainteresowanych. Rozwiązanie tego rzekomego problemu polega na uznaniu, że problem nie leży w młodych ludziach. Pasja, poszukiwanie nowości, eksploracja i zaangażowanie w relacje z rówieśnikami mogą stać się źródłem ich siły, jeśli tylko nam uda się stworzyć im odpowiedni kontekst.

W tej książce pokażemy ci, jak wykorzystywać naturalne skłonności młodych ludzi zamiast je zwalczać. Przedstawimy praktyczne teorie i elastyczne interwencje, które pozwolą ci okiełznać nastoletnią energię i tak ją ukierunkować, by służyła rozwojowi młodych osób. Znajdziesz tu wskazówki dotyczące oddziaływań indywidualnych i wyjaśnienia, jak dostosować poszczególne strategie do większych grup czy środowiska klasy szkolnej.

Podstawy naszego podejścia

Opracowaliśmy prosty, aczkolwiek bardzo skuteczny model pracy z młodzieżą, który nazwaliśmy DNA-V. Opiera się on na założeniach kontekstualnej nauki o zachowaniu, której filozoficzne podstawy obejmują funkcjonalny kontekstualizm, a która w warstwie naukowej czerpie z zasad teorii ewolucji (zmienność, selekcja i utrzymanie zdobytych cech w celu adaptacji), zasad warunkowania sprawczego (uczenie się kierowane zależnościami^[1]), teorii ram relacyjnych (język i poznanie) oraz terapii akceptacji i zaangażowania (uważność w praktyce i zmiana zachowania). Nasz model uwzględnia również praktyczną wiedzę na temat wzrostu i rozwoju płynącą z prowadzonych w szkołach interwencji opartych na założeniach psychologii pozytywnej. Wiele opublikowanych badań wskazuje, że interwencje z zakresu terapii akceptacji i zaangażowania (Hayes, Strosahl i Wilson, 1999) sprawdzają się w przypadku takich problemów klinicznych, jak zaburzenia lękowe, depresja, zaburzenia odżywiania i uzależnienia (Hayes, Boyd i Sewell, 2011; Ruiz, 2010, 2012), natomiast psychologia pozytywna jest skuteczna w pracy z grupami nieklinicznymi (Merry i in., 2011). Teoretyczne podstawy naszego podejścia zostały szczegółowo omówione w rozdziale 1 i przywołane ponownie w rozdziale 13, w kontekście praktycznych zastosowań.

Model DNA-V wskazuje, jak można pomóc młodym ludziom rozwijać mocne strony, wykorzenić nieprzydatne nawyki umysłowe i pokonać zwątpienie w siebie, żyć pełniej w chwili obecnej oraz dokonywać wyborów, które pozwalają w pełni realizować własny potencjał.

Zagadnienia poruszane w książce

W rozdziale 1 opisujemy model DNA-V i wyjaśniamy pochodzenie jego nazwy. Jednak już teraz chcielibyśmy podkreślić, że skrót DNA w nazwie modelu ma także znaczenie metaforyczne. Przypomina, że wszyscy zbudowani jesteśmy z tej samej podstawowej materii oraz że każdy młody człowiek może w pełni wyrazić swój potencjał, jeśli otrzyma odpowiednie wsparcie i wskazówki.

Książka składa się z dwóch części, poświęconych umiejętnościom podstawowym i zaawansowanym. Część 1 (rozdziały 1–7) zawiera informacje na temat trzech fundamentalnych elementów modelu DNA-V. Skrótowiec DNA wskazuje na trzy umiejętności, do których odnoszą się metafory: odkrywcy (ang. discoverer), nawigatora (ang. noticer) i administratora (ang. advisor), a które służą podejmowaniu działań zgodnych z wyznawanymi wartościami (ang. values). Jak pokażemy, młodzi ludzie często zmagają się z trudnościami, jeśli brakuje im tych umiejętności lub jeśli nie są w stanie elastycznie poruszać się między wskazanymi obszarami, gdy sytuacja wymaga zmiany. Interwencje omówione w części 1 doskonale nadają się do wykorzystania w pracy indywidualnej lub grupowej bądź w ramach zajęć szkolnych. Rozdziały od 2 do 7 kończą się ćwiczeniami, które ułatwią nauczanie poszczególnych umiejętności. Z kolei omówienia i konceptualizacje przypadków pozwolą lepiej zrozumieć teorię w kontekście pomagania młodzieży.

Część 2 (rozdziały 8–13) zawiera rozszerzone informacje na temat podstawowych umiejętności DNA. W rozdziałach 8, 9 i 10 pokazujemy, jak wykorzystać model DNA-V, by pomóc młodym ludziom wypracować nowy stosunek do samych siebie. Następnie, w rozdziałach 11 i 12, przechodzimy do budowania silnych sieci społecznych. Na koniec, w rozdziale 13, podpowiadamy, jak zostać ekspertem od stosowania modelu DNA-V.

Wskazówki zawarte w obu częściach książki pomogą ci ocenić poziom umiejętności DNA nastolatka, zaplanować interwencje dopasowane do jego przypadku i przeprowadzić odpowiednie ćwiczenia. W książce znajdziesz też scenariusze rozmów pozwalające szybko przystąpić do pracy – sugestie dotyczące prezentacji poszczególnych koncepcji, metafor, ćwiczeń i tak dalej. Możesz bez trudu dopasować je do indywidualnych potrzeb młodych osób, z którymi pracujesz. Książka zawiera także pomocne materiały, w tym formularz konceptualizacji przypadku, formularze potrzebne do ćwiczeń i wizualne metafory głównych elementów modelu (dostępne też – w języku angielskim – na naszej stronie www.thrivingadolescent.com). Korzystaj z nich tak elastycznie jak ze scenariuszy. Nie są to sztywne, niezmienne wzorce, a jedynie narzędzia pozwalające podkreślić kluczowe aspekty sugerowanych interwencji. Początkowo możesz używać ich w zaproponowanym przez nas kształcie, a później, w miarę jak będziesz coraz lepiej poznawać model, traktować je jako wskazówki pamięciowe pomagające prowadzić rozmowę. Możesz także opracować własne formularze, dopasowane do twojego stylu i warunków pracy.

Na naszej (anglojęzycznej) stronie internetowej znajdziesz też materiały audio i wideo, które możesz przekazać młodym osobom lub wykorzystać wspólnie z nimi, między innymi ćwiczenia uważności i animacje.

Radykalnie nowy sposób układania relacji z młodzieżą

Młody człowiek, którym kiedyś byłeś, jest wciąż w tobie obecny, jest częścią ciebie. Jesteś tą samą osobą, która kiedyś chodziła do szkoły, martwiła się klasówkami, bawiła się na boisku szkolnym, nawiązywała przyjaźnie oraz starała się być fajna i pasować do otoczenia. Twój wewnętrzny nastolatek wciąż do ciebie mówi.

Nasza książka nie traktuje tylko i wyłącznie o interwencjach stosowanych w pracy z młodymi ludźmi, ale także o tobie i twoim stosunku do młodzieży. Proces uczenia się zachodzi w obie strony. Nie tylko my uczymy młodych, ale także oni uczą nas – albo przypominają nam o pewnych sprawach. Przypominają nam choćby o tym, jak ważne jest podejmowanie ryzyka, szukanie nowych rozwiązań, pielęgnowanie pasji, nawiązywanie nowych przyjaźni, posiadanie ideałów oraz eksplorowanie budzącego podziw i szacunek świata. Wielu z nas, dorosłych, utraciło witalność charakterystyczną dla młodości; utknęliśmy w pułapce codzienności, bezmyślnie i w pośpiechu przechodzimy od jednego zadania do drugiego. Dokąd tak pędzimy? Dlaczego jesteśmy tak zmęczeni? Młodzi ludzie mogą pomóc nam na nowo odkryć w sobie energię i ciekawość świata.

W tej książce zrywamy z tradycyjnymi sposobami traktowania młodych ludzi – z mówieniem im, że powinni podporządkować się regułom rządzącym światem dorosłych, że mają okazywać szacunek i rozwijać samokontrolę, że „bezwzględnie muszą podjąć właściwą decyzję, inaczej zmarnują sobie życie”. Dzieci i nastolatki często słyszą od nas, że wszystko, co ważne, zacznie się w ich życiu po skończeniu szkoły lub studiów, gdy rozpoczną karierę zawodową i staną się odpowiedzialnymi dorosłymi. W ten sposób możemy nieświadomie przekonać je, że ich życie polega głównie na czekaniu. A z powodu tych licznych komunikatów na temat ograniczeń ciało młodego człowieka przepełnione jest tęsknotą – aż do bólu pragnie doświadczać świata znajdującego się poza domem i poza murami szkoły, z wszelką ekscytacją i z wszelkim ryzykiem, jakie temu towarzyszą. Nic dziwnego, że młodzi ludzie tak często odwracają się od dorosłych, którzy każą im nie ruszać się z miejsca, i zwracają się w stronę rówieśników, których towarzystwo gwarantuje zabawę, przygodę i miłość.

Nasza książka pomoże ci autentycznie docenić młodzież i uszanować jej ważną rolę w społeczeństwie. Rozpoczyna się od odrzucenia założenia, że młodzi ludzie mają problemy, które dorośli muszą rozwiązać. Pracując z młodymi ludźmi, nie staramy się sprawić, żeby stali się doroślejsi. Nie uczymy ich, że muszą poczekać, aż skończą szkołę, by zacząć żyć, wywierać wpływ, odczuwać radość i budować prawdziwe relacje. Wierzymy, że oni podobnie jak my już uczestniczą w ważnej podróży przez życie.

Dlaczego tak często w naszej książce zwracamy się

bezpośrednio do czytelnika?

Typowa książka poświęcona oddziaływaniom w jakimś obszarze skupia się przede wszystkim na tym, jak stosować opisywane techniki w pracy z klientem. My także zwracamy na to uwagę, ale w nietypowy sposób. Bardzo często najpierw wyjaśniamy, jak omawiane zasady odnoszą się do ciebie, do twojego życia, a dopiero potem pokazujemy, jak stosować je w pracy z młodymi ludźmi.

Teoria leżąca u podstaw naszej książki zakłada, że choć światy ludzi młodych i dorosłych mogą się od siebie radykalnie różnić, to przyczyny cierpienia, które dotyka jednych i drugich, są takie same. Wszyscy cierpimy z powodu skłonności do martwienia się o przyszłość, do roztrząsania zdarzeń z przeszłości i do wikłania się w osądy dotyczące nas samych oraz innych ludzi. Wszyscy powinniśmy znaleźć sposób na pogodzenie się ze sobą i ze światem.

Chcemy pokazać, że zmagania młodych ludzi są charakterystyczne dla etapu ich rozwoju, ale jednocześnie uniwersalne, typowo ludzkie. Uważamy, że najlepiej służy temu zaprezentowanie zagadnień poruszanych w tej książce z trzech różnych punktów widzenia:

• punkt widzenia „my” – zwracamy się bezpośrednio do ciebie jako takiego samego człowieka jak my, podkreślając, w jaki sposób omawiane przez nas zasady odnoszą się zarówno do ciebie, jak i do młodych osób;

• punkt widzenia zanurzony w doświadczeniu – prezentujemy krótkie historie z życia młodych ludzi, aby umożliwić ci zanurzenie się w ich świecie społecznym i emocjonalnym, a także pomóc zrozumieć ich nadzieje i zmagania;

• punkt widzenia praktyka – przedstawiamy jasne instrukcje dotyczące stosowania modelu DNA-V w pracy z młodzieżą.

W pracy z młodymi ludźmi wspaniałe jest to, że nie da się nawiązać z nimi kontaktu, dopóki nie nawiąże się kontaktu z samym sobą. W tych krótkich momentach, gdy udaje ci się dotrzeć do zmagającego się z trudnościami nastolatka i pomóc mu zrozumieć, co to znaczy być człowiekiem oraz doświadczać myśli, uczuć i wyzwań, poznajesz także własne człowieczeństwo. Uczysz się akceptować wszystkie aspekty swojej osoby. Kiedy uczysz się reagować na własne porażki ze współczuciem dla siebie, rozwijasz w sobie zdolność do przekazania tej umiejętności młodym ludziom. Jeśli będąc o krok od odkrycia czegoś nowego, zintensyfikujesz swoje wysiłki i zdecydujesz się opowiedzieć po stronie młodych, to pomożesz im przyjąć podobną postawę i opowiedzieć się za czymś, co jest dla nich ważne. Odbędziecie tę podróż razem, wspólnie wejdziecie w życie z odwagą i pełną świadomością, mogąc przeżyć je w niezwykły sposób.